Mexico
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
| Mexico | |
| Vlag vaan Mexico | Blazoen vaan Mexico |
| |
| Officieel taol | Spaons |
| Houfstad | Mexico-Stad |
| Staotsvörm | Rippebliek |
| Staotshouf | Vicente Fox Quesada (sins 2000) |
| Groondgebeed % water |
1.972.550 km² 2,5% |
| Einwoeners | 104,9 miljoen |
| Munt | Mexicaanse peso (MXN) |
| Tiedzaone | UTC -5 - -7 |
| Nationale fiesdaag | 16 september |
| Volkshymne | Mexicanos, al grito de guerra |
| Landcode | MEX |
| TLD | .mx |
| Tillefoon | +52 |
Mexico is e land in Middel-Amerika. en 't noordeliks land vaan Latiens Amerika. Ouch is 't 't groetste Spaonstaoleg land nao inwoeners gemete. Hoofstad is Mexico-Stad, de ierste of twiede (aofhenkelik vaan criterium) stad op de wèld. Ander stei zien Guadalajara, Monterrey en Ciudad Juarez. Mexico grèns aon de Vereinegde Staote, Guatemala en Belize.
Administratief indeiling
Mexico is ingedeild in 31 staote (estados), die neet nao hun hoofstad zien geneump meh hun naom dèks al oet de Precolumbiaansen tied draoge; ander naome zien in de kolonialen tied door missionaire en koloniste gegeve. Mexico-Stad ligk in 'n eige federaal distrik.
Taole
Officieel taol is 't Spaons. 7 % vaan de bevolking sprèk nog 'n Indiaanse taol; de regering erkint neet minder es 62 vaan die taole. Daovaan zien 't Maya en 't Nahuatl wiedoet de groetste. De taole die mie nao 't noorde gesproke weure zien väöl mier bedreig.
Historie
In de precolumbiaansen tied waor Mexico 't gebeed vaan versjèllende besjavinge: de Tolteke, de Mixteke, de Maya's en de Azteke. De lèste hadde e mechteg riek wie de Spaanjerds binnevele. In 1521 vereuverde de Spaanjerds, nao 'n beujeg campanje vaan e paor jaor, 't lèste deil vaan 't Azteeks riek en vestegde hei 'n kolonie.
In 1810 reep 'ne preester de oonaofhenkelikheid oet, die nao 'nen oorlog vaan elf jaor in 1821 erkind woort. Mexico woort e keizerriek. In 1822 en 1823 woorte al Spaonse bezittinge in Middel-Amerika geannexeerd; Chiapas evels blaof nog in Spaonse hen. In 1823 woort de keizer wier aofgezat en woort Mexico 'n rippebliek. De regiering perbeerde de gebejer in 't noorde, die nog aamper bewoend waore, te kolonisere; in 1836 verloor me evels Texas, wat ziech aofsjeide, en in 1848 mós Mexico 'n enorm gebeed aon de Vereinegde Staot aofstoon nao de Amerikaans-Mexicaanse oorloge. In dit gebeed is nog ummertouw 'n Spaonstaoleg cultuur aonwezeg.
In de jaore zesteg bezetde de Franse 't land en installeerde 'nen nuie keizer: Maximilaan vaan Habsburg. Deze regeerde vaan 1864 tot 1867, wie heer geëxecuteerd woort. Oonder de nui, conservatief presidente góng 't land ikkenomisch veuroet, meh verpauperde de bevölking en woort de vrijheid ummer mie bepèrk, zoetot in 1910 'n revolutie op geng kaom. In 1929 eindegde de dao-op volgende börgeroorlog en begós Mexico nog ins aon ikkenomische bleuj. Vaanaof 1970 evels verveel 't laand in ermooj en verloor de regeringspartij PRI de steun vaan de bevölkinf, meh neet de mach, umtot ze door verkezingsfraude ummer al verkezinge won. In de jaore negeteg kaom laanksem de democratisering op geng, en in 2000 verloor de PRI de presidentselecties.