Anne Frank
| Anne Frank | ||
  | ||
| Personen-Informatschoonen | ||
|---|---|---|
| Boortsdag | 12. Juni 1929 | |
| Boortsstell | Frankfort an’n Main | |
| Doodsdag | Februar/März 1945 | |
| Doodsstell | Bergen-Belsen | |
| Natschoonalität | düütsch (later statenloos) | |
| Kunnig för | Holocaustoffer, Schriversch Het Achterhuis | |
Annelies Marie (Anne) Frank (*12. Juni 1929 in Frankfort an’n Main, † Februar 1945 Bergen-Belsen) was en düütsch un later statenloos jöödsch Mäken. Se wör na ören Dood in den Tweden Weltoorlog weltberoomt döör’t Dagbook, wat se schreven had, as se versteken in dat Achterhuus an de Prinsengracht in Amsterdam satt. Se störv sachtens in’n Februar 1945 an Typhus, as se in de Konzentratschoonlager Bergen-Belsen satt. Öör Dagbook is na ören Dood uutgeven worden un geld as ene van de meestlesen Böker weltwied. Internatschonaal is Anne Fank dat Symbool för de Holocaust wörden; den systemaatschen Moord van sess Millionen jöödschen Lüden in den Tweden Weltoorlog.
Leven
[ännern | Bornkood ännern]Anne Frank wör as jüngste Dochter in en liberale jöödsche Familie boren. Vader Frank wark för de Familienbank.Med de Weerdschop güng et al neet up’t best in Düütschland in de Tied, as de Natschonaalsotschalisten in Düütschland 1932 an de Macht kümmen un de Familie Frank besloot na Nederland hen to flüchten. Daar grünne de Vader Frank een egen Bedriv för Pektin, een Sitevmiddel vör’t Eten. Se kümmen torechte in ’ne Wieke van Amsterdam, wo vele Düütsche Jöden henflücht weren. De Öllers maken sik grote Sorgen over wat daar in Düütschland allemaal loos was, man löten daar de Kinner nix van marken. Anne vermaak sik best un hadde al gau Frünne funnen.
Anfang van den Oorloog
[ännern | Bornkood ännern]Vanaf den düütschen Infall in Nederland un den Beginn van de düütsche Besatttertied 1940 kregen de Jöden in’t Land jümmerto meer Regels upleggt. Anne küm 1941 in de eerste Klasse van et jöödsch Lyceum, nett as öör Süster. Vanaf den 25. November van dat Jaar wörden alle düütsche Jöden de Natschonalität afnömen. So wör Anne Frank statenloos. De Vader Frank woll na de Oorloog nich wedder düütsch nömen un worde 1949 enen Börger van de Nederlannen.
Unnerduken
[ännern | Bornkood ännern]Vanaf den 1. Mai 1942 must Anne Frank nett as alle Jöden ne gele Jödenstere dregen. Up den 12. Juni 1942 wör Anne Frank dartein. Vöör ören Gebordsdag kreeg se et Dagbook wat later so beroomd ewörden is. Dree Wecke later must se al unnerduken; Süster Margot had ’nen Uproop ekregen üm in Düütschland to kummen warken. Se döken unner in et Achterhuus, en Deel van et Bedrievspand van öör Vader, wat der spetschell för inricht was. Der in un uut können se enkel döör ne Döre achter ne Bokenkaste. Et Warkvolk in et Bedriev wüst daar nich van. De Butenwelt wör wiesemaakt, dat de Familie in de Swiez flücht was.
Nööst de Franks satt der ook de Familie Van Pels, ne Vader unMmoder, un de Söne Peter unneredöken. Later küm daar ook ’nen Taandokter Pfeffer bi. Al disse Lüde wörden unner Schuulnaams Personen in de Dagböker van Anne. Ümdat se sik overdag muusstille musten hollen, wör et Dagbook nu jümmerto belangriker för Anne. Se schreev der in over den Olldag in den Achterhuus, de Angst, dat se dat Versteek finnen, ööre Gefölens för Peter, Stried med öre Ollen un annere Unnerdukers un öre Wünschen Schrieversche to worden. Vanuut et Finster was et enigste Stüccken Natuur was se seen kunn, ’nen groten Kastanjeboom, den aater de Anne Frankboom solle worden. In teen Wecke had se 324 Sieden vul. Öär lätste Dagbookindrag was up den 1. August 1944.
Dat Achterhuus word updeckt
[ännern | Bornkood ännern]Na meer as twee Jaar unnerduken wörden de Unnerdukers upedeckt un egrepen up den 4. August 1944. Lange wör emeend dat se verraden warren, mär döör wen bleev alltieds unklaar. 2016 küm de Anne Frank Stichting med en Unnersöök, na den et waarschienlik alleen Tofall eweesd was. De Dagbookpapieren wörden efünnen un bewaard döör Miep Gies, ene van de Helpers van de Unnerdukers. Se hopen de Papieren jümmers noch weder an Anne Frank to geven.
Deportatschoon
[ännern | Bornkood ännern]Ümdat de Franks neet friewillig ’hen warken’ egaan warren na Düütschland, wörden se in Kamp Westerbork in ’nen Strafbarack esattt. Daar kregen se minner to eten un musten harder warken as annere Gefangenen. Den 3. September 1944 wörden de Franks un de annere Unnerdukers up et lätste Jödentransport na Auschwitz esattt. Up den 5. September küm den Tog in den Vernichtlager Auschwitz-Birkenau an. De acht Unnerdukers döörstünnen de berüchte eerste Uutwahl förr de Gaskamers. De Keerls en Fraulüde wörden apart esatt. De Keerls musten na Auschwitz I, de Fraulüde na et Froenkamp Birkenau. Anne kreeg na Verloop van Tied Schorf. Se wör apart esatt in ’nen sunnerlike Schorfbarack. Süster Margot güng friewillig med öör med, öör to verplegen.
Dood
[ännern | Bornkood ännern]Den 28. Oktober 1944 güng der ’nen helen Koppel Fraulüde up Transport na Bergen-Belsen. Et kan good wesen dat Margot un Anne daar ook ebi satten. Moder Edith bleev achter, un störv up 6. Januar 1945. Margot un Anne wörden nar de Sükenbarack in Bergen-Belsen unnerebracht, denn se warren slim verswackt un hadden hoog Fever. Februar 1945 störv Margot, Anne en paar Dage later, vermodelik an Typhus. Dat hebbet overlevende Fraulüde na den Oorlog verklaard. Seker is dat neet meer to ruut ro kriegen, denn de Nazis hebbet to’n Enne van den tweden Weltkrieg med de Bookhöllerie sludert. Allene Vader Otto Frank overleev den Oorlog.
Denksteden
[ännern | Bornkood ännern]Veschillen Stichtingen un Museums hoold dat Besinnen up Anne Frank an’n Leven. In Nederland he’j et Anne Frank Huis, dat de Anne Frank Stichting tohöört. De Stichting warkt tohoop med den Anne Frank Zentrum in Berlin. 1963 richten Vader Otto Frank et Anne Frank Funds in Basel up. De Funds geit ofer de Uutgaverechten un Schrieveels van Anne Frank. Se geevt et Dagbook uut in verschedene Spraken, ook unnerstöönt et Funds weltwied Projekte för Menschenrechten fecht un sik gegen Rassismus, Diskriminatschoon un Antisemitismus insett. In Frankfort an’n Main givt dat de Bildungsstätte Anne Frank. In New York in’n USA sitt et Anne Frank Center for Mutual Respect.
Schriverie
[ännern | Bornkood ännern]Dagbook
[ännern | Bornkood ännern]Anne Frank dee öör Dagbook schrieven as of et Breven warren an ne uutdachte Frünnin Kitty. Se schreev to’n Beginn van den Dagbook: Ik zal hoop ik aan jou alles kunnen toevertrouwen, zoals ik het nog aan niemand gekund heb, en ik hoop dat je een grote steun voor me zult zijn. („Ik schall, hoop ik, di allens tovertruen könen, so as ik dat noch bi kenen kunt heb, un ik hoop, dat du een grote Stöön för mi wesen schalst“). Na dat deSchrieversche un ööre Familie verröden warren, bewaar de Helpersche Miep Gies de Dagbookpapieren.. Gies gavven et Dagbook an Anne sien Vader Otto. Otto Frank dee et Book in 1947 uutgeven unner den Titel Het Achterhuis („Dat Achterhuus“). Daarin satt he neet enkel Annes van nie eschrevene Vertellen, mär dee der ook vanaf den 29. Määrt 1944 ook de oorsprungelike Dagbookteksten van Anne bi. Het Achterhuis is een mang den meestleest Böker weltwied worden.