Wikipedia

Rechts (politiek): verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerking
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
k Wijziging van 2A02:A44D:4A29:1:911D:CB1C:CF3A:512C (Overleg) teruggedraaid naar de laatste versie van Zijling
 
(313 tussenliggende versies door meer dan 100 gebruikers worden niet weergegeven)
Regel 1:
De aanduiding '''rechts''' wordt gebruikt om de politieke richting van [[politieke partij|partijen]], personen en organisaties te karakteriseren. De betekenis die eraan wordt gegeven kan van land tot land verschillen, en kan in de loop der tijd veranderen.
{{Zie artikel|Zie ook [[Politiek spectrum]]}}
 
De aanduiding '''rechts''' wordt gebruikt om de politieke richting van [[politieke partij|partijen]], personen en organisaties te karakteriseren. De betekenis die eraan wordt gegeven kan van land tot land verschillen, en kan in de loop der tijd veranderen. <br />
De termen ''[[Links (politiek)|links]], rechts, centrumlinks, centrumrechts'', enzovoort suggereren dat alle politieke partijen vrij eenvoudig gepositioneerd kunnen worden in een [[politiek spectrum]] dat varieert van extreem links[[extreemlinks]] tot extreem rechts[[extreemrechts]]. In de praktijk kan zo'n indeling niet zonder meer op basis van de standpunten gemaakt worden, omdat de betekenissen van "links" en "rechts" altijd afhangen van de context van de betreffende partij of organisatie.<br />Ook binnen een partij of organisatie onderscheidt men vaak "rechtse" en "linkse" stromingen. De uiteinden daarvan worden met linker- dan wel rechtervleugel aangeduid.
Ook binnen een partij of organisatie onderscheidt men vaak "rechtse" en "linkse" stromingen. De uiteinden daarvan worden met linker- dan wel rechtervleugel aangeduid.
 
== Herkomst van de term ==
Over het precieze ontstaan van termen links en rechts bestaan verschillende verklaringen, hoewel er overeenstemming is dat het ontstaan dateert uit de tijd van de [[Franse Revolutie]] waarbij in de [[Staten-Generaal (Frankrijk)|Franse Staten-Generaal]] een ruimtelijke opdeling ontstond waarbij voorstanders van het behoud van de oude machtsverhoudingen zich aan de rechterzijde bevonden en de tegenstanders links.<ref>Carl Devos, 2006, ''De kleermakers en de keizer: inleiding tot politiek en politieke wetenschappen'', Academia Press, pag. 87.</ref>
De termen links en rechts in de politiek stammen uit de tijd van voor de [[Franse revolutie]] en verwezen oorspronkelijk naar de positie waarin de verschillende partijen in het [[parlement]] zaten (links of rechts van de voorzitter). In het Franse parlement zat de koning rechts tegenover de afgevaardigden. Omdat hij liever zijn (conservatieve) geestverwanten dichtbij zich had zitten, kwamen de conservatieven aan de rechterkant van het parlement terecht. Die indeling is sindsdien gehandhaafd. Zie ook: [[Wetgevende Vergadering]].
 
In Nederland werden tot de [[Tweede Wereldoorlog]] alleen de [[Confessionele partij|confessionele]] partijen tot de rechtse partijen gerekend. De traditionele normen werden namelijk vereenzelvigd met de [[Christendom|christelijke]] normen.
In Nederland werden tot de [[Tweede Wereldoorlog]] alleen de [[Confessionele partij|confessionele]] partijen tot de rechtse partijen gerekend.
 
== Betekenissen van het begrip "rechts" ==
Zoals boven gesteld is de betekenis van het begrip "rechts" variabel en context afhankelijkcontextafhankelijk. Daarom is er geen "absolute" betekenisdefinitie van het begrip te geven.
 
Historisch gezien - inIn de [[19de eeuw -]] duidde rechts op [[conservatisme]], een scherpe reactie tegen de moderne vrijheden en de industriële maatschappij, sterke klemtoon op organisch gegroeide sociale verbanden en machtsposities, respect voor autoriteit en aanvaarding van ongelijkheid. [[Links (politiek)|Links]] daarentegen duidde op een [[progressieve]] visie -– te denken valt denkhierbij aan de leuze van de Franse revolutieRevolutie, vrijheid, gelijkheid en broederschap. Bijvoorbeeld in het België van midden 19de eeuw werd de katholieke "partij" (le parti conservateur) aangeduid als "la droite" (rechts) en de liberale "partij" als "la gauche" (links). In de loop van de 19de eeuw werd ook het liberalisme echter (deels) een behoudende kracht, die vooral de belangen van de burgerij verdedigde. OpAan het einde van de 19de eeuw werd het progressieve denken een nieuw élan gegeven door het opkomende socialisme. Hoe meer het liberalisme ervaren werd als een behoudende kracht, des te meer werd "links" voorbehouden voor het socialisme.
 
Met andere woorden, rechts staat op de eerste plaats voor conservatieve waarden, bijvoorbeeld ook op ethisch of religieus vlak. In tweede instantie kan ook klassiek liberalisme eventueel als rechts beschouwd worden, in die zin dat het meer aandacht schenkt aan niet-interventie door de overheid en spontane sociale verhoudingen, dan aan de traditioneel liberale aandacht voor universele emancipatie.
 
Misschien kan die ontwikkeling meemede verklaren dat er verschillende visies ontwikkeld zijn op wat rechts is.
* Hans Besseling op het weblog "Het Vrije Volk" definieert rechts als volgt: "''Rechts staat voor: individuele vrijheid en organisatie van charitatieve en andere maatschappelijke activiteiten door particulieren zonder overheidssubsidie, bescherming van bezit en inkomen, marktwerking als stimulans van economische groei, beperking van de staatsinvloed tot het scheppen van de noodzakelijke voorwaarden voor een veilig bestaan van de burgers.''"<ref>http://www.hetvrijevolk.com/?pagina=1588&titel=Wat_is_Links_en_wat_is_Rechts Hans Besseling, Wat is Links en wat is Rechts? 3 oktober 2006 </ref>
 
Publicist [[Max Pam]] definieert rechts (en links) als volgt:
Besseling's definitie slaat dus vooral op de rol die de overheid speelt in de [[economie als systeem|economie]], waarbij hij een beperkte invloed van de staat associeert met "rechts".
{{Citaat|Zelf hecht ik trouwens aan de klassieke tegenstelling tussen links en rechts, volgens welke opvatting de confessionele partijen in het parlement ter rechter en de niet-confessionele partijen ter linker zijde zijn geplaatst. Houden wij aan die tegenstelling vast dan is de [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]] een rechtse en de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] een linkse partij. De [[ChristenUnie|Christen-Unie]] is dan uiterst rechts en de [[Socialistische Partij (Nederland)|SP]] uiterst links. Dat eerste klopt wel, maar gek genoeg vind ik de SP ook een rechtse partij, vooral als ik denk aan [[Harry van Bommel]] die op het hoogtepunt van [[Saddam Hoessein]]s terreur in zijn eeuwige C&A-pak helemaal naar Bagdad reisde.<ref>[http://www.maxpam.nl/2007/07/links-en-rechts/ Links en rechts: beweringen en bewijzen], maxpam.nl, 2 juli 2007 (verschenen in ''[[de Volkskrant]]'')</ref>}}
<br />
* Publicist [[Max Pam]] definieert rechts (en links) als volgt: "''Zelf hecht ik trouwens aan de klassieke tegenstelling tussen links en rechts, volgens welke opvatting de confessionele partijen in het parlement ter rechter en de niet-confessionele partijen ter linker zijde zijn geplaatst. Houden wij aan die tegenstelling vast dan is de [[Christen Democratisch Appèl|CDA]] een rechtse en de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] een linkse partij. De [[ChristenUnie|Christen-Unie]] is dan uiterst rechts en de [[Socialistische Partij (Nederland)|SP]] uiterst links. Dat eerste klopt wel, maar gek genoeg vind ik de SP ook een rechtse partij, vooral als in denk aan [[Harry van Bommel]] die op het hoogtepunt van [[Saddam Hoessein]]s terreur in zijn eeuwige C&A-pak helemaal naar Bagdad reisde.''"<ref>[http://www.maxpam.nl/2007/07/links-en-rechts/ The Max Pam Globe » Links en rechts<!-- Automatisch gegenereerde titel: verbeter de omschrijving als dat mogelijk is -->]</ref>
 
Pam'sPams definitie heeft dus vooral te maken met het al dan niet innemen van een confessioneel standpunt.
 
== Liberaal in het schema links/rechts ==
Het [[liberalisme]] wordt soms als "rechts" en soms als "links" beschouwd. Het kan beschouwd worden als links op grond van zijn historische roeping om alle individuen te emanciperen – het bieden van gelijke kansen aan allen. Het zou rechts genoemd kunnen worden wanneer het – in de praktijk – afkeer van overheidsinterventie verkiest boven implementatie van individuele emancipatie en zo opnieuw terugkeert naar een vorm van recht van de sterkste, een bestendiging van de natuurlijke ongelijkheid van de mensen, zo essentieel voor het conservatisme.
Het [[liberalisme]] wordt soms als "rechts" en soms als "links" beschouwd.
 
Een wezenskenmerk van het huidige liberalisme is: het beperken van de inmenging van de overheid. Dit principe verzet zich tegen een linkse economische politiek van grote overheidssteun voor economisch zwakkeren, maar ook tegen de rechtse politiek van het handhaven van een traditionele moraal. Dit verklaart hoe het mogelijk is dat de Nederlandse liberale partij VVD gewoonlijk als rechts wordt beschouwd, terwijl in de [[Verenigde Staten]] het woord "liberal" ongeveer hetzelfde betekent als "links" in het Nederlands.
Het kan beschouwd worden als links in de zin van zijn historische roeping van - in theorie - het emanciperen van alle individuen en het bieden van gelijke kansen aan allen. Het zou rechts genoemd kunnen worden wanneer het - in de praktijk - afkeer van overheidsinterventie verkiest boven implementatie van individuele emancipatie en zo opnieuw terugkeert naar een vorm van recht van de sterkste, een bestendiging van de natuurlijke ongelijkheid van de mensen, zo essentieel voor het conservatisme.
 
Oorspronkelijk was liberalisme links (de liberalen zaten links van de koning en de conservatieven rechts). Later kwamen de [[socialisme|socialisten]] erbij die weer links van de liberalen zaten. Tegenwoordig staat het liberalisme in het midden tussen socialisme en [[sociaaldemocratie]] aan de linkerkant en [[conservatisme]] aan de rechterkant. Binnen het liberalisme zijn er sub-stromingen die links of rechts zijn. Het [[sociaalliberalisme]] (een mengeling van [[liberalisme]] en sociaaldemocratie) staat links van het midden terwijl het [[conservatief-liberalisme]] (een mengeling van liberalisme en conservatisme) rechts van het midden staat. De VVD staat als voornamelijk conservatief-liberale partij (centrum)rechts van het midden (hoewel de partij ook sociaalliberalen bevat). Net als de Duitse [[Freie Demokratische Partei|FDP]] en Deense [[Venstre (Denemarken)|Venstre]]. [[Democraten 66|D66]] staat als [[sociaalliberalisme|sociaalliberale]] partij in het midden. Net als de Britse [[Liberal Democrats]], Vlaamse [[Open Vlaamse Liberalen en Democraten|VLD]], Deense [[Radikale Venstre]] en Amerikaanse [[Democratische Partij (Verenigde Staten)|Democratische Partij]]).
Een wezenskenmerk van het huidige liberalisme is: het beperken van de inmenging van de overheid. Dit principe verzet zich tegen een linkse economische politiek van grote overheidssteun voor economisch zwakkeren, maar ook tegen de rechtse politiek van het handhaven van een traditionele moraal. Dit verklaart hoe het mogelijk is dat de Nederlandse liberale partij [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] gewoonlijk als rechts wordt beschouwd, terwijl in de [[Verenigde Staten]] het woord ''liberal'' ongeveer hetzelfde betekent als ''links'' in het Nederlands.
 
== Partijen die als "rechts" worden beschouwd ==
[[Bestand:Kieskompas TK2023.png|thumb|In Nederland bevinden de rechtse politieke partijen zich tijdens de [[Tweede Kamerverkiezingen 2023|Tweede Kamerverkiezingen in 2023]], volgens [[André Krouwel]], aan de rechterkant van deze figuur. Merk op dat Krouwel met "links" en "rechts" vooral doelt op sociaal-economische aspecten en veel minder op bijvoorbeeld milieu, immigratie, veiligheid, buitenland en mobiliteit.]]
{{wrapper}}
 
|[[Bestand:Pol-landschap-2010.gif|thumb|250px|In Nederland bevinden de rechtse politieke partijen, volgens [[André Krouwel]], aan de rechterkant van deze figuur]]
=== In Nederland ===
De volgende Nederlandse partijen worden volgens het Kieskompas tot ''(centrum)rechts'' gerekend:
* [[VolkspartijBelang voorvan Vrijheid en DemocratieNederland]] (VVDBVNL)
* [[BoerBurgerBeweging]] (BBB)
* [[Trots op Nederland - Lijst Rita Verdonk]] (TON)
* [[Christen-Democratisch Appèl|Christen Democratisch Appèl]] (CDA)
* [[Forum voor Democratie]] (FVD)
* [[JA21|Juiste Antwoord 21]] (JA21)
* [[Partij voor de Vrijheid]] (PVV)
* [[Staatkundig Gereformeerde Partij]] (SGP)
* [[LijstVolkspartij Pimvoor FortuynVrijheid en Democratie]] (LPFVVD)
* [[EénNL]]
* [[Partij voor Nederland]] (PvN)
 
De voorgangers van de [[ChristenUnie]] hoorden vroeger bij "klein rechts", maar sinds het ontstaan van deze partij hebben sociale en 'groene' standpunten die vaak als links worden gezien meer nadruk gekregen.
=== In Vlaanderen ===
 
* [[Vlaams Belang]]
=== In België ===
* [[N-VA]]
* [[VLOTTVlaams Belang]] (VB)
* [[LijstNieuw-Vlaamse DedeckerAlliantie]] (LDDN-VA)
* [[Parti Populaire]] (PP)
* [[Vlaamse Liberalen en Democraten|VLD]]
* [[Libertair, Direct, Democratisch]] (LDD)
* [[CD&V|CD&V]]
* [[Open Vlaamse Liberalen en Democraten]] (Open Vld)
* [[Mouvement Réformateur]] (MR)
 
=== Overige landen ===
* Verenigde Staten: de [[Republikeinse Partij (Verenigde Staten)|Republikeinse Partij]] wordt vaak als "rechts" beschouwd. <ref>[http://www.trouw.nl/hetnieuwstr/wereldnl/article911423.ece4324/Rechts_in_VS_heeft_nu_wel_een_winnaar,_maar_geen_koersnieuws/article/detail/1265254/2008/02/07/Rechts-in-VS-heeft-nu-wel-een-winnaar-maar-geen-koers.dhtml Rechts in VS heeft nu wel een winnaar, maar geen koers], - ''Trouw<!--'', Automatisch7 gegenereerde titel:februari verbeter de omschrijving als dat mogelijk is -->]2008</ref>
* Verenigd Koninkrijk: [[Conservative Party (Verenigd Koninkrijk)|Conservative Party]], [[UKIP]], [[Brexit Party]]
* Duitsland: [[Freie Demokratische Partei|FDP]], [[Christlich Demokratische Union Deutschlands (Bondsrepubliek)|CDU]], [[Alternative für Deutschland|AfD]]
* Oostenrijk: [[Österreichische Volkspartei|ÖVP]], [[FPÖ]]
* Zwitserland: [[Vrijzinnig-Democratische Partij.De Liberalen|FDP.Die Liberalen]], [[Zwitserse Volkspartij|SVP]]
* Luxemburg: [[Demokratesch Partei]], [[Chrëschtlech Sozial Vollekspartei|CSV]], [[Alternativ Demokratesch Reformpartei|ADR]]
* Frankrijk: [[Les Républicains]], [[Front National (Frankrijk)|Front National]]
* Italië: [[Forza Italia]]/[[Il Popolo della Libertà|PdL]], [[Lega Nord]]
* Spanje: [[Partido Popular (Spanje)|Partido Popular]], [[Vox (politieke partij)|Vox]]
* Canada: [[Conservative Party of Canada]]
* Ierland: [[Fianna Fáil]]
* Australië: [[Liberal Party of Australia]], [[National Party of Australia]]
* Nieuw-Zeeland: [[New Zealand National Party]]
* Denemarken: [[Venstre (Denemarken)|Venstre]], [[Det Konservative Folkeparti|Conservatieve Volkspartij]], [[Dansk Folkeparti|Deense Volkspartij]], [[Liberal Alliance]]
* Zweden: [[Moderata samlingspartiet|Gematigde Uniepartij]], [[Kristdemokraterna|Christendemocraten]], [[Sverigedemokraterna|Zweden Democraten]]
* Noorwegen: [[Høyre]], [[Fremskrittspartiet|Vooruitgangspartij]], [[Kristelig Folkeparti|Christelijke Volkspartij]]
* Finland: [[Nationale Coalitiepartij]], [[Finnenpartij]]
* [[Kroatië]]: [[Kroatische Christelijke Democratische Unie]], [[Kroatische Democratische Unie]], [[Kroatische Pure Partij van Rechten]], [[Kroatische Werkelijke Renaissance]]
 
== Extreem Radicaal-rechts en rechtspopulisme ==
DeIdeeën termdie verder gaan dan wat de grote rechtse partijen voorstaan, worden aangeduid met termen als ‘uiterst rechts’ of ‘radicaal-rechts’. Er is geen algemene overeenstemming over de afbakening hiervan. Een gebruikelijk kenmerk is een hoge mate van ‘[[extreemnationalisme]] rechtsen [[xenofobie]]’. In het bijzonder wordt meestalde term ‘[[extreemrechts]]’ veel gebruikt voor groeperingen die bereid zijn verbaal of mogelijk zelfs fysiek geweld te gebruiken om hun rechtse politieke idealen te verdedigenbereiken.
De partij [[Nieuw Rechts]] wordt vaak als 'extreem rechts' gezien, en door uitspraken van [[Hilbrand Nawijn]] van de [[Partij voor Nederland]] wordt deze partij vaak ook als 'extreem rechts' beschouwd.{{feit||2007|11|18}}
 
Mede vanwege zulke groepen zijn veel mensen aan de rechterzijde van het politieke spectrum er afkerig van om met ‘extreemrechts’ geassocieerd te worden. Een alternatieve term die ook niet-gewelddadige groepen dekt is ‘rechts-nationalistisch’. Vanuit de Verenigde Staten is de naam [[alt-right]] opgekomen.
* [[Nieuw Rechts]], noemt zichzelf radicaal rechts, wordt vaak als [[extreem rechts]] beschouwd<ref>''Smit uit raad Lansingerland'', [[Algemeen Nederlands Persbureau]], persbericht 15 september 2007</ref><ref>''Smit (Nieuw Rechts) weer mond gesnoerd'', [[Het Parool]], 6 november 2006</ref><ref>''[http://www.nrc.nl/binnenland/article757820.ece/Opkomst_en_ondergang_van_extreemrechtse_sites Opkomst en ondergang van extreemrechtse sites]'', NRC, 25 augustus 2007</ref>
* [[Nationale Alliantie]], een [[nationalisme|nationalistische]] partij;
* [[Nederlandse Volks-Unie]];
 
Een beweging die door tegenstanders vaak als uiterst rechts wordt gezien, is het [[rechts populisme|rechts-populisme]]. Dit kenmerkt zich door een groot beroep op het ‘volk’ als baken van de politiek. Sommige politici en partijen die onder deze noemer kunnen vallen, staan op sociaal-economisch vlak juist relatief linkse standpunten voor: ze steunen sociale voorzieningen ter bescherming van alle leden van het volk, en staan tegenover het liberale individualisme dat tot ieder-voor-zich kan leiden. Ze onderscheiden zich echter van links door een sterker nationalisme en in sommige gevallen ook door conservatisme in morele vraagstukken. Een voorbeeld hiervan is de [[Prawo i Sprawiedliwość|PiS]] in Polen. Ook de term populisme is overigens niet altijd in trek bij politici als aanduiding voor de eigen ideologie, terwijl hun tegenstanders het als scheldwoord gebruiken.
== Referenties ==
{{references|85%}}
 
== Externe linkslink ==
* Voor de Nederlandse politiek: [http://www.parlement.com/9291000/modulesf/g61o6303 Parlement & politiek]
 
== Referenties ==
{{Navigatie politiek}}
{{References}}
 
{{Navigatie politiek}}
[[Categorie:Politiek]]
{{Gesproken Wikipedia klein|Nl-Rechts (politiek)-article.ogg|21857039}}
 
[[Categorie:Politieke terminologie]]
[[ar:يمينية]]
[[ast:Derecha política]]
[[ca:Dreta]]
[[cs:Pravice]]
[[da:Højreorienteret]]
[[de:Politische Rechte (Politik)]]
[[el:Δεξιά (πολιτική)]]
[[en:Right-wing politics]]
[[es:Derecha política]]
[[fi:Oikeisto]]
[[fr:Droite (politique)]]
[[gl:Dereita política]]
[[hr:Politička desnica]]
[[hu:Jobboldal]]
[[id:Sayap kanan]]
[[is:Hægristefna]]
[[it:Destra (politica)]]
[[ja:右翼]]
[[kn:ಬಲಪಂಥೀಯ ರಾಜಕೀಯ]]
[[ko:우익]]
[[ku:Milê rastê]]
[[lt:Dešinė (politikoje)]]
[[lv:Labēja politika]]
[[mk:Политичка десница]]
[[ms:Politik haluan kanan]]
[[nn:Høgresida]]
[[no:Høyresiden]]
[[pl:Prawica]]
[[pt:Direita política]]
[[ru:Правые (политика)]]
[[scn:Dritta]]
[[simple:Right-wing]]
[[sr:Десница]]
[[sv:Politisk höger]]
[[ta:வலது சாரி அரசியல்]]
[[th:ฝ่ายขวา (การเมือง)]]
[[tr:Sağcılık]]
[[ug:ئوڭچى]]
[[uk:Права партія]]
[[zh:右派]]
[[zh-min-nan:Iū-phài]]
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Rechts_(politiek)"