Tengava Stembolê: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Louperibot (gotûbêj | beşdarî) B robot serzêde kirin: th:ช่องแคบบอสฟอรัส |
B Bot: Paqijiyên kozmetîk (Binê rûpelê standard kir, Valahiyên ne hewce jê bir.) |
||
(42 revîzyonên navberî yên ji 23 bikarhênerên din nayên nîşandan) | |||
Rêz 1: | Rêz 1: | ||
{{Agahîdank wargeh/wîkîdane |
|||
[[Image:Istambul and Bosporus big.jpg|thumb|240px|Tengava Stenbolê - ji ezmên de]] |
|||
| mapframe = na |
|||
[[Image:Mk Istanbul SchwarzesMeer.jpg|thumb|240px|Tengav ber Deryaya Reş]] |
|||
}} |
|||
[[Wêne:Most Bosfor Istambuł RB1.jpg|thumb|240px|Pira Bosforê]] |
[[Wêne:Most Bosfor Istambuł RB1.jpg|thumb|240px|Pira Bosforê]] |
||
[[ |
[[Wêne:Karte_bosporus.jpg|thumb|240px|Tengava Stenbolê di sala [[1888]]'an de|çep]] |
||
'''Tengava |
'''Tengava Stembolê''' an jî '''Bosfor''' (''{{bi-tr|Boğaziçi}}'', bilêvkin: Boxazîçî) tengava [[Ewropa]] û [[Asya]]yê li hev vediqatîne ye. Ew [[Deryaya Reş]] û [[Deryaya Marmara]] digîhîna hev, li ser [[Tengava Çanakkaleyê]] re jî digîhine [[Deryaya Êge]] û [[Deryaya Navîn]]. Dirêjahiya xwe 30 km, firehiya xweya herî biçûk di nevbara [[Kandilli]] û [[Aşiyan]] de bi 700 m ye. Nevbara [[Anadoluhîsari]] û [[Rumelîhîsari]] jî 750 m ye. Kûr bûna wê di 36 m de heta 124 m heye. |
||
Li dor Tengavê, di Stenbolê da, kêmzêde 13 milyon kes dijî ne. |
Li dor Tengavê, di Stenbolê da, kêmzêde 13 milyon kes dijî ne. |
||
Li ser Tengava Stenbolê du piran hene. Li wan yek [[Pira Bosforê]] ye, dirêjahiya wê 1.074 m ye. Di [[1973]]'an de hat çêkirin. Piraya din jî [[Pira Fatih Sultan Mehmet]] e. |
Li ser Tengava Stenbolê du piran hene. Li wan yek [[Pira Bosforê]] ye, dirêjahiya wê 1.074 m ye. Di [[1973]]'an de hat çêkirin. Piraya din jî [[Pira Fatih Sultan Mehmet]] e. Dirêjahiya wê jî 1.090 m ye û di sala 1988'an de hat temamkirin. Li ser çêkirina pirakê sêyem jî li [[Tirkiye]]yÊ gotgot berê dehêne. |
||
Di Bosforê de rêhesinakê tengavê di bin avê re derbaz ke, bi navê [[Marmara]], jî tê çêkirin. Gorî planan ew dike di [[2008]]'an de varê temam kirin. 1.400 m kûr bûna kê 55 m de dike Bosforê derbaz bike. |
Di Bosforê de rêhesinakê tengavê di bin avê re derbaz ke, bi navê [[Marmara]], jî tê çêkirin. Gorî planan ew dike di [[2008]]'an de varê temam kirin. 1.400 m kûr bûna kê 55 m de dike Bosforê derbaz bike. |
||
==Nav== |
== Nav == |
||
Bosfor di [[Yewnanî]] de ''bosphoros''(''Βόσπορος''), bigumanî ''Phôsphoros'' de ango "bihurka ga" de tê ye. |
Bosfor di [[Yewnanî]] de ''bosphoros''(''Βόσπορος''), bigumanî ''Phôsphoros'' de ango "bihurka ga" de tê ye. |
||
==Dîrok== |
== Dîrok == |
||
Gorî [[Erdnasîvan]]an berê Deryaya Reş deryakê hundur, wek golakê bû. Paş sîpan |
Gorî [[Erdnasîvan]]an berê Deryaya Reş deryakê hundur, wek golakê bû. Paş sîpan heliyan şinda, şîpakê lez di [[Deryaya Reş]] de berva [[Deryaya Marmara]] çû, û ji bo wê Bosfor pêk hat. |
||
Ji bo Tengava Stenbolê [[Deryaya Reş]] û [[Deryaya Navîn]] digîhîştîna hev, di dîrok de gelek gerîng bû. Ji bo wê [[Konstantîn I]] padişahî [[Roman]] di [[330 b.z.]] li wê derê dî û li wir bajarê [[Konstantînople]] çêkir. Paş re jî bû paytexta [[Împaratoriya Romayê Rojhelat]]. Di [[1453]]an vir de jî, paş [[Mehmet II]] ew dera dagir kir şinda, |
Ji bo Tengava Stenbolê [[Deryaya Reş]] û [[Deryaya Navîn]] digîhîştîna hev, di dîrok de gelek gerîng bû. Ji bo wê [[Konstantîn I]] padişahî [[Roman (wêje)|Roman]] di [[330 b.z.]] li wê derê dî û li wir bajarê [[Konstantînople]] çêkir. Paş re jî bû paytexta [[Împaratoriya Romayê Rojhelat]]. Di [[1453]]an vir de jî, paş [[Mehmet II]] ew dera dagir kir şinda, bû Îstanbul û paytexta [[Împeratoriya Osmanî]] ye.[[Wêne:Mk Istanbul SchwarzesMeer.jpg|thumb|240px|Tengav ber Deryaya Reş|çep]] |
||
== Îroj == |
|||
⚫ | Ji bo cîh xwe, nevbara Ewropa û [[Asya]]yê de ye û ji bo barkêşî deryan, li ser wê gelek ceng bûbûn. Bi taybatî [[Şerê Cîhana Yekemîn]] de, ji bo ew derê kontrol kin [[Dijwarên Hevalbendî]] (İttifak) êrîşa [[Tengava Çanakkale]]yê û wir kirin. Lê nikanîn dest xwe xin. Dûv şerê re di [[1936]]an de bi [[Peyvname Montreux]] re kontrol bi temamî dest [[Tirkiye]] de ma. |
||
== |
== Giredanê der == |
||
⚫ | |||
⚫ | Ji bo cîh xwe, |
||
{{Kontrola otorîteyê}} |
|||
[[Kategorî:Erdnîgariya Tirkiyeyê]] |
|||
==Giredanê der== |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[Kategorî:Tengav|Stembolê]] |
|||
[[Category:Tengav]] |
|||
[[Category:Tirkiye]] |
|||
⚫ | |||
[[ar:البوسفور (مضيق)]] |
|||
[[arz:البوسفور]] |
|||
[[ast:Bósforo]] |
|||
[[az:Bosfor Boğazı]] |
|||
[[be-x-old:Басфор]] |
|||
[[bg:Босфор]] |
|||
[[br:Bosfor]] |
|||
[[bs:Bosfor]] |
|||
[[ca:Bòsfor]] |
|||
[[cs:Bospor]] |
|||
[[cy:Bosphorus]] |
|||
[[da:Bosporus]] |
|||
[[de:Bosporus]] |
|||
[[el:Βόσπορος]] |
|||
[[en:Bosphorus]] |
|||
[[eo:Bosporo]] |
|||
[[es:Bósforo]] |
|||
[[et:Bosporus]] |
|||
[[eu:Bosforo itsasartea]] |
|||
[[ext:Estrechu e Bósforu]] |
|||
[[fa:تنگه بسفر]] |
|||
[[fi:Bosporinsalmi]] |
|||
[[fr:Bosphore]] |
|||
[[fy:Bosporus]] |
|||
[[gl:Bósforo]] |
|||
[[he:בוספורוס]] |
|||
[[hi:बोस्पोरुस जलसन्धि]] |
|||
[[hr:Bospor]] |
|||
[[hu:Boszporusz]] |
|||
[[id:Selat Bosporus]] |
|||
[[is:Bosporussund]] |
|||
[[it:Bosforo]] |
|||
[[ja:ボスポラス海峡]] |
|||
[[jv:Selat Bosporus]] |
|||
[[ka:ბოსფორი]] |
|||
[[ko:보스포루스 해협]] |
|||
[[la:Bosporus]] |
|||
[[lb:Bosporus]] |
|||
[[lt:Bosforo sąsiauris]] |
|||
[[lv:Bosfors]] |
|||
[[mk:Босфор]] |
|||
[[ms:Bosporus]] |
|||
[[nl:Bosporus]] |
|||
[[no:Bosporos]] |
|||
[[oc:Bosfòr]] |
|||
[[pl:Bosfor]] |
|||
[[pt:Bósforo]] |
|||
[[ro:Bosfor]] |
|||
[[ru:Босфор]] |
|||
[[scn:Bosfuru]] |
|||
[[sh:Bosfor]] |
|||
[[simple:Bosporus]] |
|||
[[sl:Bospor]] |
|||
[[sr:Босфор]] |
|||
[[sv:Bosporen]] |
|||
[[sw:Bosporus]] |
|||
[[th:ช่องแคบบอสฟอรัส]] |
|||
[[tr:İstanbul Boğazı]] |
|||
[[uk:Босфор]] |
|||
[[ur:آبنائے باسفورس]] |
|||
[[vi:Eo biển Bosporus]] |
|||
[[zh:博斯普鲁斯海峡]] |
Guhartoya herî nû ya 20:32, 27 gulan 2024
Tengava Stembolê
| |
---|---|
Koordînat: 41°7′10″Bk 29°4′31″Rh / 41.11944°Bk 29.07528°Rh | |
Parzemîn | Asya, Ewropa |
Dewlet | Tirkiye |
Li beşa îdarî | |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre |
Tengava Stembolê an jî Bosfor (bi tirkî: Boğaziçi, bilêvkin: Boxazîçî) tengava Ewropa û Asyayê li hev vediqatîne ye. Ew Deryaya Reş û Deryaya Marmara digîhîna hev, li ser Tengava Çanakkaleyê re jî digîhine Deryaya Êge û Deryaya Navîn. Dirêjahiya xwe 30 km, firehiya xweya herî biçûk di nevbara Kandilli û Aşiyan de bi 700 m ye. Nevbara Anadoluhîsari û Rumelîhîsari jî 750 m ye. Kûr bûna wê di 36 m de heta 124 m heye.
Li dor Tengavê, di Stenbolê da, kêmzêde 13 milyon kes dijî ne.
Li ser Tengava Stenbolê du piran hene. Li wan yek Pira Bosforê ye, dirêjahiya wê 1.074 m ye. Di 1973'an de hat çêkirin. Piraya din jî Pira Fatih Sultan Mehmet e. Dirêjahiya wê jî 1.090 m ye û di sala 1988'an de hat temamkirin. Li ser çêkirina pirakê sêyem jî li TirkiyeyÊ gotgot berê dehêne.
Di Bosforê de rêhesinakê tengavê di bin avê re derbaz ke, bi navê Marmara, jî tê çêkirin. Gorî planan ew dike di 2008'an de varê temam kirin. 1.400 m kûr bûna kê 55 m de dike Bosforê derbaz bike.
Nav
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Bosfor di Yewnanî de bosphoros(Βόσπορος), bigumanî Phôsphoros de ango "bihurka ga" de tê ye.
Dîrok
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Gorî Erdnasîvanan berê Deryaya Reş deryakê hundur, wek golakê bû. Paş sîpan heliyan şinda, şîpakê lez di Deryaya Reş de berva Deryaya Marmara çû, û ji bo wê Bosfor pêk hat.
Ji bo Tengava Stenbolê Deryaya Reş û Deryaya Navîn digîhîştîna hev, di dîrok de gelek gerîng bû. Ji bo wê Konstantîn I padişahî Roman di 330 b.z. li wê derê dî û li wir bajarê Konstantînople çêkir. Paş re jî bû paytexta Împaratoriya Romayê Rojhelat. Di 1453an vir de jî, paş Mehmet II ew dera dagir kir şinda, bû Îstanbul û paytexta Împeratoriya Osmanî ye.
Îroj
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Ji bo cîh xwe, nevbara Ewropa û Asyayê de ye û ji bo barkêşî deryan, li ser wê gelek ceng bûbûn. Bi taybatî Şerê Cîhana Yekemîn de, ji bo ew derê kontrol kin Dijwarên Hevalbendî (İttifak) êrîşa Tengava Çanakkaleyê û wir kirin. Lê nikanîn dest xwe xin. Dûv şerê re di 1936an de bi Peyvname Montreux re kontrol bi temamî dest Tirkiye de ma.
Giredanê der
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Di pirtûkoka Tirkiye de Tengava Stenbol Girêdana arşîvê 2007-03-11 li ser Wayback Machine