Jump to content

Quantum redactiones paginae "Lucius Annaeus Seneca minor" differant

Haec pagina est honorata.
Latinitas bona
E Vicipaedia
Browse history interactively
← Differentia superiorDifferentia proxima →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
mNo edit summary
(257 intermediate revisions by more than 100 users not shown)
Linea 1: Linea 1:
{{L1}}{{FA stella}}
''Hoc articulum est de homine literato romano Seneca.
{{Videdis|Seneca (discretiva)}}
----
[[Fasciculus:Seneca-berlinantikensammlung-1.jpg|thumb|Seneca (collectione antiquorum Berolinensi).]]
Lucius Annaeus Seneca, aut Seneca minor, natus [[Corduba|Cordubae]] quarto anno ante [[Iesus_Christus|Christum]] natum, mortuus sexagesimo quinto anno post [[Iesus_Christus|Christum]] natum, [[Philosophia|philosophus]] fuit virque rerum civilium nec non et poeta. Ab anno quadringesimo octavio factus est educator [[Nero|Divi Imperatoris Neronis]], cui plura consilii causa scripsit opera, inter quae, cur sapienter agat imperator, qui clementia utitur (De Clementia). Ipse autem serius Senecam Pisonis coniuratione particeps fuisse suspicatus est, ideoque eum iussit semet interficere.
[[Fasciculus:0 Sénèque - Musée du Prado - Cat. 144 - (2).JPG|thumb|Seneca ([[Museum Prado]]).]]
'''Lucius Annaeus Seneca,''' seu '''Seneca minor''', e [[Annaeus Seneca maior|Marco Annaeo Seneca]] et Helvia parentibus natus est [[Corduba]]e in [[Hispania]] [[Baetica]], verisimiliter [[4 a.C.n.]] fortasse [[1]] p.C.n. Mortuus est autem anno [[65]]. [[Philosophia|Philosophus]] fuit [[Stoicismus|Stoicorum]] sectam secutus et idem vir rerum publicarum peritissimus nec non et [[poeta]].


Pater Senecae, [[Annaeus Seneca maior|''Seneca maior'']] dictus, ipse artem rhetoricam professus, liberos suos in urbem Romam misit, ut artibus liberalibus et inprimis rhetoricae studerent. Seneca autem et philosophos audivit, e.g. [[Sotion]]em, sectam [[Pythagoras|Pythagoricam]] secutum, et [[Sextius|Sextium]] et [[Attalus|Attalum]]. [[Lucius Iunius Gallio Annaeanus|Gallio]] frater, maior natu, proconsul fuit in [[Achaia]], ubi anno fere [[53]] apostolum Paulum convenit. Nepotem denique habuit [[Lucanus|Lucanum]] poetam. Anno [[41]], [[Ti. Claudius Drusus Nero Germanicus|Claudio imperatore]], Seneca adulterii cum Livilla [[Caligula]]e sorore incusatus in [[Corsica]]m exilio missus est. Anno tamen [[49]] Agrippina minor, nova nupta imperatori, Senecam revocavit ut praeceptor [[Nero]]nis filii esset. Dein anno [[54]], Claudio defuncto, Nerone autem principatu potito, una cum Sexto Afranio Burro praefecto praetorio Caesaris consiliarius factus est. Seneca complura consilii causa scripsit opera—inter quae unum est, quod ''[[De clementia]]'' inscribitur—ut demonstraret cur sapienter agat imperator qui clementia utatur. Ille autem princeps, [[Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus]], anno [[65]], cum Seneca conscius et particeps [[Gaius Calpurnius Piso|Pisonis]] coniurationis suspicatus esset, nullo iudicio adhibito eum iussit semet interficere; quod fecit philosophus arteriis sectis in amicorum conspectu et colloquio. De sua morte celeberrima est [[Cornelius Tacitus|Taciti]] pagina (Annales, Liber XV).
Lucius Annaeus in [[Hispania]] Seneca Helviae et Marco Annaeo Senecae (Seneca maior) natus est filio secundo; pater erat opulentus rhetor. Lucii frater natu maior fuit Gallio, proconsul in Achaia, ubi anno fere quinquagesimo tertio Apostolum Paulum convenit. Seneca minor avunculus fuit poetae Lucani, discipulusque Epicteti, stoici graeci qui vixit primo saeculo post [[Iesus_Christus|Christum]] natum, cuius thema "sustine et abstine" erat.


== De operibus ==
[[Claudius|Divo Claudio Imperatore]], Seneca anno quadringesimo primo adulterii cum Livilla, soror [[Caligula|Caligulae]], argutus est ideoque [[Corsica|Corsicam]] in exilium missus. Post Claudii matrimonium cum Agrippina minore a. quadringesimo nono, ab ipsa educatore [[Nero|Neronis]] [[Roma|Romam]] revocatus ut anno quingesimo quarto, postquam Nero ad regnum pervenerat, una cum Sexto Afranio Burro praefecto praetorii consiliarius Caesaris fiat.
Generatim dicendum est Senecae non tantum propositum fuisse theorias excogitare, sed opera moralia componere, in quibus praecepta Stoicorum ad vitam adhibuit, ita ut philosophia utilis esset hominibus. Orationes autem, quibus celeberrimus suo tempore factus erat, omnino perditae sunt. Commercium etiam epistularum ei ascribitur cum apostolo [[Paulus|Paulo]], id quod [[Hieronymus|Hieronymum]] adduxit ut Senecam quasi pro [[religio Christiana|Christianae fidei]] sancto haberet. Sunt autem qui dicant modum vivendi Senecae contrarium fuisse honestis operum eius postulationibus. Genus scribendi breve et acutum, cupit lectorem stupere, itaque studium eius incendere. Solet antithesi (contrario) uti metaphoraque (translatione).


Seneca libello ''De brevitate vitae'' inscripto, quod ante annum [[50]] compositum esse apparet, inscriptionem refutavit ipsam. Vitam enim brevem non esse, sed brevem a nobis reddi, qui levia et inania ad negotia eam consumeremus. Satis vero longam fuisse futuram, si concesso tempore bene usi [[philosophia]]e nos daremus. Sed [[luxuria]] et [[ambitio]]ne et imperandi cupiditate nos a [[libertas|libertate]] [[animus|animi]] averti neque id facere, quod hic et nunc opus esset fieri. Neque eis quidem pepercit, qui ad rem publicam accederent. Seneca tamen, qui cum explicavit, quibus otiosi rebus operam dare soleremus, interdum saturam paene conscripsit, nihil vehementius et tamquam ad caelum laudibus extulit quam, id quod hominibus unum esset dignum, sapientiae studium.
Anno sexagesimo quinto Seneca incusatus est una cum Pisone necatum [[Nero|Neronis]] coniuravisse. Sine facto iudicio a Nerone ad mortem sibi conciscendum coactus est. Adsentibus amicis arterias secavit. [[Cornelius_Tacitus|Tacitus]] renuntiavit de morte Senecae Pompeiaeque Paulinae, quae ipsi in mortem secuta erat.


''De tranquillitate animi'' dedicatus est Sereno. Seneca decem dialogos philosophicos scripsit, qui nominantur Dialogi, in quo S. describere voluit quid vir in vita sua quaerere debeat, id est sapientiam. Quis haec non quaerit, non vivit.
== De Operibus Suis ==


Homo displicens sui est vir qui saepe propositum suum mutat, qui taedio et levitate vexatur.
Generatim dicendum est Senecae non tantum interfuisse theorias excogitare, sed opera, quae ad vitam fingendam utilia essent. Orationes autem, quibus celeberrimus suo tempore factus erat, omnino perditae sunt. Etiam commercium epistularum ei ascribitur cum Apostolo Paulo, quod Hieronymum adduxerat ad Senecam ut sanctum Christiana fidi habendum. Modus autem vivendi Senecae contrarius fuit postulationibus honestis operum suorum. Genus eius scribendi breve et acutus, cupit lectorem stupere, itaque studium eius incendere. Solet Antithesi (contrario) uti Metaphoraque (translatione).
Sibi displicere est morbus, quia demum vita ipsa et mundus fastidio sunt illi viro qui semper mutabilis fuit. Causae displicentiae sui sunt versare se ad varias cupiditates sine quiete. (Cf. ''Primum argumentum compositae mentis existimo posse consistere et secum morari'' Ep. 2.) Effectus sunt marcere, neque locum novitati delinquere.


''De providentia'' dedicatus est Lucilio, amico Senecae carissimo, cui Seneca epistolas quoque morales (opus maximum Senecae) postea dedicavit. Providentia est ratio divina quae orbem terrarum agit.
Continet opus Senecae Saturam, scriptum de tempestate, varia de philosophia scripta, centum et viginti quattuor epistulae, quae sunt de quaestionibus ad mores pertinentibus, decem tragoediae. Senecae interpretatio de philosophia stoica magnum momentum habuit ad progressum moralis partis pilosophiae. Spectacula eius magnopere formas dramatum Renascentiae constituerunt, praesertim in [[Anglia]] saeculo sedecimo Elizabetha Regina.
Nihil mali bono viro accidere potest quia contraria non miscentur. Dei bonos viros exagitare volunt, ergo sapientes exercitantur adversa. Sapiens in rebus adversis totis viribus sui utatur non semel, sed retinet ac revocat virtus.{{dubsig}}


Scripsit Seneca etiam [[satura]]m seu Ludum de morte [[Claudius|Claudii]], qui ''[[Apocolocyntosis]]'' (fere 'mutatio in cucurbitam') inscribitur, ita ut "apotheosis" imperatoris subaudiatur et irrideatur; deinde opus de philosophia naturali in septem libros digestum, quod ''[[Naturales quaestiones (Seneca)|Naturales quaestiones]]'' inscribitur; varios dialogos philosophicos; 124 epistulas ad [[Lucilius|Lucilium]], quae sunt de quaestionibus ad mores pertinentibus; decem vel novem etiam [[tragoedia]]s. Senecae interpretatio philosophiae Stoicorum magnum momentum habuit ad progressum morum partis philosophiae. Spectacula eius magnopere formas dramatum [[Renascentia]]e constituerunt, praesertim in [[Anglia]] saeculo decimo sexto [[Elisabetha I (regina Anglica)|Elisabetha regina]].


Sub nomine eiusdem philosophi tradita - eique a perpaucis viris doctis partim attributa - sunt septuaginta duo epigrammata<ref>Contenta sunt in ''Anthologia Latina'' (Riese, Lipsiae 1894 [secunda editio]). Alias editiones curaverunt D. R. Shackleton Bailey (Stutgartiae 1982); C. Prato(''Gli epigrammi attributi a L. Anneo Seneca. Introduzione, testo critico, traduzione, commento, indice delle parole''. Roma 1964); qua usi sunt Canali, Luca / Galasso, Luigi (''Lucio Anneo Seneca, Epigrammi. Introduzione e traduzione di Luca Canali, note di Luigi Galasso. Testo latino in fronte''. Rizzoli Milano, 1994).</ref>. Scripta sunt, ut putatur, secundo p. Chr. n. saeculo. Partim habent quandam similitudinem cum carminibus [[Publius Ovidius Naso|Ovidii]] et [[Marcus Valerius Martialis|Martialis]] et [[Silius Italicus|Silii Italici]], sed imprimis plena sunt doctrinis Stoicorum. Cupiditatem regnandi et expugnandi velut [[Xerxes|Xerxis]], [[Gaius Iulius Caesar|Caesaris]], [[Gnaeus Pompeius|Pompei]] vituperant. Sed illius contemptionis fortunae, quam philosophi Stoici postulavere, non sunt testimonia. Fingunt enim a Seneca exule in [[Corsica]] insula scripta esse, et, oblitus illarum quas ipse scripsit consolationum, iste Seneca sicut Ovidius in suis [[Tristia ex Ponto|Tristibus ex Ponto]] saepe suam queritur tristem sortem.
==Selecta Operum Senecae==


[[Fasciculus:Nuremberg chronicles f 105r 1.png|thumb|upright=0.75|Mors Senecae in ''[[Liber chronicarum (Schedel)|chronicis Norimbergensibus]]'' anno 1493 ficta.]]
*''Apocolocyntosis divi Claudii'' ("decucurbitatio" (adlusio) Caesaris Claudii a Seneca)
[[Fasciculus:Seneca.JPG|thumb|upright=0.75|Sculptura aënea senis, [[Hellenismus|aevi Graeciani]], olim in collectione [[Fulvius Ursinus|cardinalium Farnesiorum]], hodie [[Neapolis|Neapoli]] in [[Museum Archaeologicum Nationale (Neapolis)|museo archaeologico]] conservata, quae, cum piscatorem veterem forsitan reddat, sub nomine Senecae a sedecimo saeculo<ref> ''Illustrium imagines ex antiquis marmoribus nomismatib. et gemmis expressae quae extant Romae, maior pars apud Fulvium Ursinum. Theodorus Gallaeus delineabat'' Antverpiae 1598 : 131.[http://dlc.mpdl.mpg.de/dlc/view/escidoc:7172:2/recto-verso Hic inspicere potes]</ref> illustris est facta.]]
*''Naturales quaestiones''
*Dialogi
**''De Providentia''
**''De Constantia Sapientiis''
**''De Ira''
**''De Consolatione ad Marciam''
**''De Vita Beata''
**''De Otio''
**''De Tranquillitate Animi''
**''De Brevitate Vitae'' - quo in scripto Seneca exponit, quod quaeque pars vitae sit, si modo sapienter vivatur
**''De Consolatione ad Polybium''
**''Ad Helviam matrem''
*''De Clementia'' (ad Neronem)
*''De Beneficiis''
*''Epistulae morales'' - ad Lucilium collectio centum viginti quattuor epistularum de quaestionibus ad mores pertinentibus


== Selecta opera Senecae ==
*10 Tragödien
* ''[[Apocolocyntosis]] divi Claudii''
**''Hercules Furens''
* ''[[Naturales quaestiones (Seneca)|Naturales quaestiones]]''
**''Troades''
* Dialogi<ref>Haec opera primus dialogos dixit [[Quintilianus]] in sua ''Institutione oratoria'' (10.1.129): "Tractavit (sc. Seneca) etiam omnem fere studiorum materiam: nam et orationes eius et poemata et epistulae et dialogi feruntur."</ref>
**''Medea''
**''Phoenissae''
** ''[[De providentia]]''
** ''De constantia sapientis''
**''Hercules Oetaeus''
**''Phaedra''
** ''De ira'' libri III
** ''De consolatione ad Marciam''
**''Aganiemno''
**''Thyestes''
** ''[[De vita beata]]''
**''Oedipus''
** ''[[De otio]]''
** ''De tranquillitate animi''
**''Octavia'' (forsitan ei modo ascriptum)
** ''[[Ad Paulinum de brevitate vitae|De brevitate vitae]]'' (quo in opere Seneca exponit quamque vitae partem satis bonam esse, dummodo sapienter degatur)
** ''De consolatione ad Polybium''
** ''Ad Helviam matrem''
* ''De clementia'' (ad Neronem)
* ''[[De beneficiis]]''
* ''[[Epistulae morales ad Lucilium|Epistulae morales]]'' (ad Lucilium collectio 124 epistularum de quaestionibus ad mores pertinentibus)
* Tragoediae
** ''[[Hercules furens]]''
** ''[[Troades (Seneca)|Troades]]''
** ''[[Medea (Seneca)|Medea]]''
** ''[[Phoenissae (Seneca)|Phoenissae]]''
** ''[[Hercules Oetaeus]]''
** ''[[Phaedra (Seneca)|Phaedra]]''
** ''[[Agamemnon (Seneca)|Agamemnon]]''
** ''[[Thyestes (Seneca)|Thyestes]]''
** ''[[Oedipus (Seneca)|Oedipus]]''
* ''[[Octavia (tragoedia)|Octavia]]'' (tragoedia falso Senecae adscripta, in quam Senecae persona inducitur)


==Seneca Philosophus==
== Seneca philosophus ==
Seneca de ethica sive vita honesta disseruit. Tranquillitatem Stoicam summam virtutem putavit. Una cum [[Epictetus|Epicteto]] et [[Marcus Aurelius|Marco Aurelio]] maximi momenti est inter [[Placita Stoicorum|stoicos romanos]]. Putavit officium suum servandum hominibus emolumento esse. Ut scripsit, vivere studuit. Ideo quamquam ditissimus erat, modeste vixit, nam non nisi aquam bibit, paulum modo edit, culcita dura dormivit. Divitias suas non putabat a stoica doctrina abhorrere. Dixit sapientem non pauperem esse debere, dummodo divitias suas probe meruisset; ceterum necesse esse philosophum divitias demittere posse.


Seneca se imperfectum sapientem putavit. "Non eum, quo vivo, modum vivendi laudo", inquit, "sed eum laudo, quo scio vivendum esse." Animi motus sicut voluptatem, molestiam, cupiditatem, timorem superandos esse. Finem non esse sensibus se privare, sed animi motus superare. Fatum praedestinatum esse. Hominem posse fatum aut accipere aut repudiare. "Ducunt volentem fata, nolentem trahunt." (Epistola CVII.)<ref name=":0">http://www.thelatinlibrary.com/sen/seneca.ep17-18.shtml.</ref> Mortem esse secundam naturam. Sibi mortem consciscere non esse a natura alienum. Seneca etiam pulcherrimam sententiam scripsit: "Non vitae, sed scholae discimus," (Epistola CVI.)<ref name=":0" /> quam homines aevo antiquitatis renascente mutaverunt in: "Non scholae, sed vitae discimus."
Seneca studuit quaestionibus modi honeste vivendi partemve moralis [[Philosophia|philosophiae]]. Tranquillitatem stoicam summam virtutem putavit. Una cum [[Marcus_Aurelius|Divo Marco Aurelio]] [[Cicero|Ciceroneque]] est maximi momenti inter Stoicos romanos. Putavit officium suum servandum hominibus emolumento esse. Ita ut scripserat, vivendo studuit. Ideo tamquam ditissimus erat, modeste vixit, nam modo aquam bibit, paulum edit, super culcitam duram dormivit. Divitia sua ei non visa est contraria stoicae doctrinae suae. Dixit sapientem non pauper esse debere, dum divitias probe meruisset. Ceterum necesse esse, ut sapiens has demittere possit.


== Notae ==
Seneca semet ipsum inperfectum sapientem putavit. Laudo vivendum, inquit, haud quo vivo, sed quo scio vivendum esse. Animi motus sicut voluptas, molestia, cupiditas, timor superandi esse. Finis haud est sensibus se privare, sed animi motus superare. Opes parere liceere, dum obsequium in eas non exstat. Fatum praedestinatum esse. Homo posse aut fatum accipere aut repudiare. Si sua voluntate accipere, libertate sua uti. Mortem esse secundum naturam. Sibi mortem conciscere non a Seneca exclusum est.
<references />


== Bibliographia ==
==Senecae Sententiae==
; Eruditio vetustior
* {{Fabricius Latina}} pp. 357-377
* Ernst Julius Moritz Werner, ''De Senecae philosophia dissertatio''. Vratislaviae: apud Iosephum Max et socium [http://archive.org/details/desenecaephilos00werngoog Textus] apud ''Internet Archive''


; Eruditio recentior
* 1. Omne peccatum actio est, actio autem omnis voluntaria est tam honesta quam turpis: ergo voluntarium est omne peccatum. Tollite excusationem: nemo peceat invitus.
* André Arcellaschi, "[https://www.persee.fr/doc/vita_0042-7306_1995_num_139_1_921 Le théâtre de Sénèque]", ''Vita Latina'', 1995ː 5-9
* 2. Educatio et disciplina mores faciunt, et ad id vivit unusquisqiie, quod didicit. Itaque bona consuetudo excutere debet, quod mala instruxit. Bene loquere, bene facias.
*Jean-Pierre Aygon, "[https://journals.openedition.org/pallas/1647 Les tragédies de Sénèque : cohérence dramaturgique, mise en scène et interprétation ‘stoïcienne’]", ''Pallas'', 2014ː 13-32
* 3. Nihil interest, quo animo facias, quod fecisse vitiosum est, quia facta cernuntur, animus vero non videtur.
* A. J. Boyle, ''Tragic Seneca: an essay in the theatrical tradition''. Londinii: Routledge, 1997. ISBN 0-415-12495-6
* 4. Nulla (enim) laus est non facere, quod facere non possis.
* Jean-Christophe Courtil, "[https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-02091572/document Savoir médical grec et stoïcisme romain : le cas de l’œuvre de Sénèque]" in ''Archimède: hors série'' no. 1 (2018) pp. 26-41
* 5. Quid est homini inimicissimum? alter homo.
*Florence Dupont, ''Les monstres de Sénèque : pour une dramaturgie de la tragédie romaine'', Belin, 2011
* 6. Libenter feras, quod necesse est: dolor patientia vincitur.
* Danielle Gourévitch, "[https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1974_ant_22_1_1683 Le menu de l'homme libre, recherches sur l'alimentation et la digestion dans les œuvres en prose de Sénèque le philosophe]" in ''Publications de l'École Française de Rome'' vol. 22 (1974) pp. 311-344
* 7. Specta, quod te numquam paeniteat.
* Paola Migliorini, ''Scienza e terminologia medica nella letteratura latina di età neroniana: Seneca, Lucano, Persio, Petronio''. Francofurti ad Moenum, 1997
* 8. Non quam multis placeas, sed qualibus stude.
* Raphael C. Panzani, ''Asthma and Human Excellence: Seneca and his Asthma, the Illnesses, Life, and Death of a Roman Stoic Philosopher" in ''Journal of Asthma'' vol. 25 no. 3 (1988) pp. 163-174
* 9. In hoc (tamen) incumbe, ut libentius audias quam loquaris.
* Aldo Setaioli, "Elementi di sermo cotidianus nella lingua di Seneca prosatore" in ''Studi italiani di filologia classica'' vol. 52 (1980) pp. 5-47
* 10. Multos vitam differentes mors incerta praevenit: (itaque) omnis dies velut ultimus iudicandus est.
* Aldo Setaioli, ''Seneca e i greci: citazioni e traduzioni nelle opere filosofiche''. Bononiae, 1988
* 11. Tristitiam, si potes, ne admiseris, si minus, ne ostenderis.
* 12. Amicos secreto admone, palam lauda.
* 13. Verba rebus, non personis aestimanda sunt.
* 14. Oratorem te puta, si tibi ante omnes, quod oportet, persuaseris.
* 15. Ut licentiosa mancipia animi imperio coerce linguam, ventrem, libidinem.
* 16. Quod tacitum velis esse, nemini dixeris. Si tibi ipsi non imperasti, quomodo ab aliis silentium speras?
* 17. Ridiculum est aliquem odio nocentis innocentiam suam perdere.
* 18. Monstro similis est avaritia senilis. Quid enim stultius est, quam via deficiente viaticum augere?
* 19. Omnes infantes terra nudos excipit: non te pudet sordidius vivere quam nasci?
* 20. Quid dulcius quam habere (amicum), cum quo audeas ut tecum omnia sic loqui?
* 21. Magnarum virium est neglegere laedentem.
* 22. Quid sis interest, non quid habearis.
* 23. Nondum felix es, si non te turba deriserit.
* 24. Si vis beatus esse, cogita hoc primum: Contemne contemni.
* 25. Priusquam promittas, deliberes, et cum promiseris facias.
* 26. Id agas, ut ne quis merito tuo te oderit. Etsi nullos inimicos tibi faciat iniuria, multos facit invidia.
* 27. Solitudinem quaerit, qui vult cum innocentibus vivere.
* 28. Optimus (ergo) animus pulcherrimus dei cultus est.
* 29. Abstinebis alieno sanguine, abstinebis alieno matrimonio.
* 30. Praestabis parentibus pietatem, cognatis indulgentiam, amicis fidem, omnibus aequitatem.
* 31. Devitabis crudelitatem et ministram crudelitatis iram.
* 32. Non vives aliter in foro, aliter in solitudine.
* 33. Nihil potes quod negaturus fuisti; nihil negabis quod petiturus fuisti.
* 34. Pacem cum hominibus habebis, bellum cum vitiis.
* 35. Hoc habet omnis adfectus, ut in quod ipse insanit, in idem etiam ceteros putet furere.
* 36. Maximum in eo vitium est, qui non melioribus vult placere, sed pluribus.
* 37. Si vis omnibus esse notus, prius effice ut neminem noveris.
* 38. Bonum est non laudari, sed esse laudabilem.
* 39. Morieris: stultum est timere, quod vitare non possis.
* 40. Male de te opinantur hominess sed mali. Malis displicere est laudari.
* 41. Male de te loquuntur homines: bene enim loqui nesciunt. Faciunt non quod mereor ego, sed quod solent ipsi.
* 42. Homines de te male loquuntur: si merito, quod loquuntur non molestum est, sed quod non mentiuntur; sin immerito, innocentia mea nunc maxime gaudeo. Apparet enim illos obiecturos vera, si possent.
* 43. Non eris in patria: patria est ubicumque bene est. Illud enim, per quod bene est, non in loco, sed in homine est.
* 44. Nihil magnum est in rebus humanis, nisi animus magna despiciens.
* 45. Quae sunt maximae divitiae? non desiderare divitias.
* 46. Quis plurimum habet? is qui minimum cupit.
* 47. Quid est beneficium dare? deum imitari.
* 48. Honestius est cum iudicaveris amare, quam cum amaveris iudicare.
* 49. Dissensio ab alio incipiat, a te autem reconciliatio.
* 50. Succurre paupertati amicorum, immo succurre cuiusvis.
* 51. Amicos secundae res optime parant, adversae autem certissime probant.
* 52. Peiora sunt tecta odia quam aperta. Itaque te minus loquax inimicus offendit quam tacitus: huius enim ira se denudat, illius quaerit ad nocendum occasionem.
* 53. Mira ratio est, quae non vult praedicari, quod gaudet intellegi.
* 54. Agnosci amat, qui quod agit ostendit.
* 55. Eleemosyna non tam accipientibus prodest quam dantibus;
* 56. (et) spes praemii solacium fit laboris.
* 57. Quae est maxima egestas? avaritia.
* 58. Pecuniae imperare oportet, non servire,
* 59. Nullum magis conscium peccatorum tuorum timueris quam temet ipsum; alios enim potes effugere, te numquam.
* 60. Quis est pauper? Qui sibi (dives) videtur.
* 61. Qui a multis timetur, multos timet.
* 62. lnfelicitatem erige, felicitatem submitte.
* 63. Felicitas infelici innocentia est.
* 64. Nequitia ipsa est poena sui.
* 65. Mala conscientia saepe tuta est, secura numquam.
* 66. Libidinis initia continebis, si exitum cogitaveris.
* 67. Beneficii accepti numquam oportet oblivisci, dati protinus.
* 68. lnhonesta victoria est suos vincere.
* 69. Satis est poenaram potuisse puniri.
* 70. 71. Inimicitias tarde suscipe, moderate exerce, fideliter depone.
* 72. 73. Imago animi sermo est: qualis vita, talis oratio.
* 74. Magna res est vocis et silentii temperamentum.
* 75. Qui aequo animo malis immisectur, malus est.
* 76. Neminem cito laudaveris, neminem cito accusaveris: semper puta te corm diis testimonium dicere.
* 77. Vitium est omnia credere, vitium est nihil credere.
* 78. Utendum est divitiis, non abutendum.
* 78a. Sic vive, ut nec a superioribus contemnaris, nec ab inferioribus timearis.
* 79. Nullum putaveris locum sine teste.
* 80. Excusationem vitiis suis quaerere est omnia deo delegare.
* 80a.Datam vitam quotienscumque dubitaveris, an sit eripienda, **, quoniam data eripi potest, erepta reddi non potest.
* 81. Fortior est qui cupiditatem vincit, quam qui hostem subicit.
* 82. Est difficillimum se ipsum vincere.
* 83. Inique irascitur, qui suis irascitur sine dolore.
* 84. Amare sic incipe, tamquam non liceat tibi desinere.
* 85. Magnarum rerum etiamsi successus non adfuerit, honestus est ipse conatus.
* 86. Nobilitas animi generositas sensus.
* 87. Nobilitas hominis generosus animus.
* 88. Honestior est, qui senectutem ad otium retulit, quam qui in senectutem venit et tunc incipiat laborare.
* 89. Turpe spectaculuin praebet aeger animus.
* 90. Numquam tristis facies sit tibi in commodo alterius.
* 91. Homo sum: quomodo devitabo secundarum rerum invidiam?
* 92. Si felicitatem iactaveris, multis dives eris.
* 93. Quomodo optime potentiam tuebor? impotentia occasionis.
* 94. Locum tenet proxiinum innocentiae confessio: ubi confessio, ibi remissio.
* 95. 96. Severitas in vitio est, quia proximus iniustitiae locus severitas.
* 97. Bonus iudex est, qui potest dispensare non tam quid damnandum sit, sed quatenus.
* 98. Quietissimam vitam agerent homines in terris, si duo haec verba e natura rerum tollerentur: meum et tuum.
* 99. Qui paupertatem timet, quam timidus est!
* 100. Vires tuas amici tui magis sentiant beneficiis quam iniuriis.
* 101. Pecunia non satiat avaritiam, sed irritat, et ideo semper indiget.
* 102. Pecunia si tibi est, eius usura moribus.
* 103. Mihi crede: non potes esse dives et felix.
* 104. Auribus frequentius quam lingua utere.
* 105. Quidquid dicturus es, antequam aliis, tibi dicito.
* 106. Nihil interest inter iratum et insanum nisi unus dies: alter semper insanit, alter dum irascitur.
* 107. Facillime bonis frueris, si ea vitaveris quae vituperaveris.
* 108. Cum alios timueris, tum te ipsum maxime verere: nam sine aliis saepe esse potes, sine te numquam.
* 109. Si bene te instruxeris, pudeat te deteriora facere.
* 110. Quod persuaseris, erit diuturnum; quod coegeris, erit in occasione.
* 111. Alteri semper ignoscito, tibi ipsi numquam.
* 112. Tantum ad virtutem adicies, quantum ex voluptate abstraxeris.
* 113. Stultum est somno delectari et mortem horrere, cum somnus adsiduus sit mortis imitatio.
* 114. Bonis nocet qui malis parcit.
* 114a. Si fatum est, quid times, quod certum est?
* 115. Multi cum aliis maledicunt, sibi ipsi convicium faciunt.
* 116. Nihil turpius est quam quod obicitur in obiciente cognosci.
* 117. Ut licentiosa mancipia animi imperio rege linguam ventrem libidinem: quae opprimere si non potes, paululum remitte.
* 118. Saepe ea, quae sanari ratione non poterant, sanata sunt tempore.
* 119. Qui propter amorem pecuniae et libidinum moritur, ostendit se numquam sui causa vixisse.
* 119a. Dignus tibi sit, coram quo peceare pudeat te.
* 119b. Adoleseens si te feminis adornaveris, iniuriam facere cogitas, si viris adornaveris, accipere.
* 119c. Non est quod insolenter felicitatem fatearis, quod non fuisset tibi insperatum.
* 120. Turpia ne dixeris; paulatim enim pudor rerum per verba dediscitur.
* 121. Sic habita, ut potius laudetur dominus quam domus.
* 122. Consuetudinaria res est innocentia: invita ab eo recedit, cum quo diu fuit.
* 123. Non damnatio, sed causa hominem turpem facit.
* 124. Merito enim damnati poena est damnatio, inmerito damnati calamitas.
* 125. Si aliquid cogitaveris, cito apparebit conversantibus.
* 126. Videri vis ab hominibus an non? Numquam bonae honestatis longa simulatio est.
* 127. Quod de alienis mentibus tractas, ex tua indices.
* 128. Multi sint obligandi, pauci sunt offendendi: nam memoria beneficiorum fragilis est, iniuriarum tenax.
* 129. Obiurgationi semper aliquid blandi admisce: facilius enim penetrant verba quae molli vadunt via quam quae aspera: nemo enim se mutat, qui mutari se desperet.
* 130. Quotiens scribis aliquid quod editurus es, scito morum tuorum te hominibus chirographum dare.
* 131. Qui in servos irascitur et crudelis est, satis ostendit potestatem adversus alios sibi defuisse, non voluntatem.
* 132. Qui nescit tacere, nescit et loqui.
* 132a. Non quidquid inprobi audire meruerint, id probi debent dicere.
* 132b. Longaevitas bonis optabilis est.
* 133. Bonus fruitur bona conscientia.
* 134. A malis hominibus tutissimum est cito effugere.
* 135. Nulla pusilla domus, quae amicos multos capit.
* 136. Facilius est pauperi contemptum effugere quam diviti invidiam.
* 137. Scire uti felicitate maxima felicitas est.
* 138. Arcum intentio frangit, animum remissio.
* 139. Numquam scelus scelere vindicandum est.
* 140. Bonus est vir, qui eo produxit affectu animum, ut non tantum non velit peccare, sed non possit.
* 140a. Satius est liberis superstitem esse quam libertati.
* 141. Regnantibus multo peius est periculum quam his, qui iudicantur: hi enim singulos timent, illi universos.
* 142. Numquid fortis fortem se gloriabitur, quem corporis aegritudo efficit infirmum? Numquid dives (in) opibus suis gloriabitur, cuius spem fur vel tyrannus abrupit? Numquid nobilitas gloriabitur effecta, nonnumquam indignis et miserabilibus serviens?
* 143. Diabolus aliquando se gloriabatur interfectorem esse tuae misericordiae, nunc ingemiscit socios tuae beatitudinis.


{{NexInt}}
==Ligamina ==
*[[2608 Seneca]]
*[[Annaeus Seneca maior]]
*[[Martinus Bracarensis]]
*[[Epistulae Pauli et Senecae]]

== Nexus externi ==
{{vicicitatio|Lucius Annaeus Seneca}}
* [[s:Lucius Annaeus Seneca|Opera Senecae]]
* http://www.info-antike.de/senecaf.htm
* http://www.info-antike.de/senecaf.htm
* http://www.prolatein.de/Seneca.html
* http://www.prolatein.de/Seneca.html
* http://www.thelatinlibrary.com/sen.html
* [http://www.thelatinlibrary.com/sen.html Nonnulla opera Senecae] (Latine)
*[https://www.frasimania.it/frasi-seneca-latino/ Senecae locutiones latinae atque italicae]

{{DEFAULTSORT:Seneca, L. Annaeus minor}}
[[Kategorie:Mann]]
[[Kategorie:Philosoph]]
[[Categoria:Nati 1]]
[[Kategorie:Autor]]
[[Categoria:Mortui 65]]
[[Categoria:Auctores Latini antiqui]]
[[Kategorie:Antike (Literatur)]]
[[Categoria:Consules]]
[[Kategorie:Literatur (Latein)]]
[[Categoria:Epistolographi]]
[[Kategorie:Lyrik]]
[[Categoria:Lucius Annaeus Seneca|!]]
[[Categoria:Nero]]
[[Categoria:Paginae mensis]]
[[Categoria:Philosophi Italiae Romanae]]
[[Categoria:Philosophi Stoici]]
[[Categoria:Politici Romani antiqui]]
[[Categoria:Poetae scaenici]]
[[Categoria:Scriptores Hispaniae antiquae]]
[[Categoria:Tragici]]


{{Myrias|Homines}}
[[en:Seneca the Younger]]
[[es:Séneca]]
[[it:Lucio Anneo Seneca]]
[[ja:セネカ]]
[[la:Lucius Annaeus Seneca]]
[[nl:Lucius Annaeus Seneca]]
[[pl:Seneka Młodszy]]
[[pt:Séneca]]
[[ru:Сенека, Луций Анней]]

Emendatio ex 00:20, 24 Augusti 2024

Vide etiam paginam discretivam: Seneca (discretiva).
Seneca (collectione antiquorum Berolinensi).
Seneca (Museum Prado).

Lucius Annaeus Seneca, seu Seneca minor, e Marco Annaeo Seneca et Helvia parentibus natus est Cordubae in Hispania Baetica, verisimiliter 4 a.C.n. fortasse 1 p.C.n. Mortuus est autem anno 65. Philosophus fuit Stoicorum sectam secutus et idem vir rerum publicarum peritissimus nec non et poeta.

Pater Senecae, Seneca maior dictus, ipse artem rhetoricam professus, liberos suos in urbem Romam misit, ut artibus liberalibus et inprimis rhetoricae studerent. Seneca autem et philosophos audivit, e.g. Sotionem, sectam Pythagoricam secutum, et Sextium et Attalum. Gallio frater, maior natu, proconsul fuit in Achaia, ubi anno fere 53 apostolum Paulum convenit. Nepotem denique habuit Lucanum poetam. Anno 41, Claudio imperatore, Seneca adulterii cum Livilla Caligulae sorore incusatus in Corsicam exilio missus est. Anno tamen 49 Agrippina minor, nova nupta imperatori, Senecam revocavit ut praeceptor Neronis filii esset. Dein anno 54, Claudio defuncto, Nerone autem principatu potito, una cum Sexto Afranio Burro praefecto praetorio Caesaris consiliarius factus est. Seneca complura consilii causa scripsit opera—inter quae unum est, quod De clementia inscribitur—ut demonstraret cur sapienter agat imperator qui clementia utatur. Ille autem princeps, Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus, anno 65, cum Seneca conscius et particeps Pisonis coniurationis suspicatus esset, nullo iudicio adhibito eum iussit semet interficere; quod fecit philosophus arteriis sectis in amicorum conspectu et colloquio. De sua morte celeberrima est Taciti pagina (Annales, Liber XV).

De operibus

Generatim dicendum est Senecae non tantum propositum fuisse theorias excogitare, sed opera moralia componere, in quibus praecepta Stoicorum ad vitam adhibuit, ita ut philosophia utilis esset hominibus. Orationes autem, quibus celeberrimus suo tempore factus erat, omnino perditae sunt. Commercium etiam epistularum ei ascribitur cum apostolo Paulo, id quod Hieronymum adduxit ut Senecam quasi pro Christianae fidei sancto haberet. Sunt autem qui dicant modum vivendi Senecae contrarium fuisse honestis operum eius postulationibus. Genus scribendi breve et acutum, cupit lectorem stupere, itaque studium eius incendere. Solet antithesi (contrario) uti metaphoraque (translatione).

Seneca libello De brevitate vitae inscripto, quod ante annum 50 compositum esse apparet, inscriptionem refutavit ipsam. Vitam enim brevem non esse, sed brevem a nobis reddi, qui levia et inania ad negotia eam consumeremus. Satis vero longam fuisse futuram, si concesso tempore bene usi philosophiae nos daremus. Sed luxuria et ambitione et imperandi cupiditate nos a libertate animi averti neque id facere, quod hic et nunc opus esset fieri. Neque eis quidem pepercit, qui ad rem publicam accederent. Seneca tamen, qui cum explicavit, quibus otiosi rebus operam dare soleremus, interdum saturam paene conscripsit, nihil vehementius et tamquam ad caelum laudibus extulit quam, id quod hominibus unum esset dignum, sapientiae studium.

De tranquillitate animi dedicatus est Sereno. Seneca decem dialogos philosophicos scripsit, qui nominantur Dialogi, in quo S. describere voluit quid vir in vita sua quaerere debeat, id est sapientiam. Quis haec non quaerit, non vivit.

Homo displicens sui est vir qui saepe propositum suum mutat, qui taedio et levitate vexatur. Sibi displicere est morbus, quia demum vita ipsa et mundus fastidio sunt illi viro qui semper mutabilis fuit. Causae displicentiae sui sunt versare se ad varias cupiditates sine quiete. (Cf. Primum argumentum compositae mentis existimo posse consistere et secum morari Ep. 2.) Effectus sunt marcere, neque locum novitati delinquere.

De providentia dedicatus est Lucilio, amico Senecae carissimo, cui Seneca epistolas quoque morales (opus maximum Senecae) postea dedicavit. Providentia est ratio divina quae orbem terrarum agit. Nihil mali bono viro accidere potest quia contraria non miscentur. Dei bonos viros exagitare volunt, ergo sapientes exercitantur adversa. Sapiens in rebus adversis totis viribus sui utatur non semel, sed retinet ac revocat virtus.?

Scripsit Seneca etiam saturam seu Ludum de morte Claudii, qui Apocolocyntosis (fere 'mutatio in cucurbitam') inscribitur, ita ut "apotheosis" imperatoris subaudiatur et irrideatur; deinde opus de philosophia naturali in septem libros digestum, quod Naturales quaestiones inscribitur; varios dialogos philosophicos; 124 epistulas ad Lucilium, quae sunt de quaestionibus ad mores pertinentibus; decem vel novem etiam tragoedias. Senecae interpretatio philosophiae Stoicorum magnum momentum habuit ad progressum morum partis philosophiae. Spectacula eius magnopere formas dramatum Renascentiae constituerunt, praesertim in Anglia saeculo decimo sexto Elisabetha regina.

Sub nomine eiusdem philosophi tradita - eique a perpaucis viris doctis partim attributa - sunt septuaginta duo epigrammata[1]. Scripta sunt, ut putatur, secundo p. Chr. n. saeculo. Partim habent quandam similitudinem cum carminibus Ovidii et Martialis et Silii Italici, sed imprimis plena sunt doctrinis Stoicorum. Cupiditatem regnandi et expugnandi velut Xerxis, Caesaris, Pompei vituperant. Sed illius contemptionis fortunae, quam philosophi Stoici postulavere, non sunt testimonia. Fingunt enim a Seneca exule in Corsica insula scripta esse, et, oblitus illarum quas ipse scripsit consolationum, iste Seneca sicut Ovidius in suis Tristibus ex Ponto saepe suam queritur tristem sortem.

Mors Senecae in chronicis Norimbergensibus anno 1493 ficta.
Sculptura aënea senis, aevi Graeciani, olim in collectione cardinalium Farnesiorum, hodie Neapoli in museo archaeologico conservata, quae, cum piscatorem veterem forsitan reddat, sub nomine Senecae a sedecimo saeculo[2] illustris est facta.

Selecta opera Senecae

Seneca philosophus

Seneca de ethica sive vita honesta disseruit. Tranquillitatem Stoicam summam virtutem putavit. Una cum Epicteto et Marco Aurelio maximi momenti est inter stoicos romanos. Putavit officium suum servandum hominibus emolumento esse. Ut scripsit, vivere studuit. Ideo quamquam ditissimus erat, modeste vixit, nam non nisi aquam bibit, paulum modo edit, culcita dura dormivit. Divitias suas non putabat a stoica doctrina abhorrere. Dixit sapientem non pauperem esse debere, dummodo divitias suas probe meruisset; ceterum necesse esse philosophum divitias demittere posse.

Seneca se imperfectum sapientem putavit. "Non eum, quo vivo, modum vivendi laudo", inquit, "sed eum laudo, quo scio vivendum esse." Animi motus sicut voluptatem, molestiam, cupiditatem, timorem superandos esse. Finem non esse sensibus se privare, sed animi motus superare. Fatum praedestinatum esse. Hominem posse fatum aut accipere aut repudiare. "Ducunt volentem fata, nolentem trahunt." (Epistola CVII.)[4] Mortem esse secundam naturam. Sibi mortem consciscere non esse a natura alienum. Seneca etiam pulcherrimam sententiam scripsit: "Non vitae, sed scholae discimus," (Epistola CVI.)[4] quam homines aevo antiquitatis renascente mutaverunt in: "Non scholae, sed vitae discimus."

Notae

  1. ↑ Contenta sunt in Anthologia Latina (Riese, Lipsiae 1894 [secunda editio]). Alias editiones curaverunt D. R. Shackleton Bailey (Stutgartiae 1982); C. Prato(Gli epigrammi attributi a L. Anneo Seneca. Introduzione, testo critico, traduzione, commento, indice delle parole. Roma 1964); qua usi sunt Canali, Luca / Galasso, Luigi (Lucio Anneo Seneca, Epigrammi. Introduzione e traduzione di Luca Canali, note di Luigi Galasso. Testo latino in fronte. Rizzoli Milano, 1994).
  2. ↑ Illustrium imagines ex antiquis marmoribus nomismatib. et gemmis expressae quae extant Romae, maior pars apud Fulvium Ursinum. Theodorus Gallaeus delineabat Antverpiae 1598 : 131.Hic inspicere potes
  3. ↑ Haec opera primus dialogos dixit Quintilianus in sua Institutione oratoria (10.1.129): "Tractavit (sc. Seneca) etiam omnem fere studiorum materiam: nam et orationes eius et poemata et epistulae et dialogi feruntur."
  4. ↑ 4.0 4.1 http://www.thelatinlibrary.com/sen/seneca.ep17-18.shtml.

Bibliographia

Eruditio vetustior
Eruditio recentior

Nexus interni

Nexus externi

Vicicitatio habet citationes quae ad Lucius Annaeus Seneca minor spectant.


Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Lucius_Annaeus_Seneca_minor&oldid=3847247"