Augustus: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Augustus zarokê xarziyê [[Gaius IuliusJulius Caesar]] bû û piştî kuştina Caesar yê di [[44 b.z.]] de wî ew mucadeleya pê têkoşînekê dirêj re di [[31 b.z.]] de qezenc kir û bû [[qeyser]]ê Romê. Dayika wî xarzêya Julius Caesar bû. Wî [[CengaŞerên Hindurnavxweyî yê Romayê|Şerê navxweyî]] a Romê xelas kir û [[xanedaniya Julî]] (Juliyen) dest pê kirin da. Ji bo aşitiya di dema wî de li Romê serwerî ajotî re demê wî wek ''Pax Augusta'' (Aşitiya Augusta) tê salixdan.<ref> Augustus | Biography, Accomplishments, Full Name, & Facts". Encyclopædia Britannica. Retrieved 6 March 2018.</ref>

Navê wî Gaius Octavianus bû û inwana Augustus ji pê re ji hêlê [[senato]]ya Romê hat dane wî. Bi navê xwe ve ew wek ''Imperator Caesar Divi filius Augustus'' dihat binavkirin. ''[[Augustus (inwan)|Augustus]]'' dihat maneyê zadegan û di dema paşwera wî [[Tiberius]] re bû inwana împeratoran.

Bavê hîn ko Octavianus 14 salî bû di sala 59 b.z. de miribû û apê xwe [[Julius Caesar]] ew wek zirkur girtîbû. Ew bi Julius Caesar re dema ko ew di 46 b.z. de çûbû [[Hispania]]yê. Di sala 44 b.z. de wexta ko ew li [[Albanya]]yê bû xebera kuştina Julius Caesar hatibû. Ew vegeriya Romê û hîn kir ko Julius Caesar ew wek pêmavanê xwe salixdabû. Lê ew bi [[Marcus Antonius]] ve kete têkoşînê desthildariyê Împeratoriyê.

Pê têkoşînên herdu hêlan re bêserkeftî re di 43 b.z. de ewna Octavianus, [[Marcus Antonius]] û [[Marcus Aemilius Lepidus]] li hev hatin û wan ''triumvîrata duyem'' pêk anîn.<ref> Luke, Trevor (2015). "Cultivating the memory of Octavius Thurinus". Journal of Ancient History. 3 (2): 242–266. doi:10.1515/jah-2015-0012. S2CID 164329002.</ref>

Di 42 b.z. de Antonius û Octavian çûne [[Yewnanistan]]ê. Ewna li wir bi kujdarên [[Julius Caesar]] [[BrutusBrutûs]] û [[Longinus|Longinûs]] re hatine hembera hev û ordiyaartêşa Romê ewna bin xistin û Brutus hat kuştin. Li pê vê re wan kontrola Împeratoriyê nav hev de parvekirin. Antonius [[Galiya]], [[Hispania]] û [[Îtalya]] da Octavianius, [[Afrîka]] da [[Lepidus]] û bixwe çû [[Misir]]ê ba berdila xwe [[Kleopatra]]yê.

Di wê wextê de reqîbê wanî herî cidî Sextus Pompeius bû. Wî [[SîcîlyaSîsîlya]] kontrol dikir. Di sala 39 b.z. de jî bi peymanekê re Octavian heta penc salan [[senator]]iya wî ewleyî kiribû û desthildariya [[Sardînya]], [[Korsîka]], [[SîcîlyaSîsîlya]] û [[Pelopones]]ê dabû Sextus. Di sala 38 b.z. de ''triumvîrat'' bo pênc salan dîsa hat dirêjkirin. Di 36 b.z. de Octavianus Sîcîlya dest xwe xist û rojavaya Împeratoriyê xiste bin serweriya xwe.

Antonius li Misirê bi [[eşkanî]]yan re ceng dikir. Lê ew bi Kleopatra ve di wan cengan de bêserkeftî dibû. Di wê demê de desteka Antonius a li Romê roj bi roj kêm dibû. Bi dawî di sala 32 b.z. de [[konsul]]itiya Antonius jê hat girtin û li hembera Misira Kleopatrayê şer hat îlankirin. Di şerên dirêj ên ko, yê herî girîng ê [[Şerê ActiumêAktiûmê]] re, navbera wan re Octavianus bi serkeftiya derket û Antonius mir û [[Kleopatra]] jî xwe bi marekî kuştin da. Bi vê serfiraziyê re ew cenga hindur a nêzî sed salî li Romê belavbûyî xelas bû. Wî heta mirina xwe komara Romê kargêr kir û di sala 14 b.z. de jî mir.

Di jiyana wî de ji hêla senatoyê inwana Augustus hatehatiye dan wî. Navê meha şeşem a salnameya Romê wek ''sextilis'' bû bo şanaziya wî wek ''augustus'' hat guhertin. Di sala 2. b.z. de jî inwana ''pater patriae'' (bavê welêt) hat dane wî.

{{LinkKontrola FA|cebotorîteyê}}

[[afKategorî:Augustus| Octavianus]]