Преглед на кодот на Човек

{{Другизначења4|современиот човек|други човечки видови|Човек (род)}}
{{automatic taxobox
| name = Човек<ref name=msw3>{{MSW3 Groves | pages = | id = 12100795}}</ref>
| image = Human.svg
| image_caption = 
| fossil_range = {{Fossil range|0.2|0}} [[Плеистоцен]]—
| status = LC
| trend = increasing
| status_system = iucn3.1
| status_ref = <ref>Global Mammal Assessment Team (2008). ''[http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/136584/0 Homo sapiens] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100124090010/http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/136584/0 |date=2010-01-24 }}'' - МСЗП 2009. [[Црвен список на МСЗП]]. Верзија 2009.2. <www.iucnredlist.org>. преземено на 3 март 2010 {{en}}</ref>
| taxon = Homo sapiens sapiens
| trinomial = ''Homo sapiens sapiens''
| trinomial_authority = [[Карл Линеј|Linnaeus]], 1758
| range_map = Homo Sapien range.png
| range_map_caption = Распространетост на ''Homo sapiens'' (зелено)
}}
'''Човек''' (множина: '''луѓе''') — вид [[животно]] што [[Систематика|систематски]] е познато како '''''Homo sapiens''''' ({{lang-la|свесен човек|}}),<ref>{{наведено списание |author=Goodman M, Tagle D, Fitch D, Bailey W, Czelusniak J, Koop B, Benson P, Slightom J |title=Primate evolution at the DNA level and a classification of hominoids |journal=J Mol Evol |volume = 30 |issue=3 |pages=260 – 6 |year=1990 |pmid=2109087 |doi=10.1007/BF02099995}} {{en}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |title=Hominidae Classification |work=Animal Diversity Web @ UMich |url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/classification/Hominidae.html |accessdate=2006-09-25}} {{en}}</ref> и е единствениот преживеан член на родот ''[[Homo]]'' од [[двоножност|двоножните]] [[примати]] во ''[[Hominidae]]'', семејството на големи човеколики мајмуни. Сепак, во некои случаи, зборот „човек“ се користи за означување на кој било член од родот ''Homo''.

== Особености ==
Луѓето имаат [[енцефализација|високо развиен]] [[човечки мозок|мозок]], способен за апстрактно [[мислење]], [[јазик]], [[интроспекција]] и [[решавање на проблеми]]. Овој умствен капацитет, заедно со исправениот став на телото кој ги ослободува рацете за раководење со предмети, им дозволил на луѓето многу поголема корист од [[алат]]и во споредба со било кој друг вид. Доказите основани врз [[митохондриска ДНК]] и врз [[фосили]] покажуваат дека [[анатомски современи луѓе|современите луѓе]] [[Скорешно африканско потекло на современите луѓе|потекнуваат од Африка]] од пред околу 200.000 години.<ref>[http://www.mnh.si.edu/anthro/humanorigins/ha/sap.htm The Smithsonian Institution, Human Origins Program] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071015030431/http://www.mnh.si.edu/anthro/humanorigins/ha/sap.htm |date=2007-10-15 }} {{en}}</ref> Луѓето се [[космополитска дистрибуција|космополитски]] вид, раширен на сите [[континент]]и на планетата, освен на [[Антарктик]]от. Од [[мај]] [[2010]], [[светска популација|светската популација]] на луѓето се проценува дека изнесува околу 6,8 милијарди.<ref name="popclock">{{Наведена мрежна страница
|url=http://www.census.gov/ipc/www/popclockworld.html
|title=World POPClock Projection
|accessdate=2009-09-19
|publisher=U.S. Census Bureau, Population Division/International Programs Center}} {{en}}</ref> Во просек, човекот може да доживее 70-80 години, иако се забележуваат и случаи на старост поголема од 100 години. Најстариот човек за кого постојат веродостојни докази (со лична карта на којашто пишува дека е роден во [[1870]] година) е Мба Гото од [[Индонезија]], кој во [[2016]] година го прославил својот 146. роднеден.<ref>„Најстариот човек на светот наполни 146 години“, ''Вест'', година XVII, 6,7 и 8 јануари 2017, стр. 16.</ref>

Како и повеќето [[вистински мајмуни]], луѓето се социјални суштества. Сепак, луѓето се уникатно прилагодени кон користење на системи за [[комуникација]] за самоизразување, размена на идеи и организација. Луѓето создаваат сложени [[општествени структури]] составени од многу соработувачки и натпреварувачки групи, од [[семејство|семејства]] до [[нација|нации]]. Социјалната интеракција меѓу луѓето создала голем број на вредности, [[нормa|општествени норми]] и ритули кои заедно ја создаваат основата на човечкото општество.

Луѓето имаат изразена желба да ја разберат и да влијаат врз нивната околина и сакаат да ги објаснат и да раководат со природните појави преку наука, филозофија, митологија и религија. Оваа природна љубопитност довела до развивање на напредни алатки и вештини кои [[култура|културолошки]] се пренесуваат низ генерациите; човекот е единствениот познат животински вид кој создава [[оган|огнови]], ја [[готвење|готви својата храна]], [[облека|се облекува]] себеси и користи многубројни други [[технологија|технологии]].

== Настанок на човекот ==
Има две различни гледишта за настанокот на човекот. Првото гледиште е засновано врз религиозните учења и е различно во секоја [[религија]]. На пример, [[Сумерска митологија|Сумерите]] верувале дека [[бог]]овите ги создале првите луѓе од глина, според нивниот лик. [[Вавилон]]ците верувале дека човекот бил создаден од [[глина]] и [[крв]]. [[Хелени]]те, пак, мислеле дека првиот човек бил направен од земја, и дека една божица му дала животен здив. Според [[Христијанство|христијанските]] учења, човекот го создал Господ, кој заповедал човекот да биде господар на целата земја и на живиот свет. Според [[ислам]]ските учења, [[Алах]] го создал првиот човек од земја, а потоа му вдишал [[душа]]. Второто гледиште го дава [[наука]]та. Според научните истражувања, човекот се развил постепено, од еден вид човеколик [[мајмун]]. Најстариот предок на човекот го викаме прачовек. Тој најпрвин се појавил во [[Источна Африка]]. По својот изглед, многу се разликувал од денешните луѓе. Бил наведнат, обраснат со коса, а [[глава]]та му била помала. За да може да опстане во [[природа]]та и да преживее, човекот морал да размислува, односно да го употреби својот [[разум]]. На тој начин човекот се одделил од [[животни]]те. За да го дофати плодот од гранките, човекот се поткревал на [[прсти]] и го издолжувал [[тело]]то. Така човекот се извишувал и растел. Првите луѓе не умееле да зборуваат и се разбирале меѓу себе со извици, со мимики и со други знаци.

== Начин на живеење ==
Во почетокот, првобитниот човек живеел во пештери. Тој се хранел со животните што ги ловел, како и со плодови и корења од растенијата што ги наоѓал во природата. Најважно орудие и оружје му бил каменот. Затоа овој период се вика камено време. Тоа се дели на старо и младо камено време. Првобитниот човек почнал да работи со орудијата што ги правел сам од дрво, од камен и од коски. Така станал многу посилен. Помалку се плашел од дивите животни и полесно доаѓал до храна. Неговите орудија станувале сè поусовршени и поразновидни. Собирајќи плодови од дрвјата, започнал повеќе да се исправа и да се движи на задните нозе. Во исто време, започнал и да говори. Говорот станал многу значаен за разбирањето меѓу луѓето. Затоа имал голема улога во натамошниот развој на човекот. На тој начин човекот започнал сè повеќе да се разликува од животните. Тоа траело многу долго, стотици илјади години.

Првобитниот човек долго време се плашел од огнот што го среќавал во природата при удари на гром, и бегал од него. Со време сфатил дека огнот грее, свети и дека од него бегаат дивите животни. Затоа почнал да го чува и да го одржува. Подоцна научил сам да пали оган – со триење суви дрва или со искри од камен. Употребата на огнот во животот на човекот претставувала големо откритие. Огнот овозможил луѓето да преживуваат и на постудените места, да го печат месото и да ја варат растителната храна која станала повкусна и поразновидна. Подоцна, луѓето научиле на огнот да печат садови од глина, да топат руди и да леат метални орудија и оружје. Пред околу милион години, првите луѓе започнале пешки да преминуваат од Африка во Азија и Европа. Така се ширеле луѓето по земјата. Поради тоа што живееле во различни климатски и географски услови, постепено се менувале и нивните физички одлики и изгледот: добивале темна или светла боја на кожата, темна или светла коса и слично.

== Животот на луѓето во камено време ==
Каменот бил најважно орудие и оружје на првобитниот човек. Затоа најстариот период се вика камено време. Тоа се дели на старо и младо камено време. Во старото камено време, човекот го употребувал каменот така како што го наоѓал во природата, или пак го дотерувал и грубо го обликувал со кршење. Во младото камено време, човекот го обработувал каменот и му давал разни облици според своите потреби. Од каменот изработувал ножеви и секири. Ги користел и коските од животните, и од нив правел шила, игли и украси.

=== Човекови заедници ===
Првите луѓе живееле и се движеле во групи, наречени орди. Така се чувствувале посигурни за опстанок и одбрана од нападите на животните и другите луѓе. Се смета дека првите заедници се состоеле од 15 до 20 луѓе. Нивен водач бил најсилниот маж во групата. Подоцна, кога го направил лакот и стрелата, човекот станал ловец. Во младото камено време луѓето почнале да се занимаваат со примитивно земјоделство и сточарство. Започнале да ги припитомуваат и да ги одгледуваат животните. Од нив добивале месо, млеко, кожа и волна. Така од ловци станале сточари. Луѓето од младото камено време знаеле да изработуваат садови од печена глина. Ваквите предмети се викаат грнчарија или керамика. Првите земјоделци и сточари граделе постојани живеалишта на земја и на вода (наколни живеалишта). Во младото камено време граделе и примитивни куќи од гранки и кал. Во младото камено време луѓето живееле во заедници, во кои биле крвно поврзани – биле роднини. Таквата заедница се вика род. Целиот род водел потекло од една заедничка прамајка. Неколку родови сочинувале братство, а неколку братства сочинувале племе. На чело на овие заедници стоеле старешини. Тоа уредување се вика родовско уредување. Сите членови на заедницата биле еднакви и сè што произведувале било заедничко.

Жената имала многу важна улога во родовската заедница. Таа се грижела за децата, за куќата, подготвувала храна, изработувала облека и друго.

Мажите го одгледувале добитокот и оделе на лов. Ваквите човечки заедници, во кои жената имала водечка улога, се викаат матријархат.

== Животот на луѓето во метално време ==
Додека трагал по камен за обработка, човекот ги запознал рудите и научил од нив да добива метали. Така започнала епохата на металното време. Најпрвин бил пронајден бакарот. Орудијата и оружјето почнале да се изработуваат од бакар. Но, тој бил многу мек, па орудијата изработени од него лесно се виткале. Кога го пронашол калајот, човекот почнал да го меша со бакар и добил нов метал – бронза. Орудието и оружјето од бронза биле поцврсти и потрајни. Потоа, човекот пронашол нов метал – железото, кое било поцврсто и од бронзата.

=== Земјоделство, занаетчиство и размена ===
Откако биле усовршени орудијата, а посебно ралото и железниот плуг што го влечеле животни, се орало подлабоко, а земјата давала повеќе жито и повеќе плодови. Така, земјоделството и сточарството станале главни занимања на луѓето. Животот на луѓето станал многу полесен и побезбеден. Во исто време се развило и занаетчиството. Занаетчиите почнале да произведуваат разни алатки, како секири, мотики, копја и други потребни орудија. Своите производи започнале да ги разменуваат за земјоделски и сточарски производи, на пример: копје за жито, овца за жито и слично. Размената се вршела производ за производи.

=== Појава на државата ===
Мошне рано, човекот почувствувал потреба да се организира и да го уреди своето живеење. Тој сфатил дека заедницата, ако е организирана, полесно може да преживее, да се бори против природните непогоди, да се одбрани од непријателите и да ја менува природата според своите потреби. Со текот на времето, родовските заедници се распаднале на помали семејства, кои се обединувале во нови заедници – општини. Во нив луѓето биле соседи и не биле крвно поврзани. Најголеми заедници и понатаму останале племињата.

Старешините на племињата ја задржувале за себе најдобрата земја, а земале најмногу и од воениот плен. Тие им давале подобра земја и поголем плен на своите роднини и придружници. Тоа им овозможувало на старешините и на нивните придружници да имаат повеќе земја, добиток, орудија и оружје од другите членови на племето. Така настанала поделба меѓу луѓето на побогати и посиромашни.

Племенските водачи со своите дружини почнале да водат војни и да освојуваат нови територии. Така стекнувале богатства, но и заробеници, кои ги употребувале како робови за работа. На освоените територии тие почнале да поставуваат управители, судии, свештеници и службеници. Така, постепено, на одредена територија била создадена уште поголема организирана заедница, наречена држава. Начело на државата стоел владетел. Првите држави биле создадени во четвртиот милениум пред н.е., во долините на големите реки во Египет, Месопотамија, Индија и Кина.

== Верувањето и толкувањето на природните појави ==
Луѓето во праисторијата не можеле да си ги објаснат појавите во природата: громот, молњата, дождот, снегот, годишните времиња, болеста, денот и ноќта, сонцето и други. Тие се плашеле од овие појави и создале свои објаснувања за нив. Верувале дека природните појави ги предизвикуваат натприродни и невидливи сили. Тие невидливи сили ги замислувале како духови. Верувале дека има добри и лоши духови, дека добрите духови им помагаат на луѓето и ги штитат од лошите духови. За некои од нив изработувале статуи од глина. Кога имал потреба, човекот им се обраќал на духовите и ги молел да исполнат некоја негова желба, на пример: да заврне дожд, да огрее сонце, да биде родна годината. Луѓето во праисторијата, а и подоцна, најмногу ги обожавале сонцето, земјата и водата.

=== Тотеми и многубоштво===
Праисториските луѓе верувале дека водат потекло од некое животно, и дека нивниот живот и опстанок зависи од него. Таквото верување се нарекува тотемизам, според зборот тотем, кој значи предок- зачетник на родот или на племето. Додека работеле на земјата, земјоделците сфатиле дека нејзината обработка и плодноста зависат од природните појави – особено од сонцето и дождот, кои најмногу придонесувале за добар род на посевите. Затоа на тие појави им придавале натприродни својства и почнале да ги сметаат за божества.
Нашите далечни предци најмногу ја почитувале божицата-мајка, која ја сметале за прародителка на живиот свет на земјата. Луѓето во праисторијата, а и подоцна, се плашеле од боговите, ги почитувале и им принесувале подароци за да им помагаат во неволја.

== Материјални остатоци ==
Праисториските луѓе создавале претстави за светот што ги опкружувал преку цртежи. Тие цртале на ѕидовите од пештерите во кои живееле. [[Оружје]]то и орудијата ги украсувале со цртежи. Ловците најчесто ги цртале дивите животни што ги ловеле, како [[бизон]]и, [[Мечка|мечки]], [[мамут]]и, [[коњ]]и и [[елен]]и. Такви цртежи се најдени во многу [[Пештера|пештери]] во [[Европа]]. Праисториските луѓе изработувале разни статуи на [[животни]], [[бог]]ови и луѓе од [[глина]] и од [[коски]].

==Филозофски сфаќања за човекот==
Според [[Ерих Фром]], во [[Капитализам|капиталистичкото]] [[општество]], човекот е претворен во производ, тој ја доживува својата животна енергија како [[инвестиција]] која мора да донесе најголема можна добивка, земајќи ги предвид неговата положба и состојба на [[пазар]]от на персоналноста. Неговата основна цел е корисната размена на неговите вештини и знаења, на самиот себе, на својот „пакет на личноста“ со другите кои се, исто така, подготвени за чесна и корисна размена. Во тие услови, човечкиот живот нема никаква друга цел, освен да се движи, никаков принцип, освен принципот на чесната размена и никакво задоволство, освен еден - [[потрошувачка]]та.<ref>Erih From, ''Umeće ljubavi''. Beograd: Vulkan, 2017, стр. 142.</ref>

==Човекот како тема во уметноста и во популарната култура==
Човекот се јавува како тема во [[уметност]]а и во [[Популарна култура|популарната култура]].

===Човекот како тема во книжевноста===
Според италијанскиот поет [[Џакомо Леопарди]], единствената титула која му доликува и со која може да се гордее човекот е титулата ''човек'', а неа може да ја носи само оној која ја заслужува, а тоа е вистинскиот и природен човек. Во таа смисла, треба да се гордееме со името човек, зашто тој е главното дело на [[природа]]та.<ref>Đ. Leopardi, ''Pesme i proza''. Beograd: Rad, 1964, стр. 112.</ref>

Човекот се јавува како мотив во бројни книжевни дела, како:
* „Човекот и змијата“ (''Чоек и змија'') — српска народна приказна.<ref>''Народне приповетке''. Београд: Просвета, 1963, стр. 146.</ref>
* „Злобната жена“ (''Зла жена'') — српска народна приказна.<ref>''Народне приповетке''. Београд: Просвета, 1963, стр. 131-134.</ref>
* „Расипаниот човек и дервишот“ — [[Суфизам|суфиска]] приказна.<ref>''Суфиски приказни''. Скопје: Темплум, 2017, стр. 30-31.</ref>
* „Железниот човек“ (''Гвозден човјек'') — српска народна приказна.<ref>Вук Караџић, ''Српске народне приповијетке''. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 286-291.</ref>
* „Двајца“ — расказ на бугарската писателка [[Елена Алексиева]].<ref>''Riba, patka, vodozemac: Priče o životinjama'' (Priredila Ljubica Arsić). Beograd: Laguna, 2014, стр. 201-208.</ref>
* „Луѓето влегуваа“ — песна на македонската поетеса [[Николина Андова]] од 2013 година.<ref>Николина Андова, ''Влезот е од другата страна'', Темплум, Скопје, 2013.</ref>
* „Човекот на прагот“ — расказ на аргентинскиот писател [[Хорхе Луис Борхес]].<ref>Хорхе Луис Борхес, ''Алеф''. Скопје: Бегемот, 2015, стр. 131-137.</ref>
* „Утопија на еден човек што е уморен“ — расказ на Хорхе Луис Борхес од [[1975]] година.<ref>Хорхе Луис Борхес, ''Книга од песок''. Скопје: Бегемот, 2015.</ref>
* „Обичен човек“ — песна на македонскиот поет [[Јозо Т. Бошковски - Јон|Јозо Т. Бошковски]] од 1981 година.<ref>Јозо Т. Бошковски, ''Деца и цвеќиња и ѕвезди'', Нов свет, Скопје, 1981, стр. 32.</ref>
* „Еден човек и една жена наполно бели“ — песна на францускиот писател [[Андре Бретон]].<ref>Андре Бретон, ''Рајот не е наполно загубен''. Скопје: Култура, 1989, стр. 65.</ref>
* „Луѓе“ — кус расказ на македонската писателка [[Румена Бужаровска]].<ref>''Летаат приказни''. Скопје: Темплум, 2019, стр. 35.</ref>
* „Тешко е во овој свет чо'ек да останиш“ — песна на македонската поетеса [[Ана Бунтеска]] од 2016 година.<ref>Ана Бунтеска, ''Колку е потребно за среќа''. Скопје: Матица Македонска, 2016, стр. 25-27.</ref>
* „Ех, ми недостасуваат луѓето“ — песна на македонската поетеса Ана Бунтеска од 2016 година.<ref>Ана Бунтеска, ''Колку е потребно за среќа''. Скопје: Матица Македонска, 2016, стр. 28-29.</ref>
* „Чо'ек без љубов, љубов моја е како јас без тебе“ — песна на Ана Бунтеска од 2016 година.<ref>Ана Бунтеска, ''Колку е потребно за среќа''. Скопје: Матица Македонска, 2016, стр. 30-31.</ref>
* „Жив чо'ек не се закопува“ — песна на Ана Бунтеска од 2016 година.<ref>Ана Бунтеска, ''Колку е потребно за среќа''. Скопје: Матица Македонска, 2016, стр. 60-61.</ref>
* „Чо'ек на чо'ека му е... чо'ек“ — песна на Ана Бунтеска од 2016 година.<ref>Ана Бунтеска, ''Колку е потребно за среќа''. Скопје: Матица Македонска, 2016, стр. 80-81.</ref>
* „Убав чо'ек до себе да имаш“ — песна на Ана Бунтеска од 2016 година.<ref>Ана Бунтеска, ''Колку е потребно за среќа''. Скопје: Матица Македонска, 2016, стр. 101-102.</ref>
* „Колку треба за голем чо'ек да се“ — песна на Ана Бунтеска од 2016 година.<ref>Ана Бунтеска, ''Колку е потребно за среќа''. Скопје: Матица Македонска, 2016, стр. 76—77.</ref>
* „Човек не се лепи“ — песна на Ана Бунтеска од 2015 година.<ref>Ана Бунтеска, ''Стави лајк на сопствениот живот''. Скопје: Матица Македонска, 2015, стр. 180—181.</ref>
* „Песна за човекот“ — песна на [[Никола Јонков Вапцаров]].<ref>Никола Ј. Вапцаров, ''Песни''. Скопје: Македонска книга, Мисла и Култура, 1988, стр. 64-69.</ref>
* „[[Невидливиот човек (роман)|Невидливиот човек]]“ — [[роман]] на англискиот писател [[Херберт Џорџ Велс]].<ref>H. Dž. Vels, ''Nevidljivi čovek''. Beograd: Rad, 1964.</ref>
* „Многу супер човек“ — кус расказ на македонскиот писател [[Драган Георгиевски]] од [[2013]] година.<ref>Драган Георгиевски, ''Метаморфузија'', Темплум, Скопје, 2013.</ref>
* „Човековиот човек“ ([[Српски јазик|српски]]: ''Човеков човек'') — поема на српскиот поет [[Оскар Давичо]] од 1953 година.<ref>„Оскар Давичо“, во: Оскар Давичо, ''Песме''. Српска књижевна задруга, Београд, 1958, стр. 236.</ref>
* „Сатирот и човекот“ — [[басна]] на старогрчкиот баснописец [[Езоп]].<ref>Езоп, ''Басне (по Доситеју Обрадовићу)''. Београд: Просвета, 1963, стр. 66.</ref>
* „Шупливи луѓе“ (англиски: ''Hollow Men'') — поетска збирка на британскиот поет [[Т.С. Елиот]] од 1925 година.<ref>T. S. Eliot, ''Selected Poems''. Harmondsworth, Middlesex: Penguin Books in association with Faber and Faber, 1952, стр. 75-78.</ref>
* „Црниот човек“ — песна на рускиот поет [[Сергеј Есенин]] од 1925 година.<ref>''Антологија руске лирике — X-XXI век. Књига II: Прва четвртина — средина XX века (авангарда и социјалистички реализам)''. Београд: Paidea, 2007, стр. 178—180.</ref>
* „Човекот и чизмите“ — кус расказ на ирскиот писател [[Вилијам Батлер Јејтс]].<ref>Вилијам Батлер Јејтс, ''Келтскиот самрак''. Скопје: Бегемот, 2014, стр. 96-97.</ref>
* „Човекот и ехото“ (англиски: ''The Man and the Echo'') — песна на ирскиот поет [[Вилијам Батлер Јејтс]].<ref>Viljem Batler Jejts, ''Kula''. Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod, 1978, стр. 187-188.</ref>
* „Луѓе-сенки“ — краток расказ на македонската писателка [[Сања Михајловиќ-Костадиновска]].<ref>Сања Михајловиќ-Костадиновска, ''Во кратки црти''. Скопје: Бегемот, 2021, стр. 14.</ref> 
* „Човекот и ѕверот“ — расказ на кинескиот писател [[Мо Јен]].<ref>''Riba, patka, vodozemac: Priče o životinjama'' (Priredila Ljubica Arsić). Beograd: Laguna, 2014, стр. 387-406.</ref>
* „Срдечниот човек“ — расказ на бразилскиот писател [[Антонио Каладо]].<ref>''Антологија на бразилскиот расказ''. Скопје: Три, 2012, стр. 174-201.</ref>
* „Песната на човекот и жената во предвечерието“ (хрватски: ''Pjesma čovjeka i žene u predvečerje'') — песна на хрватскиот писател [[Мирослав Крлежа]].<ref>Miroslav Krleža, ''Lirika''. Sarajevo: Svjetlost, 1966, стр. 40-42.</ref>
* „Песна на мртвиот човек“ (хрватски: ''Pjesma mrtvom čovjeku'') — песна на Мирослав Крлежа.<ref>Miroslav Krleža, ''Lirika''. Sarajevo: Svjetlost, 1966, стр. 48-49.</ref>
* „Песна на човекот без работа“ (хрватски: ''Pjesma čovjeka bez posla'') — песна на Мирослав Крлежа.<ref>Miroslav Krleža, ''Lirika''. Sarajevo: Svjetlost, 1966, стр. 65-66.</ref>
* „Луѓе“ — [[новела]] на шведскиот писател [[Пер Лагерквист]] од 1912 година.<ref name="Dušan Puvačić 1964">Dušan Puvačić, „Per Lagerkvist“, во: Lagerkvist, ''Krvnik – Vječni smiješak''. Beograd: Rad, 1964, стр. 126.</ref>
* „Невидливиот човек“ — [[драма]] на шведскиот писател Пер Лагерквист од 1923 година.<ref name="Dušan Puvačić 1964"/>
* „Човек без душа“ — драма на шведскиот писател Пер Лагерквист од 1936 година.<ref>''Преводи на литературни дела од автори кои добиле Нобелова награда''. Битола: НИД „Микена“, 2010.</ref>
* „Човек“ — песна на српската поетеса [[Десанка Максимовиќ]].<ref>D. Maksimović, ''Pesme''. Beograd: Rad, 1964, стр. 88.</ref>
* „Жал ми е за човекот“ (''Žao mi je čoveka'') — песна на српската поетеса Десанка Максимовиќ.<ref>D. Maksimović, ''Pesme''. Beograd: Rad, 1964, str. 101-102.</ref><ref>Desanka Maksimović, ''Izabrane pesme'' (peto dopunjeno izdanje). Beograd: BIGZ, 1985, стр. 215-216.</ref>
* „Човечиња (на Наташа)“ — кус расказ на македонскиот писател [[Дејан Мирчески]] од [[2012]] година.<ref>Дејан Мирчески, ''Кристалните јами на пропаста'', Темплум, Скопје, 2012.</ref>
* „Човекот во пижама“ — кус расказ на италијанскиот писател [[Еуџенио Монтале]].<ref>Euđenio Montale, ''Leptir iz Dinara i ostali prozni spisi''. Beograd: Rad, 1979, стр. 56—57.</ref>
* „Последниот човек“ — песна на унгарскиот поет [[Шандор Петефи]].<ref>Šandor Petefi, ''Sloboda i ljubav''. Beograd: Rad, 1969, стр. 80-81.</ref>
* „Човекот и реката“ - песна на македонскиот поет [[Анте Поповски]].<ref>Анте Поповски, ''Дрво што крвави''. Скопје: Детска радост, Наша книга, Македонска книга, Култура, Мисла, 1991, стр. 80.</ref>
* „Паѓање (Или за вертикалните и хоризонталните елементи во животот на современиот човек)“ — песна на полскиот поет [[Тадеуш Ружевич]] од 1963 година.<ref>Tadeuš Ruževič, ''Izabrane pesme''. Beograd: Treći trg / Čigoja štampa, 2013, стр. 63-73.</ref>
* „[[Луѓе, птици и сеништа: Збирка раскази]]“ — книга на македонската писателка [[Жанета Станоевска]], од [[2011]] година.<ref>Жанета Станоевска, ''Луѓе, птици и сеништа: Збирка раскази'', Темплум, Скопје, 2011.</ref>
* „Химна на човекот“ — книга на индискиот писател [[Рабиндранат Тагоре]].
* „Кога човек ќе се роди“ — песна на македонскиот поет [[Стојан Тарапуза]].<ref>Стојан Тарапуза, ''Сон на тркала'', Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2015, стр. 12.</ref>
* „Па-луѓе“ — песна на рускиот поет [[Велимир Хлебников]].<ref>Велимир Хлебњиков, ''Краљ времена Велимир I''. Просвета: Београд, 1964, стр. 66.</ref>
* „Фрлени луѓе“ — кус расказ на македонската писателка [[Оливера Ќорвезироска]].<ref>''Летаат приказни''. Скопје: Темплум, 2019, стр. 18.</ref>
* „[[Човекот кој беше Четврток|Човекот кој беше Четврток: Кошмар]]“ — новела на Г. К. Честертон од [[1908]] година.
* „Жив“ — песна на полската поетеса [[Вислава Шимборска]].<ref>Vislava Šimborska, ''Izabrane pesme''. Beograd: Treći trg, 2014, стр. 98—99.</ref>
* „Роден“ — песна на Вислава Шимборска.<ref>Vislava Šimborska, ''Izabrane pesme''. Beograd: Treći trg, 2014, стр. 100—101.</ref>
* „Да умреш од смеа“ — песна на Вислава Шимборска.<ref>Vislava Šimborska, ''Izabrane pesme''. Beograd: Treći trg, 2014, стр. 129—130.</ref>
* „Куќата на големиот човек“ — песна на Вислава Шимборска.<ref>Vislava Šimborska, ''Izabrane pesme''. Beograd: Treći trg, 2014, стр. 226—227.</ref>
* „Прилог кон статистиката“ — песна на пВислава Шимборска.<ref>Vislava Šimborska, ''Izabrane pesme''. Beograd: Treći trg, 2014, стр. 299—301.</ref>
* „Некакви луѓе“ — песна на Вислава Шимборска.<ref>Vislava Šimborska, ''Izabrane pesme''. Beograd: Treći trg, 2014, стр. 302—303.</ref>
* „[[Семеен човек]]“ — расказ на рускиот писател [[Михаил Шолохов]] од 1925 година.<ref>„Бостанџија“, во: Михаил Шолохов, ''Донски раскази''. Култура, Скопје, 1965, стр. 42—50.</ref>

===Човекот како тема во популарната музика===
* „[[Subhumans (панк-рок група)|Подлуѓе]]“ (англиски: ''Subhumans'') — британската [[Панк рок|панк-рок]] група, основана во 1980 година.<ref>[https://www.discogs.com/artist/253276-Subhumans Subhumans (пристапено на 2.1.2024)]</ref>
* „Телепатски луѓе“ (англиски: ''Telepathic People'') — песна на британската панк-рок група [[Адиктс]] (''The Adicts'') од 1981 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/53873-The-Adicts-Songs-Of-Praise DISCOGS, The Adicts – Songs Of Praise (пристапено на 16.4.2022)]</ref>
* „Паметните, книшки луѓе“ (хрватски: ''Pametni, knjiški ljudi'') - песна на хрватската [[Рок-музика|рок]]-група [[Азра]] од 1981 година.<ref>''Sunčana strana ulice, Komuna, CD 1002.</ref>
* „Човек од бои“ (англиски: ''Man Of Colours'') - песна од истоимениот албум на австралиската [[Поп-музика|поп-група]] [[Ајсхаус]] (''Icehouse'') од 1987 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=uG9ec2ColjY YouTube, Icehouse - Man Of Colours  (1987 full album) (пристапено на 8.10.2017)]</ref>
* „Примитивен човек“ (англиски: ''Primitive Man'') - албум на [[Ајсхаус]] од 1982 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Hx1pjcFrxOE YouTube, Icehouse - Primitive Man (Full Album) (пристапено на 8.10.2017)]</ref>
* „Ги мразам... луѓето“ (англиски: ''I Hate...People'') — песна на англиската панк-рок група ''[[Anti-Nowhere League (рок-група)|Anti-Nowhere League]]'' од 1982 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/126413-Anti-Nowhere-League-We-AreThe-League Discogs, Anti-Nowhere League ‎– We Are...The League (пристапено на 3.12.2021)]</ref>
* „Човек без име и презиме“ песна на македонската рок-група [[Архангел (музичка група)|Архангел]] од 1993 година.<ref>Архангел, ''Архангел'' 1. Litium Records 001, 2000.</ref>
* „О-луѓе“ (англиски: ''The O-Men'') — песна на американската рок-група ''[[Butthole Surfers]]'' од 1987 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/4228-Butthole-Surfers-Locust-Abortion-Technician DISCOGS, Butthole Surfers – Locust Abortion Technician (пристапено на 15.3.2022)]</ref>
* „Човекот со рендгенски очи“ ([[англиски]]: ''The Man with the X-Ray Eyes'') - песна на британската рок-група [[Баухаус (рок-група)|Баухаус]] од 1981 година.<ref>Bauhaus, ''Mask'', Beggars Banquet BBL 29CD.</ref>
* „Автоматски човек“ (англиски: ''Automatic Man'') - песна на американската [[хард-кор]] група [[Бед релиџн]] (''Bad Religion'') од 1989 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=o8Ax7WvEa8w YouTube, Bad Religion - No Control - 05 - Automatic Man (пристапено на 13.1.2017)]</ref>
* „Подготвени луѓе“ (англиски: ''Ready Men'') — песна на американската рок-група [[Биг блек]] (''Big Black'') од 1987 година.<ref>[https://www.discogs.com/Big-Black-Headache/release/1755023 DISCOGS, Big Black – Headache (пристапено на 21.4.2021)]</ref>
* „Човек-јајце“ ([[англиски]]: ''Egg Man'') - песна на американската [[хип-хоп]] група [[Бисти бојс]] (''Beastie Boys'') од 1989 година.<ref>[https://www.discogs.com/Beastie-Boys-Pauls-Boutique/master/20135 Discogs, Beastie Boys ‎– Paul's Boutique (пристапено на 25.9.2019)]</ref>
* „Човечко однесување“ (англиски: ''Human Behaviour'') - песна на исландската поп-музичарка [[Бјорк]] (''Björk'') од 1993 година.<ref name="discogs.com">[https://www.discogs.com/Bj%C3%B6rk-Debut/release/72028 Discogs, Björk ‎– Debut (пристапено на 10.8.2020)]</ref>
* „Железен човек“ (англиски: ''Iron Man'') - песна на британската [[хард-рок]] група [[Блек сабат]] (''Black Sabbath'') од 1970 година.<ref>[https://www.discogs.com/Black-Sabbath-Paranoid/master/302 DISCOGS, Black Sabbath ‎– Paranoid (пристапено на 31.8.2019)]</ref>
* „Супер-луѓе“ (англиски: ''The Supermen'') - песна на британскиот рок-музичар [[Дејвид Боуви]] (''David Bowie'') од 1970 година.<ref name="discogs.com"/>
* „Човекот кој го продаде светот“ (англиски: ''The Man Who Sold The World'') - песна од [[Човекот кој го продаде светот|истоимениот албум]] на Дејвид Боуви од 1970 година.<ref name="discogs.com"/>
* „Луѓе-мачки“ (англиски: ''Cat people'') - песна на Дејвид Боуви од 1983 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=i5PbUMGRQ9U YouTube, David Bowie - Cat People (пристапено на 8.5.2017)]</ref>
* „Метален човек“ (англиски: ''Metal Man'') - песна на американската рок-група [[Бридерс]] (''The Breeders'') од 1990 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Breeders-Pod/master/20742 DISCOGS, The Breeders ‎– Pod (пристапено на 26.7.2019)]</ref>
* „Невидлив човек“ ([[англиски]]: ''Invisible Man'') - песна на Бридерс од 1993 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Breeders-Last-Splash/master/20764 Discogs, The Breeders ‎– Last Splash (пристапено на 24.8.2020)]</ref>
* „Тешки луѓе“ (англиски: ''Them Heavy People'') - песна на англиската поп-пејачка [[Кејт Буш]] (''Kate Bush'') од 1978 година.<ref>[https://www.discogs.com/Kate-Bush-The-Kick-Inside/release/414374 Discogs, Kate Bush ‎– The Kick Inside (пристапено на 29.6.2020)]</ref>
* „Не се големи луѓе“ (англиски: ''Not Great Men'') - песна на британската рок-група [[Генг оф фор]] (''Gang Of Four'') од 1979 година.<ref>[https://www.discogs.com/Gang-Of-Four-Entertainment/release/2379398 DISCOGS, Gang Of Four ‎– Entertainment! (пристапено на 9.7.2020)]</ref>
* „Балада за тенкиот човек“ (англиски: ''Ballad of a Thin Man'') - песна на американскиот рок-музичар [[Боб Дилан]] од 1965 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=we37yX3zpKA&list=PLXRKTcRs-Xs7rr36o5_Cs7fBn8B7KsmRG&index=5 YouTube, Bob Dylan - Ballad of a Thin Man (Audio) (пристапено на 27.12.2019)]</ref>
* „Планински човек“ (англиски: ''Mountain Man'') - песна на американската рок-група [[Дајносор]] (''Dinosaur'') од 1985 година.<ref>[https://www.discogs.com/Dinosaur-Dinosaur/master/5458 DISCOGS, Dinosaur* ‎– Dinosaur (пристапено на 30.7.2020)]</ref>
* „Голем празен човек“ (англиски: ''Big Hollow Man'') — песна на англиската музичарка [[Дениел Дакс]] (Danielle Dax) од 1987 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/56710-Danielle-Dax-Inky-Bloaters Danielle Dax – Inky Bloaters (пристапено на 25.6.2022)]</ref>
* „Луѓето се луѓе“ (англиски: ''People are people'') — песна на британската [[Поп-музика|поп]]-група [[Депеш Мод]] (''Depeche Mode'') од 1984 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=l_3GQu7dm-I YouTube, DEPECHE MODE - People Are People (1984) (пристапено на 19.1.2017)]</ref>
* „Луѓето се чудни“ (англиски: ''People are Strange'') — песна на американската рок-група [[Дорс]] (''The Doors'') од 1967 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=j0Mz_IqpZX8 YouTube, The Doors - People Are Strange (пристапено на 20.1.2017)]</ref>
* „Човек-мафин“ (англиски: ''Muffin Man'') — песна на американскиот рок-музичар [[Френк Запа]] (''Frank Zappa'').<ref>[https://www.discogs.com/Frank-Zappa-Strictly-Commercial-The-Best-Of-Frank-Zappa/release/1661029 DISCOGS, Frank Zappa – Strictly Commercial (The Best Of Frank Zappa) (пристапено на 31.5.2021)]</ref>
* „Човек од југот“ (англиски: ''Southern Man'') — песна на канадскиот рок-музичар [[Нил Јанг]] (''Neil Young'') од 1970 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/38433-Neil-Young-After-The-Gold-Rush Neil Young – After The Gold Rush (пристапено на 25.11.2023)]</ref>
* „Старец“ ([[англиски]]: ''Old Man'') — песна на Нил Јанг од 1972 година.<ref>[https://www.discogs.com/Neil-Young-Harvest/release/1044287 Discogs, Neil Young – Harvest (пристапено на 30.5.2021)]</ref>
* „Ги видов сите добри луѓе“ (англиски: ''I've Seen All Good People'') — песна на британската рок-група [[Јес]] (''Yes'') од 1971 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/34991-Yes-The-Yes-Album Yes – The Yes Album (пристапено на 14.6.2024)]</ref>
* „Момче“ (англиски: ''Boy'') — музички албум на ирската рок-група [[Ју Ту]] (''U2'') од 1981 година.<ref>[https://www.discogs.com/U2-Boy/release/383080 Discogs, U2 – Boy (пристапено на 26.5.2021)]</ref>
* „Човек од еден инч“ (англиски: ''One Inch Man'') — песна на американската рок-група ''[[Kyuss (рок-група)|Kyuss]]'' од 1995 година.<ref>[https://www.discogs.com/Kyuss-And-The-Circus-Leaves-Town/master/54044 Discogs, Kyuss ‎– ...And The Circus Leaves Town (пристапено на 8.1.2021)].</ref>
* „Лански човек“ (англиски: ''Last Year's Man'') — песна на канадскиот музичар [[Леонард Коен]] од 1971 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/483725-Leonard-Cohen-Songs-Of-Love-And-Hate Leonard Cohen – Songs Of Love And Hate (пристапено на 4.6.2022)]</ref>
* „Човечки допир“ (англиски: ''Human Touch'') — песна на британскиот рок-музичар [[Елвис Костело]] (''Elvis Costello'') од 1980 година.<ref name="Elvis-Costello-The-Attractions-Get-Happy DISCOGS 2022">[https://www.discogs.com/master/42856-Elvis-Costello-The-Attractions-Get-Happy DISCOGS, Elvis Costello & The Attractions – Get Happy!! (пристапено на 13.5.2022)]</ref>
* „Чудотворен човек“ (англиски: ''Miracle Man'') — песна на Елвис Костело од 1977 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/39488-Elvis-Costello-My-Aim-Is-True DISCOGS, Elvis Costello – My Aim Is True (пристапено на 13.5.2022)]</ref>
* „Човекот наречен чичко“ (англиски: ''Man Called Uncle'') — песна на Елвис Костело од 1980 година.<ref name="Elvis-Costello-The-Attractions-Get-Happy DISCOGS 2022"/>
* „Човек-машина“ (англиски: ''The Man Machine'') — песна од истоимениот музички албум на германската група [[Крафтверк]] (''Kraftwerk'') од 1978 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=cQe9eK_4U0U YouTube, Kraftwerk - The Man Machine (пристапено на 10.1.2016])</ref>
* „Мамурни луѓе“ ([[српски]]: ''Мамурни људи'') — песна на македонската рок-група [[Леб и сол (музичка група)|Леб и сол]] од 1987 година.<ref>[https://www.discogs.com/Leb-I-Sol-Kao-Kakao/release/1198111 Leb I Sol ‎– Kao Kakao (пристапено на 4.9.2020)]</ref>
* „Беден човек“ (англиски: ''A Man of Misery'') - песна на американската рок-група [[Лонг рајдерс]] (''The Long Ryders'') од 1987 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Long-Ryders-Two-Fisted-Tales/master/90564 DISCOGS, The Long Ryders ‎– Two Fisted Tales (пристапено на 23.8.2019)]</ref>
* „Мал човек, голема уста“ (англиски: ''Small man, big mouth'') - песна на американската [[Хардкор панк|хард-кор]] група [[Мајнор Трет]] (''Minor Threat'').<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=7ldlL146CEs YouTube, Minor Threat - Small Man, Big Mouth (пристапено на 14.3.2017)]</ref>
* „Човек“ (англиски: ''Human'') — песна на американската рок-музичарка [[Марија Меки]] (''Maria McKee'') од 1996 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/145844-Maria-McKee-Life-Is-Sweet Discogs, Maria McKee – Life Is Sweet (пристапено на 3.3.2023)]</ref>
* „Славата на човекот“ ([[англиски]]: ''The Glory Of Man'') - песна на американската рок-група [[Минитмен (рок-група)|Минитмен]] (''Minutemen'') од 1984 година.<ref>[https://www.discogs.com/Minutemen-Double-Nickels-On-The-Dime/release/421057 Discogs, Minutemen ‎– Double Nickels On The Dime (пристапено на 22.1.2021)]</ref>
* „Човекот со хармоника“ (италијански: ''L’uoma Dell’armonica'') - композиција на италијанскиот [[композитор]] [[Енио Мориконе]] (''Ennio Morricone'').<ref>[https://www.discogs.com/Ennio-Morricone-The-Best-Of-Ennio-Morricone/release/9311871 DISCOGS, Ennio Morricone ‎– The Best Of Ennio Morricone (пристапено на 31.8.2019)]</ref>
* „Човечки отпад“ ([[англиски]]:''Human Garbage'' ) — песна на британската [[Хардкор панк|хард-кор]] група [[Напалм дет]] (''Napalm Death'') од 1987 година.<ref>[https://www.discogs.com/Napalm-Death-Scum/master/6599 Discogs, Napalm Death ‎– Scum (пристапено на 3 февруари 2021)]</ref>
* „Човечко суштество“ ([[Англиски јазик|англиски]]: ''Human Being'') — песна на американската рок-група ''New York Dolls''.<ref>[https://www.discogs.com/master/13190-New-York-Dolls-In-Too-Much-Too-Soon Discogs, New York Dolls – In Too Much Too Soon (пристапено на 16.5.2023)]</ref>
* „Неподвижни, темни, завидливи луѓе“ (англиски: ''Shiftless, Shady, Jealous Kind Of People'') - песна на американската [[соул-музика|соул]]-група [[О'Џејс]] (''The O'Jays'') од 1972 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZKxtiJABTxs YouTube, Back Stabbers 1972 - The O'Jays (пристапено на 30.5.2019)]</ref>
* „Човек“ (англиски: ''Human'') - песна на американската поп-пејачка [[Кристина Пери]] (''Christina Perri'') од 2014 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=r5yaoMjaAmE YouTube, Christina Perri - Human (Official Video) (пристапено на 9.1.2017)]</ref>
* „Човек“ (англиски: ''Human'') - песна на британскиот пејач [[Рег ен Боун Мен]] (''Rag'n'Bone Man'') од 2016 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=L3wKzyIN1yk YouTube, Rag'n'Bone Man - Human (Official Video) (пристапено на 9.1.2017)]</ref>
* „Светли среќни луѓе“ (англиски: ''Shiny Happy People'') - песна на американската рок-група [[Р. Е. М.]] (''R.E.M.'') од 1991 година.<ref>[https://www.discogs.com/REM-Out-Of-Time/release/400788 DISCOGS, R.E.M. – Out Of Time (пристапено на 11.2.2021)]</ref>
* „Човек“ (англиски: ''Man'') — песна на германската рок-група [[Ретлс]] (''The Rattles'') од 1970 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ApdM_sjVBnA The Rattles - The Witch (Full album) (HI-FI) (Stereo) 1970 (пристапено на 15.3.2024)]</ref>
* „Луѓе со добра судбина“ ([[англиски]]: ''Men of Good Fortune'') - песна на американскиот рок-музичар [[Лу Рид]] од 1973 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=S_1BwtPsgL0&list=PLiN-7mukU_RGbweUWFyTznmRrFPIg16Zn&index=3 YouTube, Lou Reed - Men of Good Fortune (audio) (пристапено на 31.3.2020)]</ref>
* „Лошиот човек“ (''The Bogus Man'') - песна на британската рок-група [[Рокси мјузик]] (''Roxy Music'') од 1973 година.<ref>[https://www.discogs.com/Roxy-Music-For-Your-Pleasure/release/1048994 Discogs, Roxy Music ‎– For Your Pleasure (пристапено на 12.4.2020)]</ref>
* „Човек-мајмун“ ([[англиски]]: ''Monkey Man'') - песна на британската рок-група [[Ролинг Стоунс]] (''The Rolling Stones'') од 1969 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=4Zbnvh6I4k4&list=PLBn2q9tiVc2TgWmG5pF8v34ERzpCdyloJ&index=8 YouTube, Monkey Man (пристапено на 20.12.2019)]</ref>
* „Секојдневни луѓе“ (англиски: ''Everyday People'') - песна на американската група ''[[Sly & The Family Stone]]'' од 1968 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=3JvkaUvB-ec YouTube, Sly & The Family Stone - Everyday People (Audio) (пристапено на 20.1.2017)]</ref>
* „Овој шармантен човек“ (англиски: ''This charming man'') - песна на англиската рок-група [[Смитс]] (''The Smiths'').<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=P3muLnU-Oko YouTube, THE SMITHS · The Smiths · FULL ALBUM HQ AUDIO (пристапено на 6.6.2017)]</ref>
* „Човек-мајмун“ (англиски: ''Monkey Man'') - песна на англиската рок-група [[Спешлс]] (''The Specials'').<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=0eWzrqHYmZs YouTube, The Specials FULL ALBUM (пристапено на 12.10.2017)]</ref>
* „Сладок, сладок човек, прв дел“ (англиски: ''Sweet, Sweet Man Pt 1'') - песна на британската рок-група ''[[Tindersticks]]'' од 1993 година.<ref>[https://www.discogs.com/Tindersticks-The-First-Tindersticks-Album/master/13108 DISCOGS, Tindersticks ‎– The First Tindersticks Album (пристапено на 15.5.2021)]</ref>
* „Лизгави луѓе“ (англиски: ''Slippery People'') — песна на американската рок-група [[Токинг хедс]] (''Talking Heads'') од 1983 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/819255-Talking-Heads-Speaking-In-Tongues DISCOGS, Talking Heads – Speaking In Tongues (пристапено на 8.1.2022)]</ref>
* „Лигата на ќелавите луѓе“ (англиски: ''The League Of Bald-Headed Men'') - песна на британската рок-група [[Фол (рок-група)|Фол]] (''The Fall'') од 1993 година.<ref name="DISCOGS 2020">[https://www.discogs.com/The-Fall-The-Infotainment-Scan/master/39039 DISCOGS, The Fall ‎– The Infotainment Scan (пристапено на 22.10.2020)]</ref>
* „Параноичен човек во евтина посрана соба“ (англиски: ''Paranoia Man In Cheap Shit Room'') - песна на Фол од 1993 година.<ref name="DISCOGS 2020"/>
* „Човек-лепило“ (англиски: ''Glue Man'') — песна на американската [[Панк рок|панк-рок]] група ''Fugazi'' од 1989 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/3068813-Fugazi-13-Songs Discogs, Fugazi – 13 Songs (пристапено на 25.10.2022)]</ref>
* „Човек-лубеница“ (англиски: ''Watermelon Man'') - песна на американскиот [[џез]]-музичар [[Херби Хенкок]] (''Herbie Hancock'') од 1973 година.<ref>[https://www.discogs.com/Herbie-Hancock-Head-Hunters/release/31381 Discogs, Herbie Hancock ‎– Head Hunters (пристапено на 25.11.2020)]</ref>
* „Човек“ (англиски: ''Human'') - песна на британската поп-група [[Хјуман лиг]] (''Human League'') од 1986 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=s1ysoohV_zA YouTube, The Human League - Human (пристапено на 10.1.2016])</ref>
* „Дебел човек“ ([[англиски]]: ''Fat Man'') - песна на британската рок-група [[Џетро тал]] (''Jethro Tull'') од 1969 година.<ref>[https://www.discogs.com/Jethro-Tull-Stand-Up/release/1209024 Discogs, Jethro Tull ‎– Stand Up (пристапено на 10.12.2020)]</ref>
* „Човек“ - песна на југословенската рок-група [[Шарло Акробата]] од 1981 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=LTyxn_3KMus YouTube, Šarlo Akrobata - Čovek (пристапено на 12.3.2017)]</ref>
* „Мал човек“ (српски: ''Mali čovek'') - песна на југословенската рок-група [[Шарло Акробата]] од 1981 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=NwGhXw7XDRs YouTube, Šarlo akrobata - Mali čovek (пристапено на 12.3.2017)]</ref>
* „Среќен човек“ (англиски: ''Happy Man'') - песна на американската поп-група [[Шик (музичка група)|Шик]] (''Chic'') од 1978 година.<ref>C'est Chic, Atlantic Recording Corporation, CD 81552-2, 1978.</ref>

===Човекот како тема во филмот===
* „[[Човекот-слон (филм)|Човекот-слон]]“ ([[англиски]]: ''The Elephant Man'') - американско-британски [[филм]] од 1980 година, во [[режија]] на [[Дејвид Линч]].<ref>[http://www.imdb.com/title/tt0080678/awards?ref_=tt_awd IMBd, The Elephant Man (1980), Awards (пристапено на 13.6.2017)]</ref>
* „[[Дали е среќен човекот што е висок?]]“ (''Is the Man Who Is Tall Happy?'') - [[документарен филм]] на [[режисер]]от [[Мишел Гондри]] од 2013 година.<ref>''Пази се! Доаѓа Cinedays 13.'' Скопје: Младински културен центар, 2014, стр. 52.</ref>
* „[[Најбараниот човек]]“ (''A most wanted man'') - [[филм]] на [[режисер]]от [[Антон Корбијн]] од 2014 година.<ref>''Пази се! Доаѓа Cinedays 13.'' Скопје: Младински културен центар, 2014, стр. 37.</ref>
* „[[Човекот-птица (филм од 2014)|Човекот-птица]]“ (''Birdman'') - [[филм]] на [[режисер]]от [[Алехандро Гонсалес Ињариту]] од 2014 година.<ref>''Пази се! Доаѓа Cinedays 13.'' Скопје: Младински културен центар, 2014, стр. 38.</ref>

== Наводи ==
{{наводи}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Човек| ]]
[[Категорија:Луѓе| ]]
[[Категорија:Таксони опишани од Карл Линеј]]