Jöädendom
't Jeudendom is 't geleuf van 't jeudse volk, 't is iene van de vrogs onstaone monotheïstische godsdiensten. Vandage de dag bestiet 't altied nog en wöd 't altied nog beleden deur jeuden, met name in Israël.
't Jeudendom kan nie makkelik in westerse hokkies stopt wödden zo as religie, ras, etniciteit of cultuur, dit umdat jeuden over 't jeudendom praot in tarms van 4000 joor geschiedenisse. Tiedens disse lange tiedpark hebt jeuden slaoverni'je, chaos, theocratie, verovering, bezetting en ballingschop ervoort en bint zi'j in contact ewest en beïnvluud deur 't oale Egypte, Babylonië, Perzië, 't Griekse hellinisme, evenals moderne bewegingen zo as de Verlichting, 't socialisme en de opköms van 't nationalisme. 'n Hele bulte kunt wi'j wel ze'ng.
Jeudse geschrifen en hun geschiedenisse is vake bruukt deur aand're luu as historische fundament, door bint aand're religies deur onstaone, zo as twi'je hele bekenden: Christendom en Islam.
Jeuden hebt 't 'n paar boeken woor zi'j hun geleuf op ebasseert hebt (Torah), en zi'j bezit boeken die bint onstaone naor anlieding van disse Torah, later op eschree'm deur de zo enuumde profeten (Neviiem) en geschiedenisse vertellende de boeken (Chetoeviem). 't Totaalplaatie van disse boeken nuumt zi'j (Torah + Neviiem + CHetoeviem =) TeNaCH. Doornaos hebt zi'j nog de Talmoed, dit bint weer honderd en/of duuzenden joor oale opmarking' van oale rabbi's over de Torah. De Torah bint de boeken die deur Mosje eschree'm, naor interpretatie van God. De Torah kump gedeeltelek overhen met de eerste vief biebelboeken van de christenen, allene de verchillen van interpretatie en vertaling tussen jeuden en christenen bint te groot um ze dichte bi'j mekare te zetten, zo wilt de mieste jeuden 't ok, zi'j zeg dat christenen niet met hun heilige boeken umgaot woor as zi'j veur beduult bint.
In dit artikel bruuk ik allene de Hebreeuwse naam' van de personages, en niet de vertaling van uut de christelikke biebel.
De dartiene geleufs principes van Maimonides (RaMBaM)
De dartiene blangriekse grondslegen van de jeudse godsdiens, zo as neer-ezet bint door codificator en godsdienst filesofe Maimonides (1135-1204). Dizze wödt hier in 't kört weer-egeven an de haand van 't jeudse gebedsboek Siach Jitschak van 't Nederlaans-Israëlies Karkegenootschap:
Ik geleuve d'r völledig an, 1. det God de ienige schepper en leider is van al wat eschaopen is en töt staand kwam, kump en köm zol.
Ik geleuve d'r völledig an, 2. det God 'n absoluten ienheid is, onvergeliekelijk met wulke ienheid ok; det allene hi'j God is, die d'r waren, d'r is, en zol altied wèzen.
Ik geleuve d'r völledig an, 3. det hi'j gien lief hef, hi'j gien liefelijke functies bezit en det van 'm gien veurstelling meuglijk is.
Ik geleuve d'r völledig an, 4. det men allene töt 'm zien gebed mag richen en det men dit niet töt 'n aander magt doen.
Ik geleuve d'r völledig an, 5. det e de eerste en de leste is.
Ik geleuve d'r völledig an, 6. det al wat de profeten hebt ezegt waorheid is.
Ik geleuve d'r völledig an, 7. det Mosje de waore profeet was, die nooit zien weergao hef ehad of zol hem'.
Ik geleuve d'r völledig an, 8. det de hele Torah, zo as wi'j op 't moment hebt, dezölfen is wulke God an Mosje hef egeven.
Ik geleuve d'r völledig an, 9. det dizze Torah nie te veraanderen is, det d'r gien aandre bestiet, die van God ofkömsig is.
Ik geleuve d'r völledig an, 10. det God de haandelingen en de gedachen van alle mèènsen kent.
Ik geleuve d'r völledig an, 11. det e beloont wie zien gebeuden naokump, en straft wie zien geboden overtredt.
Ik geleuve d'r völledig an, 12. det de mosjiach zeker zol köm en al kan e lange vöt blieven, ik verwachte iedere dag zien köms.
Ik geleuve d'r völledig an, 13. det d'r iene opstaanding van de dojen zol wèzen op 'n tied det de schepper, wiens name prezen is en wiens faam zo hoge en veur altied verheven is, 't wille.
|
Dit artikel is eskreaven in et sallandsk. |