Ozon (stof): verschil tussen versies

| Naam = Ozon

| afbeelding1 = Ozone-resonance-2D.png

| onderschrift1 = [[Structuurformule]] van ozon (als [[Resonantie (scheikunde)|resonantiestructuren]])

| afbeelding2 = Ozone-CRC-MW-3D-balls.png

| afbeeldingbreedte2 = 140

| onderschrift2 = [[Molecuulmodel]] van ozon

| afbeelding3 = Dichloromethane Ozonolysis.jpg

| onderschrift3 = Ozon, opgelost in [[dichloormethaan]]

| afbeelding4 =

| onderschrift4 =

| Formule = O₃

| Molgewicht = 47,9982

| SMILES = [O-][O+]=O

| InChI = 1/O3/c1-3-2

| IUPAC = ozonTrizuurstof

| AndereNamen = Ozon

| CAS = 10028-15-6

| EINECS = 233-069-2

| PubChem = 24823

| VN =

| Beschrijving = Kleurloos tot lichtblauw gas met een prikkelende geur

| Vergelijkbaar =

| AfbWaarsch = {{Pictogram GHS|O|T|G}}

| TekstWaarsch = Gevaar

| Carcinogeen = mogelijk (IARC-klasse 3)

| Hygroscopisch =

| Rzinnen = {{H270}} - {{H330}} - {{H319}} - {{H370}} - {{H372}}

| EUHzinnen = ''geen''

| Szinnen = {{P284}} - {{P271}}-​{{P310}} - {{P320}}-​{{P304+P340}} - {{P501}}

| Omgang =

| Opslag =

| ADR =

| MAC = 0,2 mg/m³

| LethaalRat =

| LethaalKonijn =

| MSDS =

| Aggregatie = gasvormig

| Kleur = kleurloos-lichtblauw

| Dichtheid = 0,002144

| Smeltpunt = −192,5

| Kookpunt = −111,9

| Vlampunt =

| Zelfontbranding =

| Dampdruk =

| Oplosbaarheid = 0,57

| GoedOplIn =

| SlechtOplIn =

| OnoplIn =

| Dipoolmoment =

| Viscositeit =

| Kristalstructuur =

| fG0g = 163,2

| fG0l =

| fG0s =

| fH0g = 142,7

| fH0l =

| fH0s =

| S0g = 238,93

| S0l =

| S0s =

| Cpm0 = 39,29

| Evenwicht =

| KlassiekeAnalyse =

| Spectra =

'''Ozon''' is een [[enkelvoudige stof]] van het element [[Zuurstof (element)|zuurstof]], met als [[brutoformule]] O₃. Bij standaardtemperatuur en -druk is ozon een kleurloos tot lichtblauw [[Gas (aggregatietoestand)|gas]] met een onaangenamekarakteristieke prikkelende geur. In vloeibare vorm is het donkerblauw. Het smeltpunt ligt bij −193 °C en daaronder is ozon een donkerblauwe [[vaste stof]]. Het molecuul bezit een [[gebogen moleculaire geometrie]], met een [[bindingshoek]] van 116,8°. Ozon is een sterke [[oxidator]].

De naam komt van het [[Grieks]]e ''ozein'' ({{lang|el|ὄζειν}}), hetgeen ''ruiken'' betekent. Dit verwijst naar de kenmerkende onaangenamekarakteristieke geur van het gas.

Ozon is een belangrijkbelangrijke component van [[luchtvervuiling]], waar het ontstaat in fotochemische [[smog]].

Ozon ontstaat van nature in de [[aardatmosfeer|atmosfeer]] onder invloed van elektrische ontladingen (zoals tijdens [[onweer]]) en door [[ultraviolet]]te straling met een [[golflengte]] onder 240  [[Nanometer|nm]] in de bovenste lagen van de atmosfeer (de [[stratosfeer]]). In eerste instantie valt zuurstof uiteen in twee reactieve zuurstofradicalen:

:<mathchem>\mathrm{O_2\O2 +\ O^{\cdot}\. \longrightarrow\ O_3}-> O3</mathchem>

OpIn dezede hoogtestratosfeer is ozon zeer gewenst, omdat het daar een laag vormt (de [[ozonlaag]]) en de schadelijke ultraviolette straling van de zon tegenhoudt. Het ondergaat immers [[fotolyse]] onder invloed van uv-licht:

:<mathchem>\mathrm{O_3\ \xrightarrow{\ \O3 ->[h \nu] \ \ }\ O_2\O2 +\ O^{\cdot}}. </mathchem>

ZonderAls deze ozonlaag in de stratosfeer zou verdwijnen gaat meer uv-licht het aardoppervlak bereiken, waardoor het leven op aarde meer bemoeilijkt zou worden: er zou meer huidkanker zijn, aantasting van [[chlorofyl]] en van microflora, zoals kleinere organismen ([[plankton]]).

De ozonlaag kan worden aangetast door synthetische gassen, zoals ouderwetse drijfgassen uit [[spuitbus]]sen en hulpgassen uit koelkasten en airconditioning systemenairconditioningsystemen. Met name de diverse [[chloorfluorkoolstofverbinding]]en (cfk's) zijn grote boosdoeners. De aantasting van de ozonlaag komt het duidelijkst tot uitdrukking in het [[gat in de ozonlaag]] boven [[Antarctica]], dat in het vroege voorjaar steeds groter wordt. Om deze reden zijn cfk's verboden op grond van het [[Montreal ProtocolMontrealprotocol]], dat op 1 januari 1989 in werking trad. Daarom bevatten koelkasten, airco's en spuitbussen geen cfk's meer. De schadelijke werking van cfk's berust op het feit dat deze gassen vlot fluor- en chloorradicalen afsplitsen, die ozon afbreken op een vergelijkbare manier met uv-licht.

Onder invloed van zonlicht gaan inIn de [[troposfeer]] gaan onder invloed van zonlicht [[koolwaterstof]]fen en [[koolstofmonoxide]] (CO) chemische reacties aan met [[stikstofoxiden]] (NO_x), waardoor onder andere ozon ontstaat:

:<mathchem>\mathrm{NO_2\ \xrightarrow{\ \NO2 ->[h \nu \ \ }\] NO\ +\ O^{\cdot}}. </mathchem>

Koolwaterstoffen, koolstofmonoxide en stikstofoxiden worden met name door autoverkeer uitgestoten. Het [[mengsel]] van deze stoffen met ozon wordt fotochemische [[smog]] genoemd. Het gevormde ozon tast bij mensen en dieren het longweefsel aan en bij planten remt het de groei en beschadigt het de bladeren. Ozon in de stratosfeer beschermt dus de [[biosfeer]], terwijl ozon in de troposfeer juist schadelijk is.

Ozon werkt desinfecterend en wordt gebruikt om bijvoorbeeld [[drinkwater]] te ontsmetten. Het voordeel ten opzichte van bijvoorbeeld [[dichloor]] is dat het geen smaak in het water achterlaat. Verder wordt ozon nog gebruikt bij het desinfecteren van bronwater, zwemwater en van oppervlaktes die in contact komen met voedsel, bij het verwijderen van sporen van [[gist]]en uit lucht (belangrijk wanneer voedsel ingepakt wordt), bij het schoonmaken en bleken van stoffen, het ontgeuren van (auto)interieurs en materialen na brandschadeeen brand en bij het verwijderen van ongewenste schadelijke stoffen (bijvoorbeeld [[herbicide]]n) uit water.

Kopieerapparatuur die met lasertechniek in plaats van inkt werkenwerkt en laserprinters produceren ozon. De hoeveelheid van één apparaat is ongeveer gelijk aan die van een brandende sigaret{{Bron?||2023|11|20}}. Zij kunnen dan ook het best in een goed geventileerde aparte kamer worden geplaatst. Tegenwoordig{{wanneer?||2020|08|17}} zijn in kopieerapparaten en laserprinters filters met [[actieve kool]] geplaatst die veel ozon opvangen.

De [[MAC-waarde]] (voor licht werk) ligt op 0,1 &nbsp;[[parts per million|ppm]] als ''Total Weighted Average'' (TWA). Voor matig zwaar werk ligt de grens op 0,08 ppm en voor zwaar werk op 0,05 ppm.

De algemene [[grenswaarde]] in [[België (hoofdbetekenis)|België]] voor kortstondige blootstelling (dit is voor een periode van 15 minuten) die niet mag worden overschreden bedraagt 0,1 &nbsp;ppm.

* {{en}} [https://web.archive.org/web/20140221094438/http://www.orecozone.net/MSDS-orec-ozone.pdf MSDS van ''ozon'']

* [http://www.ibgebim.be/ Metingen van Brussels Hoofdstedelijk Gewest]