Pakistan: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
B −Kategorî:Dewlet; −Kategorî:Welat; +Kategorî:Pakistan using HotCat |
B Bot: Şablona {{Şitil}} hat rakirin; paqijiyên kozmetîk (Şablonên beralîkirî guhart, Binê rûpelê standard kir, Sernavên beşan sererast kir, Valahiya di agahîdankê de standard kir.) |
||
| (44 revîzyonên navberî yên ji 20 bikarhênerên din nayên nîşandan) | |||
Rêz 1:
{{Bêçavkanî|tarîx=adar 2024}}{{Agahîdank welat
| gelhe = 201.995.540
| dem = +5
| nexşe_sernav =
}}
'''Pakistan''' (bi [[ûrdû]]: پاکستان ''Pākistān'') an jî [[Komara Îslamî ya Pakistanê]] (bi ûrdû: اسلامی جمہوریہ پاکستان '' Islāmī Jomhuri-ye Pākistān'') welatek e li başûrê [[Asya]]yê, li bakur-rojavayê [[Hindistan]]ê ye.
Neteweya Pakistan Pakistan hîn jî, lê dîrokek mirovî li herêmê ji deh hezaran salan ve vegeriyan. Di dîroka dawî de, Pakistan di warê cîhanê de tevgera radîkal ya El Qaîde û bi Talîbê re , di nav cîrana Efxanistanê de girêdayî ye. Hikûmeta Pakistanî di rewşeke nestikî ye, di nav deverên cûda yên di hundirê welatê de, û herweha polîtîkayên polîtîk ji bêyî sekinandin.
==
{{Paqij bike|tarîx=adar 2024}}
Neteweya Pakistan çêkirina avahiyek nûjen e, lê mirov ji 5,000 salan ve li bajaran mezin çêbikin. Çil salan berî, Deryaya Çandî ya Indus di nav Harappa û Mohenjo-Daro de navendên bajêr mezin çêkir, her du jî li Pakistanê.
The Valley Valley people with Aryans di nav salên sedsala duyemîn BZ de li bakurê diçin
Têkilî, ev xelata Çandî ya Vîdadî tê gotin Wan çîrokên hûrgelan li ser ku kîjan Hindismîzmê ava kirin.
Li erdên Pakistanê ji aliyê dora Dususê Mezin ve500 mîlyon dakêşin serdestiya wî Achaemenid li herêmê nêzîkî 200 salan desthilatdar kir.
Alexandria mezin mezin a [[Împeratoriya Hexamenişî|Hexamenişî]] hilweşand ku di 334 BZ de, desthilatdariya Yewnanî heta heya Punjab. Piştî mirina Alexander ji 12 salan piştî, împeratoriyê dişewitîne, wekî germên wî yên li satrapî belav bûn ; Rêberê herêmî, Chandragupta Maurya , destnîşan kir ku ji bo rêveberiya herêmî ve vegerin Punjab. Lê belê, çand û Yunanî çandî berdewam kir ku bandor li ser Efxanistan û Exfanistana ku li niha ye.
Piştî Împaratoriya Mauryan piştî piraniya Asyayê baş kir. Nêçîrvanê Chandragupta, [[Aşokayê Mezin]] , di sedsala sêyem a Bûrsîzmê de guhertin
Pêşveçûna olî ya girîng a di nav sedsala 8emîn de, dema ku bazirganên Misilman xwe dûr damezrand ku li herêma Sûrî. Îslam di bin ola Ghaznavid de (olî 997-1187) bû.
Serkeftina dahatiyên Tirk / Efxanistan herêmê 1526 dema ku herêm ji hêla Empireê Mughal Babur ve hatibû qezenc kirin serwer kir . Babur bû nijadê [[Tîmûrleng]] û perestiya wî piranîya Asyayê Başûr bû, heta 1857 dema ku Brîtanyayê kontrol kiriye. Piştî serhildana 1857-ê , Şaredariya Mûgal- paş, Bahadur Shah II, ji Burma -Brîtanî re hate revandin.
Brîtanya Mezin ji kêmtir 1757 de ji hêla Brîtanya Rojhilata Brîtanyayê ya Brîtanyayê ve hate kontrolkirin.
Rajê Rûsyayê , dema ku Asyayê Başûr di bin kontrola yekser ya Dewleta Yekbûyî de, di sala 1947'an de derbas bû.
Misilman li bakurê Brîtanyayê Brîtanî , ji aliyê Lîgarê Misilman û serokê wê, Mihemed Ali Jinnah ve tê temsîl kirin, ku tevlêbûna neteweya serbixweyî ya Hindistanê II piştî Şerê Cîhanê . Wekî encamek, partî bi hevpeymaniya Hindistanê re pejirandin . Hind û Sikh wê li Hindistanê dijîn, lê gava misilman neteweya Pakistanê bû. Jinnah yekem serokê Pakistanê serbixwe bû.
Originally, Pakistan ji du parçeyên dabeş bûne; beşa rojhilata rojavayê neteweya Bangladeşê bû.
Pakistan di salên 1980yê de çekên nukleer çêkir, di testên 1998ê de bi îmtîhanên atomî ve piştrast kirin. Pakistan li alîgirên terorîstî di şer de terorîst e. Ew li Sovyets li ser şerê şoreşa Efxanistanê dijber lê têkiliyên baş bûne.
== Aborî ==
Pakistan xwedî potansiyona mezin a aborî ye, lê ji aliyê astengiya siyasî ya navxweyî, ne kêmbûna veberhênana biyanî, û dewleta wê ya kevneşopî bi şerê Hindistanê. Wekî encamek, GDP per gişt tenê tenê 5000 dolar e, û sedî 22% Pakistanî di binî sînorê xizengaziyê de (2015 estimates) dimîne.
Dema ku GDP di navbera 2004 û 2007 de di navbera 2004 û 2007'an de zêde bûn, ew ji sedî 3.5% ji sala 2008-2013-2013 ve çû. Bêkariyê tenê 6.5-sed e-an jî, lê ew ne pêwîst e ku dewlet bi gelemperî bêkar eşkere dike.
Pakistanê karker, tekstî, berhem, û karkerên bazirganî. Ew petrolê, hilberên petrolê, pîşesaziyê, û spî vedike.
Pakûra pakistan li 101 rupees / $ 1 US (2015) ve bazirganî dike
== Erdnîgarî ==
Pakistanê di nav barkirina taktîkên navendî yên Hindî û Asyayî de di nav xala tehlûk de ye. Wekî encamek, piraniya welatên çiyayên çolê hene. Li herêma Pakistan 880,940 km² (340,133 mîlyon mîlan e).
Welatekî bi Exfanistana bakurê rojhilat, Çîn li bakurê rojhilat, Hindistanê başûr û rojhilat e û bi Îranê re rojhilat e. Bi sînorê Hindistanê re mijara nakokî ye, bi herdu welatan îdîa dikin ku herêmên çiyayê Kendem û Jammu.
Pakistanê herî kêmtir e ku li Okyanûsa Okyanûsa Navîn ye, li asta deryayê . Dîteya herî bilind K2 e, li çiyayê duyem-tallest, li 8,611 metre (28,251 ling).
=== Klîmayê Pakistan ===
Ji bilî xemgîniya herêmî ya germî, piranîya Pakistanê ji demjimêrên demsalî yên germ dike.
Ji Pûşperê heta Îlonê, Pakistan di demjimêr de mîlyona xwe ye, bi hinek heway û germên giran di hin deveran de heye. Çermê di di meha Berfanbar de ji ber sibehê de, diçin dema bihara gelemperî û hişk dibe. Bêguman, ji hêla alîgirên wan yên bilind ên Karakoram û Çiyayên Çiyayê Kushê çiyayê gelek salan dikin.
Temperatures jî li ser avên jêrîn dikarin di dema zivistanê de, di havîna bilind de 40 ° C (104 ° F) ne yek ne. Reya herî bilind 55 ° C (131 ° F) ye.
== Hîkûmet ==
Pakistan demokrasiya parlamenê heye (hinek hûrgelan). Serok Serê Dewletê ye, gava Serokwezîr serokê Dewletê ye. Serokwezîr Mian Nawaz Sharif û Serok Mamnoon Hussain di 2013'an de hat hilbijartin. Hilbijartinên her pênc salan û hûrgelan têne hilbijartin.
Parlamena du-Malan (Meclis-e-Shura) ji Senatoriya 100-endamekî û ji Meclîsa Niştimanî ya 342-ê ye.
Pergal dadgehek parçeyek secular û îslamî ye, di nav Dadgeha Dadgeha Bilind, dadgehên dadwerî û dadgehên Şerîetê yên ku qanûnên îslamî birêvebirin jî hene. Qanûnên secular ên Pakistan li dijî qanûnek hevpar a Brîtanî ye.
Hemî hemwelatiyên di 18 salî de dengdanê heye
== Demografîk ==
=== Koma Etnîk ===
Nirxandina nifşa Pakistanê sala 2015, 199,085,847, neteweya herî populous li ser Erdê çêkir.
Komên herî etnîkî Pîxember e, ku ji sedî 45 kesan re nifûsa. Gomezên din hene ku pîvan (an jî Pathan), sedî 15.4; Sindhi, 14.1% Sariaki, sedî 8.4 Urdu, 7.6% Beluçi, 3.6% û komên piçûk bi sedî 4.7% dakêşin
=== Ziman ===
Zimanek fermî Pakistanî Înglîzî ye, ziman zimanê neteweyî ye (e ku nêzîkî Hindiî ye). Bi balkêş e, Urdu ji hêla yek ji neteweyên etnîkî ve bi zimanekî zûtirî dipeyivî ye û ji bo pêwendiyên gelên Pakistana ji bo têkiliya neutral bijarte.
Peyvî zimanê zikmakî 48% Pakistanisî, bi 12% sedî, Sindhi di 10%, Sîraniki 8%, Balochi li 3%, û komek zimanên piçûk. Piranîya zimanên Pakistanî yên malbatî bi zimanê Hindo-Aryan re hene û di nivîskî Perso-Erebî de têne nivîsandin
=== Olên Xelk ===
Li geli Pakistanê 95% xwe misilmanên ne (75% [[sunî]], [[ehmedîye]] û 20% [[Şiî]]). 5% en xwe [[xiristiyan]] û [[Ola hindû|hindû]]. [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pk.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200522163543/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pk.html |date=2020-05-22 }}
Derheqê 85-90% ji sedî misilman misilman Sunni ye, û 10-15 sedî Şî'a ne .
Piraniya Sunnî ya girêdayî Hanafi in, yan jî Ahle Hadith in.
Parlamena Şî'a nimûne di nav Ithna Asharia, Bohra û Îslamiyan de hene. <gallery>
Wêne:PK Thatta asv2020-02 img03 Shah Jahan Mosque.jpg|{{Girêdan|Mizgeft Şah Cihan|en|Shah Jahan Mosque}}, {{Girêdan|Thatta|en}}, {{Girêdan|Sindh|en}}
</gallery>
== Mijarên têkildar ==
* [[Kurdên Pakistanê]]
== Çavkanî ==
Line 35 ⟶ 121:
== Girêdanên derve ==
{{
{{Dewletên Asyayê}}
{{Kontrola otorîteyê}}
[[Kategorî:Avabûnên 1947an li Pakistanê]]
[[Kategorî:Dewletên endamê Neteweyên Yekbûyî]]
[[Kategorî:Dewletên Asyayê]]
[[Kategorî:Dewlet û herêmên ku di 1947an de hatine avakirin]]
[[Kategorî:Pakistan| ]]
| |||