Wikipedia

Alevitisme: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
versie van KamikazeBot van 25 nov 2012 om 23:24 (33763465) teruggeplaatst - bron?
Sabri (overleg | bijdragen)
800 bewerkingen
Geen bewerkingssamenvatting
Label: Misbruikfilter: Experimenteren
Regel 1:
{{Zie artikel|Voor de religieuze stroming in Syrië en de Arabische gebieden zie [[Alawieten]].}}
{{Zijbalk islam}}
Het '''Alevitisme''' (niet te verwarren met de [[Alawieten]] uit Syrië) is een Islamitische minderheidsgroepering in Turkije. Waar in landen als Iran en Irak de bevolking wordt verdeeld in [[Sunni]] en [[Shia]] moslims, bestaat Turkije voornamelijk uit Sunni en Alevi moslims. Alevieten worden daarom ook wel eens beschreven als de ‘Turkse versie’ van de [[Sjieeten]] of als [[kizilbasj]]. Alevieten zelf claimen ook dat zij van de Sjieeten komen, maar dan zonder extreme politieke en soennitische invloeden. Net als de Sjieeten zijn de Alevieten van mening dat de directe opvolger van de Profeet Mohammed zijn neefje en schoonzoon [[Ali ibn Aboe Talib]] moest zijn en net als de Sjieeten geloven de Alevieten in de twaalf imams. Zowel de Sjieeten als de Alevieten worden beschreven als volgers van de [[Ahl al-Bayt]] (Ehlibeyt, bestaande uit de Profeet Mohammed, Fatima, Ali, Hassan en Hussein).
Het '''alevitisme''' is een [[Syncretisme (religie)|syncretische]]<ref>Zie bijvoorbeeld: P.J. White en J. Jongerden, ''Turkey's Alevi Enigma: A Comprehensive Overview'', Leiden en London: Brill, 2003, 235 pp., ISBN 90-04-12538-8. Het boek is via Google Books vrij in te zien. Pagina 113: ''Alevism is a syncretic religion which incorporates aspects of Shi'ite Islam with heterodox monotheistic traditions and pantheistic beliefs (Zeidan, 1999).''</ref> religie die voortgekomen is uit een [[schisma]] binnen de [[sjiisme|sjiitische]] [[islam]].
Het grootste verschil tussen de [[Soennieten]] en Alevieten is dat de Soennieten erin geloven dat de moslimgemeenschap na de dood van de Profeet zelf mag bepalen wie hun nieuwe religieuze leider wordt, terwijl volgens de Alevieten en Sjieeten dit alleen door God bepaald kan en mag worden. Qua beleving lijkt het Alevitisme als twee druppels water op het [[Soefisme]]. Zij geloven erin dat zij de Islam in meest zuivere vorm zijn omdat zij zich als enige aan de ‘mystieke’ interpretatie van de [[Koran]] houden als beschreven door de twaalf imams.
 
De aanhangers het Alevitisme worden in Nederland Alevieten of Alevi’s genoemd.
De aanhangers het alevitisme worden alevieten genoemd. Naargelang van de streek uit het thuisland waar de alevieten vandaan komen, zijn de geloofsovertuigingen verweven met [[soefisme|soefistische]] ([[bektasisme]]), [[sjiisme|islamitisch-sjiitische]], [[christendom|christelijke]], [[animisme (religie)|animistische]], [[pantheisme|pantheïstische]] en [[sjamanisme|sjamanistische]] invloeden.
Het alevitismeAlevitisme komt vooral voor in grote delen van [[Turkije]] (volgens wetenschappelijke schattingen zijn 15 tot 20 miljoen inwoners van het land alevitisch<ref>United States Department of State, 2010 Report on International Religious Freedom - Turkey, 17 November 2010.</ref>), en met de [[gastarbeider]]sstromen uit de jaren [[1960-1969|60]], [[1970-1979|70]] en [[1980-1989|80]] van de vorige eeuw, ook in de [[Benelux]] en de [[Duitsers|Duitstalige]] landen. Zowel talrijke [[Turken]] alsook talrijke [[Koerden]] behoren tot de alevitische geloofsgemeenschap binnen de sjiitische islam. Vanouds is het alevitisme binnen Turkije vooral sterk vertegenwoordigd in het midden en oosten van [[Anatolië]] alsook door migratie in enkele stedelijke centra zoals [[Istanboel]], en zeer zwak tot niet vertegenwoordigd in de [[Egeïsche Zee-regio]]. Alevieten vormen echter een minderheid binnen de totale bevolking van Turkije, slechts in enkele districten vormen zij een meerderheid. [[Soennieten|Soennitische moslims]] vormen de grootste religieuze groepering in Turkije. Uitsluitend in de provincie [[Tunceli (provincie)|Tunceli]] ([[Koerdisch]]: ''Dersim'', [[Zazaki]]: ''Dêsım'') vormen alevieten een meerderheid van de bevolking aldaar (hoofdzakelijk [[Zaza (volk)|etnische Zaza]]). Sommige wetenschappers en geleerden claimen dat de éérste moslims in Turkije ook Alevi waren, zij waren afkomstig van de Turkmenen. ▼
 
== Etymologie en oorsprong ==▼
Een precieze definitie van het alevitisme is dan ook niet te geven. Des te meer omdat de verschillen langs verschillende [[etniciteit|etnische]] en [[Linguïstiek|linguïstische]] (geïntegreerde) scheidslijnen lopen. Dit leidt ertoe dat het voor buitenstaanders niet altijd even duidelijk is wat het alevitisme precies inhoudt. Maar ook alevieten onderling kunnen hun geloofs- of levensovertuiging als verschillend ervaren. Het gemeenschappelijke kenmerk is echter de [[heterodox]]e en [[religieus humanisme|religieus-humanistische]] wereldbeschouwing.
Het is niet geheel duidelijk waarop de herkomst van het woord 'Alevi' is terug te brengen. Volgens geleerden is het een benaming dat eeuwen geleden door de Turkse Soennieten aan de Turkse Sjieeten werd gegeven. Tegenwoordig worden Sjieeten en Alevieten in Turkije echter wel apart aangeduid, vanwege hun verschillen in beleving en praktisering.
 
Alevieten zelf geven aan dat het woord Alevi een samenstelling is van de woorden ‘Ali’ en ‘Evi’, wat ‘Huis van Ali’ betekent. Deze term verwijst naar de moslims die na de dood van de Profeet Mohammed weigerden om [[Aboe Bakr]] te volgen en zich bonden aan het ‘Huis van Ali’.
▲Het alevitisme komt vooral voor in grote delen van [[Turkije]] (volgens wetenschappelijke schattingen zijn 15 tot 20 miljoen inwoners van het land alevitisch<ref>United States Department of State, 2010 Report on International Religious Freedom - Turkey, 17 November 2010.</ref>), en met de [[gastarbeider]]sstromen uit de jaren [[1960-1969|60]], [[1970-1979|70]] en [[1980-1989|80]] van de vorige eeuw, ook in de [[Benelux]] en de [[Duitsers|Duitstalige]] landen. Zowel talrijke [[Turken]] alsook talrijke [[Koerden]] behoren tot de alevitische geloofsgemeenschap binnen de sjiitische islam. Vanouds is het alevitisme binnen Turkije vooral sterk vertegenwoordigd in het midden en oosten van [[Anatolië]] alsook door migratie in enkele stedelijke centra zoals [[Istanboel]], en zeer zwak tot niet vertegenwoordigd in de [[Egeïsche Zee-regio]]. Alevieten vormen echter een minderheid binnen de totale bevolking van Turkije, slechts in enkele districten vormen zij een meerderheid. [[Soennieten|Soennitische moslims]] vormen de grootste religieuze groepering in Turkije. Uitsluitend in de provincie [[Tunceli (provincie)|Tunceli]] ([[Koerdisch]]: ''Dersim'', [[Zazaki]]: ''Dêsım'') vormen alevieten een meerderheid van de bevolking aldaar (hoofdzakelijk [[Zaza (volk)|etnische Zaza]]).
 
 
*Een ''Alevieten''/''aleviet''andere zijnverklaring deis Nederlandse verbasteringen vandat het [[Turks]]ewoord ''aleviler'' (meervoud) en ''alevi'' (enkelvoud). Het woordje ''alevi'' is weerAlevi de Turkse transliteratie van het Arabische ''Alawī'' (Arabisch: علوي) is. Het TurksTurkse alfabet kent geen w, de v wordt uitgesproken als w. Het [[Arabisch]]e ''Alawī'' is weer een verbastering van de Arabische naam ''Ali'', hetgeen duidt op de Islamitische kalief [[Ali ibn AbuAboe Talib|vierde kalief van de islam]]. ▼
 
▲== Etymologie en oorsprong ==
Het is niet geheel duidelijk waarop de herkomst van het woordje 'Alevi' is terug te brengen. In de wetenschap is hier geen eenduidigheid over. De volgende verklaringen komen voor:
▲* ''Alevieten''/''aleviet'' zijn de Nederlandse verbasteringen van het [[Turks]]e ''aleviler'' (meervoud) en ''alevi'' (enkelvoud). Het woordje ''alevi'' is weer de Turkse transliteratie van het Arabische ''Alawī'' (Arabisch: علوي). Het Turks alfabet kent geen w, de v wordt uitgesproken als w. Het [[Arabisch]]e ''Alawī'' is weer een verbastering van de Arabische naam ''Ali'', hetgeen duidt op de [[Ali ibn Abu Talib|vierde kalief van de islam]].
* Een prominent figuur in het alevitisme is de mysticus Haci Bektasi Veli (zie beneden). Deze zou volgens de Bektasi deel uitmaken van de familie van de vierde islamitische kalief, Ali. In de islam staat een lijn van nageslachten of familie bekend als de [[Ahl al-Bayt]] (Huis van de Familie). Aangezien Haci Bektasi Veli behoorde tot de Ahl al-Bayt van Ali, ging men in het Turks door als iemand afkomstig van de 'Ali evi' (Turks voor 'Huis van Ali'), waarop 'alevi' zou zijn terug te brengen.
* Volgens andere wetenschappers heeft het alevitisme zijn oorsprong in sjamanistische gebruiken en zou dit met andere of latere opvattingen en/of gebruiken zijn verweven. Bijvoorbeeld met een christelijk-filosofisch wereldbeeld of met geadapteerde sjiitisch-islamitische concepten. Zij zien het woordje ''alevi'' als een verbastering van het Turkse 'alev'. Dit heeft de betekenis van ''vlam'' of ''vuur'' in het Turks. Dit zou beter stroken met de vele [[Jahiliyya|pre-islamitische rituelen en gebruiken]] binnen het alevitisme, waarbij vuur een belangrijke rol speelt, bijvoorbeeld tijdens de zogenoemde ''cems''. Deze wetenschappers plaatsen het alevitisme in een historisch-antropologisch kader. De westwaartse nomadentrek van de Turkse stammen vanuit Centraal-Azië en het overnemen van invloeden van het toenmalige [[zoroastrisme]], waarbij vuur een belangrijke rol speelde, zou de naam verklaren. Dit zou ook de wezenlijke verschillen tussen de alevieten en de moslims verklaren<ref>Zie bijvoorbeeld: T. Kjeilen, University of Bergen (Oslo, Noorwegen), [http://looklex.com/e.o/alevi.htm Alevism on LookLex].</ref>. Zo kennen de alevieten geen [[moskee]]. Wel wijzen sommige sociologen op het feit dat er thans sprake is van een [[islamisering]] van het alevitisme en vele alevieten zich ook als zodanig bezien, zonder dat daarbij de initiële [[Vijf zuilen van de islam|islamitische zuilen]] zijn overgenomen. Het [[neologisme]] 'alevitische moslims' zou niet alleen een plaats in de Turkse (islamitisch gerichte) samenleving garanderen, maar ook door middel van een [[self-fulfilling prophecy]] bewerkstelligen dat men zich meer en meer met de islam identificeert en daarmee daadwerkelijk een [[schisma]] of stroming in de islam waarmaakt<ref>P.J. White en J. Jongerden, ''Turkey's Alevi Enigma: A Comprehensive Overview'', Leiden en London: Brill, 2003, 235 pp., ISBN 90-04-12538-8.</ref>. In Turkije is er al een grote (alevitische) beweging die zich sterk profileert als een islamitisch schisma.<ref>De in 1995 door prof. dr. İzzettin Doğan opgerichte 'Cem Vakfı' (Cem vereniging), en inmiddels uitgegroeid tot een bescheiden mediaconglomeraat, profileert zich vooral als een alevitische, islamitische stroming. Het islamitische facet in de ideologie zou de overheid ertoe leiden de beweging tot op zekere hoogte te tolereren en daarmee een spreekbuis voor de alevieten garanderen.
</ref>
 
== Etniciteit en linguïstiek ==
Regel 25:
 
In deze context spreekt men vaak in termen als Turkse-alevieten, Zazaki-alevieten, Koerdische-alevieten of kortweg als Koerd-alevieten. Binnen deze groepen kunnen weer min of meer karakteristieke volkenkundige groepen voorkomen. Bijvoorbeeld, de ''Tahtacı'' zijn alevitische Turkse nomadengroepen die aan de west- en zuidkust van Turkije voorkomen.
Alevitische geleerden zijn echter van mening dat het fout is om etniciteit te betrekken bij het geloof. “Elk mens die God, de Koran en het recht op kaliefschap binnen de [[Ahl al-Bayt]]] erkent kan Alevi zijn. Een Alevi moslim maakt geen onderscheid tussen mensen van verschillende afkomst. In een Alevi gebedshuis is iedereen broeder en zuster van elkaar. Zaken als politiek en etniciteit dienen buiten het gebedshuis te worden gelaten.”
Alevieten identificeren zich vaak met deze groepen. Al deze groepen zou men kunnen bezien als afzonderlijke minderheidsgroeperingen. Maar men kan ook de alevieten als geheel zien als een minderheidsgroepering.
 
== Religieuze concepten ==
Om een Alevi te zijn dient men te voldoen aan de volgende vijf punten:
Het alevitisme kent geen bron zoals bij de [[Abrahamitische religies|grote monotheïstische religies]] het geval is, maar is een syncretische religie die via culturele, filosofische en religieuze adaptaties als zodanig gegroeid is. Religieuze concepten zijn daarbij nooit als een vastomlijnde leer of dogma vastgelegd, maar werden telkens van streek tot streek en daarmee van aleviet tot aleviet vrijzinnig geïnterpreteerd en mondeling of via zang doorgegeven<ref>Zie bijvoorbeeld: L. Neyzi, ''Embodied Elders: Space and Subjectivity in the Music of Metin-Kemal Kahraman'', Middle Eastern Studies, Volume 38, No. 1, January 2002, pp. 89-109, Puhblisher Frank Cass: Londen.</ref>. In het alevitisme is er geen centraal gezag dat de leer voor de aanhangers bepaalt. De nadruk wordt gelegd op de individuele verantwoordelijkheidszin naar eer en geweten met zichzelf en de (naaste) omgeving om te gaan. Het [[Geloofsbelijdenis|credo]] voor het dagelijks leven en tijdens religieuze bijeenkomsten benadrukt, luidt veelal ‘''Wees de meester over je handen, tong en driften''’. Voor velen staat dit synoniem aan niet stelen, geen doodslag, niet liegen, geen kwaadsprekerij, huwelijkse trouw etc. De volgende religieuze concepten komen voor of kunnen voorkomen:
* Je bent een onderdaan van God (de God van Abraham, Noach, Mozes, Jezus en Mohammed)
* Je behoort tot de [[oemma]] van de Profeet [[Mohammed]];
* Je geloof is de [[Islam]];
* Je boek is de [[Koran]]
* Je bent een volger en voorstander van de ‘’’[[Ahl al-Bayt]]’’’.
 
In een cem (wekelijkse religieuze bijeenkomst van de Alevieten) hoort men vaak de woorden: “Ya Allah, Ya Muhammed, Ya Ali” (O’ God, O’ Mohammed, O’ Ali).
Het [[Geloofsbelijdenis|credo]] voor het dagelijks leven en tijdens religieuze bijeenkomsten benadrukt, luidt veelal: “La ilahe illallah, Muhammedden Rasulullah, Aliyyen Veliyullah” (Er is geen andere god dan God, Mohammed is Zijn Boodschapper, Ali is zijn [[Wali]]). Deze geloofsbelijdenis is ook van toepassing bij de [[Sjieeten]]. Het woord wali, in het turks vertaald als ‘veli’, heeft meerdere betekenissen. Het wordt vaak vertaald als ‘beschermer’, ‘bewaarder’, ‘helper’ of ‘leider’.
Alevieten geloven er namelijk in dat Ali de heilige authoriteit van God heeft gekregen om na de dood van Mohammed de juiste leiding te geven aan de [[oemma]]. Dit baseren ze op authentieke [[hadith]] (ook uit sunni-bronnen, zie het boek [[Peshawar Nights]]) en op Koran verzen.
Volgens de Sjieeten en de Alevieten heeft de Profeet Mohammed de volgende uitspraken gedaan over Ali:
“Ik ben de stad van kennis/wetenschap, Ali is de deur ervan”
“Wie Ali volgt, volgt mij. Wie mij volgt, volgt God. Maar voorwaar, wie een vijand is van Ali, is ook een vijand van mij. En mijn vijand is ook de vijand van God.”
“Mijn [[Ahl al-Bayt]] (waar Ali ook toe behoort) is als de Ark van Noach. Wie aan boord gaat, zal redding vinden. De rest zal dwalen.”
Wie dus God via de Profeet Mohammed wil bereiken, moet dit via Ali doen.
 
Ook hoort men vaak uitspraken van Alevi-heilige en soefi-mysticus Haci Bektash Veli. ‘''Wees de meester over je handen, tong en driften''’. Voor velen staat dit synoniem aan niet stelen, geen doodslag, niet liegen, geen kwaadsprekerij, huwelijkse trouw etc. De volgende religieuze concepten komen voor of kunnen voorkomen:
 
=== De Twaalf Imams ===
Volgens de Alevieten was het de bedoeling dat na de Profeet Mohammed de [[oemma]] 12 kaliefen (imams) moest volgen, waarvan Ali de eerste is. Alle twaalf imams zijn van de [[Ahl-al Bayt]] bloedlijn.
De overige 11 imams zijn de kleinkinderen van de Profeet.
1. Ali (neefje en schoonzoon van Mohammed, wordt ook belangrijk gezien in elke Soefi-stroming)
2. Hasan (zoon van Ali)
3: Hüseyin of Husayn (zoon van Ali)
4. Zeynel Abidin (zoon van Husayn)
5. Muhammad Baqir (zoon van 4e imam)
6. Cafer-i Sadik of Jaffar as-Sadiq (zoon van 5e imam)
7. Musa al-Kazim (zoon van 6e imam)
8. Ali Riza ( zoon van 7e imam)
9. Muhammed Taki (zoon van 8e imam)
10. Ali al-Hadi of Ali Naki(zoon van 9e imam)
11. Hasan al-Askeri (zoon van 10e imam)
12. [[Mahdi]] of Mehdi (zoon van de 11e imam).
 
De 12e imam [[Mahdi]] wordt zowel door de Soennieten als de Alevieten erkend, als de bevrijder die samen met de Profeet Jezus zal verschijnen vlak voor de [[Dag des Oordeels]]. Deze imam is de enige van de twaalf imams die niet is vermoord door de orthodoxe meerderheid van de Islamitische [[oemma]]. De dood van de 3e imam Hussein in [[Karbala]] wordt als de ergste dood en grootste opoffering voor de Islam gezien en wordt bij elke Alevi bijeenkomst herdacht. Zie: [[Slag bij Karbala]].
 
Naast de Koran volgen de Alevieten ook een boek geschreven door de zesde imam, de ‘’’buyruk’’’ van imam Cafer-i Sadik. Deze imam wordt ook door de soennieten gezien als een briljant geleerde en wordt ook belangrijk gezien binnen het [[Soefisme]].
Voor uitgebreider info over de twaalf imams, zie de engelse Wikipedia pagina 'The Twelve Imams'.
 
Overleveringen ([[hadith]]) over de twaalf imams:
De Profeet (saws) zei; - "Ik en Ali en al-Hasan en al-Husayn en negen van de nakomelingen van al-Husayn zijn de gezuiverden en de onfeilbaren." [al-Juwayni, Fara'id al-Simtayn, (Beirut, 1978), pagina 160. Het is zo dat al-Juwayni’s grootheid als een geleerde van hadith getuigd is door al-Dhahabi in Tadhkirat al-Huffaz, volume 4, pagina 298, en ook door Ibn Hajar al-‘Asqalani in al-Durar al-Kaminah, volume 1, pagina 67] - "Ik ben de leider van de Profeten en ‘Ali ibn Abi Talib is de leider van de opvolgers, en na mij zal ik 12 opvolgers hebben, de eerste van hen is ‘Ali ibn Abi Talib en de laatste van hen is al-Mahdi." [al-Juwayni, Fara'id al-Simtayn, page 160] - "Al-Mahdi is één van ons Ahl al-Bayt" en "al-Mahdi zal van mijn familie zijn, van de nakomelingen van Fatima" Wat is er zo bijzonder aan de Familie van de Profeet (saws) ? Toen de vers [I]"(O Muhammad) Zeg, 'Ik vraag u geen loon voor (mijn prediking), behalve liefde van verwanten.'" (42:23) was geopenbaard, vroegen de Moslims aan de Profeet: "Wie zijn deze nabije families van u wiens liefde verplicht op ons is?" Hij beantwoordde; "'Ali, Fatima, en hun twee zonen." - al¬Hakim al¬Naysaburi, al¬Mustadrak `ala al-Sahihayn, volume 2, pagina 444 - al-Qastallani, Irshad al-Sari Sharh Sahih al-Bukhari, volume 7, pagina 331 - al-Suyuti, al-Durr al-Manthur, volume 6, pagina 6-7 - al-Alusi al-Baghdadi, Ruh al-Ma’ani, volume 25, pagina 31-2 De positie van waardigheid en deugdzaamheid van de Ahl al-Bayt was verder bevestigd door de Qur’an tijdens de discussie met de Christenen van Najran. Toen de volgende vers was geopenbaard "Zou men nu met u over hem (Jezus) redetwisten, nadat de kennis tot u gekomen is, zeg dan: "Kom, laat ons onze kinderen en uw kinderen en onze vrouwen en uw vrouwen en ons volk en uw volk roepen; laat ons daarna vurig bidden en de vloek van God roepen over degenen, die liegen.." (3:61), de Profeet (saws) riep ‘Ali, Fatima, al-Hasan en al-Husayn en zei: ‘O Allah, dit is mijn Familie (Ahli)’. - Muslim, al-Sahih, (English translation), boek 031, nummer 5915 - al¬Hakim al¬Naysaburi, al¬Mustadrak `ala al-Sahihayn, volume 3, pagina 150. Hij verklaart dat het sahih is in navolging van de criteria van al-Bukhari en Muslim. - Ibn Hajar al-‘Asqalani, Fath al-Bari Sharh Sahih al-Bukhari, volume 7, pagina 60 - al-Tirmidhi, al-Sahih, kitab al-manaqib, volume 5, pagina 596 - Ahmad b. Hanbal, al-Musnad, volume 1, pagina 185 - al-Suyuti, History of Khalifas Who Took The Right Way, (London, 1995), pagina 176
 
=== Religieus-humanisme ===
De alevieten gaan uit van een religieus-humanistisch wereldbeeld van mens en maatschappij.
* De mens staat centraal in de religieuze belevenis. Bijvoorbeeld, iedereen is vrij om op zijn manier een geloofsovertuiging te praktiseren of een '[[God (monotheïsme)|God]]', 'een [[god (algemeen)|god]]', 'de goden' of 'het goddelijke' te definiëren, te beleven, te gedenken of dankbaar te zijn.
* Een centraal uitgangspunt in het alevitisme is de liefde, respect en tolerantie voor de medemens. De menswaardigheid van de medemens wordt bezien als een voorwaarde voor het eigen handelen.
* Alevieten benadrukken de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen. Bijvoorbeeld, het bidden in een gemeenschappelijke ruimte is een vanzelfsprekendheid.
* [[Dogma (algemeen)|Dogma's]] als [[Salaat|bidden]], [[vasten]] of [[Bedevaart|pelgrimages]] zijn niet nodig om een goed en/of religieus mens te zijn. Volgens de alevieten ligt het goede in de mens zelf besloten en niet alleen in de Koran, [[Mekka]] of het nakomen van 'hemelse verplichtingen'.
* Het praktiseren van een religie mag niet ten koste gaan van de rechten van anderen. Alevieten zijn dan ook voorstanders van democratische beginselen als de [[scheiding van Kerk en Staat]]. Dit is eerder een [[seculier humanisme|seculier-humanistisch]] beginsel dan een religieus-humanistisch beginsel.
 
=== Bektasisme ===
Regel 132 ⟶ 165:
[[tr:Alevilik]]
[[uk:Алевіти]]
 
 
 
notitiezz:
 
Een prominent figuur in het alevitisme is de mysticus Haci Bektasi Veli
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Alevitisme"