Gweles an bennfenten rag Anthraks

{{Taklow| fetchwikidata=ALL | onlysourced=no| suppressfields= }}

'''Anthraks''' yw [[kleves]] kawsys gans an [[bakteriom]] ''bacillus anthracis''. Ha tus hag enevales erel a yll y gavos. Kemmyn yw gans karnviles besies troos parow kepar ha [[Kowrvargh|kowrvergh]] ha [[Jiraf|jirafes]]. Sporow an bakteriom a yll bewa rag kansow a vledhynnyow. Tus a gyv an dises dhyworth enevales dell yw usys, yn le dhyworth den aral.  Y hyllir dyghtya anthraks gans gorthviotigow. Bryghlin er y bynn a eksist ynwedh. Heb dyghtyans, anthraks a yll ladha. Godhonydh prussek Robert Koch (1843–1910) o an kynsa dhe aswon Bacillus anthracis avel an bakteriom a gaws anthraks, ha [[Louis Pasteur]] o an kynsa dhe dhisplegya bryghlin er y bynn. 

An ger anthraks a dheu dhyworth an [[Grek]] ἄνθραξ, an ger Grek rag glow, drefen liw du yn kres goliow kneus. 

==Arwodhow==
Anthraks a yll hwarvos yn peswar furv: kneus, skevens, kolonydhyel ha skityans. Dalleth an arwodhow a hwer ynter unn jydh ha dew vis wosa klevesans. 
* An furv kneus a dhalleth gans bothel vyghan ha hwedh a-derdro a dreyl dhe goli byw dibayn gans kres du. 
* An furv anellans a dhiskwedh terthen, payn brest ha berr-anellans.
* An furv kolonydhyel a dheu gans skit (a yll komprehendya goos), drog torr ha hwyja.
* An furv skityans a dhiskwedh terthen ha goli byw le mayth esa tyller an skityans drogg. 

==Sortow anthraks==
Aswonnys yw 89 eghen dhyffrans a anthraks. 

== Tardhow ==
Usys veu sporow anthraks avel arv bresel vewoniethel. An kynsa tro o pan wrug rebels, proviys gans an luyow almaynek, usya anthraks erbynn Lu Emperourethek Russi yn [[Pow Finn]] yn [[1916]]. Prevys o anthraks gans Unses 731 a Lu Kwantung [[Nihon]] yn Manchuria dres an 1930ow, treweythyow ow klevesa prisners bresel a-borpos, ow ladha milyow. Hwithrys veu anthraks gans luyow an Keffrysysi ynwedh. Yn 1942, klevesys veu Enys Gruinard yn [[Alban]] gans sporow anthraks gans an Lu Bretennek. Difennys o mos dhe'n enys bys dhe 1990 wosa glanheans an [[gweres]] mostys. 

An 2a a vis Ebrel, 1979, dyllys veu sporow dhyworth onan a'n gweythvaow dhe ves a Sverdlovsk yn [[Russi]] a wrug anthraks dres [[an Vresel Yeyn]]. Klevesys veu 94 den ha 64 a verwis. An Unyans Sovyetek a wrug blamya eghen aral a anthraks ow leverel dell wrussons dybri kig klevesys. Byttegyns, wosa henna diskudhys veu bos an tardh kawsys gans dyllans a'n bakteriom dre wall dhyworth gweythva ogas a dhisplegas arvow bewoniethel rag an Unyans Sovyetek. 

Yn mis Gwynngala 2001, danvonys veu niver a lytherow ow komprehendya anthraks dhe nebes kowethyansow media ha politegoryon an [[Statys Unys]]. Kevrennys veu an hwarveansow dhe omsettyansow Gwynngala 11 a hwarvsa nebes dedhyow a-gynsow. 

<gallery class="center" widths="175px" heights="150px">
Skin_reaction_to_anthrax.jpg|Klevesans kneus drefen anthraks
Bacillus_anthracis_Gram.jpg|Bacillus anthracis, an bakteriom a gaws anthraks
Anthrax_-_inhalational.jpg|Skeusen skens klevesys gans anthraks
Pasteur_inoculating_sheep_against_anthrax._Wellcome_L0003758.jpg|Louis Pasteur ow bryghi daves erbynn anthraks
Muzeum_Roberta_Kocha.jpg|Gwithti Robert Koch yn Wolsztyn [[Poloni]]
</gallery>
[[Klass:Klevesow]]