Lihat sumber bagi Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan

{{Kotak info monarki
| border             = provincial
| royal_title        = Yang di-Pertuan Besar
| realm              = Negeri Sembilan
| type               = other1
| coatofarms         = Changgaiputeri.jpg
| coatofarms_article = Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan
| image              = 
Tuanku Muhriz of Negeri Sembilan.jpg
| incumbent          = {{Yamtuan Negeri Sembilan}}
| incumbentsince     = 29 Disember 2008
| other              = Ditabalkan dan dipilih oleh Yang Teramat Mulia Undang yang Empat pada 26 Oktober 2009
| his/her            = his
| first_monarch      = [[Raja Melewar|Raja Mahmud ibni Almarhum Sultan Abdul Jalil]] (Raja Melewar) dari [[Pagar Ruyung]]
| date               = {{start date and age|1773}}
| residence          = [[Istana Besar Seri Menanti]], [[Seri Menanti]]
| website            = {{url|https://www.ns.gov.my/institusi-diraja}}
}}

'''Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan''' atau '''Yamtuan Besar Negeri Sembilan''' adalah raja bagi [[Negeri Sembilan]] bersama '''[[Undang (Negeri Sembilan)|Undang Yang Empat]]''' mengikut sistem [[raja berperlembagaan]] moden negeri berkenaan sejak tahun 1898. Sebelum itu, Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan dikenali sebagai '''Yang di-Pertuan Besar Seri Menanti''' dan menjadi raja di lingkungan [[Luak Tanah Mengandung|Tanah Mengandung]] yang meliputi [[Seri Menanti]] iaitu [[Ineh]], [[Terachi]], [[Ulu Muar]], [[Gunung Pasir]] dan [[Jempol]] di Negeri Sembilan.[[File:Royal Standard of the Yang di-Pertuan Besar of Negeri Sembilan.svg|thumb|[[Senarai bendera Malaysia#Bendera diraja|Panji peribadi]] Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan, dengan Changgai Puteri tertera di tengahnya]]

== Sejarah ==
Permulaan pelantikan Yang di-Pertuan Besar ini berlaku pada [[abad ke-18]] Masihi. Sebelum itu, Negeri Sembilan bernaung di bawah [[Kesultanan Melayu Johor]]. Pada separuh pertama abad ke-17 itu, Kerajaan Kesultanan Melayu Johor sentiasa diancam oleh orang Aceh di bawah pemerintahan [[Sultan Iskandar Muda Mahkota Alam]] (1607-1636). Ini menjadikan Johor tidak berupaya untuk melindungi Negeri Sembilan. 

Pada masa yang sama, angkatan orang [[Bugis]] diketuai oleh [[Daeng Kemboja]] memasuki Negeri Sembilan membuat huru hara dan memaksa penduduk Negeri Sembilan berketurunan [[Minangkabau]] mengakui Daeng Kemboja sebagai raja di Negeri Sembilan. Kaedah ini dilihat adalah bertentangan dengan pendirian orang-orang Minangkabau di Negeri Sembilan.

Satu utusan telah mengadap [[Sultan Johor]] untuk meminta supaya seorang raja dipertuankan di Negeri Sembilan. Bagaimanapun, permintaan ini tidak dapat ditunaikan oleh baginda, membenarkan orang Negeri Sembilan ini mencari anak raja dari negeri lain untuk dipertuankan di Negeri Sembilan.

Maka penghulu-penghulu luak ([[Undang (Negeri Sembilan)|Undang Yang Empat]]) di Negeri Sembilan menghantar wakil untuk mengadap Yang di-Pertuan [[Pagar Ruyung]] di [[Tanah Minangkabau]]. Permintaan utusan orang Negeri Sembilan ini diperkenankan dan baginda melantik anakandanya [[Raja Melewar|Raja Mahmud]]  menjadi Yamtuan Besar yang pertama. Raja Mahmud telah ditabalkan di Kampung Penajis di [[Daerah Rembau|Rembau]], menggunakan gelaran '''Raja Melewar'''. Baginda telah mengetuai angkatan perang orang Negeri Sembilan menghalau Daeng Kemboja dari Negeri Sembilan.

Yamtuan Besar terakhir dari Pagar Ruyung telah dipecat dan bermula dari tarikh itu, anak raja tempatan berketurunan Yamtuan yang ketiga telah dilantik dan ditabalkan. Apabila institusi ini ditubuhkan, gelaran raja Negeri Sembilan adalah Yang di-Pertuan (Yamtuan) Seri Menanti. Baginda hanya berkuasa di [[Seri Menanti]] dan luak-luak sekitarnya yang dikenali sebagai [[Luak Tanah Mengandung]]. Bermula 1887, jawatan Yamtuan Seri Menanti telah dipsertujui untuk menjadi jawatan yang akan disandang oleh keturunan [[Yamtuan Antah]], bermula dengan puteranya [[Tuanku Muhammad ibni Tuanku Antah|Tunku Muhammad]].<ref>{{Cite web|url=https://pekhabar.com/h-i-d-s-perjanjian-antara-yamtuan-antah-dengan-gabenor-negeri-negeri-selat/|title=Perjanjian Antara Yamtuan Antah Dengan Inggeris|website=Pe Khabar|url-status=live|access-date=18 Julai 2023}}</ref> Pada 1898<ref>{{Cite web|url=https://pekhabar.com/h-i-d-s-perlantikan-yang-dipertuan-besar-negeri-sembilan-yang-pertama/|title=Perlantikan Yang Dipertuan Besar Negeri Sembilan Yang Pertama|website=PeKhabar|url-status=live|access-date=18 Julai 2023}}</ref>, iaitu selepas penubuhan [[Negeri-Negeri Melayu Bersekutu]], gelaran Yang di-Pertuan Seri Menanti ditukar menjadi Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan atas persetujuan Undang Yang Empat<ref name=":0">Rosiswandy bin Mohd Salleh (t.t), ''Sejarah Pengamalan Adat Perpatih di Negeri Sembilan.'' Jelebuː Muizum Adat Negeri Sembilan.</ref>.

==Yang di-Pertuan Agong Malaysia==
Sehingga tahun 2024, seramai dua orang Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan telah dilantik menjadi [[Yang di-Pertuan Agong|Yang di-Pertuan Agong Malaysia]], iaitu:

# [[Tuanku Abdul Rahman|Tuanku Abdul Rahman ibni Tuanku Muhammad]] iaitu Yang di-Pertuan Agong Persekutuan Tanah Melayu pertama. Baginda berkhidmat bermula daripada 31 Ogos 1957 sehingga kemangkatan baginda pada 1 April 1960. Baginda mangkat ketika masih menjawat jawatan ketua negara dan tempatnya digantikan oleh Sultan seterusnya mengikut sistem penggiliran, iaitu [[Sultan Selangor]], [[Sultan Hisamuddin Alam Shah]]. Jawatan Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan ketika itu dipangku oleh anakanda baginda, Tunku Laksamana, [[Tuanku Munawir]].
# [[Tuanku Ja’afar|Tuanku Jaafar ibni Tuanku Abdul Rahman]] iaitu Yang di-Pertuan Agong Malaysia Kesepuluh. Baginda telah dilantik pada 26 April 1994 dan menamatkan tempoh penuh jawatannya selama 5 tahun pada 25 April 1999. Jawatan Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan ketika itu dipangku oleh anakanda baginda, Tunku Laksamana [[Tunku Naquiyuddin]].

==Senarai Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan==

# 1773 - 1795 : [[Raja Melewar]]
# 1795 - 1808 : [[Raja Hitam]]
# 1808 - 1824 : [[Raja Lenggang]]
# 1824 - 1861 : [[Yamtuan Radin]]
# 1861 - 1869 : [[Yamtuan Imam]]
# 1869 - 1888 : [[Yamtuan Antah]]
# 1888 - 1933 : [[Tuanku Muhammad ibni Tuanku Antah|Tuanku Muhammad]]
# 1933 - 1960 : [[Tuanku Abdul Rahman]]
# 1960 - 1967 : [[Tuanku Munawir]]
# 1967 - 2008 : [[Tuanku Ja’afar]]
# 2008 - kini : [[Tuanku Muhriz]]
<gallery>
Raja Melewar portrait.jpg|Raja Melewar
CO 1069-491-09 (7888096290) 02.jpg|Tuanku Muhammad dan hulubalang-hulubalang baginda
HRH Tuanku Abdul Rahman Ibni Al-Marhum Tuanku Muhammad. The Tuanku Ja'afar Royal Gallery, Seremban.jpg|Tuanku Abdul Rahman
Tuanku Munawir Tuanku Abdul Rahman, Yang Di-Pertuan Besar Negeri Sembilan.jpg|Tuanku Munawir
HRH Tuanku Ja'afar ibni Almarhum Tuanku Abdul Rahman, 19 July 1922 – 27 December 2008. The Tuanku Ja'afar Royal Gallery, Seremban.jpg|Tuanku Ja'afar
Tuanku Muhriz of Negeri Sembilan.jpg|Tuanku Muhriz

</gallery>

==Keistimewaan==
Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan dipilih dan dilantik hasil muafakat antara [[Undang (Negeri Sembilan)|Undang Yang Empat]]. Yang di-Pertuan Besar adalah ketua agama Islam negeri, namun peranan baginda tertakluk kepada nasihat dan persetujuan Undang Yang Empat dan Tunku Besar Tampin. Yang di-Pertuan Besar bersama-sama Undang Yang Empat dan Tunku Besar Tampin berperanan menjaga agama Islam dengan dinasihati Majlis Agama Islam Negeri Sembilan.

Baginda juga bertanggungjawab dalam adat istiadat negeri dengan tertakluk pada nasihat [[Dewan Keadilan dan Undang Negeri Sembilan]]. Yang di-Pertuan Besar bersemayam di Seri Menanti di Luak Ulu Muar. Baginda tidak campur tangan dalam hal ehwal luak-luak yang lain<ref name=":0" />.

Sejak kedatangan Raja Melewar, Yang di-Pertuan Besar dilantik oleh [[Undang (Negeri Sembilan)|Undang Yang Empat]] iaitu [[Dato' Undang Luak Sungai Ujong|Undang Luak Sungai Ujong]], [[Dato' Undang Luak Jelebu|Undang Luak Jelebu]], [[Dato' Undang Luak Johol|Undang Luak Johol]] dan [[Dato' Undang Luak Rembau|Undang Luak Rembau]]. Namun aturan itu terhenti selepas kemangkatan Yamtuan Imam. Aturan pemilihan dan pertabalan Yang di-Pertuan Besar oleh Dato' Undang Yang Empat dimaktubkan semula menerusi perjanjian pada 1898 yang menyaksikan Tuanku Muhammad dipilih dan ditabal Dato' Undang Yang Empat.   

Pemilihan Yang di-Pertuan Besar berdasarkan kepada latar belakang keturunan, kebaikan tingkah laku dan calon mestilah mempunyai hubungan kekeluargaan dengan Yang di-Pertuan Besar yang mangkat mengikut sebelah bapa, iaitu daripada kalangan putera raja berketurunan [[Raja Lenggang]] ibni Raja Laut, iaitu Yamtuan Seri Menanti yang ketiga. 

Sistem beraja yang unik itu mencetuskan ilham kepada kewujudan jawatan Yang di-Pertuan Agong bagi peringkat Persekutuan Tanah Melayu dan kemudian Persekutuan Malaysia, di mana [[Majlis Raja-raja|Majlis Raja-Raja]] yang terdiri daripada sembilan Raja Melayu ditubuhkan untuk memilih Yang di-Pertuan Agong.

Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan secara automatik akan mengangotai [[Majlis Raja-raja|Majlis Raja-Raja]] dan menjadi sebahagian daripada sistem beraja di Malaysia.

==Lihat juga==

* [[Yang di-Pertuan Besar]]
* [[Yang di-Pertuan Agong]]
* [[Dewan Keadilan dan Undang Negeri Sembilan]] [[Dewan Negara Negeri Perak]] [[Dewan Negeri Selangor]] 
* [[Kesultanan Johor]]
* [[Pagar Ruyung]]
* [[Minangkabau]]

== Rujukan ==
* {{cite book| title=Asal Usul Negeri-Negeri Malaysia|author=Zakiah Hanum |publisher=Times Editions-Marshall Cavendish |date=2004 |id=ISBN 9812326081}}
*Faridzwan Abdul Ghafar (2019). Balai Undang di Negeri Sembilan: 1933-2004. Sungei Ujong Press Resources. ISBN 9789671716502.
* {{cite book| title=The Encyclopedia of Malaysia : Volume 16, The Rulers of Malaysia|author=Tun Ahmad Sarji bin Abdul Hamid |publisher=Archipelago Press |date=2011 |id=ISBN 9789813018549}}
*Rosiswandy bin Mohd Salleh (t.t), ''Sejarah Pengamalan Adat Perpatih di Negeri Sembilan.'' Jelebuː Muizum Adat Negeri Sembilan.

== Nota kaki ==
<references />
{{Darjah Kebesaran Negeri Sembilan}}
{{Sistem Beraja di Malaysia}}{{Negeri Sembilan}}
[[Kategori:Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan| ]]
[[Kategori:Pemimpin adat di Negeri Sembilan]]
[[Kategori:Raja pemerintah Malaysia]]
[[Kategori:Kerajaan Pagar Ruyung]]
[[Kategori:Negeri Sembilan]]