Кипр
Бу атны (неда терминни) башха магъаналары да барды, къарагъыз: Кипр (магъаналары).Кипр Республика
грек. Κυπριακή Δημοκρατία
тюр. Kıbrıs Cumhuriyeti
ингил. Republic of Cyprus
 |
|
.svg)
| Гимн | Ύμνος εις την Ελευθερίαν («Эркинликге гимн») |
|---|
| Оноу формасы | Республика |
|---|---|
| Президент | Димитрис Христофиас |
| Тил(лер)и | грек эм тюрк тил[1] |
| Ара шахары | Никосия |
| Уллу шахар(лар)ы | Никосия |
|---|---|
| Бютеу территориясы | 9 250 [2] км2 (дунияда 162-чи) |
| Сагъат бёлгеси | UTC +2 |
| Эркинлиги | 16 август 1960 |
|---|
| Бютеу халкъы (2009) | 793 963[3] адам (дунияда 155-чи) |
|---|---|
| Къалынлыгъы | 117 адам/км2 |
| БИП (номинал) (2004) | $ 15,76 млрд. (117-чи) |
|---|---|
| БИП (ном.) адам башына | $ 20 428 |
| Валютасы | Евро (EUR, код 978) |
| Домен(лер)и | .cy [4] |
|---|---|
| Телефон коду | +357 |
Кипр Республика (грек. Κυπριακή Δημοκρατία, тюр. Kıbrıs Cumhuriyeti) — айрыкам къралды, турмушу Джерле арасы тенгизни кюнчыгъыш кесегиндеди.
Географиясы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Курык отро-влак шукырак налеш. Корно мучко шуйнышо йӱдвел серыштыже кирения широтный курык рат. Тудо лопкытшо касвел ужашыштыже — 15 километр, эрвел касвел ужашыже деке утларак кугу кирения 25-30 тудын тупрӱдыжым уштымо марте шарлыме; точко деч посна эн кӱкшӧ курык тупрӱдӧ, акше-1 тӱжем м. — курык Акроманда (м 1023). Кечывалвел-касвел пелен кум отром троодос налын эверест курык, эҥер лап кутынь пӱчкеда. Тудо йӱдвел ужашыштыже эн кугу, эн кӱкшӧ точкыжым да кипрыште тыште верланен — курык Мургава (м 1951).
Тупрӱдӧ коклаште лап кия, месаорие пологохолмистый тӧрверым, жапыштыже йӱрым вӱд йога эҥер касвел да эрвел вӱдыжтарыше кызытсе акаки педиэос. Тӧрвер Месаория теҥыз коя опта, тӱҥ шотышто жапын четвертичный. Курык мардеж деч арален налше, клат тиде тӧрверын да кипрыште ойыртемалтше климатлан келшыше улыт. Пасу шыдаҥ да шож дене алмашталтын олива тыште ото, апельсин пушеҥге да тутовник, а виноград аҥам курык вашталта.
Волен эрвел да кечывалвел-эрвелне, икса серысе лап да Месаория Ларнака Аммохостос тӧрвер куснен. Ландшафт контраст тура Кипр ужаш лиеш: чевер-нарынче ужар ото кӱкшӧ курык да цитрусовый ӱйлык культурлан дене келыштаралтын, олык да ото олача тӱсан нӧргӧ коверым кугывӱкш — чодырадыме ир кӱ курык вуй гыч, ош тамга яхте лазур сер гыч — ӱп гыч чинчым да иман чодыра телым лум курык Троодос.
Утларакшым кӱ серым, но верын-верын ошма шуко пляж уло.
Халкъы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Тарихи
[тюзет | къайнакъны тюзет]Политикасы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Эрыклыкым налаш деч вара неприсоединение толкынлан негызым пыштыше кокла гыч иктыже лиеш Кипр, несмотря на то, что кум чыла вий-гарант (Британий, Грек да Турцийыште) йылме членже лийын. 2004 неприсоединение кипрыште гыч лектын коштыт, ала дене, Евросоюз пураш манын, тидлан посна организаций аныклаш могай улмыжым эскера гынат.
1960 ий исполнительный кучемын республик конституций дене шеледен пуаш, законодательный да судебный, туркышат квото да калыкын интересшым арален. Вице-президент-президент сайлалтын, келшен, вичияш жапыште турций ден грек община, права шотышто инициативым да вето, законодательный да исполнительный кучем уло раш пала.
Общинын посна учетышто кок йӱк элемент негызым сайлалтын. Мер турций гыч 1964 яра вер кодеш. Тиде жапыште чӱкташ 56 представитель-влак палатыжын депутатше. Парламентлан пеҥгыдемдыме вер гыч эше кум национальный ден религий меньшинства — армян-влакын, католик да маронит.
Йӱдвел кипр отрошто возглавляться шелалтмыже деч вара президентын да премьер-министрын мутшо Ассамблейын кугыжаныш-влак ончылно.
Высший судебный инстанций — республикын кӱшыл суд (республикын верховный суд), апелляционный инстанций суд — уголовный судна (суднын уголовный), икымше инстанций судын — районысо суд (районысо).
Административ бёлюннгени
[тюзет | къайнакъны тюзет]Экономикасы
[тюзет | къайнакъны тюзет]Tags: 20 пуа туризм % ВВП-Н. Пошкудо эл эрвел сферыште да суаплыкыште ыштыше промышленностьлан. Кылверым членже.
Могыржо лушкыдем: пеҥгыдын йодаш да налогым да тергыме пашам утларак капиталым ваштареш утечка. Пытартыш тӧрлатымаш-влак огыл.
Кипр отрошто ужаш секторышто экономикым пеш чот pdf грек (Кипр Республика) да tüik (турцийын республикын йӱдвел кипр самопровозглашенный).
Грек пеледеш секторышто экономикым, но лӱдыкшӧ тӱжвал чотшо деч шога. Ушныза коэффициент 1990 ий отро турист-влакым толкынжым чактараш деч чот вашталтмыже, экономический условийым вашталтыме да западный европышто. Отро еврозоныш пураш 2008 ий январьыште, рӱдӧ банкын да европысо политике диктоваться монетарный тудын лиеш.
Турецкий секторышкыжо визымше пуыш ик калык да ик ВНП шымше дене таҥастарымаште, грек островышко ужеш. Ала дене кыл, турцийыште тудо гына мо шотышто, финансироватлымаш йӱдвел кипр дене тӱнямбал нелылык ужеш, тудлан эре инвестицийым да вес элласе фирме деч утлен. Пелен ял озанлык паша вийым налеш, сар да кугыжаныш службышто. Йӱдвел ужашыштыже верланыше отро-влак турций савыртыш лира. Вияш да савырыме полышым пуымаш, тыгак турцийыште туризм, образований да моло промышленность
Инвестор-влаклан республикын экономика проблемым решатлаш правам пуаш финанс сферыште да кипрыште стипендий кӱшеш шке кипрыште лӱмын ыштыме программа дене келшышын, кугыжаныш правительствын йот элысе гражданствым налын.[5]
 Бу, тамамланмагъан статьяды. Сиз болушургъа боллукъсуз проектге, тюзетиб эм информация къошуб бу статьягъа.
|
- ↑ Constitution of the Republic of Cyprus (Кипр Республиканы Конституциясы): "The official languages are Greek and Turkish" (Appendix D, Part 01, Article 3)
- ↑ Шимал Кипрни Тюрк Республикасын къошмагъанлай.
- ↑ Total population as of 1 January. Eurostat. Тинтилгенди: 24 июнь 2009.
- ↑ Дагъыда .eu, Европа бирликге киргени себебли.
- ↑ Республикыште граждан-влаклан паспортым да визым кипрысе