Fontem paginae Cambosia inspicere

{{Latinitas|-2}}
{{Capsa civitatis Vicidata}}
'''Cambosia,'''<ref>{{Egger DL|55}}</ref><ref>[http://www.vatican.va/news_services/press/sinodo/documents/bollettino_20_x-ordinaria-2001/xx_plurilingue/b01_xx.html Synodus Episcoporum Bollettino], e situ interretiale [[Vaticanus|Vaticani]]</ref> sive '''Cambodia,'''<ref>Vide nomina specierum: Endonepenthia cambodiae, Megaselia cambodiae</ref> rite '''Regnum Cambosiae''' ([[Chmerice]] ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា) et ex [[India|Indica]] [[Lingua Sanscrita|Sanscriticaque]] voce कम्बोजदेश deducta, est [[civitas]] in [[Asia Meridiorientalis|Asia Meridio-Orientali]], cui [[caput (urbs)|caput]] est [[Phnom Penh]]. Occidente et boreoccidente [[Thailandia]]e, septemtrione [[Laotia]]e, oriente [[Vietnamia]]e, meridie [[Sinus Siamensis|Sinui Siamensi]] finitima est. In [[geographia]] Cambosiana, [[flumen|flumina]] [[Mecon]] ([[Chmerice]] ទន្លេធំ 'magnum flumen') et [[Tonlesapum]] ([[Chmerice]] ទន្លេសាប 'lacus aquae frigidae') domitantur. Lingua Cambosiae [[Lingua Khmer|Khmer]] ab indigenis Cambosianis appellatur.
[[Fasciculus:Angk2a.jpg|thumbnail|left|[[Avasatha]] [[Angkor]]ensis, templum notum.]]

Civitatis cives Cambosiani sive Cambodiani sive Chmeres, ad [[Khmer]] [[ethnos]] referentes,{{dubsig}} nuncupantur. Plerique Cambosiani [[Buddhismus|Buddhisticae]] [[Theravada|Theravādicae]] [[religio]]nis sunt, quamquam civitas non solum [[Chami]]cam [[Musulmanus|Musulmanam]] communitatem, sed etiam aliquas montanas [[tribus]] et [[Religio Christiana|Christianam]] communitatem possidet.

In geographia Cambosiana, flumina [[Mecon]] et [[Tonle Sap]], praecipuae [[piscatus|halieuticae]] opes, domitantur. Humilis altitudinis geographia maximam civitatis partem eodem plano aut sub fluminum plano esse facit. [[Tempus pluviosum|Tempore pluvioso]], fluxus fluminis Mecon versus [[Tonle Sap]], cuius [[lacus]] suam superficiem valde auget, vertitur et fluit.

[[Agricultura]] res oeconomica praevalens est. Praecipuae Cambosianae [[industria]]e [[raptica]] et [[periegesis]] (cum 1.7 millionibus salutatorum anno [[2006]] sunt. [[Petroleum]] et [[gasium]] in terris et [[aqua|aquis]] civitatis anno [[2005]] inventa sunt.

== Nomen ==
[[Fasciculus:srokkhmer.png|thumb|"Terra Khmer" (nomen Cambosiae) in [[scriptura Khmer]].]]
Totum hodiernae civitatis [[transcriptio|transcriptum]] nomen est ''Preahreachanachâk Kampuchea'' 'Regnum Cambosiae'; iustis in rebus in lingua [[Khmer]] voce ប្រទេសកម្ពុជា, ''Prâteh Kampuchea'' transcripta et verbatim 'Nationem Cambosiae' significante, utuntur, sed colloquiale nomen Khmer ស្រុកខ្មែរ, ''Srok Khmae'' transcriptum et verbatim 'Terra [[Khmer]]' significans, est. Ambae [[lingua Latina|Latinae]] voces 'Cambosia' et 'Cambodia' Chmer nomen កម្ពុជា, ''Kâmpŭchea'' transcriptum, exprimunt.

== Historia ==
Populus Cambosianus primorum unus in [[Asia Meridiorientalis|Asia Meridiorientali]] qui non solum [[institutum|instituta]] et notiones politica [[India|Indica]] adquisivit,{{dubsig}} sed etiam centralizata{{dubsig}} regna vasta vicina territoria tegentia statuit fuit.

[[Regnum Funanense]] (Khmer កម្ពុជាសម័យអាណាចក្រភ្នំ), primum regnum in [[regio]]ne cognitum, maximum splendorem{{dubsig}} inter saecula [[saeculum 5|quintum]] et [[saeculum 6|sextum]] habuit. Cui Regnum [[Chenla]]e (Khmer ចេនឡា) successit, quod in praesentium civitatum Cambosiana, [[Vietnamia|Vietnamiensis]], [[Laotia|Laoticae]], et [[Thailandia|Thailandicae]] regionibus dominatum est.

=== Imperium Chmericum ===
[[Fasciculus:Royal Palace, Cambodia.jpg|thumb|upright=0.8|left|[[Palatium Regium de Phnom Penh]].]]
Aurea [[civilizatio]]nis [[Chmer]]icae aetas tempus inter saecula [[saeculum 9|nonum]] et [[saeculum 13|tertium decimum]] comprehendebat. Tunc Regnum Cambosiae, quod praesenti Cambosiae nomen dedit, extensa territoria e suo regionis [[Angkor]]ensis [[caput (urbs)|capite]] in occidentem Cambosiae iuxta fluminis [[Mecon]] ripam gubernabat.

Ineunte [[saeculum 13|saeculo tertio decimo]], Regnum Cambosiae suum politicum [[cultura]]leque culmen adeptum esse habetur. Praeter hodiernam Cambosiae terram, sua terra orientalis [[Thailandia]]e zonam, [[Laotia]]e meridiem, et meridionalem [[Vietnamia]]e partem usque ad antiquum [[Champa]]e ([[Sanscritice]] चंपा) complectebatur.

Aliqui eius corruptionis factores vicinorum populorum (praesertim [[Thailandia|Siamensium]] et [[Champa]]norum) aggressivitas, interdynastici{{dubsig}} conflictus et gradatim deterius complexum inrigationis systema e quo [[oryza]]e procreatio pendebat fuerunt. [[Angkor]]ensis [[monarchia]] usque ad [[1431]] supervixit, ubi [[Thailandia|Thailandienses]] urbem ceperunt et Cambosianus [[rex]] versus civitatis meridiem effugit.
[[Fasciculus:Templo de Angkor Wat en Camboya.JPG|thumb|upright=1.4|[[Avasatha]] [[Angkor Wat]], prope [[Siem Reap]] ([[Khmer]] ក្រុងសៀមរាប).]]

Tempus inter saecula [[15|quintum decimum]] et [[19|undevicensimum]] continua degeneratio et territorialis amissiones fuit, sed Cambosia brevi prosperitatis periodo per [[saeculum 16|saeculum sextum decimum]] fructa est, quia reges sua in Austrorientali [[Tonlesapum|Tonlesapensi]] regione [[caput (urbs)|capita]] aedificare iussere, quod commercium cum aliis [[Asia]]e partibus impulit. Per hanc periodum, natio ab [[Hispania|Hispanicis]] et [[Lusitania|Lusicis]] erronibus et missionariis, velut [[Blasius Ruiz|Blasio Ruiz de Hernán González]], visitata est.

[[Thailandia|Thailandica]] occupatio anno [[1594]] reipublicae conlapsionem significavit, quae e conflictibus inter duas vicinas et magis magisque potentes civitates, [[Siamia]]m et [[Vietnamia]]m, pendere coepit. Vietnamiae conditus in fluminis [[Mecon]] delta ut haec area suis territorialibus possessionibus exeunte [[saeculum 17|saeculo septimo decimo]] adiungeretur induxit. Eapropter, Cambosia suorum territoriorum divitissimorum unum et suum exitum in mare amisit. Hoc amissionum genus per primum [[saeculum 19|saeculi undevicensimi]] dimidium se succederunt, quia haec vicina civitas totam Cambosianam terram absorbere et eius incolas in [[Vietnamia|Vietnamiensem]] culturam inserere exspectabat.

=== Protectoratus Francicus ===
Post corruptionis saecula, Cambosia protectoratus [[Francia|Francicus]] anno [[1863]] facta est et iuxta cum [[Vietnamia]] et [[Laotia]] [[Indosina Francica|Indosinae Francicae]] partem formavit. Anno [[1867]], pro [[Siamia]] protectoratum agnoscente, [[Francia]] Cambosianum territorium [[Cochinchina]]e non adiungere transegit et [[Thailandia|Thailandicam]] [[provincia Battambangensis|Battambangensis]] et [[Angkor]]ensis provinciarum possessionem agnovit.
[[Fasciculus:Phnom Penh French Colonial.jpg|thumb|upright=0.8|left|[[Francia|Francica]] [[aedificium|aedificia]] [[colonia|colonica]] in [[Phnom Penh]].]]

Per triginta annos colonialis gubernatio regem [[Norodom Cambosiae|Norodom I]] intestinas civitatis res dirigere sivit, sibi externas tenens. Norodom I mortuo, anno [[1904]], et regno a fratre [[Sisowath]] accepto, [[Francia|Francici]] potestatem suam super solium auxerunt. Duarum provinciarum quae penes [[Siamia]]m erant restitutio colonialem potestatem magis consolidari fecit. Amicitia inter ambas civitates cum herede [[Sisowath Monivong]] continuavit.

Quamquam [[Francia|Francici]] quandam infrastructuram in Cambosia, praecipue vias communicationis, construxere, haec evolutio in [[Indosina Francica|Indosinam]] insertioni collineabat et non incolarum condicionum meliorationi. Cambosiani quidem pessime in mediis [[Hanoi]]ensibus administrationibus repraesentabantur, plerique periti technologique in civitate laborantes [[Vietnamia|Vietnamienses]] erant. Altera ex parte, [[Seres]] in gubernationem domitabantur. Anno [[1937]], e 631 studentium in Universitate Indosinica Hanoiensi inscriptorum, solum tres Cambosiani aderant.

Post [[Iaponia|Iaponicam]] occupationem per [[secundum bellum mundanum|bellum mundanum secundum]], civitas suam libertatem anno [[1953]] declaravit.

=== Chmeres Rubri ===
[[Cambosia Democratica]] ([[Chmerice]]: កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ) ritum Cambosiae nomen penes [[Communismus|Communisticam]] gubernationem de [[Pol Pot]] et eius [[factio politica|factionis]] [[Chmeres Rubri|Chmerum Rubrorum]] inter annos [[1975]] et [[1979]].
[[Fasciculus:Choeungek1.JPG|thumb|upright=1|left|[[Stupa]] in [[campus exterminii|campo exterminii]] [[Chmeres Rubri|Chmerum Rubrorum]] [[Choeung Ek]] ([[Chmerice]]: ជើងឯក).]]
Per hanc periodum, circiter duo [[millio]]nes Cambosianorum causa actuum exterminandi mortui sunt quos [[Pol Pot]] "hostem occultum," scilicet omnia contra suum propositum construendae Communisticae novae Cambosiae considerata, nuncupavit. Haec actio aliud consecutionum genus, velut famem et epidemias nunquam satisfactas genuit.

Nihilominus in maxima repercussione<!--???--> 1 700 000 hominum exstincti sunt, quos impulsa coercitio intra inveniendi "hostis occulti" compagem reliquit. Calculatur amplius quartam Cambosianorum partem per quod [[Genocidium Cambosianum]] nominatum mortuam esse.

Haec periodus finem cepit, invadentibus [[Vietnamia|Vietnamiensibus]] per bellum septemdecim dies inter [[December|Decembrem]] [[1978]] et [[Ianuarius|Ianuarium]] [[1979]] durans et condita [[Respublica Popularis Cambosiae|Republica Populari Cambosiana]] ([[Chmerice]]: សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា / រដ្ឋកម្ពុជា), quae nationem reconstruere coepit.

=== Hodierna Cambosia ===
Anno [[1991]] factiones pugnantes, [[Consociatio Nationum]] et aliae nationes foedus attigere ut conflictus finem caperet. Quod ut "Consilium Nationale Supremum," ab [[Consociatio Nationum|Consociationis Nationum]] auctoritatibus et dissimilium nationis repraesentationum legatis formatum, potestatem caperet erat. Princeps [[Norodom Sihanouk]] eiusdem [[gubernatio]]nis [[praeses]] esset. Anno [[1993]], [[monarchia|monarchica]] [[factio politica|factio]] [[Coniuncta Frons Nationalis pro Cambosia Libera, Neutra, Pacifica, Cooperativa]] ([[Chmerice]]: គណបក្ស ហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច et [[Francice]]: ''Front Uni National pour un Cambodge Indépendant, Neutre, Pacifique, et Coopératif'' sive ''FUNCINPEC'') in comitiis vicit. Gubernatio novam [[constitutio]]nem ratificavit, [[monarchia]]m restituentem et Regnum Cambosiae condentem, principe [[Norodom Sihanouk]] rege (erat eius secunda periodus velut monarcha). Post haec comitia, nulla natio gubernationem in exilio agnosceret, quae suam repraesentationem in [[Consociatio Nationum|Consociatione Nationum]] et peregrinum subsidium amisit.
[[Fasciculus:Hun Sen crop.jpg|right|thumbnail|[[Hun Sen]], [[primus minister]] Cambosianus.]]

[[Iunius|Iunio]] [[1997]] [[Hun Sen]] contra [[Coniuncta Frons Nationalis pro Cambosia Libera, Neutra, Pacifica, Cooperativa|FUNCINPEC]] [[Subitanea rerum conversio|Regnum evertit]] et principem [[Norodom Ranariddh]] substituit. Comitia anno [[1998]] celebrantur et [[Factio Popularis Cambosiana]] ([[Chmerice]]: គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា) et CFNCLNPC foedus attigere per quod [[Hun Sen]] [[primus minister]] et [[Norodom Ranariddh]] Conventi Nationalis [[praeses]] esset et secundum quod coalitionis gubernatio formaretur et [[senatus]] crearetur.

[[Pol Pot]] mortuus est anno [[1998]], ubi rex [[Norodom Sihanouk]] praecipuis [[Chmeres Rubri|Chmeribus Rubris]] ducibus [[amnestia]]m concessit, quae, non obstante, non omnibus satisfecit. Ineunte anno [[1999]], plerique [[Chmeres Rubri]] [[bellum clandestinum|bellatores clandestini]] processum pacis oblatum accepere et solum parvus circulus in Boreoccidentalibus provinciis perrexit. [[Ta Mok]], politicus heres de [[Pol Pot]], captus est et suos annos in carcere finivit (anno [[2006]] mortuus est). Multarum societatum pro [[Iura humana|Iuribus Humanis]] pressio, tum nationali tum internationali tum [[Consociatio Nationum|Consociationis Nationum]] gradu ad longum negotiationum processum cum gubernatio de [[Hun Sen]] induxit ad provehendum iudicium contra [[Cambosia Democratica|Cambosiae Democraticae]] duces, responsalis ut quarta nationalium incolarum pars abiret, quod [[genocidium]] qualificatum est. Anno [[2006]] tribunal constitutum est et ineunte [[2007]] iudicium contra [[Chmeres Rubri|Chmeres Rubros]] incohatus est.

Anno [[2003]], [[rex]] [[Norodom Sihanouk]] secunda vice abdicavit et "Consilium Regium" velut successorem principem [[Norodom Sihamoni]], eius filium, velut regem Cambosiae elegit.

== Civilitas et gubernatio ==
[[Fasciculus:Norodom Sihamoni (2007) (crop).jpg|thumb|upright=0.5|left|[[Norodom Sihamoni]], Rex Cambosiae.]]
Cambosiana [[civilitas]] formaliter, secundum nationis [[constitutio]]nem anni [[1993]], in [[Monarchia constitutionalis|monarchiae constitutionalis]], velut [[parlamentum|parlamentariae]] [[democratia]]e [[democratia repraesentativa|repraesentativae]] gestae, compage fit. [[Primus Minister Cambosiae]] [[dux gubernationis|gubernationis]] et pluriformis [[systema plurifactionale|systematis plurifactionalis]] dux dum [[rex Cambosiae|rex]] [[dux civitatis]] est.

[[Primus Minister]] a [[Rex|rege]] designatur, monente approbanteque [[Conventus Nationalis Cambosiae|Convento Nationale]] ([[Chmerice]] et [[translitteratio|translitterate]]; ''Radhsphea ney Preah Recheanachakr Kampuchea''); Primus Minister et sui ministeriis designati [[Potestas exsecutiva|potestate exsecutiva]] in gubernatione funguntur. [[Potestas legifera]] tam in exsecutivum consilium quam in duas parlamenti cameras, [[Conventus Nationalis Cambosiae|Conventum Nationalem]] et [[Senatus Cambosiae|Senatum]], confertur.

Die [[14 Octobris|Pridie Idus Octobres]] anni [[2004]], Rex [[Norodom Sihamoni]] a speciali novem sodalium consilio de solio selectus est, seligendi processus pars quae rapide perfecta est post insperatam abdicationem Regis [[Norodom Sihanouk]] hebdomadem antea. Electus Sihamoni a Primo Ministro [[Hun Sen]] et a Conventi Nationalis prolocutore, Principe [[Norodom Ranariddh]] (regis consanguineo et praesenti praecipuo consiliario), ambobus consilii de solio sociis, ratus factus est. [[Phnom Penh]] in urbe die [[29 Octobris]] [[2004]] diadema regi impositum est.

== Divisiones administrativae ==
[[Caput (urbs)|Caput]] et [[Provincia]]e ([[Chmerice]]: ខេត្ត) Cambosianae primi gradus administrativae divisiones sunt. Cambosianae areae in viginti et tres provincias et [[Caput (urbs)|caput]] dividuntur. [[Municipium|Municipia]] ([[Chmerice]]: ក្រុង), [[Districtus|Districti]] ([[Chmerice]]: ស្រុក) et [[Sectio]]nes ([[Chmerice]]: ខណ្ឌ) et secundi gradus administrativae divisiones Cambosianae sunt. Provinciae in viginti et sex [[municipium|municipia]] et 159 [[districtus|districtos]] dividuntur et [[caput (urbs)|caput]] in octo [[sectio]]nes dividit. Districti vicissim etiam in [[commune|communia]] ([[Chmerice]]: ឃុំ) et [[vicus|vicos]] ([[Chmerice]]: សង្កាត់) dividuntur. [[Municipium|Municipia]] et [[sectio]]nes in [[vicus|vicos]] dividuntur.

[[Fasciculus:Cambodia 1997 CIA map.jpg|thumb|240px|Tabula Cambosiae.]]
[[Fasciculus:Kampong Trach Cave.JPG|thumb|220px|Specus Kompongtrachensis in [[Tetraodontidapolitania]] ([[Chmerice]]: ខេតុកំពត).]]
[[Fasciculus:WatPhnom PhnomPenh 2005 2.JPG|thumb|220px|[[Avasatha]] [[Avasatha Phnomensis|Phomensis]] ([[Chmerice]]: វត្តភ្នំ) in [[Phnom Penh]].]]

=== Provinciarum catalogus ===
{| class="wikitable"
! rowspan ="2" |No.
! rowspan ="2" |[[Provincia]] [[Latine]]
! rowspan ="2" |[[Provincia]] [[Chmerice]]
! rowspan ="2" |[[Caput (urbs)|Caput]] [[Latine]]
! rowspan ="2" |[[Caput (urbs)|Caput]] [[Chmerice]]
! colspan ="2" |[[Area]]
|-
| <div class="center">[[chiliometrum quadratum|km²]]</div>
| <div class="center">[[Mille passuum quadratorum|m.p.q.]]</div>
|-
| 1
| [[Phnom Penh|Caput Phnom Penh]]<ref>{{CathHierDiocese|phno}}</ref>
| ភ្នំពេញ
|
|
| 290
| 112
|-
| 2
| [[Provincia Centralis (Cambosia)|Centrum]]
| កណ្ដាល
| [[Melanopappopolis]]
| ក្រុងតាខ្មៅ
| 3568
| 1378
|-
| 3
| [[Pappocrystallopolitania]]
| ខេត្តតាកែវ
| [[Pappocrystallopolis]]
| ខេត្តតាកែវ
| 3563
| 1376
|-
| 4
| [[Provincia Kompongchamensis|Kompongchamensis]]<ref>{{CathHierDiocese|komp}}</ref>
| ខេត្តកំពង់ចាម
| [[Urbs Kompongchamensis|Kompongchamensis]]<ref>{{CathHierDiocese|komp}}</ref>
| ក្រុងកំពង់ចាម
| 9799
| 3783
|-
| 5
| [[Provincia Kompongthomensis|Kompongthomensis]]
| កំពង់ធំ
| [[Urbs Kompongthomensis|Kompongthomensis]]
| ក្រុងកំពង់ធំ
| 13 814
| 5334
|-
| 6
| [[Siamohettapolitania]]
| សៀមរាប
| [[Siamohettapolis]]
| ក្រុងសៀមរាប
| 10 299
| 3976
|-
| 7
| [[Sacer Vihara]]
| ព្រះវិហារ
| [[Urbs Tbengmeancheyensis|Tbengmeancheyensis]]
| ត្បែងមានជ័យ
| 13 788
| 5324
|-
| 8
| [[Victoria Septemtrionalis]]
| ឧត្ដរមានជ័យ
| [[Abathylepolis]]
| សំរោង
| 6158
| 2378
|-
| 9
| [[Fortalitia Victoriae]]
| ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ
| [[Sisophon]]
| សិរីសោភ័ណ
| 6679
| 2579
|-
| 10
| [[Provincia Battambangensis|Battambangensis]]<ref>{{CathHierDiocese|batt}}</ref>
| បាត់ដំបង
| [[Urbs Battambangensis|Battambangensis]]<ref>{{CathHierDiocese|batt}}</ref>
| ក្រុងបាត់ដំបង
| 11 072
| 4275
|-
| 11
| [[Sapphiropolis]]
| ក្រុងប៉ៃលិន
|
|
| 803
| 310
|-
| 12
| [[Bodhisattuapolitania]]
| ខេតុពោសាត់
| [[Bodhisattuapolis]]
| ពោធិសាត់
| 12 692
| 4900
|-
| 13
| [[Provincia Kompongchnangensis|Kompongchnangensis]]
| ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង
| [[Urbs Kompongchnangensis|Kompongchnangensis]]
| ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង
| 5521
| 2132
|-
| 14
| [[Carambolapolitania]]
| ខេត្តកំពង់ស្ពឺ
| [[Carambolapolis]]
| កំពង់ស្ពឺ
|-
| 15
| [[Provincia Kohkongensis|Kohkongensis]]
| ខេត្តកោះកុង
| [[Urbs Kohkongensis|Kohkongensis]]
| ក្រុងកោះកុង
| 11 160
| 4309
|-
| 16
| [[Sihanoukopolis]]
| ខេត្តព្រះសីហនុ
| 
| 
| 868
| 335
|-
| 17
| [[Tetraodontidapolitania]]
| ខេតុកំពត
| [[Tetraodontidapolis]]
| ក្រុងកំពត
| 4873,2
| 1881,6
|-
| 18
| [[Ephippiopolis]]
| កែប
|
|
| 335.8
| 129.7
|-
| 19
| [[Dolichylepolitania]]
| ខេត្តព្រៃវែង
| [[Dolichylepolis]]
| ក្រុងព្រៃវែង
| 4883
| 1885
|-
| 20
| [[Mangogrammepolitania]]
| ស្វាយរៀង
| [[Mangogrammepolis]]
| ស្វាយរៀង
| 2966
| 1145
|-
| 21
| [[Cosmetoconeopolitania]]
| ក្រចេះ
| [[Cosmetoconeopolis]]
| ក្រចេះ
| 11 094
| 4283
|-
| 22
| [[Calamopotamia]]
| ស្ទឹងត្រែង
| [[Calamopotamopolis]]
| ស្ទឹងត្រែង
| 11 092
| 4283
|-
| 23
| [[Lithidiopagia]]
| រតនគិរី
| [[Urbs Banlungensis|Balungensis]]
| បានលុង
| 10 782
| 4163
|-
| 24
| [[Mandalapagia]]
| មណ្ឌលគីរី
| [[Urbs Senmonoromensis|Senmonoromensis]]
| 
| 14 288
| 5517
|-
| 25
| [[Provincia Tonlesapensis|Tonlesapum]]
| ទន្លេសាប
| [[Urbs Tonlesapensis|Tonlesapum]]
| ទន្លេសាប
| 3000
| 1158
|}

Die [[22 Decembris]], Rex [[Norodom Sihamoni]] Decretum Regale [[municipium|municipia]] [[Ephippiopolis]] ([[Chmerice]]: កែប), [[Sapphiropolis]] ([[Chmerice]]: ក្រុងប៉ៃលិន) et [[Sihanoukopolis]] ([[Chmerice]]: ខេត្តព្រះសីហនុ) in [[provincia]]s mutans obsignavit, dum praeterea aliquot provinciales limites adaptavit.

== Geographia ==
[[Fasciculus:Map of Cambodia Demis.png|thumb|upright=0.8|Tabula Cambosiae.]]
[[Asia Meridiorientalis|Asiae Meridiorientalis]] natio, Cambosia nationibus [[Thailandia]]e, [[Laotia]]e et [[Vietnamia]]e circumdatur. Cuius [[area|superficies]] 181 035 [[chiliometrum quadratum|km²]] lata et litus, 433 [[chiliometrum|km]] longum, ad [[Sinus Siamensis|Sinum Siamensem]] patet. Ei tria magna iuga montium sunt; [[Montes Elephantini|Elephas]], [[Cardamomum (mons)|Cardamomum]] et [[Mons Dongensis|Dongensis]].

=== Hydrographia ===
[[Caput (urbs)|Caput]], [[Phnom Penh]], iuxta praecipuum flumen, [[Mecon]] ([[Chmerice]]: ទន្លេមេគង្គ), situm est, in suo ipso [[Delta fluviale|delta]]. Hoc flumen in [[Thibetum|Thibeto]] oritur et Orientale Cambosiae dimidium transit antequam in [[Vietnamia]]m intret ubi in [[Mare Sericum Meridionale]] ([[Sinice]]: 南海; [[Chmerice]]: សមុទ្រចិនខាងត្បូង) influit. Maximus lacus in natione [[Tonlesapum (lacus)|Tonlesapum]] ([[Chmerice]]: បឹងទន្លេសាប), vasta planitie per tempus pluviosum perfusa formatum, est (circiter 300 [[chiliometrum quadratum|km²]] per tempus siccum et adhuc 10 000 km² per magnarum pluviarum latum).

=== Clima ===
Natio in humili altitudine seu aequore maris seu fluminis maximi seu adhuc humiliori aequore sita est, quod ut [[Humidum (tempus anni)|tempus pluviosum]] lacuum et fluminis praecipui, Mecon, aequor augeat facit. [[Temperatura]]e gradatim inter 10&nbsp;°C et 38&nbsp;°C subeunt. Cambosia [[clima]]te [[clima tropicum|tropico]] cum "[[Tempora anni|temporibus]] alternis" afficitur. [[Pluvia]]e gradatim e [[Maius|Maio]] in [[November|Novembrem]] augentur. [[Siccum (tempus anni)|Siccitas]] quidem fere absoluta inter [[December|Decembrem]] et [[Aprilis|Aprilem]].

[[Fasciculus:Phnom Penh Climate.png|thumb|center|[[Clima]] in [[Phnom Penh]].]]

== Oeconomia ==

[[Fasciculus:Cambodiaricefarming.jpg|thumb|left|[[Oryza]]e cultura in [[oeconomia]] praecipuo munere fungitur.]]
[[Fasciculus:Angkor Wat from north pond.JPG|thumb|left|[[Avasatha]] [[Angkor]]ensis popularis periegetica destinatio in Cambosia.]]
Cambosia praesertim [[agricultura|agraria]] [[natio]] est, cum pauca [[industrializatio]]nis et humili [[reditus per capita|reditu per capita]]. Cambosiae et fere omnium [[Asia Meridiorientalis|Asiae Meridionalis]] nationum praecipua res agraria [[oryza]] est. [[Oryza]]e cultura fluvialibus in vallibus valdissime et cum magna [[productivitas|productivitate]] colitur. Quod [[agricultura topiaria]], cum magno [[ergatodynamis|ergatodynamico]] usu et [[solum|soli]] compendio, nuncupatur.

Aliae ponderis res agrariae [[cummis]], [[coffea]], [[Saccharum officinarum|harundo
sacchari]], [[thea]] et [[piper nigrum]] sunt. Quae omnes [[exportatio]]ni destinantur.

Inter annos [[1980]] et [[1990]], Cambosiana [[oeconomia]] 5% anniverse crevit. Oeconomici incrementi indices superiores quam [[orbis terrarum|mundana]] media fuere, in adventiciis collocationibus pecuniariis fundati. Sed e secundo anni [[1990]] dimidio, istae collocationes pecuniariae rarae esse coepere (quia in alias [[Orbis terrarum|Orbis]] partes collocatae sunt) et isti indices deminuere.

== Demographia ==
[[Fasciculus:Buddha in Khmer Art.JPG|thumb|upright=0.8|left|[[Buddhismus]] praecipua [[religio]] in Cambosia.]]
[[Fasciculus:Buddhist monks in front of the Angkor Wat.jpg|200px|thumb|Buddhistae monachi prae [[Avasatha]] [[Angkor]]ensi.]]
[[Fasciculus:Wat Phnom Sampeau.Battambang.2006.jpg|thumb|upright=0.8|[[Avasatha]] [[Avasatha Ecensis|Ecensis]] in [[Urbs Battambangensis|Urbe Battambangensi]] ([[Chmerice]]: ក្រុងបាត់ដំបង).]]

Circa 90 centtsimae incolarum [[Chmer]]icae originis sunt et [[Chmerice]] loquitur, quia [[lingua Chmerica]] [[lingua publica|publica]] est. Inter reliquos [[Seres]], [[Vietnamia|Vietnamienses]], [[Chami]] et [[Chmer Monticola|Monticolae]] ([[Chmerice]]: ខ្មែរលើ) sunt.

[[Lingua Chmerica]] ad [[Linguae Austroasiaticae|Austroasiatici circuli]] [[Linguae Mon-Khmer|subfamiliam Mon-Chmericam]] pertinet. [[Lingua Francica]], quondam lingua gubernationis in [[Indosina Francica|Indosina]], adhuc utuntur multi Cambosiani senes. [[Lingua Francica|Francica]] etiam in aliquibus scholis universitatibusque a [[Francia|Francica]] gubernatione conditis instructionis lingua est. [[Francica Cambodica]], nationis colonialis praeteriti residuum, [[dialectos]] in Cambosia inventa est qua aliquando gubernatio utitur.

Nihilominus, recentibus in decenniis, multi Cambosiani iuvenes et negotiatores [[lingua Anglica|Anglicam]] discere sustinent. In praecipuis urbibus et periegetica centra. Magnus scholarum numerus Anglica utitur et eam propter obruentem ex [[lingua Anglica|Anglophonicis]] nationibus periegetarum numerum docent. Adhuc in plerisque ruralibus locis, multi iuvenes saltem [[Anglice]] paulo loquuntur, quia crebro a monachis in localibus [[pagoda|pagodis]] docetur ubi multi pueri educantur.

Superans religio, [[Buddhismus|Buddhismi]] [[Theravada|Theravādici]] quaedam (95%), a [[Chmeres Rubri|Chmeribus Rubris]] supressa est sed renovatum vigorem experta est. [[Islamismus]] (3%) et [[Christianismus]] (2%) quoque coluntur.

Bellum civile et consequentiae multum apud Cambosianos valuere. 50% incolarum iuniores quam viginti et duos annos nati sunt. Cum 0.96 viris pro femina, Cambosia maximam proportionem secundum sexum in Subregione Mecon Magni habet. Inter circiter sexaginta et quinque annos natos Cambosianos, proportio feminae pro viro 1.6:1 est.

Societas [[UNICEF]] Cambosiam tertiam nationem in mundo cum maximo [[Cuniculus (discretiva)|cuniculorum terrestrium]] numero designavit, quibus circiter 60 000 civilium mortium et amplius milia mutilorum aut vulneratorum ex anno [[1970]] propter haud displosos cuniculos terrestres post in ruralibus areis relictos attribuuntur. Plerumque pueri armentum agentes vel ruri ludentes affliguntur.

Adulti cuniculis superviventes crebro amputationis unius aut plurimorum membrorum egent et ad mendicationem confugiunt, ut se sustineant. Numerus nuper afflictorum annis 2005–2007 decrevit.

=== Valetudo ===
[[Valetudo|Valetudinaria]] qualitas in Cambosia auget, cum exspectatione vitae feminis sexaginta et quattuor annorum et sexaginta annorum viris anno [[2009]]. Cambosiana gubernatio valitudinis qualitatem et conscientiam de [[SIDA|sida]] [[VIDH]]que et [[malaria]] in natione augere destinat.

Cambosianus [[index mortalitatis infantilis]] e 115 anno [[1993]] in quinquaginta et quattuor mortuorum pro mille natorum vivorum anno [[2009]] deminuit. Eadem in periodo, mortalitas minus quam quinque annos natorum e 181 in 115 pro 1000 natorum vivorum deminuit. In provincia cum pessimis valetudinis indicibus, [[Lithidiopagia]] ([[Chmerice]]: រតនគិរី), 22.9% puerorum ante quinque annos mortui sunt.

{{Bar box
|title=Cambosiana religiositas
|titlebar=#ddd
|left1=religio
|right1=percentatio
|float=right
|bars=
{{Bar percent|[[Buddhismus]]|yellow|96}}
{{Bar percent|[[Islamismus]]|green|2}}
{{Bar percent|[[Christianismus]]|blue|2}}
}}

== Cultura ==
[[Fasciculus:Vorvong-Sorvong-tale-Pavie9.jpg|thumb|200px|left|De [[Vorvong-Sorvong]] fabula in [[Chmer]]icis [[litterae|litteris]].]]
[[Fasciculus:'Pidan' (sacred banner) from Cambodia, Khmer, 1880-1910.jpg|thumb|200px|right|Exeuntis [[decennium 189|decennii 189]] [[pidan]] sive [[sericum|sericus pannus]].]]
Inter varios factores Cambosianae culturae contribuentes [[Buddhismus]] [[Theravada|Theravādicus]], [[Hinduismus]], [[Colonialismus]] [[Francia|Francicus]], [[Angkor]]ensis [[cultura]] et moderna [[globalizatio]] sunt. [[Ministerium Culturae et Artium Liberalium (Cambosia)|Ministerium Culturae et Artium Liberalium Cambosianum]] responsalis promovendae et evolvendae Cambosianae culturae est. Cambosianae culturae numerosissimi [[ethnos|ethnous]] cultura in inferioribus terris non solum est, sed quoque viginti culturaliter distinctae collinae tribus sunt, [[Chmer Monticola|Chmeres Monticolae]] ([[Chmerice]]: ខ្មែរលើ) nuncupatae, vocabulum a [[Norodom Sihanouk]] novatum ad gignendam unitatem inter montium et terrarum inferiorum incolas.

Cambosiani agricolae amictorium [[crama]]m ([[Chmerice]]: ក្រមារ) nuncupatum induunt, quod unicus Cambosianorum [[vestimenta|vestimentorum]] aspectus est. [[Chmer]]ica cultura, ab [[Imperium Chmericum|Imperio Chmerico]] evoluta diffusaque, distinctivos [[saltatio]]nis, [[architectura]]e, et [[sculptura]]e modos habet, qui cum vicinis [[Laotia]] [[Thailandia]]que per [[historia]]m commutati sunt. [[Avasatha]] [[Angkor]]ensis ('urbis templum' significans) servatissimum [[Chmer]]icae architecturae exemplum ex [[Angkor]]ensi aera est, dum centena aliorum templorum in eadem regione et in eius vicinitate inventa sunt.

[[Chmer]]es unicam methodon referendae informationis in foliis [[Tra]]e habent. [[Tra]]e foliorum libri informationem de [[Chmer]]ci populi fabulis, [[Ramayana]], [[Buddhismus|Buddhismi]] origine et aliis orationalium librorum seriebus referunt. Qui magnopere curantur et involvuntur ad protegendum ex [[umor]]e et [[iungala]]e [[clima]]te.

[[Festivalia Certaminis Celocum Cambosiana|Festivalia Certaminis Celocum]] ([[Chmerice]]: ពិធីបុណ្យអុំទូក), annuum in celocibus remigandi certamen, assiduissima Cambosiana civitatis festivalia sunt. Exeunte tempore pluvioso celebrantur, [[Mecon]] fluminis fluxu deminuente ad normalem gradum, quod ut [[Tonlesapum]] fluxum convertat permittit. Propemodum 10% Cambosianorum huic eventui quotannis intersunt ad ludos ludendos, ad gratulandam lunam, ad pyrotechnica spectacula spectandum et ad fruendum celocum certamen in [[Carnelevarium|carnelevaria]] athmosphaera. Inter populares ludos [[rixa gallorum]], [[pediludium]] et calcitratus [[seyum|seyi]], quod [[saccifolium|saccifolii]] simile, sunt. In classico [[India|Indico]] solari calendario et [[Theravada|Theravadico]] [[Buddhismus|Buddhismo]], [[Annus Novus Cambosianus]] ([[Chmerice]]: បុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី) praecipuus dies festus, [[Aprilis|Aprili]] celebratus, est. Inter notos artifices cantores [[Sinn Sisamouth]] et [[Ros Serey Sothear]] (et posthac [[Meng Keo Pichenda]]) sunt, qui nova genera musica in nationem introduxit.

=== Coquina ===
[[Fasciculus:Amok trey khmer.jpg|thumb|upright=0.8|''Amok trei'' ([[Chmerice]] អាម៉ុកត្រី), popularis [[cibus]] Cambodicus.]]
[[Oryza]], velut in aliis [[Asia Meridiorientalis|Asiae Meridiorientalis]] civitatibus, praecupuum [[frumentum]], dum e flumine [[Mecon]] et lacu [[Tonlesapum|Tonlesapo]] [[piscis]] principalem diaetae partem etiam formant. Cambosiana [[pisces|piscium]] et piscatoria manufacta petitio per capita cibo commercioque anno [[2000]] viginti [[chiliogramma]]ta piscis per annum et duae unciae per diem per capita fuit. Aliqui pisces [[prahocum]] ([[Chmerice]]: ប្រហុក) maiori servationi facti sunt.

[[Gastronomia Cambosiana]] [[zona tropica|tropicos]] [[fructus]], [[iuscellum|iuscella]], et [[collyra]]s continet. Principales ingredientes{{dubsig}} in Cambosiana [[gastronomia]] sunt [[citrus hystrix]], [[cymbopogon]], [[Allium sativum|allium]], [[nuoc-mam]], [[liquamen soiae]], [[ius condimenti Indici]], [[tamarindus]], [[Zingiber officinale|zingiber]], [[liquamen ostreum]], [[latex cocoinus]], [[piper nigrum]], [[balut]].

Aliquae Cambosianae coquinae cuppedia [[numbunhiocum]] ([[Chmerice]] នំបញ្ចុក), [[amocum]] ([[Chmerice]] អាមុក) et [[apingum]] ([[Chmerice]] អាពីង) sunt.

[[Francia|Francici]] ponderis exemplum in Cambosianam coquinam Cambosianum [[caengphetum]] cum tosto [[bacillum (panis)|bacillo]] est. Tosti bacilli partes in [[caengphetum]] merguntur et manducantur. Cambosianum [[caengphetum]] etiam cum [[oryza]] et [[vermiculi oryzae|vermiculis oryzae]] manducatur. Probabiliter popularissimus cenae cibus, [[catieu]] ([[Chmerice]]: គុយទាវ), [[porcina]]e cum [[collyra oryzae]], fricto [[Allium sativum|allio]] et [[Allium wakegi|allio wakegi]] [[ius (cibus)|ius]] est quod tegmina velut [[globulus bovinus|globulos bovinos]], [[caridea]], [[iecur]] [[porcina|porcinum]] aut [[Lactuca sativa|lactucam]] etiam continere potest. Cambosiana coquina relative ignota mundo est, ei suarum vicinarum, [[Thailandia]]e et [[Vietnamia]]e, collata.

=== Artes athleticae ===
[[Pediludium]] popularissimorum [[ars athletica|artium athleticarum]] unus est, quamquam professionaliter instructi{{dubsig}} artis athleticae non tam pervulgati quam in [[civilizatio Occidentalis|Occidentalibus nationibus]] propter oeconomicas condiciones. Pediludium in Cambosiam a [[Francia|Francicis]] latum est et populare inter autochthnes factum est. [[Turma Pedilusoria Nationalis Cambosiana]] quartum locum in [[Certamen Asianum CPA (1972)|Certamine Asiano]] anno [[1972]] attigit sed eius evolutio e bello civili retardata est. [[civilizatio Occidentalis|Occidentales]] artes athleticas velut [[follis volaticus]], [[culturismus]], [[alsulegia pratensis]], [[harpastum XV]], [[pilamalleus]], et [[basipila]] magis magisque popularitatis consecuta sunt. Inter autochthonicos artes [[celox draconis|usitatum celocum certamen]], certamen [[bubalus|bubale]], [[pugilatus Chmericus]], [[palaestrica usitata Chmerica]] ([[Chmerice]]: ចំបាប់) et [[bocator]] ([[Chmerice]]: ល្បុក្កតោ) sunt. Cambosia primum [[Olympica (certamina)|Olympica]] in [[1956 Olympia Aestiva|Olympiis Aestivis]] anni [[1956]] [[equitatio|equites]] mittens participavit. Cambosia etiam hospitio [[Ludi Novarum Virum Emergentium|Ludos Novarum Virum Emergentium]] ([[Anglice]]: ''GANEFO''), Olympicis optio, [[decennium 197|decennio 197]] accepit.

=== Musica ===
Usitata [[musica]] Cambosiana ab [[Imperium Chmericum|Imperio Chmerico]] originem trahit. Regiae saltationes velut [[apsara]] ([[Chmerice]]: អប្សរា) Cambosianae [[cultura]]e icones sunt. Inter popularia [[saltatio]]nis genera [[romuongum]], in festivalibus saltatum, est. Cambosiana Aera Musicae Classicae inter [[decennium 197|decennia 197]] et [[decennium 198|198]] cum insignibus cantoribus sicut [[Sinn Sisamouth]] et [[Ros Serey Sothear]] fuit. Nihilominus, per [[Chmeres Rubri|Res Novas Chmerum Rubrorum]] multi classici et populares [[decennium 197|decenniorum 197]] et [[decennium 198|198]] cantores propter supplicium, famem aut expilationem mortui sunt.

=== Interrete ===
Quia Cambosia crescere pergit, ergo sua conexio ad mundum etiam. Hodie numerosi loci sunt ubi [[Interrete]] in promptu publico usui est, velut in cafeis, thermopoliis, popinis et tabernis benzinariis.

Aucta conexio ad Interrete desiderium plurimorum situum interretialium de Cambosia creavit. Ob Cambosianum indicem alphabetizationis, quaetio oritur si de Cambosia situs interretiales [[Anglice]] aut [[Chmerice]] esse opus est. [[Lingua Anglica|Anglica]] praecipua [[Interrete|Interretis]] lingua est et plerique Cambosiani interretiales usuarii Anglicam intellegunt sed cum [[lingua Chmerica|Chmerici]] [[unicodex|unicodicis]] usu, plurimi situs [[lingua Chmerica|Chmericas]] versiones praebere possunt.

== Vectura ==
[[Fasciculus:Siem reap airport.JPG|thumb|upright=0.8|left|[[Aeroportus Internationalis Siamohettapolitanus]] ([[Chmerice]]: អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ).]]
[[Fasciculus:Road 4 to Sihanouk.JPG|thumb|upright=0.8|Via Nationalis 4.]]
Bellum civile et [[neglegentia]] graviter Cambosianum [[vectura]]e systema nocuerunt, sed cum aliarum nationum subsidio et apparatibus, Cambosia praecipuas [[via]]s ad internationales normas melioravit, praesertim ex anno [[2006]]. Pleraeque praecipuae viae nunc bituminatae sunt.

Cambosia duas [[ferrivia]]s, tote circiter 612 [[chiliometrum|km]] (380 [[mille passuum|mi]]) simplicis et unum [[metrum]] amplae ferriviae, habet. Ferriviae e [[Phnom Penh|capite]] in [[Sihanoukopolis|Sihanoukopolin]] iuxta Meridionale litus et e [[Phnom Penh]] in [[Sisophon]] (quamquam [[Hamaxostichus|tramina]] crebro solum ad [[Urbs Battambangensis|Urbem Battambangensem]] adveniunt) eunt. In praesenti solum unum insessorum tramen per hebdomadem inter [[Phnom Penh]] et [[Urbs Battambangensis|Urbem Battambangensem]] it.

Praeter principalem interprovincialem commeatus arteriam caput [[Phnom Penh]] ad [[Sihanoukopolis|Sihanoukopolin]] conectentem, antiquae sordidaeque viae calcestratio et bituminatio et quinque pontium aedificatio super praecipua flumina caput [[Phnom Penh]] ad [[Urbs Kohkongensis|Urbem Kohkongensem]] perpetuo nunc conexuit et quamobrem nunc ininterruptus viarius accessus ad vicinam [[Thailandia]]m et eius vastum viarium systema est.

Cambosianae latae viae fluviales historice ponderis in internationali commercio fuerunt. Flumina [[Mecon]] et [[Tonlesapum]], eorum numerosae accessiones et [[Tonlesapum (lacus)|lacus Tonlesapensis]] amplae longitudinis vias suppeditant, inclusis 3700 [[chiliometrum|km]] (2300 [[mille passuum|mi]]) totum per annum navigabilibus ob naves 0.6 [[metrum|m]] (2 [[Pes (mensura)|pedes]]) deducentes et alia 282 [[chiliometrum|km]] (175 [[mille passuum|mi]]) navigabilibus ad naves 1.8 [[metrum|m]] (6 [[Pes (mensura)|pedes]]) deducentes.

Cambosia duos principales [[portus]], de [[Phnom Penh]] et [[Sihanoukopolis|Sihanoukopolitanum]], et alios quinque minores habet. De [[Phnom Penh]] portus, in fluminum [[Bassacum|Bassaci]], Mecon et [[Tonlesapum|Tonlesapi]] compito situm, unicus portus fluvialis capax accipiendorum 8000 tonnarum navium per [[Humidum (tempus anni)|tempus humidum]] et 5 000 tonnarum navium per [[Siccum (tempus anni)|tempus siccum]] est. Cum crescente oeconomica activitate incrementum in [[autocinetum|autocinetorum]] et [[Birota automataria|birotarum automatariarum]] usu venit, quamquam [[birota]]e adhuc dominantur. [[Rixo birotarius|Rixones birotarii]] additionalis optio sunt quibus salutatores crebro utuntur.

Civitas quattuor commerciales [[aeroportus]] habet. [[Aeroportus Internationalis de Phnom Penh]] ([[Chmerice]]: អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ) in [[Phnom Penh]] secundus maximus in Cambosia est. [[Aeroportus Internationalis Siamohettapolitanus]] ([[Chmerice]]: អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ) maximus est et plerosque volatus in Cambosiam et e Cambosia gerit. Alii aeroportus in [[Sihanoukopolis|Sihanoukopoli]] et in [[Provincia Battambangensis|Battambangensi]] sunt.

== Notae ==
<references/>

== Nexus externi ==
* [http://www.angelfire.com/art/apsarakhmer/khmer_court_dance.htm Cambosianae saltationes classicae]
* [https://web.archive.org/web/20110721185212/http://www.awale.info/mes-jocs-mancala/congklak?lang=ca Ludi mancalae usitati Cambodiani]

{{Asia}}
{{Capsae collectae|Cambosia|politica|{{Reges Cambosiae}}{{Primi ministri Cambosiae}}{{Ministri rerum externarum Cambosiani}}}}

{{Myrias|Geographia}}

[[Categoria:Cambodia|!]]
[[Categoria:Monarchiae constitutionales]]
[[Categoria:Civitates sui iuris]]
[[Categoria:Condita 1953]]