Planetologie

Planetologie is en Deelrebeet vun de Naturwetenschappen, dat sik mit tomeist eerdphysikaalsch, astrophysikaalsch un ’n beten cheemsch Methoden mit de Planeten in’t Sünnsystem befaat, siet enige Tiet aver ok mit Planetensystemen un nich-stellare Himmelskörpers buten vun uns egen Sünnsystem.

Bit 1993 güng dat in disse Wetenschap meist blots üm astronommsch Objekten in uns egen Sünnsystem. Man, as de eersten Planeten ok in Sünnsystemen wieter weg opdeckt worrn sünd (extrasolare Planeten), hett sik dat Forschungsrebeet bannig utwiet. Siether höört ok dat Ünnersöken vun exotischen Himmelskörpers dorto as t. B. Planeten vun Neutronensteerns.

Rebeden

Ünnersöcht warrt in de Planetologie Fragen as woans Planetensystemen tostannen kamt un woans se sik entwickeln doot mit de Tiet. Annere Forschers befaat sik mit enkelte Objekten in een System un kiekt woans de enstahn sünd un sik entwickelt hebbt. Dorto höört sünners dat Ünnersöken vun de physikaalschen Egenschoppen vun enkelte Objekten in’t Sünnsystem. Dorto tellt:

de Planeten: wobi ünnerscheedt warrt in de eerdlieke (terrestrische) Planeten (Merkur, Venus, Eer, Mars) un de jupiterlieken Planeten, Gasriesen (Jupiter, Saturn, Uranus un Neptun).
de Dwargplaneten: dat sünd opstunns (1) Ceres, (134340) Pluto un (136199) Eris.
de Maanden un Ringsystemen vun Planeten.
Lüttkörpers: dorto warrt siet 2006 de lütteren Himmelskörpers tohopenfaat as de Asteroiden, Kometen un de Meteoroiden.
annere Bestanddelen: dat ümfaat den Sünnwind, wat en Partikelstrahlen is, den Stoff, de twüschen de Planeten rümflüggt aver ok dat Magnetfeld vun de Sünn.

Methoden

De anwennten Methoden vun de Planetologie sünd Meten, de vun de Eer (Steernwachten) oder vun’n Weltruum (Ruumsonden) ut dörföhrt warrt. Vör allen bildgevend Verfohren vun de Astronomie in’t Rebeet vun’t sichtbor Lichtspektrum, Infraroot oder Radar warrt dorbi nütt. Betere Resultaten kriggt man natürlich, wenn Ruumsonden na dat to ünnersökende Objekt schickt warrt, de ut de Nöög Biller maken künnt oder vör Oort Proven sammelt un ünnersökt. Ok op de Eer künnt bi enige Saken Proven direkt ünnersöcht warrn. Opstunns geiht dat man blots bi Proven vun’n Maand, vun een Komeet oder ut’n Sünnwind. Dorto kamt Ünnersöken vun Meteoriten, de op de Eer opdeckt worrn sünd, as ok Modellreken un dat Rutfinnen vun Theorien, de de Beobachten verkloort.

En wichtige Rull speelt in de Planetologie dat Torüchsluten dör Analogien, dat heet, de Forschers kiekt sik Resulaten ut de Geologie, Vulkanologie, Seismologie, Glaziologie, Hydrologie, Mineralogie, Meteorologie un wietere an, un beteht disse op beobachte, verwandte Problemen op de planetaren Körpers. As de Optellen wiest, is de Planetologie neeg verwandt mit de traditschonellen Eerdwetenschoppen un hett sik ok dorut as Ünnerrebeet entwickelt. Aver liekers bestaht ok neege Verbinnen to de Astronomie und -physik. To’n Bispeel sünd all de Fragen, de sik üm dat Tostannenkamen vun enkelte Planeten oder hele Systemen dreiht, faken vun de Historie vun jemehr Bahnelementen afhangig, de vun de klassischen Himmelsmechanik ünnersöcht warrt.

Man ok die Biologie speelt en Rull in de Planetologie, as jo ok de Fraag na möglich Leven buten de Eer ünnersöcht warrt. Planetologsche Misschonen, as al de Viking-Sonden na’t Mars un in ne’ere Tiet de Sonden Cassini-Huygens na’n Saturn un na’n Titan oder Mars Express na’n Mars, harrn oder hebbt jümmers ok Experimenten dorbi, de na Leven un bioloogsche Sporen buten de Eer forschen doot.

Kiek ok