Noord-Atlantische Verdragsorganisatie: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Dit lijkt mij wel genoeg. De rest van de tekst was letterlijk overgenomen van de NOS. Labels: Visuele tekstverwerker Bewerking via mobiel Bewerking via mobiele website Geavanceerde mobiele bewerking |
k →De NAVO in enkele cijfers: link |
||
| (18 tussenliggende versies door 12 gebruikers niet weergegeven) | |||
Regel 20:
| volkslied =
| leiderstype1 = [[Secretaris-generaal van de NAVO|Secretaris-generaal]]
| leider1 = {{NO-VLAG}} [[Jens Stoltenberg]] (tot 1 oktober 2024)<br>{{NL-VLAG}} [[Mark Rutte]] (na 1 okt. 2024)
| leiderstype2 = Voorzitter van het<br />Militair Comité
| leider2 = {{NL-VLAG}} [[Rob Bauer]]
Regel 26:
| portaal =
}}
De '''Noord-Atlantische Verdragsorganisatie''' ('''NAVO'''; [[Engels]]: ''NATO'', ''North Atlantic Treaty Organization''; [[Frans]]: ''OTAN'', ''Organisation du traité de l'Atlantique nord''), ten tijde van de oprichting ook het '''Atlantisch Pact''' genoemd (verouderd), is een na de [[Tweede Wereldoorlog]] opgerichte militaire [[internationale organisatie]] op basis van het [[Noord-Atlantisch Verdrag|Noord-Atlantische Verdrag]] dat in [[Washington D.C.]] op [[4 april]] [[1949]] werd getekend. Belangrijkste afspraken in dit verdrag betreffen wederzijdse verdediging en samenwerking van de [[Krijgsmacht|legers]] van de aangesloten landen, aanvankelijk ook als krachtenbundeling tegen samenwerkende [[communisme|communistische]] landen binnen de invloedssfeer van de [[Sovjet-Unie]], ook bekend als het [[Oostblok]]. Het [[NAVO-hoofdkwartier]] is gevestigd in het [[Brussel (stad)|Brusselse]] stadsdeel [[Haren (Brussel)|Haren]]. In 2024 telde deze verdragsorganisatie 32 deelnemers.
De in 1992 opgerichte [[Organisatie voor het Verdrag inzake Collectieve Veiligheid]] (CSTO), een militair bondgenootschap van [[Rusland]], [[Armenië]], [[Kazachstan]], [[Kirgizië]], [[Tadzjikistan]] en [[Wit-Rusland]] kan worden gezien als een tegenhanger van de reeds in 1949 opgerichte NAVO, evenals het eraan voorafgegane [[Warschaupact]].
Regel 106:
Het Noord-Atlantisch Verdrag is een militair verdrag dat wederzijdse verdediging en samenwerking van de legers van de westerse landen regelt, aanvankelijk vooral als tegenkracht tegen de [[communisme|communistische]] landen in het [[Oostblok]]. Die vormden op hun beurt in 1955 het [[Warschaupact]]. De kern van het verdrag staat in artikel 5, dat stelt dat in geval van een aanval op een van de staten in Europa of Noord-Amerika, deze door de andere zal worden opgevat als een aanval op allemaal en dat alle landen zullen meehelpen (samenwerken) om de aanvaller af te weren.<ref>[http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_17120.htm?selectedLocale=nl Het Noord-Atlantisch Verdrag], Artikel 5</ref>
Sinds het einde van de [[Koude Oorlog]] is het militaire belang van de NAVO afgenomen. De lidstaten incasseerden het vredesdividend en krompen hun strijdkrachten in. De NAVO is sindsdien in een transformatiefase, waarin nieuwe taken zoals bestrijding van [[terrorisme]], [[nucleaire proliferatie|proliferatie]] en [[anarchisme|anarchie]] op de agenda zijn gekomen. Op de [[NAVO-top|top]] van [[Praag]] in 2002 en de top van [[Istanboel]] in 2004 zijn hierover afspraken gemaakt. Tijdens een topconferentie in Wales in 2014 kwamen de lidstaten overeen ernaar te zullen streven binnen tien jaar 2% van het [[bruto binnenlands product]] te besteden aan defensie.<ref name="bbp1">[http://www.ad.nl/buitenland/navo-bondgenoten-beloven-meer-geld-voor-defensie~aa30aab4/ NAVO-bondgenoten beloven meer geld voor defensie] Algemeen Dagblad, 2 september 2014</ref><ref name="bbp2">{{en}} [https://www.gov.uk/government/publications/nato-summit-2014-wales-summit-declaration/the-wales-declaration-on-the-transatlantic-bond The Wales Declaration on the Transatlantic Bond], UK Government, 5 september 2014 (geraadpleegd op 1 augustus 2016)</ref> Aanleidingen hiertoe waren de [[Annexatie van de Krim
Artikel 5 is tot op heden eenmaal van toepassing verklaard: na de [[aanslagen op 11 september 2001]] in New York en Washington. De NAVO heeft de Verenigde Staten kort na deze aanslagen bijgestaan met [[Airborne Warning And Control System|AWACS]]-radarvliegtuigen. Operatie ''[[Oorlog in Afghanistan (2001-2021)|Enduring Freedom]]'' daarentegen was geen NAVO-missie.
Regel 167:
* 1990 - 3 oktober. [[Duitse hereniging]], waardoor het grondgebied van de voormalige [[Duitse Democratische Republiek|DDR]] deel van het NAVO-gebied wordt, met goedvinden van Sovjet-Unie leider Michael Gorbatsjov. Duitsland (minister van Buitenlandse Zaken Hans Dietrich Genscher) en de VS (minister James Baker) zouden die goedkeuring verkregen hebben met de belofte dat de NAVO "not one inch" verder naar het Oosten zou uitbreiden.<ref>{{Citeer web|url=https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/01/31/heeft-het-westen-beloftes-aan-rusland-over-de-uitbreiding-van-de/|titel="Not one inch": heeft het Westen belofte uit 1990 aan Rusland over uitbreiding van de NAVO niet nageleefd?|bezochtdatum=25 februari 2022|auteur=Jan Balliauw|datum=3 februari 2022|werk=VRT Nieuws|uitgever=www.vrt.be|taal=nl}}</ref> Deze bewering is echter twijfelachtig, aangezien deze belofte uiteindelijk nooit op papier is gekomen.<ref>{{Citeer web|url=https://www.raamoprusland.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=826&catid=64|titel=Rusland en de NAVO: woordbreuk of samenloop der omstandigheden?|bezochtdatum=2022-02-25|auteur=Hubert Smeets|werk=Raam op Rusland}}</ref> Uit een documentenstudie in 2022 van Mary E. Sarotte blijkt zelfs de "not one inch" uitspraak uit de context gerukt te zijn en er juist geen toezegging door president [[George W. Bush|Bush]] is gedaan.<ref>{{en}} You Tube [https://www.youtube.com/watch?v=aHj0K9PofCw&ab_channel=KyivSchoolofEconomics Lecture of Mary Sarotte ''Not One Inch: America, Russia, and the Making of Post-Cold War Stalemate'' (1u10m)]</ref>
* 1991 - Opheffing van het [[Warschaupact]].
* 1994 - op 28 februari vindt het [[Banja Luka-incident]] plaats, de eerste feitelijke gevechtsactie in de geschiedenis van de NAVO
* 1997 - Basisakkoord tussen de NAVO en Rusland: Moskou erkent dat landen het recht hebben om te kiezen hoe ze hun eigen veiligheid het best kunnen garanderen. "Alle landen die lid waren van de NAVO op 27 mei 1997 zullen geen militairen of materieel ontplooien op het grondgebied van andere landen in Europa…".
* 1999 - Toetreding van [[Polen]], [[Tsjechië]] en [[Hongarije]].
Regel 173 ⟶ 174:
* 2001 - Voor het eerst in de bestaansgeschiedenis van de NAVO treedt artikel 5 van het Noord-Atlantisch Verdrag in werking, na de aanslagen op de [[Verenigde Staten]] van 11 september 2001. Als antwoord op de terreurdaden van [[Al Qaida]] daar, vertrok een coalitie van NAVO-landen voor een militaire missie naar Afghanistan. Op dat moment waren daar de Taliban aan de macht, die onderdak boden aan terroristische groeperingen. Na een zwaar offensief werd het Taliban-regime omvergeworpen en Al Qaida verdreven.
* 2004 - Toetreding van [[Bulgarije]], [[Estland]], [[Letland]], [[Litouwen]], [[Roemenië]], [[Slowakije]] en [[Slovenië]]. [[Oranjerevolutie]] in Oekraïne.
* 2005 - NAVO en [[Australië (land)|Australië]] besluiten nauwer te gaan samenwerken.<ref>{{citeer web | url = https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_48899.htm | titel = Relations with Australia | bezochtdatum = 2024-07-12 | taal = en | werk = NAVO}}</ref>
* 2007 - NAVO-lidstaat [[Estland]] krijgt te maken met de eerste bekende cyber-aanslag op een gehele staat.<ref>{{citeer web |url=http://www.nato.int/docu/review/2013/Cyber/timeline/NL/index.htm |archiefurl=https://web.archive.org/web/20140313180719/http://www.nato.int/docu/review/2013/Cyber/timeline/NL/index.htm |via=web.archive.org |archiefdatum=2014-03-13|titel=Timeline |uitgever=nato.int |taal=en}}</ref>
* 2008 - [[Top van Boekarest]]: vergadering om [[Kroatië]] en [[Albanië]] lid te maken.
Regel 191 ⟶ 193:
* 2023 - Toetreding van [[Finland]].<ref>{{Citeer web|url=https://nos.nl/artikel/2470127-finland-officieel-toegetreden-tot-de-navo-nu-zweden-nog|titel=Finland officieel toegetreden tot de NAVO nu Zweden nog|bezochtdatum=2023-04-04|werk=NOS}}</ref>
* 2024 - Toetreding van [[Zweden]].<ref>{{Citeer web |url=https://www.hln.be/buitenland/zweden-is-officieel-lid-van-navo~a3e866be/ |titel=Zweden is officieel lid van NAVO |datum=2024-03-07 |bezochtdatum=2024-03-07 |werk=Het Laatste Nieuws}}</ref>
* 2024 - Op 18 juni werd bekend dat [[Mark Rutte]] vanaf 1 oktober 2024 de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO wordt.<ref>[https://nos.nl/artikel/2525117-rutte-wordt-topman-navo-roemeense-tegenkandidaat-gaat-zich-terugtrekken Rutte wordt topman NAVO, Roemeense tegenkandidaat gaat zich terugtrekken] 18 juni 2024, Nos.nl</ref>
* 2024 - In juli werd het 75-jarig bestaan van de NAVO herdacht tijdens een grote bijeenkomst in Washington. [[Volksrepubliek China|China]] werd zwaar bekritiseerd voor de steun aan Rusland in de oorlog tegen Oekraïne.<ref>{{citeer web | url =https://www.nrc.nl/nieuws/2024/07/10/harde-woorden-voor-rusland-en-china-op-navo-top-in-washington-a4859389| titel = Niet eerder uitte de NAVO zich zo duidelijk tegen China’s steun aan Rusland, wat nu? | datum = 11 juli 2024 | bezochtdatum = 12 juli 2024|werk = NRC}}</ref>
== De NAVO in enkele cijfers ==
Na het aflopen van de [[Koude Oorlog]] en het [[uiteenvallen van de Sovjet-Unie]] zijn de totale defensie-uitgaven van de NAVO trendmatig gedaald. Veel landen hebben door de afnemende militaire dreiging hun legers ingekrompen. Hieraan kwam een einde na de [[Annexatie van de Krim (2014)|Russische annexatie van de Krim]] in 2014. In 2017 besloten de Navo-ministers van Defensie oude commandostructuren weer op te tuigen.<ref>[https://www.volkskrant.nl/buitenland/navo-opent-weer-hoofdkwartieren-herleven-koude-oorlogstijden~a4534417/ Navo opent weer hoofdkwartieren: herleven Koude Oorlogstijden?] de Volkskrant, 9 november 2017</ref>
{| class="wikitable sortable" style="text-align:
|+ in miljarden [[Amerikaanse dollar]]s (tenzij anders aangegeven)
!
!
!
!
!
!
!
!
|-
|align="center"|2008||align="center"|2010||777||4,67%||
|-
|align="center"|2009||align="center"|2010||798||4,94%||
|-
|align="center"|2010||align="center"|2010||739||4,46%||
|-
|align="center"|2011||align="center"|2010||746||4,42%||
|-
|align="center"|2012||align="center"|2010||705||4,09%||
|-
|align="center"|2013||align="center"|2010||665||3,78%||
|-
|align="center"|2014||align="center"|2010||630||3,61%||
|-
|align="center"|2015||align="center"|2010||618||3,37%||
|-
|align="center"|2015<ref>Herberekening obv prijspeil 2015</ref>||align="center"|2015||641
|-
|align="center"|2016||align="center"|2015||651||3,
|-
|align="center"|2017||align="center"|2015||626||3,
|-
|align="center"|2018||align="center"|2015||640||3,
|-
|align="center"|2019||align="center"|2015||699||3,
|-
|align="center"|2020||align="center"|2015||704||3,
|-
|align="center"|2021||align="center"|2015||
|-
|align="center"|2022||align="center"|2015||
|-
|align="center"|2023||align="center"|2015||704||3,23%||365||1,78%||1069||2,53%
|align="center" colspan="8"|<small>Bron: jaarverslag NAVO 2015 voor de jaren 2008-2015<ref name="NAVO15">{{en}} [http://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_2016_01/20160128_SG_AnnualReport_2015_en.pdf NATO Annual report 2015], geraadpleegd op 1 augustus 2016</ref> Idem jaarverslag 2022 voor de jaren 2015-2022<ref name="NAVO22">{{en}} [https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/2022/3/pdf/sgar21-en.pdf NATO Annual report 2022], geraadpleegd op 29 januari 2014</ref></small>▼
|-
|align="center"|2024||align="center"|2015||755||3,38%||430||2,02%||1185||2,71%
|- class="sortbottom"
▲|
|}
De Verenigde Staten vindt al lange tijd dat de Europese NAVO-leden te weinig aan hun defensie uitgeven. Dit leidde tot de overeenstemming in Wales in 2014 om ten minste 2% van het bbp aan defensie uit te geven in 2024. Rusland heeft het voordeel van één leger onder een bevelsstructuur terwijl de legers van de Europese landen kleiner en meer versnipperd zijn waardoor ze minder efficiënt kunnen optreden.<ref name="RAND">{{en}} RAND [https://www.rand.org/blog/2018/07/a-look-at-nato-funding.html A Look at NATO Funding, 13 juli 2018], geraadpleegd op 22 juli 2018</ref> In 2020 gaven elf landen 2% of meer van het bbp uit aan defensie, het gemiddelde voor de hele NAVO lag op 2,77% ten opzichte van 2,58% in 2014. In 2014 waren er nog slechts drie landen die meer dan 2% uitgaven.▼
▲De Verenigde Staten vindt al lange tijd dat de Europese NAVO-leden te weinig aan hun defensie uitgeven. Dit leidde tot de overeenstemming in Wales in 2014 om ten minste 2% van het bbp aan defensie uit te geven in 2024. Rusland heeft het voordeel van één leger onder een bevelsstructuur terwijl de legers van de Europese landen kleiner en meer versnipperd zijn waardoor ze minder efficiënt kunnen optreden.<ref name="RAND">{{en}} RAND [https://www.rand.org/blog/2018/07/a-look-at-nato-funding.html A Look at NATO Funding, 13 juli 2018], geraadpleegd op 22 juli 2018</ref> In
Volgens gegevens van de NAVO heeft Nederland, tegen prijzen van 2015, in 2024 18,5 miljard dollar en België 6,9 miljard dollar uitgegeven aan defensieactiviteiten. De cijfers voor 2015 waren respectievelijk $8,7 miljard en $4,2 miljard.<ref name="NAVO24" /> In 2024 kwam dit in Nederland overeen met 2,05% van het bbp en 1,30% in verhouding tot België.<ref name="NAVO24" /> Na [[Polen]] met 4,12% en [[Estland]] met 3,43%, gaven de Verenigde Staten het meeste uit aan defensie, met 3,38% van het bbp.<ref name= "NAVO24"/>
In 2022 telden alle leden van de NAVO gezamenlijk 3,315 miljoen militairen (2015: 3,125 miljoen). De Verenigde Staten telden 1,35 miljoen militairen, gevolgd door Turkije met bijna 450.000 man. Frankrijk telde ongeveer 207.000 militairen, Duitsland 189.000, Nederland had er 42.000 en België 23.000.<ref name="NAVO22" />▼
▲In
== Verhoudingen met andere landen ==
Regel 260 ⟶ 268:
Sinds oktober 2023 hebben in meerdere Europese NAVO-lidstaten hooggeplaatste politici en militaire kopstukken in het openbaar de mening uitgesproken, dat de betreffende landen méér dan de laatste decennia, rekening moeten gaan houden met het voeren van oorlog in Europa.<ref>{{Citeer nieuws |titel="Wir müssen kriegstüchtig werden" Boris Pistorius fordert einen "Mentalitätswechsel" – und mehr Wehrhaftigkeit. Deutschland müsse sich an den Gedanken eines Krieges in Europa gewöhnen. |url=https://www.zeit.de/politik/deutschland/2023-10/pistorius-modernisierung-bundeswehr-kriegsgefahr-europa |werk=zeit.de |bezochtdatum=2023-10-30 |taal=de}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.bnr.nl/nieuws/internationaal/10535527/europa-moet-zich-serieus-voorbereiden-op-een-oorlog-met-rusland |titel=‘Europa moet zich serieus voorbereiden op een oorlog met Rusland’ |auteur=Remy Kock |bezochtdatum=2024-01-18 |werk=bnr.nl}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5426518/nederlandse-landmacht-waarschuwing-oorlog-rusland-samenleving |titel=Baas Nederlandse landmacht waarschuwt voor oorlog met Rusland |datum=2023-12-28 |bezochtdatum=2024-12-29 |werk=RTL Nieuws}}</ref> Genoemd wordt dat in het algemeen een mentaliteitsverandering nodig is, bij zowel private partijen als bij publieke organisaties en instellingen, en dat organisatorische veranderingen in de maatschappij en bij het leger nagestreefd zouden moeten worden.<ref>{{Citeer web |url=https://www.hln.be/buitenland/zweedse-bevolking-moet-zich-mentaal-voorbereiden-op-oorlog-waarschuwt-legertop~a226dde0/? |titel="Zweedse bevolking moet zich mentaal voorbereiden op oorlog”, waarschuwt legertop |bezochtdatum=2024-01-18 |werk=hnl.be |uitgever=DPG Media}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://magazines.defensie.nl/defensiekrant/2022/09/02_bauer-navo_09 |titel=Tienduizenden extra troepen in Oost-Europa - 02 - Defensiekrant |bezochtdatum=2024-01-18 |werk=magazines.defensie.nl}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://nos.nl/artikel/2505275-navo-admiraal-samenleving-moet-het-onverwachte-gaan-verwachten |titel=NAVO-admiraal: 'Samenleving moet het onverwachte gaan verwachten' |datum=2024-01-17 |bezochtdatum=2024-01-17 |werk=nos.nl}}</ref>
Tijdens de historische top in Washington DC naar aanleiding van 75 jaar NAVO, op 9-11 juli 2024, werd besloten militaire steun aan Oekraïne te blijven leveren en minimaal 2% van het [[Bruto binnenlands product|BBP]] aan Defensie te zullen besteden.<ref name="top12juli24">{{Citeer web |url=https://www.defensie.nl/actueel/nieuws/2024/07/12/navo-top-levert-vruchten-af-bondgenoten-investeren-meer-in-defensie |titel=NAVO-top werpt vruchten af: bondgenoten investeren meer in defensie |auteur= |uitgever=[[Ministerie van Defensie (Nederland)|defensie.nl]] |datum= 12 juli 2024|bezochtdatum= }}</ref>
== Zie ook ==
| |||