Wîkîpediya

Partiya Karkerên Kurdistanê

Rêxistina siyasî û leşkerî ya kurdî

Partiya Karkerên Kurdistanê, bi kurte PKK, partî û rêxistineke siyasî ye ku di sala 27ê çiriya paşîn 1978an de li gundê Fîs, Lîce, Amedê bi beşdarbûna 23 kesî kongreya damezrandinê pêk aniye.

Partiya Karkerên Kurdistanê
KurtePKK
RêberAbdullah Ocalan
(de jure)
Murat Karayılan
(de facto)
SerokCemîl Bayik
RêvebirMurat Karayilan
AxaftvanBahoz Erdal
AvakarAbdullah Ocalan
Damezrandin27ê çiriya paşîn 1978(1978-11-27)
SergehÇiyayê Qendîlê
Baskê jinanYekîneyên Jinên Azad ên Star (YJA-STAR)
Baskê LeşkerîHêzên Parastina Gel (HPG)
ÎdeolojîKurdayetî[1][2][3][4]
Sosyalîzma azadîxwaz[5][6][7][8][9][10]
Şaredartiya azadîxwaz[11][12]
Konfederalîzma demokratîk[12][13][14][15][16]
Komûnîzm[17]
Femînîzm[18][19]
Helwesta siyasîDûrçepe
Alîgirên neteweyîTevgera Yekbûyî yên Şoreşger ên Gel[20]
Alîgirên navneteweyîKoma Civakên Kurdistanê (KCK)
RengKesk, sor, zer
DirûşmÇerxa Şoreşê
Malper
Hêzên Parastina Gel
ÎdeolojîSosyalîzm
Konfederalîzma Demokratîk
Komunalîzm
Serok
Qada operasyonê
Mezinahî32,800 şervanên çalak[25]

PKK wekî partiyeke marksîst-lenînîst hat damezrandin. Navê PKKê ji aliyê Ferhat Kurtay ve hatibû pêşniyarkirin. Sekreterê giştî (piştre seroke giştî) yê PKKê Abdullah Öcalan bû. PKK hewl dide ku li rojhilat û başûrê Tirkiyeyê, bakurê Iraqê, bakurê Sûrîyê û li bakurê rojavayê Îranê bi armanca avakirina dewleteke li herêmên erdnîgariya kurdan de dike û ji bo vê armancê li welatê re got: li dijî armancên leşkerî ji bo mayina xwedî derketina xweseriyê jî di nava sînorên Tirkiyê, cerdevan û sivîl li dijî stratejîk û qanûna rêxistina çekdarên derveyî cudaxwaz ên ku çalakiya aliyekî sansasyoniyê ye.

Wek bi navên KADEK (Kongreya Azadî û Demokrasiya Kurdistanê, û Kongra-Gel bikaranîne. PKKê, bawerî û hedefa fikrê serxwebûna Kurdistanê re hîn dan daxuyandin; “Rizgarkirina Bakurê Kurdistanê, rizgarkirina parçeyên Kurdistanê yên din e”. Piştî di sala 1974an de PKK ji aliyê Abdullah Ocalan ve hate damezrandin, ku heta sala 1990an ve îdeolojiya PKKê Marksîzm-Lenînîzm bûye, lê li ser avakirina îdeolojiyeke nû ji aliyê Abdullah Ocalan ve Konfederalîzma Demokratîk ew hate barkirin.

PKK; Ji aliyê welatên Yekîtiya Ewropayê, Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê, NATO, Tirkiye, Sûrî, Iraq, Îran û bi Saziyên Navnetewîyê re wek rêxistineke terorîst tê naskirin. PKK; Ji aliyê Neteweyên Yekbûyî, Rûsya, Çîn, Hindistan, Swîsre hin rêxistineke terorîstî ve ne hate qebûl kirin.

Dîrok

Berî ku PKK were avakirin PKK'yî mîna Apocî dihatin naskirin. Abdullah Ocalan û hevalên xwe li 1ê gulanê sala 1973an li Bendava Çûbûk a Enqerê civînek çêkirin û biryara komê dan. Piştî vê civînê li 1ê kanûna paşîn sala 1977an de li Dîkmen û Tûzlûçayir 2 civînên din hatin lidarxistin û biryara vegera welêt hat dayin.

Pratîka Curnê Reş û Sêwrekê

PKK di navbera salên 1977 û 1979an de li Curnê Reş û Sêwrekê li dijî axa û hevkarên dewletê (mîna Bûcak û Sulêmaniyan) şerê çekdarî meşand. Di tekoşîna Curnê Reş û Sêwrekê de gellek kadroyên PKKê mîna Cûma Tak, Salîh Kandal, Halîl Çavgûn, Mehmet Sevgat jiyana xwe ji dest dan.

Kongreya yekem

Di Kongreya Yekem de PKK li gundê Fîsê hat damezrandin. Roja damezrandinê 27ê çiriya paşîn a 1978an e. Wekî komîteya navendi (MK) heft kes hatin hilbijartin: Abdullah Öcalan, Cemil Bayık, Şahîn Dönmez, Mehmet Karasungur, Bakî Karer, Mazlum Dogan û Mehmet Xeyrî Durmuş.

Derketina Seha Rojhilata Navîn

Berî Darbeya leşkerî ya 12ê îlonê PKKê biryara derketina ji welêt da û li Libnanê li Newala Beqayê bi cih bû. Li vir di kampeke leşkerî û siyasî de kadroyên xwe perwerde kir. Piştî ku Mahsum Korkmaz li 28 adara sala 1986an li çiyayê Gabarê jiyana xwe ji dest da navê vê kampê bû: Akademiya Mahsum Korkmaz.

Şerê çekdarî, avakirina enî û arteşê

PKK di kongreya xwe ya 2em de (1982) biryara vegera welat û şerê çekdarî da. Di 15ê tebaxa sala 1984ê de bi çalakiyên Dih û Şemzînanê PKKê dest bi têkoşîna çekdarî kir. Û bi van çalakiyan îlana rêxistina xwe ya çekdarî, Hêzên Rizgariya Kurdistan (HRK) kir. Fermandarê giştî ê HRKê Mahsum Korkmaz bû. Rêxistina PKKê a eniyê û siyasî Eniya Rizgariya Netewa Kurdistan, ERNK di Newroza sala 1985an de hat avakirin.

Di sala 1986an di 3emîn kongreya PKKê de li dewsa HRKê ARGK-Artêşa Rizgariya Gelê Kurdistan hat ava kirin. Armanca PKKê avakirina artêşek ji gerîlla bû.

Di sala 2001an de di konferansa 1emîn a HPGê de, dewsa ARGK de HPG hate ava kirin. Vêga fermandarê giştî yê HPGê Dr. Bahoz Erdal e.

Di navbera salên 1984 û 1994an de bi hezaran ciwanên kurd tevlî refên PKKê Û ARGKê bûn. Di destpêka salên 90î de êdî li her deverê bakurê Kurdistanê serhildanên gel dest pê kirin.

PKKê di kongreya xwe ya pêncem de (1995) ala xwe guhert.

PKKê di sala 1993an de cara yekem agirbesta yekalî îlan kir. Ji vê demê û pê de PKKê xwest pirsgirêka kurd bi awayekî siyasî û aşitiyê çareser bike. Bi vê armancê gellek caran agirbest îlan kirin. Serokê giştî yê PKKê Abdullah Ocalan di sala 1998an de ji Sûriyê derket. 12 çiriya paşîn 1998an de hate Romayê û 15 sibat 1999an de jî bi komployek navnetewî hate girtin û radestî Tirkiyê hate kirin. PKKê di kongreya xwe ya 8em de xwe fesih kir (4 nîsan 2002). Di vê kongreyê de KADEK Kongreya Azadî û Demokrasiya Kurdistanê, hat ava kirin. KADEK li çiriya pêşîn a 2003an hate feshkirin û di dewsa wê de KONGRA-GEL hate damezirandin.

Piştre Koma Komalên Kurdistan an KKK di 20ê adara 2005an de wekî sîstemeke konferderalîst hate îlankirin. Li 4 nîsana sala 2004an de ji nû ve damezirandina PKKê hate îlankirin.

PKK ji aliyê DYA û YE wekî rêxistineke terorîst hatiye lîstekirin.

Berxwedana zindanan

Partiya Karkerên Kurdistan bi qasî derve, li zindanan jî tekoşînek mezin meşandiye û li ber xwe daye. Di van berxwedanan de gellek kadroyên grîng û endamên komîteya navendî jiyana xwe ji dest dane.

Pêvajoya agirbestan

Agirbesta yekem a PKKê a yekalî di sala 1993an de hate îlan kirin. Ji wê rojê û pêve hetanî sala 2007an 5 cara agirbest hate îlankirin.

Agirbesta yekem

Di 19ê adara sala 1993an de serokê giştî ê PKKê li Bekaa civînek çapemeniyê li dar xist. Bi beşdarbûna Serokê YNKê Celal Talabanî, PKKê di dîroka xwe de ji bona cara yekemîn agirbestek yek alî îlan kir. Li ser daxwazên sergirtî ên rayedarên dewleta tirk PKKê biryarek wisa stend. Agirbest wê hetanî 15 nîsana 1993an dewam bikira. Piştre gorî hin daxuyanî û nûçeyên rojnameyan, li ser daxwaza kevneserokkomarê Tirkiyê Turgut Özal, Celal Talabanî ji bona vê agirbestê navbertiyê kiriye.

Roja 15 nîsana 2003an PKKê agirbestê ji bona meheke din drêj kir. Lê hê agirbest xilas nebûbû, Turgut Özal bi awakî nezelal jiyana xwe ji dest da. Ji aliyê PKKê jî êrîşek çêbû û di encamê de 33 leşker jiyana xwe ji dest dan. Piştî vê êrîşê agirbesta yekem a yekalî bidawî bû.

Agirbesta duyem

Di sala 1995an de hate îlankirin. Lê belê ji ber operasyonên leşkerî û sûîkasta ku di dema Tansu Çiller, Dogan Gureş û Mehmet Agar li dijî serokê PKKê Abdullah Ocalan hate kirin, ev agirbest bi dawî bû.

Agirbesta sêyem

Di sala 1998an de hate îlankirin. Ev agirbest jî mîna yên berê bê encam ma. Li gorî daxuyaniyên PKKê daxwaza vê agirbestê ji aliyê serokwezîrê wê demê ê Tirkiyê Necmettin Erbekan hatiye kirin. Lê belê piştî ku li 1ê îlona 1998an agirbest hat îlankirin Tirkiyê û DYA'yê gef li Sûriyê xwarin û mecbûr kirin ku serokê giştiyê PKKê ji Sûriyê derkeve. Piştî vê bûyerê jî agirbest demekê dewam kir. Bi radestkirina Serokê PKKê a Tirkiyê ev agirbest bidawî bû.

Agirbesta çarem

Di sala 1999an de hate îlankirin. li 2 tebax 1999an de PKKê biryara derxistina hêzên xwe yên çekdarî a ji sînorên bakurê Kurdistanê (Tirkiye) da. Li 1ê meha îlonê jî cara çarem agirbesta yekalî îlan kir. Ev agirbest 5 sala ajot. Lê ji ber ku ji aliyê dewleta irk ve ti gavên erênî nehatin avêtin û operasyon hatin domandin, ev agirbest li 1 hezîran sala 2004an bi dawî bû.

Agirbesta pêncem

Agirbesta 5em li ser daxwaza rewşenbîrên kurd û tirk ên Tirkiyê, DTP, DYE, YE, ji aliyê KKKê hate îlankirin. Agirbest li 1ê çiriya pêşîn a 2006an dest pê kir. Li gorî daxuyaniyên rêvebirên PKKê û KKKê heger ti gavên erênî neyên avêtin ev agirbest li gulana 2007an bidawî bû.

KKKKongra-GelKADEKPKKApocî

Alên tevgerê yên berê

  •  
    Ala PKKê ya sala 1978–1995
  •  
    Ala PKKê ya sala 1995-2000
  •  
    Ala PKKê ya 2002 û pêde
  •  
    Ala KADEK a 2002–2003
  •  
    Ala Kongra-Gel a 2002–2003
  •  
    Ala KCK 2005 û pêde

Çavkanî

  1. ^ "Kurdistan Workers' Party". Encyclopaedia Britannica. Roja gihiştinê 7 îlon 2020. Kurdistan Workers' Party (PKK) ... militant Kurdish nationalist organization ...
  2. ^ "Handbuch Extremismusprävention". Federal Criminal Office. 10 tîrmeh 2020. r. 159. Ji orîjînalê di 3 çiriya pêşîn 2020 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 7 îlon 2020. ... der inzwischen stärker durch kurdischen Nationalismus geprägten PKK. [... the PKK, which is now more strongly influenced by Kurdish nationalism.]
  3. ^ "Kurdistan Workers' Party (PKK)". Counter Extremism Project (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 15 gulan 2021. In 2003, Öcalan reformulated the ideological basis of the PKK. Inspired by eco-anarchists Murray Bookchin and Janet Beihl, he advocated for a new anti-nationalist approach he referred to as 'democratic confederalism.'
  4. ^ O'Connor, Francis (1 kanûna paşîn 2017). "The Kurdish Movement in Turkey: Between Political Differentiation and Violent Confrontation". Peace Research Institute Frankfurt: 16–17. The PKK has explicitly renounced its demand for an independent state... [Öcalan] describes [his theory] as 'an anti-Nationalist movement [...]'
  5. ^ Fitzherbert, Yvo (26 tebax 2014). "A new kind of freedom born in terror". OpenDemocracy. Ji orîjînalê di 30 îlon 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 30 îlon 2015.
  6. ^ Kolokotronis, Alexander (2 çiriya paşîn 2014). "The No State Solutiolin: Institutionalizing Libertarian Socialism in Kurdistan". New Politics. Roja gihiştinê 30 îlon 2015.
  7. ^ Taylor, Rafael (17 tebax 2014). "The new PKK: unleashing a social revolution in Kurdistan". ROAR Magazine. Ji orîjînalê di 15 îlon 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 30 îlon 2015.
  8. ^ Tax, Meredith (22 nîsan 2015). "The Revolution in Rojava". Dissent. Roja gihiştinê 30 îlon 2015.
  9. ^ Jones, Owen (10 adar 2015). "Why the revolutionary Kurdish fight against Isis deserves our support". The Guardian. Roja gihiştinê 30 îlon 2015.
  10. ^ Legard, Sveinung; David Graeber (17 îlon 2015). "We Have a Lot to Learn". New Compass. Ji orîjînalê di 1 çiriya pêşîn 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 30 îlon 2015.
  11. ^ Hozat, Bese (25 çiriya paşîn 2013). "Bese Hozat: PKK is a social system today". pkkonline.com. Ji orîjînalê di 12 gulan 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 18 hezîran 2015.
  12. ^ a b Jongerden, Joost. "Rethinking Politics and Democracy in the Middle East" (PDF). Ji orîjînalê (PDF) di 15 adar 2016 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 8 îlon 2013.
  13. ^ Öcalan, Abdullah (2011). Democratic Confederalism (PDF). ISBN 978-0-9567514-2-3. Roja gihiştinê 8 îlon 2013.[girêdan daimî miriye]
  14. ^ Öcalan, Abdullah (2 nîsan 2005). "The declaration of Democratic Confederalism". KurdishMedia.com. Ji orîjînalê di 23 kanûna pêşîn 2013 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 8 îlon 2013.
  15. ^ "Bookchin devrimci mücadelemizde yaşayacaktır". Savaş Karşıtları (bi tirkî). 26 tebax 2006. Ji orîjînalê di 2 kanûna pêşîn 2013 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 8 îlon 2013.
  16. ^ Wood, Graeme (26 çiriya pêşîn 2007). "Among the Kurds". The Atlantic. Roja gihiştinê 8 îlon 2013.
  17. ^ "Kopîkirina arşîvê" (PDF). E-Kurd. Ji orîjînalê (PDF) di 2016-03-15 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 2016. {{cite web}}: Nirxên tarîxê kontrol bike: |tarîxa-gihiştinê= (alîkarî)CS1 maint: archived copy as title (lînk)
  18. ^ Sule Toktas (1 kanûna paşîn 1970). "Waves of Feminism in Turkey: Kemalist, Islamist and Kurdish Women's Movements in an Era of Globalization | sule toktas". Academia.edu. Ji orîjînalê di 4 çiriya paşîn 2021 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 14 tebax 2014.
  19. ^ Campos, Paul (30 kanûna paşîn 2013). "Kurdistan's Female Fighters". The Atlantic. Roja gihiştinê 14 tebax 2014.
  20. ^ "Peoples' United Revolutionary Movement established for a joint struggle". Firat News Agency. 12 adar 2016. Ji orîjînalê di 14 adar 2016 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 14 adar 2016.
  21. ^ Can, Eyüp (14 tîrmeh 2013). "PKK Changes Leadership". (trans. Timur Göksel). Al-Monitor. Roja gihiştinê 5 sibat 2014. Originally published as Karayılan'ı kim niye gönderdi? in Radikal, 11 July 2013.
  22. ^ Tahiri, Hussein. The Structure of Kurdish Society and the Struggle for a Kurdish State. Costa Mesa, California: Mazda Publications 2007. pp 232 ff
  23. ^ Bila, Fikret (7 çiriya paşîn 2007). "Kenan Evren: 'Kürtçeye ağır yasak koyduk ama hataydı'" (bi tirkî). Milliyet. Roja gihiştinê 30 tîrmeh 2008. Şimdi İmralı'dan PKK'yı yönetiyor. Cezaevinden avukatları kanalıyla.
  24. ^ "Ojalan: Which way now?". BBC News. 21 çiriya paşîn 2000. Roja gihiştinê 1 îlon 2007.
  25. ^ "The PKK in Numbers". Sabah (bi tirkî). 28 kanûna pêşîn 2015.

Girêdanên derve

Binihêre

Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Partiya_Karkerên_Kurdistanê&oldid=1768388" hatiye standin.