Vitamine: verschil tussen versies

Een '''vitamine''' is een [[micronutriënten|micronutriënt]] dat in organismen zoals de [[mens]] wordt gebruikt in [[co-enzym]]en. Omdat vitaminenvitamines niet worden verbruikt heeft de [[mens]] er maar heel weinig van nodig. Organismen kunnen niet of in onvoldoende mate zelf vitaminenvitamines maken. Sommige vitaminenvitamines kunnen door het lichaam zelf worden geproduceerd, voorbeelden daarvan zijn [[vitamine B3]] (uit [[tryptofaan]]) enzoals [[vitamine D]] (in de huid door blootstelling aan UV-B-straling) van de zon.

Aanvankelijk dacht men dat alle vitaminenvitamines een [[amine]]-structuur hadden,; wat niet bleek te kloppen. Dede naam, die in 1912 bedacht werd door [[Casimir Funk]], iswas dan ook een samenstelling van ''vita(le)'' en ''amine''. Maar het idee dat het allemaal amines waren, bleek later onjuist.

Bij de naamgeving van vitamines is aanvankelijk uitgegaan van een eenvoudige 1-letternaamgeving, zoals vitamine A. Naderhand zijn de vitamines ingedeeld naar [[Fysiologie|functionele]] werking. Vitamines die nodig zijn voor de werking van [[enzym]]en vallen onder de klasse van co-enzymen. Op een gegeven moment is men opgehouden met het toekennen van de benaming "vitamine" aan nieuw ontdekte [[Essentieel nutriënt|essentiële nutriënten]]. [[Foliumzuur]] en [[biotine]] worden, hoewel ze ook nog in (meestal) oude teksten een vitamine B-benaming hebben, vrijwel altijd met hun stofnaam aangeduid. Dat is ook hoe tegenwoordig met essentiële nutriënten wordt omgegaan. Heel soms wordt nog de term [[Vitamine F]] gebruikt om [[essentiële vetzuren]] mee aan te duiden, maar dat is niet (meer) gebruikelijk.{{Bron?||2013|03|29}}

De Nederlandse [[Gezondheidsraad]] doet aanbevelingen hoeveel vitamines iemand dagelijks nodig heeft. Voor elke vitamine bestaat er een [[Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid|Aanbevolenaanbevolen Dagelijksedagelijkse Hoeveelheidhoeveelheid (ADHadh)]].

| '''B₅''' || [[panthotheenzuurpantotheenzuur]]

| deficiëntie kan tot de ziekte van Addison-Biermer leiden (vroeger [[Pernicieuzepernicieuze anemie]] genoemd), (een opnameprobleemernstige doorvorm een gebrek aanvan [[intrinsic factorbloedarmoede]]) in de maag.leiden

| helpt zuurstofabsorptie, [[Alkylgroep|methyldonor]] in [[methylatie|methyleringsreacties]], wordt ingezet bij autisme

| is tevens de vorm die de [[huid]] produceert uit previtamine D3 ofwel precholecalciferol, onder invloed van [[Ultraviolet|ultraviolet licht]]; deficiëntie: [[spierkramp]]{{Bron?||2023|02|11}}, stuipen

| onmisbaar voor synthese in de lever van [[trombinogeen]] en andere bloedstollingscomponenten

| K₁:blad[[groente]]n (vooral [[Kool (plant)|kool]]), [[tomaat|tomaten]], [[tarwe]], [[ei (voeding)|eieren]], lever, vis<br />K₂:product van de coli-bacteriën in de [[darm]]

</smalldiv>

'''[[Vitamine B|VitaminenVitamines uit de B-groep]]''' komen onder andere voor in [[gist]] en in [[lever]].

Aan deze vitaminenvitamines hebben alcoholisten nog weleens een tekort door een onvolwaardig dieet, wat tot ernstige ziekteverschijnselen (de gebreksziekte Beri-Beri die in Azië het meest voorkomt door het eenzijdig eten van witte rijst) kan leiden.

'''[[Ascorbinezuur|Vitamine C]]''' is een [[antioxidant]], dat wil zeggen een stof die voorkomt dat andere stoffen een verbinding met schadelijke vrije radicalen van [[Zuurstof (element)|zuurstof]] aangaan. Het wordt zelf makkelijk [[oxidatie|geoxideerd]] en vangt hierdoor de vrije radicalen weg. Het wordt ook aan levensmiddelen toegevoegd als [[conserveermiddel]], aan appelmoes bijvoorbeeld. Bij vitamine C denken de meeste mensen spontaan aan [[citrusvrucht]]en zoals citroenen en sinaasappelen, maar producten die veel meer vitamine C bevatten zijn paprika en spruitjes. Ook bessen en [[aardappel]]en bevatten vrij veel vitamine C.

'''[[Vitamine D]]''' kan door de mens vlak onder de huid gemaakt worden met behulp van [[zon]]licht. Vitamine D is een vetoplosbaar vitamine. Uit recent onderzoek is gebleken dat vitamine D eigenlijk geen vitamine<ref>[https://web.archive.org/web/20120203183827/http://www.circadian.nl/vitamine-d-hormoon/ Vitamine D geen vitamine maar prohormoon]</ref> is, maar een [[prohormoon]]. Dit verklaart ook waaromwaardoor het kan worden aangemaakt door [[Heterotroof|heterotrofe]] organismen.

Tot recent dacht men dat voor alle wateroplosbare vitaminenvitamines zoals B en C geldt dat er moeilijk te veel van opgenomen kan worden, omdat de overbodige extra hoeveelheid weer met de urine uitgescheiden wordt. Toch zijn in de literatuur verschillende artikelen te vinden waarbij gezondheidsklachtenwordengezondheidsklachten worden beschreven bij te hoge vitaminespiegels, ook bij lage doseringen.<ref>[https://web.archive.org/web/20160202033222/http://www.lareb.nl/getmedia/c17b7adc-84ec-4a82-9211-725dd65b140c/Analyse_PYRIDOXINE_(A11HA02)_Paraesthesia1.pdf Lareb: Zenuwschade na gebruik zonder recept verkrijgbare producten met Vitamine B6]</ref>. In 2015 bleek dat de bovenbeenblessure van schaatser [[Sven Kramer]] op de Olympische Spelen van 2010, veroorzaakt werd door een te hoge inname van [[vitamine B6]] middels voedingssupplementen.<ref>[http://www.volkskrant.nl/4185801 Volkskrant: Wie verhielp de chronische klachten van Kramer?]</ref>.

Zo kan vitamine A [[teratogeen]] zijn bij gebruik van meer dan 9 maal de [[Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid|ADHadh]] per dag. Een veilige dagelijkse dosis voor zwangere vrouwen is maximaal 3 à 4 maal de ADHadh (overeenkomend met ongeveer 2500 tot 3000  [[µg]] (microgram)) per dag.<ref>Siemelink M, Jansen EHJM, Piersma AH, Opperhuizen A. [http://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/650250001.html Active components in food supplements]. RIVM Rapport 650250001. (2000). [http://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/650250001.pdf Download PDF]. In dit rapport wordt voor zwangeren een veilige dosis gegeven van 35-45 RE per kg lichaamsgewicht. Voor een vrouw van 70 kg komt dit neer op ongeveer 2500 tot 3100  µg retinol per dag.</ref>. Gezien de wettelijke maxima voor vitamine A in voedingssupplementen (die ruim onder deze niveaus liggen) is de kans op overdosering door voedingssupplementen nihil, mits men zich aan de aanbevolen dosering houdt. De kans op vitamine A toxiciteit door het regelmatig eten van lever is echter wel aanwezig. Lever is zeer rijk aan vitamine A.

[[Categorie:Vitamine| ]]