Fontem paginae Lucius Annaeus Seneca minor inspicere

{{L1}}{{FA stella}}
{{Videdis|Seneca (discretiva)}}
[[Fasciculus:Seneca-berlinantikensammlung-1.jpg|thumb|Seneca (collectione antiquorum Berolinensi).]]
[[Fasciculus:0 Sénèque - Musée du Prado - Cat. 144 - (2).JPG|thumb|Seneca ([[Museum Prado]]).]]
'''Lucius Annaeus Seneca,''' seu '''Seneca minor''', e [[Annaeus Seneca maior|Marco Annaeo Seneca]] et Helvia parentibus natus est [[Corduba]]e in [[Hispania]] [[Baetica]], verisimiliter [[4 a.C.n.]] fortasse [[1]] p.C.n. Mortuus est autem anno [[65]]. [[Philosophia|Philosophus]] fuit [[Stoicismus|Stoicorum]] sectam secutus et idem vir rerum publicarum peritissimus nec non et [[poeta]].

Pater Senecae, [[Annaeus Seneca maior|''Seneca maior'']] dictus, ipse artem rhetoricam professus, liberos suos in urbem Romam misit, ut artibus liberalibus et inprimis rhetoricae studerent. Seneca autem et philosophos audivit, e.g. [[Sotion]]em, sectam [[Pythagoras|Pythagoricam]] secutum, et [[Sextius|Sextium]] et [[Attalus|Attalum]]. [[Lucius Iunius Gallio Annaeanus|Gallio]] frater, maior natu, proconsul fuit in [[Achaia]], ubi anno fere [[53]] apostolum Paulum convenit. Nepotem denique habuit [[Lucanus|Lucanum]] poetam. Anno [[41]], [[Ti. Claudius Drusus Nero Germanicus|Claudio imperatore]], Seneca adulterii cum Livilla [[Caligula]]e sorore incusatus in [[Corsica]]m exilio missus est. Anno tamen [[49]] Agrippina minor, nova nupta imperatori, Senecam revocavit ut praeceptor [[Nero]]nis filii esset. Dein anno [[54]], Claudio defuncto, Nerone autem principatu potito, una cum Sexto Afranio Burro praefecto praetorio Caesaris consiliarius factus est. Seneca complura consilii causa scripsit opera—inter quae unum est, quod ''[[De clementia]]'' inscribitur—ut demonstraret cur sapienter agat imperator qui clementia utatur. Ille autem princeps, [[Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus]], anno [[65]], cum Seneca conscius et particeps [[Gaius Calpurnius Piso|Pisonis]] coniurationis suspicatus esset, nullo iudicio adhibito eum iussit semet interficere; quod fecit philosophus arteriis sectis in amicorum conspectu et colloquio. De sua morte celeberrima est [[Cornelius Tacitus|Taciti]] pagina (Annales, Liber XV).

== De operibus ==
Generatim dicendum est Senecae non tantum propositum fuisse theorias excogitare, sed opera moralia componere, in quibus praecepta Stoicorum ad vitam adhibuit, ita ut philosophia utilis esset hominibus. Orationes autem, quibus celeberrimus suo tempore factus erat, omnino perditae sunt. Commercium etiam epistularum ei ascribitur cum apostolo [[Paulus|Paulo]], id quod [[Hieronymus|Hieronymum]] adduxit ut Senecam quasi pro [[religio Christiana|Christianae fidei]] sancto haberet. Sunt autem qui dicant modum vivendi Senecae contrarium fuisse honestis operum eius postulationibus. Genus scribendi breve et acutum, cupit lectorem stupere, itaque studium eius incendere. Solet antithesi (contrario) uti metaphoraque (translatione).

Seneca libello ''De brevitate vitae'' inscripto, quod ante annum [[50]] compositum esse apparet, inscriptionem refutavit ipsam. Vitam enim brevem non esse, sed brevem a nobis reddi, qui levia et inania ad negotia eam consumeremus. Satis vero longam fuisse futuram, si concesso tempore bene usi [[philosophia]]e nos daremus. Sed [[luxuria]] et [[ambitio]]ne et imperandi cupiditate nos a [[libertas|libertate]] [[animus|animi]] averti neque id facere, quod hic et nunc opus esset fieri. Neque eis quidem pepercit, qui ad rem publicam accederent. Seneca tamen, qui cum explicavit, quibus otiosi rebus operam dare soleremus, interdum saturam paene conscripsit, nihil vehementius et tamquam ad caelum laudibus extulit quam, id quod hominibus unum esset dignum, sapientiae studium.

''De tranquillitate animi'' dedicatus est Sereno. Seneca decem dialogos philosophicos scripsit, qui nominantur Dialogi, in quo S. describere voluit quid vir in vita sua quaerere debeat, id est sapientiam. Quis haec non quaerit, non vivit.

Homo displicens sui est vir qui saepe propositum suum mutat, qui taedio et levitate vexatur.
Sibi displicere est morbus, quia demum vita ipsa et mundus fastidio sunt illi viro qui semper mutabilis fuit. Causae displicentiae sui sunt versare se ad varias cupiditates sine quiete. (Cf. ''Primum argumentum compositae mentis existimo posse consistere et secum morari'' Ep. 2.) Effectus sunt marcere, neque locum novitati delinquere.

''De providentia'' dedicatus est Lucilio, amico Senecae carissimo, cui Seneca epistolas quoque morales (opus maximum Senecae) postea dedicavit. Providentia est ratio divina quae orbem terrarum agit.
Nihil mali bono viro accidere potest quia contraria non miscentur. Dei bonos viros exagitare volunt, ergo sapientes exercitantur adversa. Sapiens in rebus adversis totis viribus sui utatur non semel, sed retinet ac revocat virtus.{{dubsig}}

Scripsit Seneca etiam [[satura]]m seu Ludum de morte [[Claudius|Claudii]], qui ''[[Apocolocyntosis]]'' (fere 'mutatio in cucurbitam') inscribitur, ita ut "apotheosis" imperatoris subaudiatur et irrideatur; deinde opus de philosophia naturali in septem libros digestum, quod ''[[Naturales quaestiones (Seneca)|Naturales quaestiones]]'' inscribitur; varios dialogos philosophicos; 124 epistulas ad [[Lucilius|Lucilium]], quae sunt de quaestionibus ad mores pertinentibus; decem vel novem etiam [[tragoedia]]s. Senecae interpretatio philosophiae Stoicorum magnum momentum habuit ad progressum morum partis philosophiae. Spectacula eius magnopere formas dramatum [[Renascentia]]e constituerunt, praesertim in [[Anglia]] saeculo decimo sexto [[Elisabetha I (regina Anglica)|Elisabetha regina]].

Sub nomine eiusdem philosophi tradita - eique a perpaucis viris doctis partim attributa - sunt septuaginta duo epigrammata<ref>Contenta sunt in ''Anthologia Latina'' (Riese, Lipsiae 1894 [secunda editio]). Alias editiones curaverunt D. R. Shackleton Bailey (Stutgartiae 1982); C. Prato(''Gli epigrammi attributi a L. Anneo Seneca. Introduzione, testo critico, traduzione, commento, indice delle parole''. Roma 1964); qua usi sunt Canali, Luca / Galasso, Luigi (''Lucio Anneo Seneca, Epigrammi. Introduzione e traduzione di Luca Canali, note di Luigi Galasso. Testo latino in fronte''. Rizzoli Milano, 1994).</ref>. Scripta sunt, ut putatur, secundo p. Chr. n. saeculo. Partim habent quandam similitudinem cum carminibus [[Publius Ovidius Naso|Ovidii]] et [[Marcus Valerius Martialis|Martialis]] et [[Silius Italicus|Silii Italici]], sed imprimis plena sunt doctrinis Stoicorum. Cupiditatem regnandi et expugnandi velut [[Xerxes|Xerxis]], [[Gaius Iulius Caesar|Caesaris]], [[Gnaeus Pompeius|Pompei]] vituperant. Sed illius contemptionis fortunae, quam philosophi Stoici postulavere, non sunt testimonia. Fingunt enim a Seneca exule in [[Corsica]] insula scripta esse, et, oblitus illarum quas ipse scripsit consolationum, iste Seneca sicut Ovidius in suis [[Tristia ex Ponto|Tristibus ex Ponto]] saepe suam queritur tristem sortem.

[[Fasciculus:Nuremberg chronicles f 105r 1.png|thumb|upright=0.75|Mors Senecae in ''[[Liber chronicarum (Schedel)|chronicis Norimbergensibus]]'' anno 1493 ficta.]]
[[Fasciculus:Seneca.JPG|thumb|upright=0.75|Sculptura aënea senis, [[Hellenismus|aevi Graeciani]],    olim in collectione [[Fulvius Ursinus|cardinalium Farnesiorum]], hodie [[Neapolis|Neapoli]] in [[Museum Archaeologicum Nationale (Neapolis)|museo archaeologico]] conservata, quae, cum piscatorem veterem forsitan reddat, sub nomine Senecae a sedecimo saeculo<ref> ''Illustrium imagines ex antiquis marmoribus nomismatib. et gemmis expressae quae extant Romae, maior pars apud Fulvium Ursinum. Theodorus Gallaeus delineabat'' Antverpiae 1598 : 131.[http://dlc.mpdl.mpg.de/dlc/view/escidoc:7172:2/recto-verso Hic inspicere potes]</ref> illustris est facta.]]

== Selecta opera Senecae ==
* ''[[Apocolocyntosis]] divi Claudii''
* ''[[Naturales quaestiones (Seneca)|Naturales quaestiones]]''
* Dialogi<ref>Haec opera primus dialogos dixit [[Quintilianus]] in sua ''Institutione oratoria'' (10.1.129): "Tractavit (sc. Seneca) etiam omnem fere studiorum materiam: nam et orationes eius et poemata et epistulae et dialogi feruntur."</ref> 
** ''[[De providentia]]''
** ''De constantia sapientis''
** ''De ira'' libri III
** ''De consolatione ad Marciam''
** ''[[De vita beata]]''
** ''[[De otio]]''
** ''De tranquillitate animi''
** ''[[Ad Paulinum de brevitate vitae|De brevitate vitae]]'' (quo in opere Seneca exponit quamque vitae partem satis bonam esse, dummodo sapienter degatur)
** ''De consolatione ad Polybium''
** ''Ad Helviam matrem'' 
* ''De clementia'' (ad Neronem)
* ''[[De beneficiis]]'' 
* ''[[Epistulae morales ad Lucilium|Epistulae morales]]'' (ad Lucilium collectio 124 epistularum de quaestionibus ad mores pertinentibus)
* Tragoediae
** ''[[Hercules furens]]'' 
** ''[[Troades (Seneca)|Troades]]'' 
** ''[[Medea (Seneca)|Medea]]''
** ''[[Phoenissae (Seneca)|Phoenissae]]'' 
** ''[[Hercules Oetaeus]]'' 
** ''[[Phaedra (Seneca)|Phaedra]]''
** ''[[Agamemnon (Seneca)|Agamemnon]]'' 
** ''[[Thyestes (Seneca)|Thyestes]]''
** ''[[Oedipus (Seneca)|Oedipus]]''
* ''[[Octavia (tragoedia)|Octavia]]'' (tragoedia falso Senecae adscripta, in quam  Senecae persona inducitur)

== Seneca philosophus ==
Seneca de ethica sive vita honesta disseruit. Tranquillitatem Stoicam summam virtutem putavit. Una cum [[Epictetus|Epicteto]] et [[Marcus Aurelius|Marco Aurelio]] maximi momenti est inter [[Placita Stoicorum|stoicos romanos]]. Putavit officium suum servandum hominibus emolumento esse. Ut scripsit, vivere studuit. Ideo quamquam ditissimus erat, modeste vixit, nam non nisi aquam bibit, paulum modo edit, culcita dura dormivit. Divitias suas non putabat a stoica doctrina abhorrere. Dixit sapientem non pauperem esse debere, dummodo divitias suas probe meruisset; ceterum necesse esse philosophum divitias demittere posse.

Seneca se imperfectum sapientem putavit. "Non eum, quo vivo, modum vivendi laudo", inquit, "sed eum laudo, quo scio vivendum esse." Animi motus sicut voluptatem, molestiam, cupiditatem, timorem superandos esse. Finem non esse sensibus se privare, sed animi motus superare. Fatum praedestinatum esse. Hominem posse fatum aut accipere aut repudiare. "Ducunt volentem fata, nolentem trahunt." (Epistola CVII.)<ref name=":0">http://www.thelatinlibrary.com/sen/seneca.ep17-18.shtml.</ref> Mortem esse secundam naturam. Sibi mortem consciscere non esse a natura alienum. Seneca etiam pulcherrimam sententiam scripsit: "Non vitae, sed scholae discimus," (Epistola CVI.)<ref name=":0" /> quam homines aevo antiquitatis renascente mutaverunt in: "Non scholae, sed vitae discimus."

== Notae ==
<references />

== Bibliographia ==
; Eruditio vetustior
* {{Fabricius Latina}} pp. 357-377
* Ernst Julius Moritz Werner, ''De Senecae philosophia dissertatio''. Vratislaviae: apud Iosephum Max et socium [http://archive.org/details/desenecaephilos00werngoog Textus] apud ''Internet Archive''

; Eruditio recentior
* André Arcellaschi, "[https://www.persee.fr/doc/vita_0042-7306_1995_num_139_1_921 Le théâtre de Sénèque]", ''Vita Latina'', 1995ː 5-9
*Jean-Pierre Aygon, "[https://journals.openedition.org/pallas/1647 Les tragédies de Sénèque : cohérence dramaturgique, mise en scène et interprétation ‘stoïcienne’]", ''Pallas'', 2014ː 13-32
* A. J. Boyle, ''Tragic Seneca: an essay in the theatrical tradition''. Londinii: Routledge, 1997. ISBN 0-415-12495-6
* Jean-Christophe Courtil, "[https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-02091572/document Savoir médical grec et stoïcisme romain : le cas de l’œuvre de Sénèque]" in ''Archimède: hors série'' no. 1 (2018) pp. 26-41
*Florence Dupont, ''Les monstres de Sénèque : pour une dramaturgie de la tragédie romaine'', Belin, 2011
* Danielle Gourévitch, "[https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1974_ant_22_1_1683 Le menu de l'homme libre, recherches sur l'alimentation et la digestion dans les œuvres en prose de Sénèque le philosophe]" in ''Publications de l'École Française de Rome'' vol. 22 (1974) pp. 311-344
* Paola Migliorini, ''Scienza e terminologia medica nella letteratura latina di età neroniana: Seneca, Lucano, Persio, Petronio''. Francofurti ad Moenum, 1997
* Raphael C. Panzani, ''Asthma and Human Excellence: Seneca and his Asthma, the Illnesses, Life, and Death of a Roman Stoic Philosopher" in ''Journal of Asthma'' vol. 25 no. 3 (1988) pp. 163-174
* Aldo Setaioli, "Elementi di sermo cotidianus nella lingua di Seneca prosatore" in ''Studi italiani di filologia classica'' vol. 52 (1980) pp. 5-47
* Aldo Setaioli, ''Seneca e i greci: citazioni e traduzioni nelle opere filosofiche''. Bononiae, 1988

{{NexInt}}
*[[2608 Seneca]]
*[[Annaeus Seneca maior]]
*[[Martinus Bracarensis]]
*[[Epistulae Pauli et Senecae]]

== Nexus externi ==
{{vicicitatio|Lucius Annaeus Seneca}}
* [[s:Lucius Annaeus Seneca|Opera Senecae]]
* http://www.info-antike.de/senecaf.htm
* http://www.prolatein.de/Seneca.html
* [http://www.thelatinlibrary.com/sen.html Nonnulla opera Senecae] (Latine)
*[https://www.frasimania.it/frasi-seneca-latino/ Senecae locutiones latinae atque italicae]
{{DEFAULTSORT:Seneca, L. Annaeus minor}}
[[Categoria:Nati 1]]
[[Categoria:Mortui 65]]
[[Categoria:Auctores Latini antiqui]]
[[Categoria:Consules]]
[[Categoria:Epistolographi]]
[[Categoria:Lucius Annaeus Seneca|!]]
[[Categoria:Nero]]
[[Categoria:Paginae mensis]]
[[Categoria:Philosophi Italiae Romanae]]
[[Categoria:Philosophi Stoici]]
[[Categoria:Politici Romani antiqui]]
[[Categoria:Poetae scaenici]]
[[Categoria:Scriptores Hispaniae antiquae]]
[[Categoria:Tragici]]

{{Myrias|Homines}}