Tengava Stembolê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Tengava Stembolê

İstanbul Boğazı
Tengava Stembolê İstanbul Boğazı
Tengav
	Koordînat: 41°7′10″Bk 29°4′31″Rh / 41.11944°Bk 29.07528°Rh
Parzemîn	Asya, Ewropa
Dewlet	Tirkiye
Li beşa îdarî	Stembol (parêzgeh) ;
	biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere

← Cudahiya kevntir

Content deleted Content added

DîtbarîWîkînivîs

Inline

Guhartoya herî nû ya 20:32, 27 gulan 2024

Tengava Stembolê an jî Bosfor (bi tirkî: Boğaziçi, bilêvkin: Boxazîçî) tengava Ewropa û Asyayê li hev vediqatîne ye. Ew Deryaya Reş û Deryaya Marmara digîhîna hev, li ser Tengava Çanakkaleyê re jî digîhine Deryaya Êge û Deryaya Navîn. Dirêjahiya xwe 30 km, firehiya xweya herî biçûk di nevbara Kandilli û Aşiyan de bi 700 m ye. Nevbara Anadoluhîsari û Rumelîhîsari jî 750 m ye. Kûr bûna wê di 36 m de heta 124 m heye.

Li dor Tengavê, di Stenbolê da, kêmzêde 13 milyon kes dijî ne.

Li ser Tengava Stenbolê du piran hene. Li wan yek Pira Bosforê ye, dirêjahiya wê 1.074 m ye. Di 1973'an de hat çêkirin. Piraya din jî Pira Fatih Sultan Mehmet e. Dirêjahiya wê jî 1.090 m ye û di sala 1988'an de hat temamkirin. Li ser çêkirina pirakê sêyem jî li TirkiyeyÊ gotgot berê dehêne.

Di Bosforê de rêhesinakê tengavê di bin avê re derbaz ke, bi navê Marmara, jî tê çêkirin. Gorî planan ew dike di 2008'an de varê temam kirin. 1.400 m kûr bûna kê 55 m de dike Bosforê derbaz bike.

Nav

Bosfor di Yewnanî de bosphoros(Βόσπορος), bigumanî Phôsphoros de ango "bihurka ga" de tê ye.

Dîrok

Gorî Erdnasîvanan berê Deryaya Reş deryakê hundur, wek golakê bû. Paş sîpan heliyan şinda, şîpakê lez di Deryaya Reş de berva Deryaya Marmara çû, û ji bo wê Bosfor pêk hat.

Ji bo Tengava Stenbolê Deryaya Reş û Deryaya Navîn digîhîştîna hev, di dîrok de gelek gerîng bû. Ji bo wê Konstantîn I padişahî Roman di 330 b.z. li wê derê dî û li wir bajarê Konstantînople çêkir. Paş re jî bû paytexta Împaratoriya Romayê Rojhelat. Di 1453an vir de jî, paş Mehmet II ew dera dagir kir şinda, bû Îstanbul û paytexta Împeratoriya Osmanî ye.

Îroj

Ji bo cîh xwe, nevbara Ewropa û Asyayê de ye û ji bo barkêşî deryan, li ser wê gelek ceng bûbûn. Bi taybatî Şerê Cîhana Yekemîn de, ji bo ew derê kontrol kin Dijwarên Hevalbendî (İttifak) êrîşa Tengava Çanakkaleyê û wir kirin. Lê nikanîn dest xwe xin. Dûv şerê re di 1936an de bi Peyvname Montreux re kontrol bi temamî dest Tirkiye de ma.

Giredanê der

Di pirtûkoka Tirkiye de Tengava Stenbol ^{Girêdana arşîvê 2007-03-11 li ser Wayback Machine}

@@ Rêz 1: / Rêz 1: @@
+{{Agahîdank wargeh/wîkîdane
-[[Wêne:Istambul and Bosporus big.jpg|thumb|240px|Tengava Stenbolê - ji ezmên de]]
+| mapframe           = na
-[[Wêne:Mk Istanbul SchwarzesMeer.jpg|thumb|240px|Tengav ber Deryaya Reş]]
+}}
 [[Wêne:Most Bosfor Istambuł RB1.jpg|thumb|240px|Pira Bosforê]]
-[[Wêne:Karte_bosporus.jpg|thumb|240px|Tengava Stenbolê di sala [[1888]]'an de]]
+[[Wêne:Karte_bosporus.jpg|thumb|240px|Tengava Stenbolê di sala [[1888]]'an de|çep]]
-'''Tengava Stenbolê''' an jî '''Bosfor''' (tr: ''Boğaziçi'' [bilêvkin: Boxazîçî]) tengava [[Ewropa]] û [[Asya]]yê li hev vediqatîne ye. Ew [[Deryaya Reş]] û [[Deryaya Marmara]] digîhîna hev, li ser [[Tengava Çanakkaleyê]] re jî digîhine [[Deryaya Êge]] û [[Deryaya Navîn]]. Dirêjahîya xwe 30 km, firehîya xweya herî biçûk di nevbara [[Kandilli]] û [[Aşiyan]] de bi 700 m ye. Nevbara [[Anadoluhîsari]] û [[Rumelîhîsari]] jî 750 m ye. Kûr bûna wê di 36 m de heta 124 m heye.
+'''Tengava Stembolê''' an jî '''Bosfor''' (''{{bi-tr|Boğaziçi}}'', bilêvkin: Boxazîçî) tengava [[Ewropa]] û [[Asya]]yê li hev vediqatîne ye. Ew [[Deryaya Reş]] û [[Deryaya Marmara]] digîhîna hev, li ser [[Tengava Çanakkaleyê]] re jî digîhine [[Deryaya Êge]] û [[Deryaya Navîn]]. Dirêjahiya xwe 30 km, firehiya xweya herî biçûk di nevbara [[Kandilli]] û [[Aşiyan]] de bi 700 m ye. Nevbara [[Anadoluhîsari]] û [[Rumelîhîsari]] jî 750 m ye. Kûr bûna wê di 36 m de heta 124 m heye.
 Li dor Tengavê, di Stenbolê da, kêmzêde 13 milyon kes dijî ne.
-Li ser Tengava Stenbolê du piran hene. Li wan yek [[Pira Bosforê]] ye, dirêjahiya wê 1.074 m ye. Di [[1973]]'an de hat çêkirin. Piraya din jî [[Pira Fatih Sultan Mehmet]] e. Dirêjahîya wê jî 1.090 m ye û di sala 1988'an de hat temamkirin. Li ser çêkirina pirakê sêyem jî li [[Tirkiye]]yÊ gotgot berê dehêne.
+Li ser Tengava Stenbolê du piran hene. Li wan yek [[Pira Bosforê]] ye, dirêjahiya wê 1.074 m ye. Di [[1973]]'an de hat çêkirin. Piraya din jî [[Pira Fatih Sultan Mehmet]] e. Dirêjahiya wê jî 1.090 m ye û di sala 1988'an de hat temamkirin. Li ser çêkirina pirakê sêyem jî li [[Tirkiye]]yÊ gotgot berê dehêne.
 Di Bosforê de rêhesinakê tengavê di bin avê re derbaz ke, bi navê [[Marmara]], jî tê çêkirin. Gorî planan ew dike di [[2008]]'an de varê temam kirin. 1.400 m kûr bûna kê 55 m de dike Bosforê derbaz bike.
@@ Rêz 15: / Rêz 16: @@
 == Dîrok ==
-Gorî [[Erdnasîvan]]an berê Deryaya Reş deryakê hundur, wek golakê bû. Paş sîpan helîyan şinda, şîpakê lez di [[Deryaya Reş]] de berva [[Deryaya Marmara]] çû, û ji bo wê Bosfor pêk hat.
+Gorî [[Erdnasîvan]]an berê Deryaya Reş deryakê hundur, wek golakê bû. Paş sîpan heliyan şinda, şîpakê lez di [[Deryaya Reş]] de berva [[Deryaya Marmara]] çû, û ji bo wê Bosfor pêk hat.
-Ji bo Tengava Stenbolê [[Deryaya Reş]] û [[Deryaya Navîn]] digîhîştîna hev, di dîrok de gelek gerîng bû. Ji bo wê [[Konstantîn I]] padişahî [[Roman]] di [[330 b.z.]] li wê derê dî û li wir bajarê [[Konstantînople]] çêkir. Paş re jî bû paytexta [[Împaratoriya Romayê Rojhelat]]. Di [[1453]]an vir de jî, paş [[Mehmet II]] ew dera dagir kir şinda, bû Îstanbul û paytexta [[Împeratoriya Osmanî]] ye.
+Ji bo Tengava Stenbolê [[Deryaya Reş]] û [[Deryaya Navîn]] digîhîştîna hev, di dîrok de gelek gerîng bû. Ji bo wê [[Konstantîn I]] padişahî [[Roman (wêje)|Roman]] di [[330 b.z.]] li wê derê dî û li wir bajarê [[Konstantînople]] çêkir. Paş re jî bû paytexta [[Împaratoriya Romayê Rojhelat]]. Di [[1453]]an vir de jî, paş [[Mehmet II]] ew dera dagir kir şinda, bû Îstanbul û paytexta [[Împeratoriya Osmanî]] ye.[[Wêne:Mk Istanbul SchwarzesMeer.jpg|thumb|240px|Tengav ber Deryaya Reş|çep]]
 == Îroj ==
 Ji bo cîh xwe, nevbara Ewropa û [[Asya]]yê de ye û ji bo barkêşî deryan, li ser wê gelek ceng bûbûn. Bi taybatî [[Şerê Cîhana Yekemîn]] de, ji bo ew derê kontrol kin [[Dijwarên Hevalbendî]] (İttifak) êrîşa [[Tengava Çanakkale]]yê û wir kirin. Lê nikanîn dest xwe xin. Dûv şerê re di [[1936]]an de bi [[Peyvname Montreux]] re kontrol bi temamî dest [[Tirkiye]] de ma.
 == Giredanê der ==
-* [http://www.turkeyhandbook.com/showpage.php?cid=50 Di pirtûkoka Tirkiye de Tengava Stenbol]
+* [http://www.turkeyhandbook.com/showpage.php?cid=50 Di pirtûkoka Tirkiye de Tengava Stenbol] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070311091059/http://www.turkeyhandbook.com/showpage.php?cid=50 |date=2007-03-11 }}
+{{Kontrola otorîteyê}}
-[[Kategorî:Tengav]]
-[[Kategorî:Tirkiye]]
-[[Kategorî:Stenbol]]
+[[Kategorî:Erdnîgariya Tirkiyeyê]]
-[[af:Bosporus]]
-[[an:Bosforo]]
+[[Kategorî:Stembol]]
+[[Kategorî:Tengav|Stembolê]]
-[[ang:Bosporos]]
-[[ar:البوسفور (مضيق)]]
-[[arz:البوسفور]]
-[[ast:Bósforo]]
-[[az:Bosfor Boğazı]]
-[[ba:Босфор]]
-[[be-x-old:Басфор]]
-[[bg:Босфор]]
-[[br:Bosfor]]
-[[bs:Bosfor]]
-[[ca:Bòsfor]]
-[[ceb:Bosporo]]
-[[cs:Bospor]]
-[[cv:Босфор]]
-[[cy:Bosphorus]]
-[[da:Bosporus]]
-[[de:Bosporus]]
-[[el:Βόσπορος]]
-[[en:Bosphorus]]
-[[eo:Bosporo]]
-[[es:Bósforo]]
-[[et:Bosporus]]
-[[eu:Bosforo itsasartea]]
-[[ext:Bósforu]]
-[[fa:تنگه بسفر]]
-[[fi:Bosporinsalmi]]
-[[fr:Bosphore]]
-[[fy:Bosporus]]
-[[gl:Bósforo]]
-[[he:בוספורוס]]
-[[hi:बोस्पोरुस जलसन्धि]]
-[[hr:Bospor]]
-[[hu:Boszporusz]]
-[[hy:Բոսֆոր]]
-[[id:Selat Bosporus]]
-[[is:Bosporussund]]
-[[it:Bosforo]]
-[[ja:ボスポラス海峡]]
-[[jv:Selat Bosporus]]
-[[ka:ბოსფორი]]
-[[kaa:Bosfor]]
-[[ko:보스포루스 해협]]
-[[la:Bosporus]]
-[[lb:Bosporus]]
-[[lt:Bosforo sąsiauris]]
-[[lv:Bosfors]]
-[[mk:Босфор]]
-[[ms:Bosporus]]
-[[nds:Bosporus]]
-[[nl:Bosporus]]
-[[no:Bosporos]]
-[[oc:Bosfòr]]
-[[pl:Bosfor]]
-[[pnb:باسفورس]]
-[[pt:Bósforo]]
-[[ro:Bosfor]]
-[[ru:Босфор]]
-[[scn:Bosfuru]]
-[[sh:Bosfor]]
-[[simple:Bosporus]]
-[[sl:Bospor]]
-[[sr:Босфор]]
-[[sv:Bosporen]]
-[[sw:Bosporus]]
-[[th:ช่องแคบบอสฟอรัส]]
-[[tr:İstanbul Boğazı]]
-[[tt:Босфор бугазы]]
-[[ug:ئىستانبۇل بوغازى]]
-[[uk:Босфор]]
-[[ur:آبنائے باسفورس]]
-[[vi:Eo biển Bosporus]]
-[[zh:博斯普鲁斯海峡]]

Danegehên kontrola otorîteyê
Navneteweyî	FAST VIAF
Neteweyî	Spanya Fransa BnF data Almanya Îsraêl DYA Komara Çekî Yewnanistan Vatîkan
Cografî	Pleiades
Yên din	NARA IdRef