Гроб

Гробот е место каде што е погребана едно или повеќе лица или е погребано некое животно. Гробовите обично се на места означени како гробишта, а во минатото се познати под терминот некропола.

Гробовите можат да содржат архитектонски објекти, структури и делови кои на археолозите ќе им обезбедат појаснување за животот и културата за времето во кое настанал гробот. Во некои религии се верува дека телото мора да биде недопрено, за да преживее душата.

Гробот претставува вечен дом на покојните, како таков тој е табуизиран и сакрален. Местото за погребување на починатите најчесто се поставувало на некој рид (за да имаат прегледност). Починатите се закопуваат на местата каде се погребани и нивните претци, членови на семејството. Ретко се случува некој да биде погребан на друго место и тоа само по сопственото барање или во случај да загинал во војната, далеку од сопствениот дом. Се случувало по посебна желба на покојниот да биде закопан на некое гранично место (меѓа помеѓу имотите, граница помеѓу селата или регионите) поради што постоеле судири меѓу луѓето. Ова се правело поради табуизација на могилата, самото тоа значело дека тоа место нема да се скрнави, преместува или да претставува понатаму проблем за заинтересираните страни.

Гробовите се копале по утврдени правила; местото предвидено за гроб се кадело и се полевало со вино, кога ќе започнело копањето не смеело да се прекине без разлика на временските услови или природни препреки, остатоците од претходно погребаните покојни (коски, делови од облека, камења кои можеле да претставуваат обележје) се виткале во платно и при погребувањето на покојникот биле враќани во гробот, копањето на гробот не се наплатувало. Доколку заврнел дожд при копање на гробот се верувало дека од истото домаќинство ќе почине уште некој до една година. Гробовите биле поставени во правец запад-исток, свртени со главата кон исток. Нашите далечни предци биле погребувани без ковчег, покриени со платно, рогозина или чаршаф, во гробот му се оставани подароците и личните предмети на покојниот. Над гробот, на местото каде се наоѓа главата се поставувало обележје, камен, се садело цвеќе, дрво и крст.

Колку му била придавана важност на гробот сведочи и народната клетва, една од најтешките: ‘гробот да не му се знае’ или ‘да нема ни гроб, ни пород’. Почитта кон гробовите била потполна без разлика на верската или етничката или друга припадност. На гробот се обавувале обреди за братимење, се верувало дека болните можат да се излечат ако преспијат на гробот, ако го допрат или со помош на магиите кои се подготвувале со земјата од гробот на непознат човек. Во старите времиња луѓето се заколнувале врз гробот на своите најблиски.

Гробовите на починатите до година дена од погребот биле посетувани, за душата на покојниот се раздавала храна, се носело цвеќе, се кадел гробот, се пресипувал со вино. За да го покажат своето пристигање на гробот луѓето кршеле орев, бадем или лешник врз надгробната плоча, каменот или крстот. Понекогаш врз гробовите саделе растенија со трње, за дивите зверови и демонски животни да не го вознемируваат починатиот, но и да го заштитат од повампирување. Во Јужна Србија постои верување дека сушите настануваат доколку живите не искажат доволно почит кон починатите, во такви пригоди се одело на гробишта каде се раздавало за душата на починатите, а дрвените крстови се полевале со вода, некаде се носеле во река за да се потопат, па биле враќани на гробовите. Се верувало дека доколку гробот не се исчисти на задушниците и празниците посветени на мртвите и доколку над гробот не се раздаде храната каква што ја сакал покојниот, тој може да им наштети на домашните, да усмрти некое корисно животно, дури и да го разболи лицето што му предизвикало лутина.

Гробот како тема во уметноста и во популарната култура

Гробот како тема во книжевноста

• „Гробот на пријателот“ - песна на српскиот поет Бранко Миљковиќ.
• „Гробот на Ловќен“ - песна на српскиот поет Бранко Миљковиќ.
• „Светиот гроб“ - песна на унгарскиот поет Шандор Петефи.
• „Над отворениот гроб тажните зборуваат“ (Nad otvorenim grobom tužni zbore) - песна на хрватскиот писател Мирослав Крлежа.
• „Закопување на мртвите“ - песна од поемата на Томас Стернс Елиот „Пуста земја“ од 1922 година.
• „На гробот на пријателот“ (Na grobu prijatelja) - песна на српскиот поет Миодраг Павловиќ.
• „По гробовите“ (По гробовима) - песна на српскиот поет Владислав Петковиќ - Дис.
• „Гробница на убавината“ (Гробница лепоте) - песна на српскиот поет Владислав Петковиќ - Дис.
• „Гробот на вљубениот“ - песна на арапскиот поет Ибн ал-Му'таз.
• „Гробот на Григ“ (Grigov grob) - песна на српската поетеса Десанка Максимовиќ од 1979 година.
• „Трње на гробот“ - басна на американскиот писател Емброуз Бирс.
• „Светли гробови “ - песна на српскиот поет Јован Јовановиќ - Змај.
• „На гробот на Хафис“ (На гробу Хафисовом) - песна на српскиот поет Јован Јовановиќ - Змај.
• „На гробот на Дениција“ - песна на македонскиот поет Петре М. Андреевски.
• „Гробот на слатката душа“ (Гроб слатке душе) - расказ на српскиот писател Петар Кочиќ.

Гробот како тема во музиката

• „Сенката на надгробниот камен“ (Tombstone Shadow) - песна на американската рок-група „Криденс Клирвотер Ривајвал“ (Creedence Clearwater Revival)“ од 1969 година.
• „Убавите девојки прават гробови“ (Pretty girls make graves) - песна на англиската рок-група „Смитс“ (The Smiths).
• „Не оди тивко во твојот гроб“ (Do Not Go Quietly Unto Your Grave) - песна на американската рок-група „Морфин“ (Morphine) од 1992 година.