«Днепр (шаар)» барагынын кодун көрүү

{{ОЖ|макамы=Шаар|кыргызча аталышы=Днепр|расмий аталышы={{lang-uk|Дніпро}}|сүрөт=Collage_of_Dnipro_city_images.jpg|герб=Coat_of_arms_of_Dnipro.svg|желек=Dnipro_prapor.png|облус=[[Днепропетровск облусу]]|баш ийгени=облустук борбору|район=Днепр району|коом=Днепр шаардык жамааты|коомдун түрү=Жамааты|ички бөлүнүшү=8 райондор|негизделген күнү=[[23-апрель]] [[1776|1776-ж.]]|мурунку аталышы=Екатеринослав, Новороссийск, Сичеслав, Днепропетровск|статустун берилиши=|макамдын берилиши=1778|калкы=984 423|жыштыгы=2411|элди каттоо жылы=2023|аймагы=409,718}}

'''Днепр''' ({{Lang-uk|Дніпро}}) — борбордун, [[Украина|Украинанын]] чыгышы менен түштүгүнүн кесилишиндеги шаар, [[Днепропетровск облусу]]нун административдик борбору, [[Днепр району]]нун жана Днепр шаардык жамааты, ошондой эле Днепр агломерациясынын борбору. [[Днепр]] жана Самара дарыяларында жайгашкан<ref>{{Cite web|url=https://gorod.dp.ua/inf/geo/?pageid=110|title=Основные и интересные факты о городе Днепропетровск|access-date=2019-12-03|archive-date=2019-03-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20190327102208/https://gorod.dp.ua/inf/geo/?pageid=110|deadlink=no}}</ref>. Ири өнөр жай, маданий, илимий жана инновациялык борбор. [[Украина|Украинанын]] [[Киев]], [[Харьков]] жана [[Одесса]]дан кийинки төртүнчү шаары.

1796-жылга чейин жана 1802-1926-жылдары шаар Екатеринослав, 1796-1802-жылдары Новороссийск, 1926-2016-жылдары Днепропетровск деп аталган.

Украинанын ири өнөр жай борборлорунун бири; [[Кара металлургия]], металл иштетүү, [[машина куруу]] жана оор индустриянын башка тармактары өзгөчө өнүккөн. Днепр совет мезгилиндеги коргонуу жана космос өнөр жайынын негизги борборлорунун бири болгон, шаарда [[Украина Советтик Социалисттик Республикасы|Украина ССР]]инин Кара металлургия министрлиги жайгашкан. Аскердик өнөр жайы өнүккөндүктөн Днепр 1990-жылдарга чейин чет элдиктер үчүн жабык шаар болгон.

2020-жылдын 1-январына карата шаарда 990 724 адам жашаса, 993 220 адам шаардык кеңештин чектеринде, анын ичинде Авиаторское шаар тибиндеги калктуу конушунда жашаган<ref name="Сборник2020">[http://ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2020/zb/05/zb_chuselnist%202019.pdf Чисельність наявного населення України на 1 січня 2020 року] {{Wayback|url=http://ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2020/zb/05/zb_chuselnist%202019.pdf|date=20201009111450}} // Державна служба статистики України. Київ, 2020. Стор. 17-21</ref>. 1976-2011-жылдары Днепрдин калкынын саны 1 миллиондон ашты (бул 2017-жылдын аягында - 2018-жылдын башында болгон)

== Аталышы ==
Баштапкы аты Екатеринослав, [[Потёмкин, Григорий Александрович|Г.А.Потемкин]]дин сунушу боюнча императрица [[Екатерина II]]нин асмандагы колдоочусу Ыйык Екатеринанын урматына; шаар 1776-1796 жана 1802-1926-жылдары ушундай аталып калган.

Жазма булактарда «Екатеринослав» аты биринчи жолу 1776-жылдын 23-апрелинде Азов губернатору В.А.Чертковдун Григорий Потемкинге жасаган докладында эскерилет, мында план, профилдер, фасаддар жана сметалар деген сөз болгон. Шаар 1784-жылга чейин Днепрдин сол жээгинде болгон. Андан кийин курулуш расмий түрдө оң жээкке өткөн. Екатерина IIнин 1784-жылдын 22-январындагы жарлыгында: «Екатеринослав деп аталган провинциялык шаар Кайдактын жанындагы Днепр дарыясынын оң жээгиндеги эң жакшы ыңгайлуулук болушу керек...» (Жаңы Кодак дегенди билдирет) деп айтылат.

1796-1802-жылдары шаар Новороссийск деп аталган. Атын өзгөртүү император Павел Iнин апасы императрица [[Екатерина II]]нин ишмердүүлүгү тууралуу эстеликтерди жок кылууну каалоосунун алкагында болду. [[Павел I]] өлгөндөн кийин император [[Александр I]] 1802-жылы шаарга мурунку атын кайтарып берген<ref>''[[Никонов, Владимир Андреевич|Никонов В. А.]]'' Краткий топонимический словарь. — М.: Мысль, 1966. — С. 125.</ref><ref>''[[Поспелов, Евгений Михайлович|Поспелов Е. М.]]'' Географические названия мира: Топонимический словарь. — М.: Русские словари, 1998. — С. 142.</ref>.

1926-жылы 20-июлда Екатеринослав шаары Днепропетровск, ошол эле учурда Екатеринослав бекети Днепропетровск бекети деп өзгөртүлгөн. Жацы ат шаар турган [[Днепр]] дарыясынан жана эмгек жолун ушул жерден баштаган советтик партиялык жана мамлекеттик ишмер Григорий Петровскийдин ысымдарынан түзүлгөн<ref>Дніпропетровська область // Історія міст і сіл Української ССР. — К.: Українська радянська енциклопедія, 1969. — Т. 4. — С. 87.</ref>.

2016-жылдын 19-майында Украинанын Жогорку Радасы декоммунизациялоо процессинин алкагында Днепропетровск шаарын дарыянын аты менен Днепр ({{Lang-uk|Дніпропетровськ}}ден {{Lang-uk|Дніпро}}) деп өзгөртүп<ref>[https://rada.gov.ua/ru/news/Novosty/Soobshchenyya/130370.html Состоялось пленарное заседание Верховной Рады Украины 19 мая 2016, 10:13] {{Wayback|url=https://rada.gov.ua/ru/news/Novosty/Soobshchenyya/130370.html|date=20180920235137}}: 

''«…Согласно документу город Днепропетровск Днепропетровской области переименован в город Днепр. Соответствующий проект постановления зарегистрирован под № 3864.»''</ref>, 3-июнда бул чечим күчүнө кирген<ref>[http://lb.ua/news/2016/06/01/336619_parubiy_podpisal_postanovleniya.html Парубий подписал постановления о Днепре и Горишних Плавнях] {{Wayback|url=http://lb.ua/news/2016/06/01/336619_parubiy_podpisal_postanovleniya.html|date=20160606015017}} // LB.ua, 01.06.2016</ref>.

Шаардын атын өзгөртүүгө байланыштуу жаңы аталыштын башка тилдерге которулушу боюнча белгисиздик жаралган. Ошентип, Украинанын Улуттук эс тутум институтунун окумуштуулары бул ысымды украин, орус жана англис тилдеринде бирдей айтуу керек деп эсептешкен: "Дніпро", "Днипро", "Dnipro"<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/news/2016/05/19/7108971/|title=В’ятрович: російською нова назва Дніпропетровська пишеться Днипро|publisher=Українська правда|lang=uk|accessdate=2019-09-12|archive-date=2016-06-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20160628031106/http://www.pravda.com.ua/news/2016/05/19/7108971/|deadlink=no}}</ref>.

2018-жылдын сентябрында ММКлар Украинанын Улуттук илимдер академиясынын Украин тили институтунун Павел Гриценко кол койгон жообун жарыялаган, анда Днепр шаардык кеңешинин расмий өкүлдөрүнүн суроосуна “Днепр ” деп орусча айтканда туура болмок. Катта ошондой эле энчилүү ысымдарды орус тилине өткөрүү маселеси орус тилчилеринин компетенциясына кирери айтылат<ref>{{cite web|url=https://dnepr.news/news/institut-ukrainskogo-yazyka-nazvanie-goroda-na-russkom-dnepr-a-ne-dnipro|title=Институт украинского языка: название города на русском – Днепр, а не Днипро|publisher=dnepr.news|accessdate=2019-09-12|archive-date=2019-04-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20190402234031/https://dnepr.news/news/institut-ukrainskogo-yazyka-nazvanie-goroda-na-russkom-dnepr-a-ne-dnipro|deadlink=no}}</ref>.

Бир нече расмий эмес же бекитилбеген ысымдар да белгилүү: Сичеслав (расмий эмес түрдө БУУ жана Украина мамлекетинин тушунда, болжол менен 1919-ж.), Красноднепровск (бекитилген эмес, 1924-ж.), Днепрослав (расмий эмес, [[Улуу Ата-Мекендик согуш|Улуу Ата Мекендик согуш]] учурундагы немис баскынчылыгы)<ref name="name">{{cite web|author=Максим Кавун|date=2006|url=https://gorod.dp.ua/history/article_ru.php?article=149|title=Сколько имён у Днепропетровска?|publisher=ЧАО «Сегодня Мультимедиа»|accessdate=2015-7-26|archive-date=2015-11-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20151126182213/http://gorod.dp.ua/history/article_ru.php?article=149|deadlink=no}}</ref>.

== Булактар ==
{{Commons|Category:Dnipro}}
[[Категория:Украина шаарлары]]
<references />{{Украинанын дубандык борборлору}}