kalan: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Ferhengvan (gotûbêj | beşdarî) Kurteya guhartinê tine |
B +{{bêmînak}} (bi rastker.py |
||
(34 revîzyonên navberî yên ji 5 bikarhênerên din nayên nîşandan) | |||
Rêz 1: | Rêz 1: | ||
{{bnr-h|Kalan}} |
|||
== {{ziman|ku}} == |
== {{ziman|ku}} == |
||
=== Bilêvkirin === |
|||
* {{beş|Navdêr}}: {{ku-IPA}} |
|||
* {{beş|Formeke navdêrê}}: {{IPA|ku|/'kɑ:ˑlɑ:n/}} |
|||
=== Navdêr === |
=== Navdêr === |
||
{{ku-tewîn-nav|kalan|nêr}} |
|||
[[Wêne:Arms_and_Armor.jpg|thumb| |
[[Wêne:Arms_and_Armor.jpg|thumb|250px|Şûrek (li jor) û '''kalan'''ê wî (li jêr).]] |
||
{{ |
{{navdêr|ku|z=n}} |
||
# [[kaloxk]]ê [[şûr]] û [[xencer]]an, [[şilf]], [[derdank]]a [[şûr]] û [[xencer]]an, [[kevlan]]ê [[şûr]] û [[xencer]]an |
# [[kaloxk]]ê [[şûr]] û [[xencer]]an, [[şilf]], [[derdank]]a [[şûr]] û [[xencer]]an, [[kevlan]]ê [[şûr]] û [[xencer]]an |
||
#* |
#* {{jêder|ku|jêgirtin=Ji min bihata min ê ji te re çi bi rê bikira, tu dizanî? Di serî de [[terh]]ek dara [[mazî]]. Cotek kevokên spî. Hespekî [[kumêt]] î [[kap]]reş. [[karxezal|Karxezal]]eke [[kûvî|kovî]]. Xencereke destî û [[kalan]] zîv. [[çiqul|Çiqul]]ek dara [[kinêr]]ê. [[sewil|Sewilek]] ava kaniya [[Girdeşîn]]. Destek [[şal û şapik]]. Goreyeke rîs a sê [[nix]]. Gopalek ji dara [[benav]]ê. [[bazbend|Bazbendek]]. [[qevd|Qevdek]] [[nêrgiz]]an. Baqek [[şuşan]]. Tayek rihan. [[bermil|Bermilek]] beybûn. Gurzek [[qurnefîl]]. Pelek berfa serê çiyayê [[Mereto]]. Kulmek ax ji qebra Bermal û teyrekî baz.|Merdan Newayî: ''Ji bo roja me'', Canemcafem.com, 3/2007}} |
||
==== Herwiha ==== |
|||
⚫ | |||
* [[kevlan]] |
|||
==== Bi alfabeyên din ==== |
==== Bi alfabeyên din ==== |
||
* {{ku-ar |
* {{ku-ar|کالان}} |
||
* {{ku-kr}} |
* {{ku-kr|калан}} |
||
==== Têkilî ==== |
==== Têkilî ==== |
||
{{stûn| |
|||
⚫ | |||
*[[ |
* [[şûr]] |
||
*[[ |
* [[xencer]] |
||
*[[ |
* [[kêr]] |
||
*[[ |
* [[mertal]] |
||
*[[ |
* [[tîr]] |
||
* [[kevan]] |
|||
}} |
|||
==== Bide ber === |
==== Bide ber ==== |
||
*[[kêlan]] |
* [[kêlan]] |
||
*[[kolan]] |
* [[kolan]] |
||
==== |
==== Gotinên pêşiyan ==== |
||
* [[şûr kalanê xwe nabire]] |
|||
⚫ | |||
* [[şûrên tûj xwe di kalanan de nagirin]] |
|||
==== Etîmolojî ==== |
|||
⚫ | |||
Formên ''[[kavlan]], [[kevlan]]'' bi têkilkirina ''kalan'' li gel ''[[kevl]]''an peyda bûne. |
|||
Di nav zimanên îranî de peyv tenê di kurdî de tê bikaranîn. Farisî peyvên {{g|fa|نیام}} (niyam) ya îranî û peyva {{g|fa|غلاف}} (ẍilaf) ya ji erebî bi kar tîne. |
Di nav zimanên îranî de peyv tenê di kurdî de tê bikaranîn. Farisî peyvên {{g|fa|نیام}} (niyam) ya îranî û peyva {{g|fa|غلاف}} (ẍilaf) ya ji erebî bi kar tîne. |
||
{{g|hy|կալան|tr=kalan}} ya ermenî ji kurdî hatiye wergirtin. [[Şablon:Ačaṙean|Ačaṙean]] idia dike ku kurdî ew peyv ji ermenî wergirtiye lê hem bi baweriya [[Şablon:Chyet|Chyet]] û ya me |
{{g|hy|կալան|tr=kalan}} ya ermenî ji kurdî hatiye wergirtin. [[Şablon:Ačaṙean|Ačaṙean]] idia dike ku kurdî ew peyv ji ermenî wergirtiye lê hem bi baweriya [[Şablon:Chyet|Chyet]] û hem jî ya me peyv bi eslê xwe kurdî ye. Ermenî ew ji kurdî wergirtiye ji ber ku peyv di hemû lehceyên kurdî de heye lê di ermenî de tenê di lehceyên rojavayî (lehceyên ermenî yên [[Bakurê Kurdistanê]]) de peyda dibe. Ji xwe peyva xwemalî ya ermenî [[պատյան]] (patyan) e. |
||
Nêzîkiya dengî û têkiliya [[wate]]yî ya peyva kurdî ''kalan'' li gel peyva tirkî ''[[kalkan]]'' ([[mertal]]) ihtimalen tesedifî ye. Peyva tirkî [[hevreh]]ên xwe di zimanên piraniya zimanên [[tirkîkî]] û [[mongolî]] de hene û ne mimkin e ku ew ji kurdî be. Peyva kurdî jî ne ji tirkî ye ji ber ku "ka-" ya tirkî di kurdî de herdem dibe "qa- / qe-" (wek "[[kalın]] > [[qalind]]" û "[[kara]] > [[qere-]]") lê ti caran wek "ka-" namîne. |
|||
;{{biçûk|Çavkanî: |
|||
'''Çavkanî''': [[Şablon:Chyet|Chyet r. 295]], [[Şablon:Tsabolov|Çabolov r. 512-513]] |
|||
* {{Ačaṙean|r=537}} |
|||
* {{Chyet|r=295}} |
|||
* {{Tsabolov|r=512-513}} |
|||
}} |
|||
==== Werger ==== |
==== Werger ==== |
||
{{werger-ser}} |
{{werger-ser}} |
||
* {{Z|de}}: {{W|de|Futteral}}, {{W|de|Scheide|f}}, {{W|de|Umschlag|m}} |
* {{Z|de}}: {{W|de|Futteral}}, {{W|de|Scheide|f}}, {{W|de|Umschlag|m}} |
||
* {{Z| |
* {{Z|de}}: {{W|de|Schwertscheide|m}}, {{W+|de|Scheide|m}} |
||
⚫ | |||
* {{Z|rup}}: {{W|rup|teacã|m}} |
* {{Z|rup}}: {{W|rup|teacã|m}} |
||
* {{Z|ba}}: {{W|ba|ҡын|sc=Cyrl}} |
* {{Z|ba}}: {{W|ba|ҡын|sc=Cyrl}} |
||
* {{Z|be}}: {{W|be|но́жны|f |
* {{Z|be}}: {{W|be|но́жны|f|p}}, {{W|be|по́хва|m}}, {{W|be|по́хвы|f|p}} |
||
* {{Z|bg}}: {{W+|bg|ножница|m}} |
* {{Z|bg}}: {{W+|bg|ножница|m}} |
||
* {{Z|my}}: {{W+|my|ဓားအိမ်|sc=Mymr}} |
* {{Z|my}}: {{W+|my|ဓားအိမ်|sc=Mymr}} |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
* {{Z|cs}}: {{W+|cs|pochva|m}} |
* {{Z|cs}}: {{W+|cs|pochva|m}} |
||
⚫ | |||
* {{Z|da}}: {{W+|da|skede}} |
* {{Z|da}}: {{W+|da|skede}} |
||
* {{Z| |
* {{Z|ar}}: {{W|ar|غِمْد|n}} |
||
⚫ | |||
* {{Z|eo}}: {{W+|eo|glavingo}} |
* {{Z|eo}}: {{W+|eo|glavingo}} |
||
* {{Z|et}}: {{W|et|mõõgatupp}} |
* {{Z|et}}: {{W|et|mõõgatupp}} |
||
* {{Z| |
* {{Z|fa}}: {{W+|fa|غلاف}}, {{W+|fa|قراب}}, {{W+|fa|نیام}} |
||
⚫ | |||
* {{Z|fr}}: {{W+|fr|fourreau|n}} |
* {{Z|fr}}: {{W+|fr|fourreau|n}} |
||
* {{Z|gd}}: {{W|gd|duille|m}}, {{W|gd|fraighe|m}} |
|||
* {{Z|gl}}: {{W|gl|vaíña|m}} |
* {{Z|gl}}: {{W|gl|vaíña|m}} |
||
* {{Z| |
* {{Z|hi}}: {{W+|hi|मियान|m}} |
||
* {{Z| |
* {{Z|nl}}: {{W+|nl|schede|m}} |
||
⚫ | |||
* {{Z|he}}: {{W+|he|נדן|n}} |
* {{Z|he}}: {{W+|he|נדן|n}} |
||
⚫ | |||
* {{Z|en}}: {{W|en|sheath}}, {{W|en|scabbard}} |
* {{Z|en}}: {{W|en|sheath}}, {{W|en|scabbard}} |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
* {{Z|io}}: {{W+|io|gaino}} |
|||
* {{Z|ga}}: {{W|ga|truaill|m}} |
* {{Z|ga}}: {{W|ga|truaill|m}} |
||
* {{Z|it}}: {{W+|it|fodero|n}} |
* {{Z|it}}: {{W+|it|fodero|n}} |
||
⚫ | |||
* {{Z|ja}}: {{W+|ja|鞘|tr=さや, saya}} |
* {{Z|ja}}: {{W+|ja|鞘|tr=さや, saya}} |
||
* {{Z|ko}}: {{W+|ko|칼집}}, {{ |
* {{Z|ca}}: {{W+|ca|beina|m}} |
||
* {{Z|ko}}: {{W+|ko|칼집}}, {{W|ko|대검집}} |
|||
* {{Z|la}}: {{W|la|vāgīna|m}} |
* {{Z|la}}: {{W|la|vāgīna|m}} |
||
* {{Z|lv}}: {{W+|lv|maksts}} |
* {{Z|lv}}: {{W+|lv|maksts}} |
||
* {{Z|lt}}: {{W|lt|makštis|n}} |
* {{Z|lt}}: {{W|lt|makštis|n}} |
||
* {{Z|mk}}: {{W|mk|канија|m}}, {{ |
* {{Z|mk}}: {{W|mk|канија|m}}, {{W|mk|корица|m}}, {{W|mk|ножница|m}} |
||
⚫ | |||
* {{Z|mn}}: {{W+|mn|хуй}} |
* {{Z|mn}}: {{W+|mn|хуй}} |
||
* {{Z|fa}}: {{W+|fa|غلاف}}, {{t+|fa|قراب}}, {{t+|fa|نیام}} |
|||
* {{Z|pl}}: {{W+|pl|pochwa|m}} |
* {{Z|pl}}: {{W+|pl|pochwa|m}} |
||
* {{Z|pt}}: {{W+|pt|bainha|m}} |
* {{Z|pt}}: {{W+|pt|bainha|m}} |
||
* {{Z|ro}}: {{W+|ro|teacă|m}} |
* {{Z|ro}}: {{W+|ro|teacă|m}} |
||
* {{Z|ru}}: {{W+|ru|но́жны|nt}} |
* {{Z|ru}}: {{W+|ru|но́жны|nt}} |
||
⚫ | |||
* {{Z|sh}}: {{W|sh|ножница|f|sc=Cyrl}}, {{W+|sh|nožnica|m}} |
* {{Z|sh}}: {{W|sh|ножница|f|sc=Cyrl}}, {{W+|sh|nožnica|m}} |
||
* {{Z|sk}}: {{W+|sk|pošva|m}} |
* {{Z|sk}}: {{W+|sk|pošva|m}} |
||
* {{Z|sl}}: {{W+|sl|nožnica|m}} |
* {{Z|sl}}: {{W+|sl|nožnica|m}} |
||
* {{Z|es}}: {{W+|es|vaina|m}} |
* {{Z|es}}: {{W+|es|vaina|m}} |
||
* {{Z|sv}}: {{W+|sv|skida|c}}, {{ |
* {{Z|sv}}: {{W+|sv|skida|c}}, {{W+|sv|balja|c}}, {{W+|sv|slida|c}} |
||
* {{Z|tl}}: {{W|tl|kaluban}}, {{ |
* {{Z|tl}}: {{W|tl|kaluban}}, {{W|tl|bayna}} |
||
* {{Z|th}}: {{W+|th|ฝัก}} |
* {{Z|th}}: {{W+|th|ฝัก}} |
||
* {{Z|tr}}: {{W+|tr|kın}} |
* {{Z|tr}}: {{W+|tr|kın}} |
||
* {{Z|uk}}: {{W|uk|пі́хви|f |
* {{Z|uk}}: {{W|uk|пі́хви|f|p}}, {{W|uk|пі́хва|m}} |
||
* {{Z|vi}}: {{W+|vi|vỏ}}, {{ |
* {{Z|vi}}: {{W+|vi|vỏ}}, {{W|vi|bao kiếm}} |
||
* {{Z|vo}}: {{W+|vo|denavead}} |
* {{Z|vo}}: {{W+|vo|denavead}} |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
{{werger-bin}} |
{{werger-bin}} |
||
=== Formeke navdêrê === |
|||
{{navdêr|ku}} |
|||
# ''[[form]]a [[pirhejmar]] ya [[çemandî]] ji [[peyv]]a'' '''[[kal]]''' ([[pîr]]) |
|||
==== Etîmolojî ==== |
|||
Ji {{qertaf|ku|kal|-an}}. |
|||
== {{ziman|tr}} == |
== {{ziman|tr}} == |
||
=== Rengdêr === |
=== Rengdêr === |
||
{{ |
{{rengdêr|tr}} |
||
# [[mayinde]], ya ku [[man|dimîne]] |
# [[mayinde]], ya ku [[man|dimîne]] |
||
#* {{bêmînak|tr}} |
|||
# [[berma]] |
# [[berma]] |
||
#* {{bêmînak|tr}} |
|||
# [[mayînde]] |
# [[mayînde]] |
||
#* {{bêmînak|tr}} |
|||
# [[mayî]], [[bermayî]] |
# [[mayî]], [[bermayî]] |
||
#* {{bêmînak|tr}} |
|||
# [[mayîne]] |
# [[mayîne]] |
||
#* {{bêmînak|tr}} |
|||
==== Etîmolojî ==== |
|||
Ji {{qertaf|tr|kalmak|cuda1=kal-|-an}}. |
Guhartoya herî nû ya 11:02, 23 kanûna pêşîn 2023
Bilêvkirin
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]Zayenda nêr a binavkirî | ||
---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | kalan | kalan |
Îzafe | kalanê | kalanên |
Çemandî | kalanî | kalanan |
Nîşandera çemandî | wî kalanî | wan kalanan |
Bangkirin | kalano | kalanino |
Zayenda nêr a nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | kalanek | kalanin |
Îzafe | kalanekî | kalanine |
Çemandî | kalanekî | kalaninan |
kalan nêr
- kaloxkê şûr û xenceran, şilf, derdanka şûr û xenceran, kevlanê şûr û xenceran
- Ji min bihata min ê ji te re çi bi rê bikira, tu dizanî? Di serî de terhek dara mazî. Cotek kevokên spî. Hespekî kumêt î kapreş. Karxezaleke kovî. Xencereke destî û kalan zîv. Çiqulek dara kinêrê. Sewilek ava kaniya Girdeşîn. Destek şal û şapik. Goreyeke rîs a sê nix. Gopalek ji dara benavê. Bazbendek. Qevdek nêrgizan. Baqek şuşan. Tayek rihan. Bermilek beybûn. Gurzek qurnefîl. Pelek berfa serê çiyayê Mereto. Kulmek ax ji qebra Bermal û teyrekî baz. — (Merdan Newayî: Ji bo roja me, Canemcafem.com, 3/2007)
Herwiha
[biguhêre]Bi alfabeyên din
[biguhêre]Têkilî
[biguhêre]Bide ber
[biguhêre]Gotinên pêşiyan
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]Hevrehên soranî کالان (kalan) û کێلان (kêlan), zazakî kalanî / kalenî, hewramî kêlane... hemû ji zimanên îranî *kārta-dāna- (kêrdank): *karte-dane- > *kart-dan > *kardan > *karan > kalan.
Formên kavlan, kevlan bi têkilkirina kalan li gel kevlan peyda bûne.
Di nav zimanên îranî de peyv tenê di kurdî de tê bikaranîn. Farisî peyvên نیام (niyam) ya îranî û peyva غلاف (ẍilaf) ya ji erebî bi kar tîne.
կալան (kalan) ya ermenî ji kurdî hatiye wergirtin. Ačaṙean idia dike ku kurdî ew peyv ji ermenî wergirtiye lê hem bi baweriya Chyet û hem jî ya me peyv bi eslê xwe kurdî ye. Ermenî ew ji kurdî wergirtiye ji ber ku peyv di hemû lehceyên kurdî de heye lê di ermenî de tenê di lehceyên rojavayî (lehceyên ermenî yên Bakurê Kurdistanê) de peyda dibe. Ji xwe peyva xwemalî ya ermenî պատյան (patyan) e.
Nêzîkiya dengî û têkiliya wateyî ya peyva kurdî kalan li gel peyva tirkî kalkan (mertal) ihtimalen tesedifî ye. Peyva tirkî hevrehên xwe di zimanên piraniya zimanên tirkîkî û mongolî de hene û ne mimkin e ku ew ji kurdî be. Peyva kurdî jî ne ji tirkî ye ji ber ku "ka-" ya tirkî di kurdî de herdem dibe "qa- / qe-" (wek "kalın > qalind" û "kara > qere-") lê ti caran wek "ka-" namîne.
- Çavkanî:
- Հրաչեայ Աճառեան։ Հայերէն արմատական բառարան. Երեւանի Համալսարանի Հրատարակչութիւն, Երեւան, 1926։ [Hračʿeay Ačaṙean: Ferhenga rehên ermenî. Weşanên Zanîngeha Êrîvanê, 1926.]
- Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press, r. 295.
- Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010, r. 512-513
Werger
[biguhêre]- Almanî: Futteral → de, Scheide → de m, Umschlag → de m
- Almanî: Schwertscheide → de m, Scheide → de m
- Aromanî: teacã → roa-rup m
- Başkîrî: ҡын → ba (qïn)
- Belarusî: но́жны → be m an pj (nóžny), по́хва → be m (póxva), по́хвы → be m an pj (póxvy)
- Bulgarî: ножница → bg m (nožnica)
- Burmayî: ဓားအိမ် → my (dha:im)
- Çekî: pochva → cs m
- Çînî: 鞘 → zh (qiào), 劍鞘 → zh, 剑鞘 → zh (jiànqiào), 刀鞘 → zh, 刀鞘 → zh (dāoqiào)
- Danmarkî: skede → da
- Erebî: غِمْد → ar n (ḡimd)
- Ermenî: պատյան → hy (patyan)
- Esperantoyî: glavingo → eo
- Estonî: mõõgatupp → et
- Farisî: غلاف → fa, قراب → fa, نیام → fa
- Fînî: tuppi → fi, huotra → fi
- Fransî: fourreau → fr n
- Gaelîka skotî: duille → gd m, fraighe → gd m
- Galîsî: vaíña → gl m
- Hindî: मियान → hi m (miyān)
- Holendî: schede → nl m
- Îbranî: נדן → he n
- Îdoyî: gaino → io
- Îngilîzî: sheath → en, scabbard → en
- Îrlendî: truaill → ga m
- Îtalî: fodero → it n
- Îzlendî: skálpur → is n
- Japonî: 鞘 → ja (さや, saya)
- Katalanî: beina → ca m
- Koreyî: 칼집 → ko (kaljip), 대검집 → ko (daegeomjip)
- Latînî: vāgīna → la m
- Latviyayî: maksts → lv
- Lîtwanî: makštis → lt n
- Makedonî: канија → mk m (kanija), корица → mk m (korica), ножница → mk m (nožnica)
- Mecarî: hüvely → hu
- Mongolî: хуй → mn (huj)
- Polonî: pochwa → pl m
- Portugalî: bainha → pt m
- Romanyayî: teacă → ro m
- Rusî: но́жны → ru nt (nóžny)
- Sirboxirwatî: ножница → sh m, nožnica → sh m
- Slovakî: pošva → sk m
- Slovenî: nožnica → sl m
- Spanî: vaina → es m
- Swêdî: skida → sv g, balja → sv g, slida → sv g
- Tagalogî: kaluban → tl, bayna → tl
- Tayî: ฝัก → th (fàk)
- Tirkî: kın → tr
- Ûkraynî: пі́хви → uk m an pj (píxvy), пі́хва → uk m (píxva)
- Viyetnamî: vỏ → vi, bao kiếm → vi
- Volapûkî: denavead → vo
- Yûnaniya kevn: κολεός → grc n (koleós)
- Yûnanî: θηκάρι → el nt (thikári)
Formeke navdêrê
[biguhêre]kalan
Etîmolojî
[biguhêre]Rengdêr
[biguhêre]kalan
- mayinde, ya ku dimîne
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
- berma
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
- mayînde
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
- mayî, bermayî
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
- mayîne
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)