Apartheid

Arwodh war dreth yn Durban, 1989

Apartheid (leveryans Afrikaans: [ɐˈpartɦɛit]; ger a styr 'studh a vos diberth') o system diberthyans herwydh hil yn Afrika Soth, ordenys gans governansow Parti Kenedhlek, neb a rewlya an pow a 1948 bys dhe 1994. An system a fronnas gwiryow, keskowethyansow ha movyansow tus dhu (neb o an brassa radn a'n poblans) rag may kwitha rewl minoryta Afrikaners.

Istori

Diberthyans hil yn Afrika Soth re dhallathsa y'n oos koloniek, pan o rewlys gans kowethyans Eynda Est Iseldiryek, bys dhe dhallethvos rewl Predennek Cape of Good Hope. Displegys o Apartheid avel polici sodhogel ha drehevys wosa Nessa Bresel an Bys gans an Parti Kenedhlek afrikaner-gwarthevys.

Lagh a glassas tus a-ji dhe beswar bagas, "du", "gwynn", "kolorys" hag "eyndek". A 1960 bys dhe 1983, 3.5 milvil di-wynn a veu mevys a'ga threvow ha gorrys yn kentrevethow diberthys. Kanasedhyans di-wynn a veu dileys yn 1970. Wosa henna, nyns o tus dhu namoy burjysi, herwydh lagh, yth ens burjysi unn a dheg mammvro, henwys bantustanow owth omwoverna, ordenys herwydh kordh. Peswar anedha a dheuth ha bos (yn hanow) anserghek. Governans a dhibertha adhyskans, servisyow yagh, trethow ha servisyow poblek erel, hag o yn fenowgh gwetth ages an re na usys gans tus wynn.

Defians

Movyans bras a dhefians erbyn apartheid a devis a-ji dhe Afrika-Soth. Yn keswlasek, yth esa embargo arvow ha kenwerth. A-dhia an 1950ow, protestyansow hag omsavow gwerinek a veu gorthebys gans difennans enebieth ha kargharans hembrenkysi gorth-apartheid. Hag ow lesa defians hag ow tos ha bos kreffa ha moy effeythus, y tevi freudhow.

Dileans

In 1990, Lewydh F. W. de Klerk a dhallathas negysyans rag dilea Apartheid bys may feu synsys an kynsa etholansow lies-hil yn 1994, hag a veu gwaynyes gans Kuntelles Kenedhlek Afrikek ledyes gans Nelson Mandela.