زمانێ فارسی

فارسی
فارسی
وەلاتێن لێ تێئا خافتن	ئیران ئەفخانستان تاجیکستان پاکستان ئووزبێکستان
ئاخڤەرێن زمانێ زکماکی	70 ملیۆن
مالباتا زمانی	زمانێن هندئوو ئە ورۆپی زمانێن هندئوو ئی رانی زمانێنئی رانی زمانێنئی رانی یێن رۆژاڤا زمانێنئی رانی یێن باشوور-رۆژاڤا فارسی
ئاوایێن کەڤن ئەخمینی ساسانی زمانێ فارسی
سیستەما نڤیسێ	تیپێنئە رەبی
کۆدێن زمانی
Iسئۆ 639-1	فا
Iسئۆ 639-2	پەر (ب)	فاس (ت)
Iسئۆ 639-3	فاس – ماجرۆلانگواگە ندڤدوال جۆدەس: پەس – فارسیا رۆژاڤا پرس – فارسیا رۆژهلات تگک – تاجیکی اق – ئاماق بهه – بوکهارج هاز – حەزارەگی ژپر – دزهد پهڤ – پاهلاڤان دەه – دەهوار ژدت – ژوهور تتت – تاتی
جهێ کو فارسی زمانێ زکماکە یە

فارسیئا ن ژی فارسی زمانەکی ژ کۆما زمانێن یندۆ-ەورۆپی یە. زمانناس فارسی دخن بەشائی ندۆ-یرانیئوو دبێژن کو فارسی یەک ژ زمانێن بەشا باشووری رۆژاڤایێئی رانێ یە. فارسی ب کوردی رە د وارێ زمان دە ژ نێز ڤە جیرانئە .

حەژمار

فارسی زمانە گەلێ فارسئە . حن ئەفخانئوو تاجیکستان ژی ب فارسی وەک زمانێ دویەم داخڤن. لئی رانێ 70 ملیۆن، ل ئەفخانستانە 30 ملیۆن، ل تاجیکستانێ 9 ملیۆنئوو ل ئووزبێکستانێ 7 ملیۆن کەس ب فارسی داخڤن. یانی ل جیهانێ دە 110 ملیۆن کەس فارسی دزانن.

دیرۆک

زمانێ فارسی چەند دەورانئوو مەرهەلەیێ دیرۆکێ پشت سەرێ خوە خستنە تا گهیشتیە ڤر.ئە ڤ زمان یەکەم جار د سەردەما حەخانەنشیان دە هات نڤیسین کو بەلگەیێن وێ ب ناڤێ فارسیا کەڤن تێ ناس کرن. پشتی فارسیا کەڤن فارسیا ناڤینئە ،ئوو پشتی وێ ژی فارسیا دەریئا ن ژی فارسیا نووئوو د داویێ دە ژی فارسیا مۆدەرن پەیدا بوو.

وێژەیا فارسی

 گۆتارا بنگەهین: وێژەیا فارسی

دیوانا حافزێ شیرازی، وێنەسازیا نیگارۆکێ، پەرسیا، 1585

دیرۆکا وێژەیا فارسی دکارە ژ هەتا سەردەما کەڤنارە ڤە وەرە شۆپاندن. نموونەیێن یەکەمئێ ن هەلبەستڤانیائی رانی، یا کو بەرێ مۆدەلا رەوانبێژیا کەڤنەشۆپی یە، ددە نیشاندن د گاتهایان (سترانان)، پەرچەیێن کەڤنئێ ن ئاڤەستایێ، نڤیسارائۆ لا زەردەشتی دە (بنێرە ژی زەردەشت). ژئا لیەکی دن ڤە، هەلبەستڤانیا فارسی بەهسا تەڤاهی چاندا هەلبەستا کلاسیکئا ل جهەن بلند یێنئی رانێ دکە کو ب زمانێ نڤیسکی فارسی هاتە چێکرن.ئە و ب ژێدەرا خوە ژ دەڤەرا کو نهائی ران،ئە فخانستان، تاجیکستانئوو ئوو زبێکستانێ پێک تێ، بوو. وەکی دن، زمانێ فارسی ژ بۆ سەردەمەک پر درێژ زمانێ چاندیئوو فەرمی یێن Iراقێ، پاکستانئوو باکورێ حندستانێ بوو. ل ڤر، د هەمان دەمێ دە، هن هەلبەستڤانێن هەری ناڤدارئێ ن فارس ژی دژیان.

حەلبەستڤانی ل قادا چاندیئوو زمانی یا فارسی دە پر ب قیمەتئە ، دا کو جهێ چاندا فارسی هەژمارەک هەلبەستێن ناڤدارئوو سەرفراز هلبەراندیە. حەلبەستڤانێن فارسی ب سەدسالان باندۆر ل چاندئوو زمانێن دن کرنە، د ناڤ دە هەلبەستڤانێئا لمان گۆەتهە، کو بەرهەما وی وەست-öستلجهەر دوان ل سەر بنگەها هەلبەستڤانیا کلاسیکئا فارسی یە.

رێزمانا فارسی

 گۆتارا بنگەهین: رێزمانا فارسی

رێزمانا فارسی (ب فارسی: دستور زبان فارسی-دەستوورێ زەبانێ فارسی) رێزمانا زمانێ فارسی یە.

جیناڤ

جیناڤ ب فارسی وەک ضمیر(زەمیر) تێ زانین.

	یەکژمار	پرژمار
شەخسێ یەکەم	من (مەن) ەز، من	ما (ما) ەم، مە
شەخسێ دویەم	تو (تۆ) تو، تە	شما (شۆما) هوون، وە
شەخسێ سێیەم	او (وو) ەو، وێ، وی	آنها (انها) ەو، وان

حۆکەر

1. بنابرین (بەنابەرین/ ژ بەر ڤێ)
2. شاید (شایەد/ شایەد،بەلکی)
3. توسط (ب/پێ)
4. معمولا (ب گشتی)
5. هرگز (قەت)
6. به غیر از (ژ بلی)
7. به موقع (د وەختێ خوە دە)

رەنگدێر

1. بیشتر (بێهتر)

لێکەر

 گۆتارا بنگەهین: لێکەرێن فارسی

جورەیێن لێکەران

1. لێکەرێن سادە: خوردن(خۆردەن/خوارن)، دیدن(دیدەن/دیتن)
2. لێکەرێن پیشڤەندی:ژ پێڤەکەکئوو لێکەرەکە سادە تێ چێکرن. میناک; برگشتن(بەر گەشتەن/ڤەگەرین)، برداشتن(بەرداشتەن/هلگرتن،وەرگرتن،ژێبرن)
3. لێکەرێن مۆرەکەب: ژ ناڤدێر، رەنگدێرئوو لێکەرەکێ سادە تێ چێکرن. میناک; زمین خوردن(زەمین خۆردەن/کەتن)، کمک کردن(کۆمەک کەردەن/الی کرن،هاری کرن)
4. لێکەرێن پیشڤەندی یێن مۆرەکەب:ئە ڤ لێکەران ژ ناڤدێرەک، پێڤەکەکئوو لێکەرەکێ سادە تێ چێکرن. میناک;سردرآوردن(سەردەراڤەردەن/تێگەهشتن، فێمکرن)،سرباززدن(سەرباززەدەن/رەد کرن)
5. لێکەرێنئە بارەتی: به پایان رساندن(بە پایان رەساندەن)
6. لێکەرێن یەک شەخسە: خوش آمدن(خۆشئا مەدەن)

د فارسی دە زەمان

زەمانی هالێئە خباری

ب فارسی وەک زمان حال اخباری (زەمانی هالێئە خباری) تێ نڤیسین. د کورمانجی دە مقابلێ دەما نهائوو فەرەهئە .

زەمانێ گۆزەشتەیی سادە

ب فارسی وەک زمان گذشتهی ساده(زەمانی هالیئە خباری) تێ نڤیسین. ب کورمانجیئە م دبێژن دەما سادە یا بۆری

زەمانێ گۆزەشتەییئە ستەمراری

ب فارسی وەک زمان گذشتهی استمراری(زەمانی گۆزەشتەییئە ستەمراری) تێ نڤیسین.

حالێئە لتەزامیئوو ئە مر

ب فارسی وەک حال التزامی(هالێئە لتەزامی)ئوو حال امر(هالێئە مر) تێ نڤیسین.

داچەک

داچەکێن سەرەک د زمانێ فارسی دەئە ڤ ن;

1. برای (بەرای): ب کورمانجی ژ بۆ تێ بکارانین
2. تا(تا): ب کورمانجی تا تێ بکارانین
3. در(دەر): ب کورمانجی د..دا تێ بکارانین
4. به(بێ): ب کورمانجی ب تێ بکارانین
5. را: ب کورمانجی را تێ بکارانین
6. از: ب کورمانجی ژ تێ بکارانین
7. پیش: ب کورمانجی پێشی تێ بکارانین

• ئەلفابێیا کوردیئوو بنگەهێن گرامەرا کوردمانجی-جەلادەت بەدیرخان، وەشانێن نەفەلێ 2002
• حئوسئەIن مئوحئاممئەد-کورتەنەرینەک ل هن بەشێن رێزمانا کوردی [1]
• رێزمانا کوردی یا کورمانجی-ئا بدوللاه کاراباخ [2]
• دستور کاربردی-فاطمه جعفری (دەستوورێ کاربەردی-فاتەما جە'ەفەری)

فەرهەنگۆک

ژمار

• 1-یێک
• 2-دو
• 3-سێ
• 4-چاهار
• 5-پەنج
• 6-شش/شێش
• 7-هەفت
• 8-هەشت
• 9-نوه
• 10-دەه
• 11-یازدەه
• 12-دەڤازدەه
• 13-سیزدەه
• 14-چاهاردەه
• 15-پانزدەه
• 16-شانزدەه
• 17-هێفدەه
• 18-هێژدەه
• 19-نووزدەه
• 20-بیست
• 21-بیستویێک
• 22-بیستودو
• 30-سی
• 40-چێهێل
• 50-پەنجاه
• 60-شەست
• 70-هەفتاد
• 80-هەشتاد
• 90-نەڤەد
• 100-ساد
• 200-دێڤیست
• 300-سیسەد
• 1000-هەزار
• 10000-دەه هەزار
• 1000000-میلیوون
• 1000000000-میلیارد

رەنگ

• شین-ابی
• سۆر-سورخ/قەرمەز سورخ
• زەر-زەرد
• کەسک-سەبز
• چاکار-قەهڤێی
• بنەفش-بەنەفش
• گەور-تووس
• نارنجی-نارێنجی
• سپی-سێپید/سێفید- سپید
• رەش/سیاه/مێشک

لێکەر

 گۆتارا بنگەهین: لێکەرێن فارسی

(لێکەرێن فارسی)

• امەدەن(بیا)-هاتن
• رەفتەن(بەرۆو)-چوون
• بودەن(باش)-بوون/بن
• شۆدەن(بەشۆو)-بوون، چێبوون، چوون
• کەردەن(بەکۆن)-کرن/کردن
• شۆستەن(بەشوی)-شووشتن
• دانستەن(بەدان)-زانین
• گەرەفتەن(بەگر)-گرتن
• گیریستەن(بەگیر)-گرین
• ستەدەن(بەستان)-ستاندن
• ماندەن(بەمان)-مان
• دیدەن(بەبین)-دیتن
• شەندەن(بەشنەو)-بهستن
• پۆرسدەن(بەپۆرس)-پرسن/پرس کرن
• تەرسدەن(بەتەرس)-ترسن/بزدن
• خانددەن(بەخاند)-کەنین
• خاستەن(بەخوەه)-خوەستن/وشتن
• نەڤەشتەن(بەنەڤس)-نڤیسن
• اڤختەن(بەاڤیز)-القاندن
• خەرف زەدەن(بەزەن)-اخافتن/پەیڤن/قسەی کرن/
• گۆفتەن(بەگو)-گۆتن/ووتن
• دۆشنام گۆفتەن(بەگو)-دوژن کرن
• خاندەن(بەخۆن)-خوەندن/خووەندن
• ڤاکەردەن(ڤاکۆن)-ڤەکرن
• فاهمدەن(بەفاهم)-فەهم کرن
• باردەن(بەبار)-بارن
• سوختەن(بەسوز)-شەوتن
• هشتەن(بەهێل)-هشتن
• مێکدەن(بەمێک)مێتن
• نگێرستەن(بەنگێر)-نێرن/سێر کرن

نموونەیێن فارسی

• نامێ شۆما چست (اخافتنا رۆژانە:نامێ شۆما چیە):ناڤێ وە چ یە؟
• نامێ تۆ چست (اخافتنا رۆژانە: چیە):ناڤێ تە چ یە؟
• ئەهلێ کوجا (اخافتنا رۆژانە: کوجایە):ژ کوودەری؟
• چەتۆر؟:چاوانی/چتۆنی/چتوویی/چلوویی/چەری/چتۆلی؟
• زەبانێ فارس بەلەدد؟/فارسی مدان؟:زمانێ فارسی دزانی؟/فارسی دزانی؟
• بەلی بەلەدەم/ئارێ مدانەم:ئەرێ دزانم
• نەخەیر بەلەد نستەم/نە، نەمدانەم:نا، نیزانم
• ساەت چاندئا ست (اخافتنا رۆژانە: چاندە): ساەت چ یە؟ / ساەت چەندئە ؟
• تۆ چاند سâلە-ی: تو چەند سالی یی؟
• تۆ چەند سالەگییی؟: تو چەند سالی یی؟
• سە روزئە (-ست) کێ هەنوز جز نەخۆردەم: سێ رۆژئە کۆئە ز هین تشتەک نەخوارم (نەخوارد)
• دەستێ تۆ دەرد نەبنە(-د):دەستێ تە دەرد نەبینە، مالا تەئا ڤا!
• تۆ چ مکهاهە؟: تو چ دخوازە؟
• خۆدا بۆزۆرگەست: خوێدا مەزنا
• خۆداهافıز /ئۆ خر بە! حاترە تە!
• خەیل خۆشمەزە / زەهف خوەشا

دانەزانا گەردوونی یا مافێن مرۆڤ-بەند 1

زمانێ فارسی

"حەمە مەردۆمئا زاد بە دۆنیا میایەندئۆ ئە ز لەهازە هەیسیەتئۆ هۆقوق با هەم بەرابەرەند. حەمە دارایێ هووشئۆ ڤێجدان هەستەندئۆ بایەد بە یەکدگەر با روهێ بەرادەری رەفتار کۆنەند."

زمانێ کوردی

"حەموو مرۆڤئا زاد تێن دنیایێئوو د وەقارئوو مافان دە وەکهەڤن. حەموو خوەدی هشئوو ڤیجدان نئوو دڤێ ل هەمبەر هەڤ ب روهێ براتیێ بلڤن."

مژارێن تێکلدار

• دیرۆکائی رانێ
• ئیران
• ئەفخانستان
• تاجیکستان
• گەلێ فارسێ