Kabinet-Marijnen

Het kabinet-Marijnen was het Nederlandse kabinet van 24 juli 1963 tot 14 april 1965. Het kabinet werd gevormd door de politieke partijen Katholieke Volkspartij (KVP), Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD), Anti-Revolutionaire Partij (ARP) en de Christelijk-Historische Unie (CHU) na de Tweede Kamerverkiezingen van 1963. Het centrum-rechtse kabinet-Marijnen was een meerderheidskabinet dat zowel in de Eerste Kamer en Tweede Kamer kon rekenen op een ruime meerderheid. Het kabinet-Marijnen was een voortzetting van het vorige kabinet De Quay.

Kabinet-Marijnen
De ministers van het kabinet-Marijnen in de Trêveszaal op 24 juli 1963
Coalitie	KVP, VVD, ARP, CHU
Zeteltal TK	50 + 16 + 13 + 13 = 92
Premier	mr. V.G.M. (Victor) Marijnen
Beëdiging	24 juli 1963
Demissionair	27 februari 1965
Ontslagdatum	14 april 1965
Voorganger	De Quay
Opvolger	Cals
Zetels in de Tweede Kamer
Overzicht kabinetten
Portaal    Politiek

Verloop

Het kabinet regeert tijdens een periode van hoogconjunctuur door onder meer aardgasvondsten begunstigen het financieel-economische beleid. Er is krapte op de arbeidsmarkt, waardoor de lonen gaan stijgen. Vanwege een te kort op de arbeidsmarkt worden buitenlandse werknemers geworven. Er wordt voortgegaan met de opbouw van de sociale verzorgingsstaat, er komt een Ziekenfondswet en in 1964 wordt er door minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Gerard Veldkamp het sociaal minimum ingevoerd. In 1964 worden maatregelen genomen tegen commerciële televisie-uitzendingen vanaf de Noordzee (vanaf het zgn. REM-eiland).

Het (voorgenomen) huwelijk van prinses Irene met Carel Hugo van Bourbon-Parma op 29 april 1964 en de daarmee samenhangende overgang van Irene naar het katholicisme leiden tot veel commotie. Belangrijkste reden daarvoor zijn de aspiraties van Carel Hugo. Hij maakt aanspraken op de Spaanse troon. Prinses Irene verliest haar recht op troonopvolging. Het feit dat Irene tot het katholieke geloof is overgegaan, is voor een deel van de protestanten overigens moeilijk verteerbaar. De fractieleiders van ARP en CHU wensen echter niet uit te spreken, dat een katholiek op de troon ondenkbaar is.

Op 15 september 1964 tijdens de algemene beschouwingen informeert minister van Financiën Johan Witteveen de Tweede Kamer over de slechte toestand van de economie. Er is sprake van een betalingsbalanstekort en mede door de loonstijgingen gaan de overheidsuitgaven flink omhoog. Hoewel achteraf uit de cijfers blijkt dat het EMU-tekort en de EMU-schuld daalden, wordt er gesproken van het 'Gat van Witteveen' op de begroting. Om de stijgende overheids- en sociale zekerheidsuitgaven te financieren overschrijden de collectieve lasten de grens van 30%.

De ministers van het kabinet-Marijnen na de beëdiging bij Huis ten Bosch op 24 juli 1963.

Minister-president Victor Marijnen 9links) en vicepresident van de Verenigde Staten Lyndon B. Johnson op Vliegveld Ypenburg op 5 november 1963.

Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Gerard Veldkamp (midden) tijdens een persconferentie op 10 januari 1964.

V.l.n.r. de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Gerhard Schröder, bondskanselier van Duitsland Ludwig Erhard, minister-president Victor Marijnen en minister van Buitenlandse Zaken Joseph Luns op het Catshuis op 2 maart 1964.

Minister van Financiën Johan Witteveen en het koffertje met de miljoenennota op het Binnenhof op 15 september 1964.

Minister van Buitenlandse Zaken Joseph Luns (links) en minister van Binnenlandse Zaken Edzo Toxopeus op 5 maart 1965.

Ambtsbekleders

Ambtsbekleders			Ministers / Ministerie		Termijn	Partij
		mr. V.G.M. (Victor) Marijnen (1917–1975)	Minister-president / Minister	Algemene Zaken	24 juli 1963 – 14 april 1965	KVP
		mr. B.W. (Barend) Biesheuvel (1920–2001)	Vicepremier / Minister	Landbouw en Visserij	24 juli 1963 – 5 april 1967	ARP
			Minister	Surinaamse en Nederlands- Antilliaanse Zaken
		mr. E.H. (Edzo) Toxopeus (1918–2009)	Minister	Binnenlandse Zaken	19 mei 1959 – 14 april 1965	VVD
		mr.dr. J.M.A.H. (Joseph) Luns (1911–2002)	Minister	Buitenlandse Zaken	13 oktober 1956 – 6 juli 1971	KVP
		dr. H.J. (Johan) Witteveen (1921)	Minister	Financiën	24 juli 1963 – 14 april 1965	VVD
		mr. Y. (Ynso) Scholten (1918–1984)	Minister	Justitie	24 juli 1963 – 14 april 1965	CHU
		dr. J.E. (Koos) Andriessen (1928)	Minister	Economische Zaken	24 juli 1963 – 14 april 1965	CHU
		P.J.S. (Piet) de Jong (1915–2016)	Minister	Defensie	24 juli 1963 – 5 april 1967	KVP
		dr. G.M.J. (Gerard) Veldkamp (1921–1990)	Minister	Sociale Zaken en Volksgezondheid	17 juli 1961 – 5 april 1967	KVP
		mr. Th.H. (Theo) Bot (1911–1984)	Minister	Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen	24 juli 1963 – 14 april 1965	KVP
		mr. J. (Jan) van Aartsen (1909–1992)	Minister	Verkeer en Waterstaat	24 juli 1963 – 14 april 1965	ARP
		drs. P.C.W.M. (Pieter) Bogaers (1924–2008)	Minister	Volkshuisvesting en Bouwnijverheid	24 juli 1963 – 22 november 1966	KVP
		drs. J.F. (Jo) Schouwenaar-Franssen (1909–1995)	Minister	Maatschappelijk Werk	24 juli 1963 – 14 april 1965	VVD
Ambtsbekleders			Staatssecretarissen / Portefeuille / Ministerie		Termijn	Partij
		mr. L. (Leo) de Block (1904–1988)	Staatssecretaris	• Europese Zaken • Internationale Vervoer Aangelegenheden (Buitenlandse Zaken)	3 september 1963 – 5 april 1967	KVP
		mr.dr. I.N.Th. (Isaäc) Diepenhorst (1907–1976)		• Ontwikkelingssamenwerking • Verenigde Naties Aangelegenheden (Buitenlandse Zaken)	28 november 1963 – 14 april 1965	CHU
		dr. W.H. (Willem) van den Berge (1905–1987)	Staatssecretaris	• Fiscale Zaken • Belastingdienst (Financiën)	27 mei 1959 – 14 april 1965	O
		drs. J.A. (Joop) Bakker (1921–2003)	Staatssecretaris	• Middenstand • Regionale Industrialisatie • Toerisme (Economische Zaken)	3 september 1963 – 22 november 1966	ARP
		J.C.E. (Joop) Haex (1911–2002)	Staatssecretaris	• Koninklijke Landmacht (Defensie)	14 augustus 1963 – 14 april 1965	CHU
		A. (Adri) van Es (1913–1994)		• Koninklijke Marine (Defensie)	14 augustus 1963 – 16 september 1972	ARP
		W. (Willem) den Toom (1911–1998)		• Koninklijke Luchtmacht (Defensie)	25 november 1963 – 14 april 1965	VVD
		dr. A.J.H. (Louis) Bartels (1915–2002)	Staatssecretaris	• Volksgezondheid • Ouderenbeleid • Gehandicaptenbeleid (Sociale Zaken en Volksgezondheid)	3 september 1963 – 5 april 1967	KVP
		dr. J.F.G.M. (José) de Meijer (1915–2000)		• Sociale Zekerheid • Bijstand • Arbeidsomstandigheden • Maatschappelijke Dienstverlening • Pensioenen • Armoedebeleid • Publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie (Sociale Zaken en Volksgezondheid)	15 november 1963 – 5 april 1967	KVP
		mr. J.H. (Hans) Grosheide (1930)	Staatssecretaris	• Basisonderwijs • Algemeen Voortgezet Onderwijs • Buitengewoon Onderwijs (Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen)	3 september 1963 – 6 juli 1971	ARP
		drs. L.J.M. (Louis) van de Laar (1921–2004)		• Volksontwikkeling • Jeugdbeleid • Cultuurbeleid • Kunstbeleid • Mediabeleid • Sport • Natuurbehoud (Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen)	24 oktober 1963 – 14 april 1965	KVP
		M.J. (Mike) Keyzer (1911–1983)	Staatssecretaris	• Wegverkeer • Openbaar Vervoer • Luchtvaart • Spoorwegen • Scheepvaart (Verkeer en Waterstaat)	22 oktober 1963 – 14 april 1965	VVD
Bron: Kabinet-Marijnen Rijksoverheid.nl

Kabinetsformatie

Zie Kabinetsformatie Nederland 1963 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

• Tweede Kamerverkiezingen 1963: 15 mei 1963
• Beëdiging kabinet: 24 juli 1963
• Duur formatie: 50 dagen
• Informateur
  • mr.dr. C.P.M. (Carl) Romme (KVP), (20 mei 1963 – 4 juni 1963) 16 dagen
• Informateur
  • dr. W.L.P.M. (Wim) de Kort (KVP), (6 juni 1963 – 26 juni 1963) 21 dagen
• Informateur
  • mr.dr. L.J.M. (Louis) Beel (KVP), (28 juni 1963 – 4 juli 1963) 7 dagen
• Formateur
  • dr. J.E. (Jan) de Quay (KVP), (5 juli 1963 – 15 juli 1963) 11 dagen
• Formateur
  • mr. (Victor) V.G.M. Marijnen (KVP), (16 juli 1963 – 23 juli 1963) 8 dagen

Reden ontslagaanvraag

Zie Nederlandse kabinetscrisis over het omroepbestel voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 27 februari 1965 kwam het tot een voortijdig einde van het kabinet. De exacte redenen voor de val bleven duister, maar duidelijk was wel dat er in de ministerraad geen overeenstemming was bereikt over het omroepbeleid. Minister-president Victor Marijnen kon niets anders dan koningin Juliana het ontslag aanbieden van zijn kabinet.

Noemenswaardigheden

• Tien bewindslieden van het kabinet, Luns, Witteveen, De Jong, De Block, Bakker, Haex, Van Es, Den Toom, Grosheide en Keyzer, dienden later ook in het kabinet-De Jong.
• De staatssecretarissen van Defensie, Haex, Van Es en Den Toom waren alle drie voormalig opper- en vlagofficieren en veteranen van de Tweede Wereldoorlog.

Zie ook

• Tweede Kamerverkiezingen 1963
• Samenstelling Tweede Kamer 1963-1967

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Cabinet Marijnen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Nederlandse kabinetten

Schimmelpenninck · De Kempenaer-Donker Curtius · Thorbecke I · Van Hall-Donker Curtius · Van der Brugghen · Rochussen · Van Hall-Van Heemstra · Van Zuylen van Nijevelt-Van Heemstra · Thorbecke II · Fransen van de Putte · Van Zuylen van Nijevelt · Van Bosse-Fock · Thorbecke III · De Vries-Fransen van de Putte · Heemskerk-Van Lynden van Sandenburg · Kappeyne van de Coppello · Van Lynden van Sandenburg · Heemskerk Azn. · Mackay · Van Tienhoven · Röell · Pierson · Kuyper · De Meester · Heemskerk · Cort van der Linden · Ruijs de Beerenbrouck I · Ruijs de Beerenbrouck II · Colijn I · De Geer I · Ruijs de Beerenbrouck III · Colijn II · Colijn III · Colijn IV · Colijn V · De Geer II · Gerbrandy I · Gerbrandy II · Gerbrandy III · Schermerhorn-Drees · Beel I · Drees-Van Schaik · Drees I · Drees II · Drees III · Beel II* · De Quay · Marijnen · Cals · Zijlstra* · De Jong · Biesheuvel I · Biesheuvel II* · Den Uyl · Van Agt I · Van Agt II · Van Agt III* · Lubbers I · Lubbers II · Lubbers III · Kok I · Kok II · Balkenende I · Balkenende II · Balkenende III* · Balkenende IV · Rutte I · Rutte II · Rutte III · Rutte IV · Schoof
* rompkabinet