Fontem paginae Cultura Romae antiquae inspicere

{{Latinitas|-3}}
{{Cultura Romae antiquae}}
'''Cultura Romae antiquae''' 1200 fere annos exsistet, dum [[humanus cultus Romanus]] durabat. Haec res de [[cultura]] [[res publica Romana|Rei Publicae Romanae]] et [[Imperium Romanum|Imperii Romani]] tractat, quae tempore maximae suae potestatis a [[Britannia Magna|Britannia]] usque ad [[Mesopotamia]]m extendebatur.

[[Vita]] [[Romani antiqui|Romanorum antiquorum]] circum [[urbs|urbem]] ipsam [[Roma]]m [[floruit]], [[Septem Montes Romae|septem montibus]] [[aedificium|aedificiisque]] magnis illustrem<!--?--> e.g. [[Amphitheatrum Flavium|Amphitheatro Flavio]] (vulgo hodierno [[Colosseum|Colosseo]]), [[Forum Traiani|Foro Traiani]], [[Pantheon|Pantheo]]. Urbs etiam [[thermae|thermas]] et [[lupanar]]ia habebat. Ingens plerumque populi in urbe media incolabant farcientes in [[Insula (aedes)|insuliis]].

Roma maxima urbs erat, incolarum 3&thinsp;600&thinsp;000. Pars Imperii cum maximo numero urbium erat Italia. Urbes Romanae fora, [[templum|templa]] aedificiaque varia habebant. Incolis necesse erant [[cibus]] et [[aqua]]: villae [[fructus]] et [[legumen|legumina]] dabant, sed [[caro]] et [[pisces]] luxus erant. [[Aquae ductus]] aquam in urbem ferebant. [[Vinum]] et [[oleum]] ex [[Hispania]], [[Gallia]], [[Africa (provincia Romana)|Africa]] importabantur.

[[Commercium]] inter [[provincia]]s Imperii Romani florebat, quia [[transportatio]] facile efficiebatur. Impensa transportationis eo aevo similis erat atque [[saeculum 18|saeculo duodevicesimo]]. Imperio [[saeculum 5|saeculo quinto]] destructo, urbs [[Roma]] non ante annum [[1870]] rursus spatium intra muros Aurelianos impleverit.

[[Hellenismus|Cultura Graeca]] medio [[saeculum 2 a.C.n.|saeculo secundo a.C.n.]] magis in [[Italia]]m influebat, quo tempore praeceptores, structores, scribae, [[medicus|medici]] Graeci, aut liberi aut in [[servitus|servitutem]] reducti, e provinciis orientalibus ad occidentem versus veniebant. Romani [[rhetorica|artem rhetoricam]] apud Graecos discentes stylum Graecum textu Latino accommodare nonnunquam solebant. [[Ars coquinaria]] Romana, sicut libro ''[[Apicius|Apicio]]'' servatur, originem Graecum habet.

== Architectura ==
[[Fasciculus:Forum Romanum Rom.jpg|thumb|[[Forum Romanum]]]]
[[Fasciculus:Roma06(js).jpg|thumb|[[Colosseum]]]]
[[Fasciculus:MaisonCarrée.jpeg|thumb|[[Maison Carrée]]]]
[[Fasciculus:Pont du Gard Oct 2007.jpg|thumb|[[Pont du Gard]]]]

{{vide-etiam|Architectura Romana}}
In principium, architectura Romana monstrabat elementa styli Graeci et Etrusci. Structurae genus urbis Romae imitabatur in aliis urbis Romanis,<ref>{{cite web |url=http://harpy.uccs.edu/roman/html/ |title=Roman Art and Architecture |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060908065349/http://harpy.uccs.edu/roman/html/ |archivedate=September 8, 2006 |website=UCCS.edu |accessdate=July 14, 2013}}</ref> e.g. [[Verona Arena]], [[Verona]], [[Italia]]; [[Arcus Adriani]], [[Athenae]], [[Graecia]]; [[Templus Hadriani]], [[Ephesus]], [[Turcia]]; a [[Theatrum Arausionis]], [[Francia]]; et [[Leptis Magna]], in Libya sita.<ref>[http://www.alnpete.co.uk/lepcis/ Lepcis Magna] - Window on the Roman World in North Africa</ref>

Tractatus “[[De architectura]]”, a Marco Vitrubio Pollio scriptus, mansit textum classicum usque ad [[Renascentia litterarum|Renascentiam]].

<gallery>
File:Rom, die Bäder des Diocletian.JPG|[[Thermae Diocletiani]]
File:Severan Basilica.JPG|Severan Basilica
File:Ostia Antica street with shops.jpg|[[Ostia Antica]]
File:Leptis Magna Arch of Septimus Severus.jpg|Arcus of [[Septimus Severus|Septimi Severi]]
</gallery>

=== Amphitheatra ===
Amphitheatrum (Graece ἀμφί, amphi 'circum' + θέατρον theatron 'locus ad spectandum idoneus') est aedificium architecturae Romanae antiquae ad munera et venationes adhibitum. Forma aedificii similis est theatro sed circulus, non semicirculus est. Amphitheatra habebat alios uso, e.g. pugnae gladiatorum, pugnae taurorum (hic traditio in Hispania pervivit), etc.

<gallery>
VR Merida 02.JPG
Amphitheatre of Tarragona 02.jpg
Croatia Pula Amphitheatre 2014-10-11 11-04-27.jpg
Nimes amphi.jpg
Amphitheatre.jpg
</gallery>

=== Circus ===
Circus Romanus magnus locus apertus erat. Circi erant loci per otium ubi Romani eventa graves celebrabant. Circi inundati erant naumachiis agentibus.

<gallery>
Circus max 1978.jpg|Circus Maximus
Nero Circus.jpg|Circus Neri
CircusCaracalla.png|Circus Caracallae
VR Merida 03.JPG|Circus Romanus in Merida (Hispania)
</gallery>

=== Horreum ===
[[Fasciculus:Ostia, horrea epagathiana 01.JPG|Horrea Epagathiana et Epaphroditiana, ''horreum'' in Ostia annum c. 145-150 constructum|alt=Horrea Epagathiana et Epaphroditiana, horreum in Ostia annum c. 145-150 constructum|thumb]]
[[Horreum]] erat conditorium publicum in temporibus Romanorum usatus. Quamquam verbum referet granaria, horrea Romana alios fructus condebat. A fine periodi imperialis, Roma 300 horrea habebat. Horrea Galbae occupavit 21,000&nbsp;m².

=== Templa ===
Templa Romani erat inter gravissima aedificia in cultura Romana. Aedificatio sua et suffragium suum erat gravis pars [[Religio Romana|religionis Romanis]] et omnia urbae habebat at minime unum templum principalem. Camera principalis ''(cella)'' condebat imaginem dei quem templum dedicatum erat et altarem ut libationem agerent.

Templa Romana in ecclesiis conversi sunt. Occasus religionis romani fuit lentus et templa abalienati non sunt usque ad decreto Honorii annum 415.

Structura templi Romani derivata est ab archetypis Etruscis, sed Graeca influentia habebant.


<gallery>
Image:Pantheon panorama, Rome - 5.jpg|Pantheum Romanum
Image:Pompeya. Templo de Apolo. 09.JPG|Templum Apolonis ad Pompéi
Image:Temple.of.Minerva01.jpg|Templum Minervum ad Assisium
Image:Augustus temple Pula.jpg|Templum Romae et Augusti ad Pula
Image:Templo romano de Vic - 001.jpg|Templum Vic
</gallery>

=== Thermae ===
Totae urbes [[thermae|thermas]] habebant, ubi Romanis lavabant et exercitabant. Exercitatio includebat [[pugilatio]]nem et natationem. Lavatio pars gravis diei erat.

Thermae etiam exstiterunt in villis, domibus et castris. Romani adequabantur ex fluvio confini aut per aqua ductu. Schema aquae ductus a Vitruvio descripta est in [[De architectura (Vitruvius)|De architectura]].

<gallery>
VarnaRoman.JPG|Reliqui thermarum romanorum in [[Varna]], [[Bulgaria]]
Trier Kaiserthermen BW 1.JPG|[[Trier Imperial Baths|Thermarum]] reliquis in [[Trier]], [[Germany]]
Cyark Weissenburg plan.jpg|Photo-textured 3D isometric view/plan of the Roman Baths in [[Weißenburg in Bayern|Weißenburg]], [[Germany]], using data from [[3D scanner|laser scan]] technology.
Israel BeitShean4 tango7174.jpg|Romanorum thermae in [[Beit She'an]], [[Israel]]
BathsOfCaracalla.jpg|Thermae in Caracalla, anno 2003
Baths of Diocletian-Etienne Du Pérac mid 16th century.jpg|Reliqui thermarum Diocletiani, Roma. Descripta ab Etienne_Du_Pérac in saeculo 16.
Roman Bath Bansko RMacedonia.jpg|Romanorum thermarum reliqui circa [[Strumica]]m.
</gallery>

=== Forum ===
[[Fasciculus:Tavares.Forum.Romanum.redux.jpg|thumb|right|[[Forum Romanum]].]]

Forum spatium publicum in municipio Romano erat. Usus suus mercatus erat.

[[Fasciculus:Foro Traiano panorama.jpg|710px|thumb|center|Forum Traiani]]

=== Theatra ===
[[Fasciculus:Roman theatre Bosra edited.jpg|410px|thumb|right|Theatrum Romanum in Nova Trajana Bostra (Syria): ''1) [[Scaenae frons]] 2) Porticus post scaenam 3) [[Pulpitum]] 4) [[Proscaenium]] 5) Orchestra 6) [[Cavea]] 7) Aditus maximus 8) [[Vomitorium]]''.]]
Haec aedificia erant semicirculi. Partes thetrarum sunt:
* Scaenae frons
* Proscaenium
* Podium
* Orchestra
* Auditorium
* Vomitoria

<gallery>
Roman theater of Amman 01.jpg|Theatrum Romanum in Philadelphia (Iordania)
Merida Roman Theatre1.jpg|[[Theatrum Romanum (Emerita Augusta)]]
</gallery>

=== Basilica ===
[[Fasciculus:Basilica of Maxentius.JPG|190px|left|thumb|Basilica Maxentii.]]
Basilica Romana erat magnum aedificium publicum ubi Romani discutiebant de negotiis aut iuribus. Primae basilicae functionem religiosam non habebat.

=== Fari ===
[[Fasciculus:A coruna torre de hercules sunset edit.jpg|219px|right|thumb|[[Farum Brigantium]].]]
Multi fari constructi sunt circum Mediterraneum et in costa imperii, comprehendendo [[Farum Brigantium]] in [[Hispania]]. In Dover etiam riunam fari exsistit. Lux fari focus ad verticem structurae erat.

== Musica ==
{{vide-etiam|Musica in Roma antiqua}}

Musica pars gravis in vita Romanis erat. Multa eventa comitatae sunt cum musica.

Aliquot instrumenti qui in tempore Romano usi sunt Tuba, Cornu, Aulos, Askaules, Flute, Panpipes, Lyre, Lute, Cithara, Timpani, Aulos, Auloi, Drums, Hydraulis et Sistrum sunt.

== Linguae ==
{{vide-etiam|Lingua Latina|Linguae Imperii Romani}}

Lingua nativa Romani [[Latina]] erat, lingua italica ab linguis indoeuropeis.

Maxime litterae Latinae hodie quae hodie pervivit scripta est in Latina Classica. In Imperio Orientale, quod devenit Imperium Byzantinum; lingua Graeca lingua franca erat et Latina a milites usa est. Tandem, Graeca etiam in administatio in Imperio Romano Orientale usa sit, cum lingua Latina in Imperio Occidentale evoluit usque ad linguis Romanicis adhuc hodie locutae.

Diffusio Imperii Romani diffundit Latinam ubicumque Europae et Latina Vulgaris evoluit in variis dialectis in variis locis. Hi dialecti evoluerunt usque ad diversae linguae formare (Hispanica, Italica, Lusitanica, Francogallica, Dacoromanica).

Quamquam latina lingua mortua est, hodie loquenda est. Est lingua officialis in Vaticano et lingua Ecclesiae Catholicae (quamquam sicut [[Latina Ecclesiastica]] quae lingua stabilior quam Media Latinitas fuit. Postquam Renascentia litterarum, Latin devenit lingua franca Europae Occidentalis et linguam studiare in schola oportuit usque ad saeculo XX. Quamquam supplantata fuit in saeculo XIX pro lingua Francogallica et in saeculo XX pro lingua Anglica, Latina manet ut linguam Academiae.

== Ars litterae ==
{{vide-etiam|Litterae Latinae}}
{{Litterae Latinae}}

Auctori Graeci Literas Latinas multus influxit. Aetas aurea litterae Latinae de rebus gestoribus in tempore primorum imperatorum fuit. Opera sicut [[Historiae (Tacitus)|Historiae]] a Tacito scripta, [[Commentarii de Bello Gallico]], ab [[Caesar]] scripta et [[Ab urbe condita libri]] ab Livio scripta sunt exempla huius.

[[Vergilius]] rappresentat pinnaculum poesis epicae Romanae. Aeneis narrat iter Aeneae ex Troia usque ad coloniam quem Roma fiet. [[Lucretius]], in [[De rerum natura]], explicat scientiam in poema epico. Postea Ovidius scripsit [[Metamorphoses (Ovidius)|Metamorphosem]] in hexametris dactylicis. Haec opera caruit ''[[Gravitas|gravitatis]]'' cuius poesia epica traditionalis habebat.

[[Catullus]] fuit prima poeta Romanus quis scripsit poemata amoris. Horatius continuit cum traditione poematibus brevibus. Martialis, fuit auctor epigrammatis.

== Traditiones ==
=== Mos maiorum ===
Mos maiorum est nucleus moralis traditionum Romanorum. Traditiones sunt fundamentum ethicae quae Romani applicabant vitae publicae, privatae et militaris. Per exemplus: pietas, austeritas et respectus legis.

=== Matrimonium ===
Matrimonium in Roma antiqua erat institutio monogama. Hic usus erat dissimilis aliis culturis.

Postquam casus Rei Publicae, Augustus instauravit legem de matrimonio et adulterio.

Nuptiae coepi cum celebratione. Dies elegebatur attente, cum variis causis cur quidam dies debuit esse cauti.

=== Virtutes ===
{{vide-etiam|Virtus}}
Virtutes in Roma antiqua erant traditiones quae Romani debebant filiis docere. Divisae erant inter privatas et publicas.

== Religio ==
[[Fasciculus:Circle of Adam Elsheimer The Lupercalian Festival in Rome.jpg|310px|right|thumb|Lupercalia.]]
{{vide-etiam|Religio Romana}}

Populus Romanus admodum religiosus erat et proventus suus sicut imperium a pietatem suam attribuit. Institutiones religiosae Romanae procedit a Numa Pompolio, secundus rex Sabinus, quis internuntiabit recte cum deis. Hic religio priscus, fuit basis [[Mos maiorum|moris maiorum]].

=== Festa ===
* [[Carmentalia]]
* [[Floralia]]
* [[Lemuralia]]
* [[Lupercalia]]
* [[Parilia]]
* [[Saturnalia]]

== Sanitatis cura ==
[[Fasciculus:Ostia-Toilets.JPG|thumb|upright=0.8|Latrinae in [[Ostia]].]]
{{vide-etiam|Sanitatis cura in Roma antiqua|Cloaca Maxima}}
Romani donabant multem gravem ad aquam. Medici Romani dominabant sanitatem curam: quamquam non cognoscebant bacteria, sapiit quod debebat fervere instrumenta chirurgiae.

== Educatio ==
{{vide-etiam|Schola Romana}}
Educatio coepit ab VI anno et in VI annibus pueri et puellae debebat discere legere, scribere et enumerare. Cum XII annis discebant Latinam, Graecum, grammaticam et artem litteras. Oratoria erat ars quae boni oratores debebat discere et exercere.

== Bibliographia ==

=== Architectura ===
* {{cite book|last=Adam|first=Jean-Pierre |title=Roman Building: Materials and Techniques|url=https://books.google.com/books?id=xZVe8teAUkQC|date= 2005|publisher=Routledge|isbn=1-134-61870-0}}
* {{cite book|last=Fletcher|first= Banister|authorlink=Banister Fletcher|editor-first=Dan |editor-last=Cruickshank|title=Sir Banister Fletcher's a History of Architecture|url=https://books.google.com/books?id=Gt1jTpXAThwC|year=1996|publisher=Architectural Press|isbn=978-0-7506-2267-7|edition=20th|origyear=1896}} Cf. Part Two, Chapter 10.
* {{cite book|last=Lancaster|first=Lynne C. |title=Concrete Vaulted Construction in Imperial Rome: Innovations in Context|url=https://books.google.com/books?id=NsuQIZUDv7sC|year=2005|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-44434-7}}
* {{cite book|last=MacDonald|first=William Lloyd |title=The Architecture of the Roman Empire: An introductory study|url=https://books.google.com/books?id=jEjyGQretfgC|year=1982|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-02819-5|volume=1}}
* {{cite book|last=William Lloyd|first=|title=The Architecture of the Roman Empire: An urban appraisal|url=https://books.google.com/books?id=XJrTBa4p4sIC|year=1986|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-03470-7|volume=2}}
* {{cite book | author = Vitruvius | editor-first1 =Ingrid D. | editor-last1 =Rowland | editor-last2  = Howe| editor-first2 = Thomas Noble | title = Vitruvius : ten books on architecture | publisher = Cambridge University Press | location = New York | year = 1999 | isbn = 978-0-521-00292-9 }}
* {{cite book|last=Sear|first=Frank |title=Roman Architecture|url=https://books.google.com/books?id=NiaEAgAAQBAJ|year=2002|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-63578-8}}
* {{cite book | last = Weitzmann | first = Kurt | authorlink=Kurt Weitzmann |title = Age of spirituality : late antique and early Christian art, third to seventh century |url=http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/ref/collection/p15324coll10/id/156533| publisher = [[The Metropolitan Museum of Art]] | location = New York | year = 1979 | isbn = 978-0-87099-179-0 |pages=109–123 and nos. 263–268 350–364}}

=== Linguae ===
* Adams, J. N. [[2003]]. ''Romanitas'' and the Latin Language. ''Classical Quarterly'' 53(1):185–186, 205.

=== Musica ===
* Boethius, Anicius Manlius Severinus. ''De institutione musica.'' (English edition as ''Fundamentals of Music'', translated, with introduction and notes by Calvin M. Bower; edited by Claude V. Palisca. New Haven: Yale University Press, 1989.)
* Franklin, James L., Jr. 1987. "Pantomimists at Pompeii: Actius Anicetus and His Troupe". ''American Journal of Philology'' 108, no. 1
* Ginsberg-Klar, Maria E. 1981. "The Archaeology of Musical Instruments in Germany during the Roman Period". ''World Archaeology'' 12, no. 3
* Habinek, Thomas. 2005. ''The World of Roman Song''. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
* Scott, J. E. 1957. 'Roman Music' in ''The New Oxford History of Music'', vol.1: 'Ancient and Oriental Music,' Oxford: Oxford University Press.

=== Schola ===
* [[Jérôme Carcopino]], ''La vita quotidiana a Roma'', Bari 1971
* Rosella Frasca, ''Donne e uomini nell'educazione a Roma'', La Nuova Italia, 1994
* R. Frasca, Educazione e formazione a Roma, Dedalo, Bari, 1996.,
* Stanley F. Bonner, '' L'Educazione Nell'Antica Roma'', Armando editore
* Fabio Gasti, Elisa Romano, ''Retorica ed educazione delle élites nell'antica Roma'': atti della VI Giornata ghisleriana di filologia classica, Pavia, 4-5 aprile 2006, Collegio Ghislieri, 2008

=== Alii ===
* Elizabeth S. Cohen. [[1992]]. ''Honor and Gender in the Streets of Early Modern Rome'', ''[[The Journal of Interdisciplinary History]], 22(4): 597-625.
* [[Eduardus Gibbon|Gibbon, Edward]], ''[[The Decline and Fall of the Roman Empire]]''.
* Tom Holland, ''The Last Years of the Roman Republic'' ISBN 0-385-50313-X.
* Ramsay MacMullen, 2000. ''Romanization in the Time of Augustus'' (Yale University Press).
* Paul Veyne, editor, 1992. ''A History of Private Life: I From Pagan Rome to Byzantium'' (Belknap Press of Harvard University Press).
* Karl Wilhelm Weeber, 2008. ''Nachtleben im Alten Rom'' (Primusverlag).
* Karl Wilhelm Weeber, 2005. ''Die Weinkultur der Römer''.
* J. H. D'Arms, 1995. ''Heavy drinking and drunkenness in the Roman world'', in O. Murray ''In Vino Veritas''.

== Notae ==
<references />

{{NexInt}}
* [[Ars athletica in Roma antiqua]]
* [[Ars convivialis Romana]]
* [[Tonsus Romanus]]
* [[Vestimenta#Vestimenta Romana|Vestimenta]]

== Nexus externi ==
* [https://web.archive.org/web/20090930105827/http://www.acs.ucalgary.ca/~vandersp/Courses/maps/basicmap.html An interactive Roman map]
* [https://web.archive.org/web/20110810002951/http://www.romereborn.virginia.edu/gallery-current.php#videos_2_1 Rome Reborn − A Video Tour through Ancient Rome based on a digital model]

{{De Roma antiqua}}

[[Categoria:Cultura Romae antiquae| ]]