Зелена пупавка: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
с →Живеалиште: Исправено име, replaced: Азорските Острови → Азорите |
|||
| (Не се прикажани 9 меѓувремени преработки од истиот корисник) | |||
| Ред 1: | Ред 1: | ||
{{Speciesbox |
|||
[[Податотека:Pazi_otrov.svg|десно|мини|120x120пкс| '''Зелената пупавка е смртоносна отровна!''']] |
|||
|name=Зелена пупавка |
|||
|image=Amanita phalloides 1.JPG |
|||
| ⚫ | '''Зелена пупавка''' ( |
||
|image_caption=Во [[Пјаченца]], Италија |
|||
|taxon=Amanita phalloides |
|||
|authority=([[Себастјен Вајан|Vaill.]] ex [[Елијас Магнус Фрис|Fr.]]) [[Јохан Хајнрих Линк|Link]] (1833) |
|||
}} |
|||
| ⚫ | '''Зелена пупавка''' ({{науч|Amanita phalloides}}) — вид на отровна [[габа]], зелена мушичка агарика, зелена обвивка, отровна печурка, клубенот. Не е секогаш зелена, како што сугерира нејзиното име, но има форми на бела, кафена и жолта боја. Доминантно е распространета на пониски надморски височини, во близина на листопадни дрвја или [[Бор (дрво)|бор]]<nowiki/>ови. Може да се најде низ Србија особено во [[Панонска Низина|Панонската Низина]], [[Посавина]] и [[Подравина]], околу [[Бања Лука]] и [[Тузла]]. Распространета е и во [[Македонија|Република Македонија]]. |
||
== Опис на печурката == |
== Опис на печурката == |
||
| Ред 16: | Ред 21: | ||
Е [[Типски вид|типот на]] [[Section (botany)|секцијата]], група која ги содржи сите смртоносни видови печурки кои досега се идентификувани. Најистакнати меѓу нив се видовите познати како ангели на уништување, имено и, како и . Терминот „ангел на уништувањето“ понекогаш се користи и за, иако името „капа на смртта“ почесто се користи во англиското говорно подрачје. Некои од другите најчесто користени имиња се „смрдлива аманита“ <ref name="North67">{{Наведена книга|title=Poisonous plants and fungi in color|last=North|first=Pamela Mildred|publisher=Blandford Press|year=1967|location=London|oclc=955264}}</ref> и „смртоносна аманита“.<ref name="benjamin203">{{Harvnb|Benjamin|}}</ref> |
Е [[Типски вид|типот на]] [[Section (botany)|секцијата]], група која ги содржи сите смртоносни видови печурки кои досега се идентификувани. Најистакнати меѓу нив се видовите познати како ангели на уништување, имено и, како и . Терминот „ангел на уништувањето“ понекогаш се користи и за, иако името „капа на смртта“ почесто се користи во англиското говорно подрачје. Некои од другите најчесто користени имиња се „смрдлива аманита“ <ref name="North67">{{Наведена книга|title=Poisonous plants and fungi in color|last=North|first=Pamela Mildred|publisher=Blandford Press|year=1967|location=London|oclc=955264}}</ref> и „смртоносна аманита“.<ref name="benjamin203">{{Harvnb|Benjamin|}}</ref> |
||
Ретка форма, целосно белата форма првично била именувана од [[Max Britzelmayr|Макс Бритзелмајр]],<ref name="tulloss">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.amanitaceae.org/?Amanita+phalloidea|title=''Amanita phalloidea''|last=Tulloss|first=Rodham E.|work=Studies in the Amanitaceae|accessdate=22 |
Ретка форма, целосно белата форма првично била именувана од [[Max Britzelmayr|Макс Бритзелмајр]],<ref name="tulloss">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.amanitaceae.org/?Amanita+phalloidea|title=''Amanita phalloidea''|last=Tulloss|first=Rodham E.|work=Studies in the Amanitaceae|accessdate=22 мај 2007}}</ref><ref name="Jord109">{{Harvnb|Jordan|Wheeler|}}</ref> иако нејзиниот статус бил нејасен. Таквите примероци може да се најдат меѓу нормално обоените зелени пупавки. Оваа форма била опишана во 2004 година. година како посебна сорта и именувана .<ref name="Nevpoum04">{{Наведена книга|title=Amaniteae: ''Amanita'', ''Limacella'' and ''Torrendia''|last=Neville|first=Pierre|last2=Poumarat|first2=Serge|publisher=Edizioni Candusso|year=2004|isbn=978-88-901057-3-9|series=Fungi Europaei (9)|location=Alassio}}</ref> Вистинскиот се мрести во пролетта и пожолтува во растворот, додека тоа не е случај со ''A. phalloides''.<ref name="tullossverna">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.amanitaceae.org/?Amanita+verna|title=Amanita verna|last=Tulloss|first=Rodham E.|work=Studies in the Amanitaceae|accessdate=22 мај 2007}}</ref> |
||
== Живеалиште == |
== Живеалиште == |
||
Многу распространета и честа [[микориза]] [[габа]], расте најмногу во [[даб]]ови и други иглолисни шуми, но и во иглолисни шуми во периодот од јули до октомври. |
Многу распространета и честа [[микориза]] [[габа]], расте најмногу во [[даб]]ови и други иглолисни шуми, но и во иглолисни шуми во периодот од јули до октомври. |
||
Зелената пупавка потекнува од Европа, каде што е широко распространета.<ref>{{Наведено списание|last=Lange|first=Lene|year=1974|title=The distribution of macromycetes in Europe|journal=Dansk Botanisk Arkiv|volume=30|pages=5–105|issn=0011-6211}}</ref> Се среќава од јужните крајбрежни региони на Скандинавија на север, до Ирска на запад, Полска и западна Русија на исток,<ref name="Nevpoum04"/> и на југ низ Балканот, во Италија, Шпанија и Португалија и во Мароко и |
Зелената пупавка потекнува од Европа, каде што е широко распространета.<ref>{{Наведено списание|last=Lange|first=Lene|year=1974|title=The distribution of macromycetes in Europe|journal=Dansk Botanisk Arkiv|volume=30|pages=5–105|issn=0011-6211}}</ref> Се среќава од јужните крајбрежни региони на Скандинавија на север, до Ирска на запад, Полска и западна Русија на исток,<ref name="Nevpoum04"/> и на југ низ Балканот, во Италија, Шпанија и Португалија и во Мароко и Азорите. во Северна Африка.<ref name="Malber70">{{Наведена книга|title=Flore des Champignons Supérieurs du Maroc I|last=Malençon|first=R.|last2=Bertault|publisher=Faculté des Sciences|year=1970|series=Travaux de l'Institut scientifique chérifien et de la Faculté des sciences. Série botanique et biologie végétale (32)|location=Rabat|oclc=915096}}</ref> Во Западна Азија, познато е дека е присутна во шумите на северен Иран.<ref>Asef, M.R. 2009. Poisonous mushrooms of Iran. Iran-shenasi publishing.</ref> Постојат записи од подалеку на исток во Азија, но тие допрва треба да се потврдат како ''A. phalloides''.<ref name="Pringvell06">{{Наведено списание|last=Pringle|first=Anne|last2=Vellinga|first2=Else C.|date=јул 2006|title=Last chance to know? Using literature to explore the biogeography of and invasion biology of the death cap mushroom ''Amanita phalloides'' (Vaill. Ex Fr. :Fr) Link|journal=Biological Invasions|volume=8|issue=5|pages=1131–1144|doi=10.1007/s10530-005-3804-2}}</ref> |
||
== Токсичност == |
== Токсичност == |
||
[[Податотека:Amanita_phalloides_-_Death_Cap_(15969523326).jpg|лево|мини|250x250пкс| Отровна зелена пупавка, со бели листови]] |
[[Податотека:Amanita_phalloides_-_Death_Cap_(15969523326).jpg|лево|мини|250x250пкс| Отровна зелена пупавка, со бели листови]] |
||
[[Податотека:Champignons&mushrooms.jpg|лево|мини|443x443пкс| Јадлива печурка шампињон , со розови листови]] |
[[Податотека:Champignons&mushrooms.jpg|лево|мини|443x443пкс| Јадлива печурка шампињон , со розови листови]] |
||
Најотровната печурка, фатално отровна, смртоносната количина е околу 20 грама сурова печурка, сушењето и |
Најотровната печурка, фатално отровна, смртоносната количина е околу 20 грама сурова печурка, сушењето и топлинската обработка не влијаат на токсичноста. Знаци на труење се: повраќање, тешка дијареа, слабост и се појавуваат 7-8 часа по земањето на печурката, а понекогаш и по два дена. Затруениот веднаш да биде пренесен во болница. Нема противотров. Смртност до 50% од затруените. |
||
Оваа печурка е многу отровна, но е уште поопасна бидејќи собирачите на печурки често ја мешаат со шампињони, поради белата боја на шапката. Првите симптоми на труење се појавуваат доцна, па третманот е тежок. Тој (според Фламер и Хорак, 1983) се состои од: рехидратација, форсирана диуреза, хемиперфузија, хемофилтрација. На пациентот му се даваат големи дози на пеницилин, тиоктинска киселина, [[силибинин]] или силимарин, хипербаричен кислород. |
Оваа печурка е многу отровна, но е уште поопасна бидејќи собирачите на печурки често ја мешаат со шампињони, поради белата боја на шапката. Првите симптоми на труење се појавуваат доцна, па третманот е тежок. Тој (според Фламер и Хорак, 1983) се состои од: рехидратација, форсирана диуреза, хемиперфузија, хемофилтрација. На пациентот му се даваат големи дози на пеницилин, тиоктинска киселина, [[силибинин]] или силимарин, хипербаричен кислород. |
||
| Ред 67: | Ред 72: | ||
== Надворешни врски == |
== Надворешни врски == |
||
{{Таксонска лента}} |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[Категорија:CS1-грешки: ISBN]] |
[[Категорија:CS1-грешки: ISBN]] |
||
[[Категорија:Отровни габи]] |
[[Категорија:Отровни габи]] |
||
[[Категорија:Габи]] |
[[Категорија:Габи на Македонија]] |
||
| ⚫ | |||
[[Категорија:Габи на Европа]] |
[[Категорија:Габи на Европа]] |
||
| ⚫ | |||
[[Категорија:Хепатотоксини]] |
|||
Последна преработка од 13:26, 12 август 2024
| Зелена пупавка | |
|---|---|
| |
| Во Пјаченца, Италија | |
| Научна класификација [ у ] | |
| Царство: | Габи |
| Оддел: | Столпчести габи |
| Класа: | Агарикомицети |
| Ред: | Ресести габи |
| Семејство: | Пупавки |
| Род: | Пупавка |
| Вид: | Зелена пупавка |
| Научен назив | |
| Amanita phalloides (Vaill. ex Fr.) Link (1833) | |
Зелена пупавка (науч. Amanita phalloides) — вид на отровна габа, зелена мушичка агарика, зелена обвивка, отровна печурка, клубенот. Не е секогаш зелена, како што сугерира нејзиното име, но има форми на бела, кафена и жолта боја. Доминантно е распространета на пониски надморски височини, во близина на листопадни дрвја или борови. Може да се најде низ Србија особено во Панонската Низина, Посавина и Подравина, околу Бања Лука и Тузла. Распространета е и во Република Македонија.
Опис на печурката
[уреди | уреди извор]- Шапка () дијаметар 6-15 см, јајцевидна, ѕвонеста, отворена на крајот, маслинесто зелена, жолто зелена или сиво зелена.[1]
- Ливчиња бели, густи.
- Рачка () бела, со цик-цак зелени шари, горниот дел со бел ракав, туберозна здебелена на дното, покриена со бела обвивка.
- Месото бело.
- Спори во маса на бело.
Таксономија
[уреди | уреди извор]Зелената пупавка го добила своето латинско име во преписката помеѓу англискиот лекар Томас Браун и Кристофер Мерет.[2] Исто така, оваа озлогласена печурка била опишана од францускиот ботаничар Себастиен Вајан во 1727 година. година, кој и го дал препознатливото име „ Fungus phalloides, annulatus, sordide virescens, et patulus “.[3] Иако научното име значи „во облик на фалус“, не е јасно дали е именуван поради сличноста со буквален фалус или со печурките од родот. Во 1821 година, Елиас Магнус Фрис ја опишал оваа печурка но ги вклучил сите бели аманити во описот.[4] Конечно во 1833 година, Јохан Хајнрих Фридрих Линк го користел името,[5] според Персон кој го именувал 30 години порано.[6][7] Иако Луис Секретан претходно го користел името, тоа не било прифатено во номенклатурата, бидејќи Секретан постојано не користел биномна номенклатура.[8][9] Некои таксономисти не се согласуваат со оваа гледна точка.[10][11]
Е типот на секцијата, група која ги содржи сите смртоносни видови печурки кои досега се идентификувани. Најистакнати меѓу нив се видовите познати како ангели на уништување, имено и, како и . Терминот „ангел на уништувањето“ понекогаш се користи и за, иако името „капа на смртта“ почесто се користи во англиското говорно подрачје. Некои од другите најчесто користени имиња се „смрдлива аманита“ [12] и „смртоносна аманита“.[13]
Ретка форма, целосно белата форма првично била именувана од Макс Бритзелмајр,[14][15] иако нејзиниот статус бил нејасен. Таквите примероци може да се најдат меѓу нормално обоените зелени пупавки. Оваа форма била опишана во 2004 година. година како посебна сорта и именувана .[16] Вистинскиот се мрести во пролетта и пожолтува во растворот, додека тоа не е случај со A. phalloides.[17]
Живеалиште
[уреди | уреди извор]Многу распространета и честа микориза габа, расте најмногу во дабови и други иглолисни шуми, но и во иглолисни шуми во периодот од јули до октомври.
Зелената пупавка потекнува од Европа, каде што е широко распространета.[18] Се среќава од јужните крајбрежни региони на Скандинавија на север, до Ирска на запад, Полска и западна Русија на исток,[16] и на југ низ Балканот, во Италија, Шпанија и Португалија и во Мароко и Азорите. во Северна Африка.[19] Во Западна Азија, познато е дека е присутна во шумите на северен Иран.[20] Постојат записи од подалеку на исток во Азија, но тие допрва треба да се потврдат како A. phalloides.[21]
Токсичност
[уреди | уреди извор].jpg)
Најотровната печурка, фатално отровна, смртоносната количина е околу 20 грама сурова печурка, сушењето и топлинската обработка не влијаат на токсичноста. Знаци на труење се: повраќање, тешка дијареа, слабост и се појавуваат 7-8 часа по земањето на печурката, а понекогаш и по два дена. Затруениот веднаш да биде пренесен во болница. Нема противотров. Смртност до 50% од затруените.
Оваа печурка е многу отровна, но е уште поопасна бидејќи собирачите на печурки често ја мешаат со шампињони, поради белата боја на шапката. Првите симптоми на труење се појавуваат доцна, па третманот е тежок. Тој (според Фламер и Хорак, 1983) се состои од: рехидратација, форсирана диуреза, хемиперфузија, хемофилтрација. На пациентот му се даваат големи дози на пеницилин, тиоктинска киселина, силибинин или силимарин, хипербаричен кислород.
Анатомија
[уреди | уреди извор]Шапка
[уреди | уреди извор]Помеѓу 6-16,5 см, во форма како зелената пупавка, но бојата е целосно бела, како снег, а кожата е без потемни вродени влакна.
Листови
[уреди | уреди извор]Тие се густи, слободни, бели, со бројни ламели, брашнести по целото сечило; Ширина 6-12 см.
Месо
[уреди | уреди извор]Месото е целосно бело (за разлика од јадливата печурка со која лесно може да се помеша и каде што месото има темно кафеава боја).
Дршка
[уреди | уреди извор]Таа е 5-15/0,8-2 см, а во пулпата до 3,3 см и е целосно бела.
Микроскопија
[уреди | уреди извор]Спори 8-9/7-9 ( mi ), хијалин, амилоид, главно без вакуоли. Влакна на сечилото до 7 мм, главно надуени како балон.
Време на растење
[уреди | уреди извор]VII-XI месец
Слични видови
[уреди | уреди извор]Најслична на неа е пролетната пупавка ( Amanita verna ), а на неа и смрдливата пупавка ( Amanita virosa ). Зелената пупавка е сличен на една од најпопуларните печурки за јадење - шампињони.
Поврзано
[уреди | уреди извор]- Печурки
- Шампињон
- Порфирен крајник
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Bresinsky A, Besl H (1990). A Colour Atlas of Poisonous Fungi. Wolfe Publishing. стр. 26–9. ISBN 978-0-7234-1576-3.
- ↑ ' The fungi Phalloides" I found not very far from Norwich, large and very fetid......I have a part of one dried still by me. Letter dated August 18th 1668 in Vol 3. The Works of Sir Thomas Browne ed. Simon Wilkins 1834
- ↑ Vaillant, Sébastien (1727). Botanicon Parisiense (латински). Leide & Amsterdam: J. H. Verbeek and B. Lakeman. OCLC 5146641.
- ↑ Fries, Elias Magnus (1821). Systema Mycologicum I (латински). Gryphiswaldiae: Ernesti Mauritii. OCLC 10717479.
- ↑ (германски) Link JHF (1833) Grundriss der Kraeuterkunde IV. Haude und Spenerschen Buchhandlung (S.J. Joseephy), Berlin
- ↑ Persoon, Christian Hendrik (1797). Tentamen Dispositionis Methodicae Fungorum (латински). Lipsiae: P.P. Wolf. OCLC 19300194.
- ↑ Persoon, Christian Hendrik (1801). Synopsis Methodica Fungorum (латински). Göttingen: H. Dietrich. OCLC 28329773.
- ↑ Donk, M.A. (јун 1962). „On Secretan's Fungus Names“. Taxon. 11 (5): 170–173. doi:10.2307/1216724. JSTOR 1216724. Проверете ги датумските вредности во:
|date=(help) - ↑ Demoulin, V. (новембар 1974). „Invalidity of Names Published in Secretan's Mycographie Suisse and Some Remarks on the Problem of Publication by Reference“. Taxon. 23 (5/6): 836–843. doi:10.2307/1218449. JSTOR 1218449. Проверете ги датумските вредности во:
|date=(help) - ↑ Singer, Rolf; Machol, Robert E. (јун 1962). „Are Secretan's Fungus Names Valid?“. Taxon. 26 (2/3): 251–255. doi:10.2307/1220563. JSTOR 1220563. Проверете ги датумските вредности во:
|date=(help) - ↑ Machol, Robert E. (август 1984). „Leave the Code Alone“. Taxon. 33 (3): 532–533. doi:10.2307/1221006. JSTOR 1221006.
- ↑ North, Pamela Mildred (1967). Poisonous plants and fungi in color. London: Blandford Press. OCLC 955264.
- ↑ Benjamin
- ↑ Tulloss, Rodham E. „Amanita phalloidea“. Studies in the Amanitaceae. Посетено на 22 мај 2007.
- ↑ Jordan & Wheeler
- ↑ 16,0 16,1 Neville, Pierre; Poumarat, Serge (2004). Amaniteae: Amanita, Limacella and Torrendia. Fungi Europaei (9). Alassio: Edizioni Candusso. ISBN 978-88-901057-3-9.
- ↑ Tulloss, Rodham E. „Amanita verna“. Studies in the Amanitaceae. Посетено на 22 мај 2007.
- ↑ Lange, Lene (1974). „The distribution of macromycetes in Europe“. Dansk Botanisk Arkiv. 30: 5–105. ISSN 0011-6211.
- ↑ Malençon, R.; Bertault (1970). Flore des Champignons Supérieurs du Maroc I. Travaux de l'Institut scientifique chérifien et de la Faculté des sciences. Série botanique et biologie végétale (32). Rabat: Faculté des Sciences. OCLC 915096.
- ↑ Asef, M.R. 2009. Poisonous mushrooms of Iran. Iran-shenasi publishing.
- ↑ Pringle, Anne; Vellinga, Else C. (јул 2006). „Last chance to know? Using literature to explore the biogeography of and invasion biology of the death cap mushroom Amanita phalloides (Vaill. Ex Fr. :Fr) Link“. Biological Invasions. 8 (5): 1131–1144. doi:10.1007/s10530-005-3804-2. Проверете ги датумските вредности во:
|date=(help)
Литература
[уреди | уреди извор]
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]
| ||||||||||