Pirpar
| Pirpar, pêrpîne | |
|---|---|
| |
| Dabeşandina zanistî | |
| Cîhan: | Plantae |
| Parçe: | Magnoliophyta |
| Çîn: | Magnoliopsida |
| Kom: | Caryophyllales |
| Famîle: | Portulacaceae |
| Cins: | Portulaca |
| Cure: | P. oleracea |
| Navê zanistî yê latînî | |
| Portulaca oleracea L. | |
Pirpar, pêrpîne, pêpîner (Portulaca oleracea) hêşînatiyek giyayî û bêar e. Di nav parêzan de (baxçên dikakan) xwebixwe di meha hezîran û tîrmehê de çêdibe û wek dikakan ( zerzewat) tê xwarin. Gîyayek pirsalane ye. Navtenga wê razayî bi qasî mitroyekê dirêj dibe, bejna wê jî heta 30 cm bilind dibe. Belgên wê bê dûxûk, kesk û hêkanî, bi goşt û piravî ne. Belgên wê tacane wek qevdikan bihevre ne û di mehên tîrmeh heta êlûnê de vedibin. Rengên wan zer, eflatûnî an jî peyazî ne. Ew kulîlk paşê dibe qebsûl û di nava wê qebsûlê de gelek bizirên biçûk û reng reş hene.
Welat û dîrok
Welatê wê Asya ye. Ji wir ji alîyê teyran û ba û babelîkan derbasî welatên din bûye û li her welatî hêşîn dibe. Dîroka wê nayê zanîn, lê ji ber ku di nav baxçên dikakan de xwebixwe şîn tê, mirov dikare bêje hema hema wek ya dikaka ye. Ji berê de ji alîyê medenîyetên Asyayî ve wek dikak û dermanên xwecihî tê xebitandin. Lê welatên wê Amerîkî naxwin.
Berhevkirin
Bi gelemperî tenê belg û rîşîyên wê yên taze tên berhevkirin û deme dest tê xebitandin. Çayê, tentûr jê çênabin an jî em lê rast nehatine.
Naverok
Têdahî: Madarek zêde rûnê Omega 3 ku di masîyan de heye dihewîne. Karbonhidrat, proteîn, Karoten, Kalsîyûm, Kolesterol, Sodyûm, Hesin ,Potasyûm, vîtamîn B1, B2, B6, C.
| Nirxên enerjiyê | 42 kJ | |
| Karbonhîdrat | 1 gram | |
| Proteîn | 1 gram | |
| Rûn | 0,2 gram | |
| C Vîtamîn | 20 mg | |
| Karoten | 1,70 mg | |
| Vîtamîn B1 | 0,06 mg | |
| Vîtamîn B2 | 0,04 mg | |
| Kalsiyum | 130 mg | |
| Asin | 3 mg |
Bikêrhatin
1- Jibo xwînbûna aşik (mexde), rûvik û destava bi xwîn bi fayde ye.
2- Xwînê paqij dike û gemarên têde tavêje der.
3 – Bedenê hûnik dike.
4- Tîhbûna nexwşên şekir dişkîne.
5- Destava zirav diqulipîne.
6- Qebizbûnê ji holê radike.
7- Nexweşîyên ji xalikê tên ji holê radike.
8- Jibo bêxwewî, westîyan, hêrsbûn û betilîna zêhn bi fayde ye.
9- Jibo avêtina kurman dibe alîkar.
10- Heke bê herişandin û li serserî bê danîn, wê êşa serî bibire.
11- Heke bê qutan û li ser sorbûn û edavan bê danîn, wê wan ji holê rake.
Di zanistê de
Îbn î Sîna di derbarê pirparê de dibêje: "Pirpar jibo serêş û êşên çavan başe. Bandora wê ya qulipandina sefrayê heye. Heke li ser sorbûnên çerm û peçivînan bê danîn, wê arêşeyên wan hilîne. Heke bi şerabê ve bê tevlihevkirin û pê ser bê şûştin, wê edavên çermê serî û werimînên wê hilîne. Heke wek şûrûbê (şerbetê) bê vexwarin, wê arêşeyên edavbûnên kezebê hilîne, vereşandinên sefrayê bisekinîne û şehwetê kêm bike. Heke ava wê ya xurû bê vexwarin, wê edavên nav gurçikan biherîkîne û bavêje der. Êşên gurçik û mesane ji holê radike, birînên wan dikewîne, sotinên rehîman dadixe. Xwînbûna memikên bawesîrê dibire, heke bê qelandin û xwarin îshalê (virikê) dibire".
Prof. Dr. Mehmet Oz dibê: "Di nav pêpînê de gelek rûnê omega 3 û hesin heye. Bandora rûnê pirparê wek ya rûnê masîyan e .Ew rûn hem dil hem jî bedenê li hember penceşêrê diparêze. Kesên ku masîyan nexwin, dişên wê kêmasîyê bi pirparê dagirin".
Bikaranîn
Ji pirparê selete, xwarinên bi goşt , mixle û borek tên çêkirin. Gelek kes dikelînin û sîr û mast berdidin ser.