Контентге кёч

Алтыкюнлюк къазауат (1967): Версияланы арасында башхалыкъ

Википедия — эркин энциклопедияны статьясы.
Интерактивная навигация по истории
← Эски тюзетиуДжангы тюзетиу →
Контент кетерилди Контент къошулгъанды
КёрюнюмлюВикитекст
Тизгин 92: Тизгин 92:


Мисирге биринчи уруу тангны 7:45 болгъанды. Бир заманда 11 мисир авиабаза урулгъанды. Операцияда 183 израиль самолет болгъанды, ол бютеулей Израилни къазауат авиациясыны 95% болады. Эртденбланы сагъат 9 израиль авиация 197 мисир самолетну къурутады, аланы 189 джерде, 8 да хауа сермешиуледе. 8 радар станция чачылады неда ишлемез халгъа келеди. Синай бла Суэц каналны бёлгесинде 6 мисир авиабаза тамалдан джараусуз болады.
Мисирге биринчи уруу тангны 7:45 болгъанды. Бир заманда 11 мисир авиабаза урулгъанды. Операцияда 183 израиль самолет болгъанды, ол бютеулей Израилни къазауат авиациясыны 95% болады. Эртденбланы сагъат 9 израиль авиация 197 мисир самолетну къурутады, аланы 189 джерде, 8 да хауа сермешиуледе. 8 радар станция чачылады неда ишлемез халгъа келеди. Синай бла Суэц каналны бёлгесинде 6 мисир авиабаза тамалдан джараусуз болады.

Израиль самолетланы кеслерини базаларына къайтыб, аланы джангыдан отлукъ бла толтуруб, сауутландыргъандан сора, сагъат 10 бола, мисир авиабазалагъа экинчи уруу болады, анда 164 израиль самолет болады, ала 14 авиабазагъа урадыла, энтда 107 мисир самолетну чачадыла.

Бу эки учушдан сора Израилни 9 самолету урулады, 6 бек уллу заран кёреди. 6 чууут пилот ёледи, ючюсю джаралы болады, экиси джесир тюшеди. Бютеулей 419 мисир самолетдан 304 къурутулады.

05:53, 6 июнь 2012 версиясы

Алтыкюнлюк къазуат
Файл:Soldiers Western Wall 1967.jpg
10-чу июнь 1967: израилчи десантчыла Джылауну Къабыргъасыны къатында.[1].
Баргъан кёзюую 5-чи июнь — 10-чу июнь 1967 джыл
Баргъан джери Джууукъ Шаркъ
Эсеби Сирия Голан мийикликлени тас этеди, Мисир Синай джарымайрымкан бла Газаны Секторун, Иордания уа Иордан сууну кюнбатыш джагъасын тас этедиле. Израиль хорлайды.
Къаршчыла
Израиль Израиль Сирия
Мисир
Ирак
Иордания Иордания

э. б.

Аскер башчыла
Израиль Ицхак Рабин
Израиль Моше Даян
Израиль Узи Наркис
Израиль Исраэль Таль
Израиль Мордехай Ход
Израиль Ариэль Шарон 		Мисир Абдель Хаким Амер
Мисир Абдул Муним Риад
Иордания Саид ибн-Шакер
Иордания Асад Ганма
Сирия Хафез Асад
Абдель Рахман Ареф
Къоранчла
Израиль 776 ёлген, 2563 джаралы, 15 джесир
 Мисир 11 500 ёлген, 20 000 джаралы, 5500 джесир,
Иордания 696 ёлген, 421 джаралы, 550 джесир
Ирак 10 ёлген, 30 джаралы
Сирия 1000 - 2500 ёлген, 5000 джаралы, 365 джесир
  1. ↑ "June 10, 1967 - Israeli paratroopers reach the Western Wall".

Алтыкюнлюк къазауат (ивр. מלחמת ששת הימים‎, Мильхемет Шешет ѓа-Йамим; араб. حرب الأيام الستة‎, Ḥarb al‑Ayyam as‑Sitta неда араб. حرب 1967‎, Ḥarb 1967, ингил. Six-Day War) — Джууукъ Шаркъда Израиль бир джанында, Мисир, Сирия, Иордания, Ирак эмда Алжир башха джанында болуб баргъан къазауатды. Уруш 1967 джылны 5-чи июнундан 10-чу июнуна дери баргъанды.

Ал тарихи

Мисирдеги июль революция монархияны къоратады. Путнчу этген абычарладан Революцион аскер башчылыкъны кенгеши къуралады. Джууукъда Мисирге президент болуб, ол абычарладан бири — Гамаль Абдель Насер болады. Республика баямланады. Насер миллетни бирикдирирге, революцияны башха араб къраллагъа джаяргъа излегенди[1].

1956 джылда Суэц кризисни заманында (Мисир Суэц каналны национализация этеди) Израилни, Уллу Британияны эмда Францияны аскерлери таша келишиуледен сора Мисирге чабадыла. Израиль бютеу Суэц джарымайрымкан бла Газаны Секторун кючлейди. Алай а АБШ бла СССР-ни басымыны эсебинде Мисирге чабхан къралла аскерлерин ызына алыргъа керек боладыла. Израиль бла Мисирни чеклеринде БМО-ну аскерлери орналадыла, ала мамырлыкъны джакъларгъа эмда Мисирден Израилге палестин къазауатчыла--федаинлени кириулерин тыяргъа керек болгъандыла. 1956 джылдан сора мисир-израиль эмда иордан-израиль чекледе инцидентле азаядыла[2].

50-чи джылланы ахырындан башлаб Мисир кюнбатыш къралладан айрылыб, СССР джанына тая башлайды, СССР кесине Джууукъ Шаркъда джанлы къралы болурун бек излейди. Бу нюзюр бла СССР Мисирге кючлю экономика болушлукъ этгенди, хайырлы ёнкючле бергенди, Асуан бедженни ишлеуде уллу болушлукъ этгенди, сауут, мюрзеу сатханды[3].

1967 джылны аллында Израилде Мисир уллу къазауат ачарыкъ тюлдю оюм джюрюгенди. Ол заманда Мисирни сегиз сайлама бригадасы Йемендеги граждан къазауатда роялистлеге къаршчы республикачыла джанлы болуб уруш этгендиле. 1967 джылны джазы израиль-мисири илишкиле рахат болгъандыла.

Ол заманда Израиль бла Сирияны арасында илишкиле юч фатор себебли тикли болгъандыла - суу къайнакъла ючюн конфликт, 1948 джылда сермешиуню тохтатыу сыздны узунулугъу бла демилитаризация зонаны контролу эмда сириясы правительствону палестиначы араблыланы сауутлу къуралышларына джакъ бериу.

  • 1964—1966 джыллада Сирия бла Израилни арасында суу къайнакъла ючюн конфликт чыгъады. 1964 джылны июнунда Сирия Израилде Кинерет кёлге акъгъан Иордан сууну кесини джерине бурургъа оноу этеди. 1964-65 джыллада танкала бла авияция къошулуб 4 уллу чекчи уруш болады. 1966 джылны июлунда израилчи авиация сууну бурууда ишлеген ауур техниканы уруб чачады, къатышыргъа излеген сириячы МиГ-ни да тюшюреди[4].
  • 1965 джылда Палестинаны Къутхарыу Организациясы къуралады, ол кесени баш нюзюрюнде палестиначы араблылагъа этилген адилсизликню тюзетиу эмда «сионист къуралыш» чачыуну салады. Бу организацияда баш орунда сауутлу къуралыш Эль-Фатх болады, ол 1965 джылны 2-чи январында Израилге къаршчы биринчи операциясын этеди (бютеу-израиль суу быргъыгъа чабыу). 1965 джылны январындан башлаб 1967 джылны июнуна дери Эль-Фатх бла башха къауумла Израилге къаршчы 122 чабыуул этгендиле, аланы кёбюсю джетишимсиз болгъанды. Эль-Фатхны чабыууларыны асламысы Ливан бла Иорданияны территориясындан болса да, сауутну берген, юретген эмда джакълыкъ этген Сирия болгъанды. Сириячыла кеслерини территорияларында чабыуул болса Израилден джууаб аллыкъларындан къоркъуб, башха араб къралладан чабыуул болурун излегендиле. Иорданияны королу кесини къралыны джеринден Израилге чабыуулланы тохтатыр мурат бла кёб амал этгенди[5].
  • 1966 джылны октябры бла ноябрында террорист организация «Эль-Фатх» Израилге къаршчы диверсияларын кючлешдиреди[6].
  • 7 октябрны кечесинде Иерусалимни къатында Огъары Ромема шахарчыкъда юч атылыудан сора эки юй оюлады, терт адам да джаралы боладыла. «Тинтиулеге кёре атылтхан диверсантланы ызлары Иордания бла чекге баргъанды»[1].
  • 8-чи октябрда Шаар ха-Голан элни къатында, Иордан ёзенде эл мюлкде хайырланнган мекямланы атылтадыла. Атылу болгъан джерге келген моторлу патруль минада атылады, чек полицияны тёрт къуллукъчусу ёледи. Диверсияны кесине Эль-Фатх алады.[1]
  • 11-чи ноябрны кечесинде, Израиль бла Иорданны кюнбатыш джагъасыны арасында чекни районунда ФАТХ-ны къазауатчылары салгъан мина атылады. 3 израилчи аскерчи ёледи, 6 джаралы болады[7].
  • 1966 джылны 13-чю ноябрында Израиль кесини аскерчилерини минада атылгъанларына джууабха палестиначылагъа къаршчы операция башлайды. Ол операцияда, Иордания оккупация этген Иорданны кюнбатыш джагъасында 125 юй атылтылады, 15 иордан аскерчи эмда 3 мамыр адам ёледи. [6][7][8][9] Бу операция Кюнбатыш джагъада хашемит династиягъа къаршчы демонстрациялагъа чурум болады. Аны ызындан Иорданияны басмасы Насерни «БМО-ну аскерлерини этеклерини артында бугъуб, берген сёзюне ие болуб Иорданиягъа болушмады» деб терслейди[10]. Израиль операцияны БМО-ну Къоркъуусузлукъ Кенгеши 228-чи резолюциясы бла айыблайды[11].
  • 1966 джылны ноябрында Мисир бла Сирия бирлик къурайдыла[6].
  • 1967 джылны апрелинден майына дери сирий-израиль чекде сауутлу сермешиулени саны кёб болады.
  • 7-чи апрелде сирий территориядан израилчи траторчугъа атыудан сора, израилчиле джууаб отну ачадыла[1]. Бу инцедент Израиль бла Сирияны АХК-ларыны арасында сермешиуге келтиреди. Бу сермешиуде 6 сирий МиГ тюшюрюледи, аланы экиси Дамаскны башында. Джер сермешиуледе эки джандан да танкала хайырланнгандыла. Израилчи кючле уа сирий позицияланы бомбалагъан да этедиле[12].
  • 4-чю майда Сирияны информацияны министри ачыкълау этеди[13]:

    бу сермешиу Палестина къутхарылгъынчы, сионистле да джокъ болгъунчу барлыкъды.

  • 12-чи майда United Press International (UPI) агенство быллай билдириуню басмалайды:

    …мийик къуллукъда болгъан израилчи къайнакъ билдиргеннге кёре, Сирияны терртиориясында террористле чабыуулларын тохтатмасала, Израиль дамаскчы аскер режимни къоратыр ючюн чекленнген аскер операция бардырлыкъды. Бу сириячы правительствогъа къаршчы ачы уруу боллукъду[12][14].

  • 1967 джылны 13-чю майында Мисирни правительствосу СССР-ни правительствосундан официал билдириу алады, аннга кёре израилчи аскерле Сириягъа чабыу хазырлайдыла, эмда Израилни шимал чегинде бу нюзюр бла 11-13 бригада джыйылгъанды. Израилчи чабыуну датасына 17-чи май айтылгъанды. Ол кюн огъунакъ, 13-чю майда Сирия Мисирден Израилни чабыуун тыяр амалланы этилирин излейди. Мисирни генерал штабыны тамадасы Мухамед Фавзи Дамаскга кенгешиуле бардыры мурат бла учады[6]
  • 14-чю майда Мисир Суэц каналны зонасында кесини кючлерин мобилизация этеди[15].
  • 15-чи майда, Израилни бойсунмазлыгъыны кюнюнде, мисир аскерле Синайгъа ашырылыб, Израиль бла чегини къатында джыйыладыла[6][16][17].
  • 16-чы майда Мисир Израилни Сириягъа къаршчы агрессия къоркъуу салыу бла терслеб, чеклеге талай дивизияны тартады.
  • 16-чы майда Мисир БМО-дан къоркъуусузлукъ аскерлерин чыгъарыуун даулайды[6] БМО-ну Генерал секретары У Тан Мисирни правительствосуну бу излемин ызына алырын излейди. Аны бла бирге Израилден БМО-ну аскерлерин чекни Изараиль джанындан орналырын тилейди. Эки правительство да излемлени къабыл этмейдиле[18].
  • 16-чы майда Израиль мобилизацияны башлайды[19].
  • 17-чи майда гринвич заманнга кёре 8 сагъатда мисирчиле чекни узунлугъу бла бетджанланы алгъандыла[6].
  • 17-чи майда эки мисирчи МиГ Израилни территориясыны башы бла кюнчыгъышда (Иорданиядан) кюнбатышха учады. Аланы учушлары Димондагъы ядролу аралыкъны башы бла болгъанды. Самолетланы тутаргъа джетишмегендил[16].
  • 17-чи майда Иордания мобилизацияны башлайды.
  • 18-чи майда, гринвич заманнга кёрю кюнортадан сора мисирчиле, Шарм-аль-Шейхни къатында орналгъан 32 БМО-чу аскерчиге эвакуация этерге 15 такъикъа бередиле. [6]. Ультиматум келгенлей У Тан аскерлени чыгъарыу буйрукъ береди. Ол кюн огъунакъ Кувейтде мобилизация башланады.
  • 18-чи майда, БМО-ну аскерлерини ашыгъыш кетиулеринде сора араб радио быллай билдириу береди:[13][17][20]:

    Бюгюнден башлаб, Израилни джакълагъан халкъла арасы кюч джокъду. Биз энди кесибизни тыйыб турлукъ тюлбюз. БМО-гъа тарыгъыуларыбызны да тыярыкъбыз. Израилге къаршчы биз хайырланныкъ бир амал барды, ол да тотал къазауатды, аны эсебинде сионист кърал джокъ боллукъду.

  • Сирияны къоруулау министри Хафез Асад былай айтханды:[17][20]

Бизни кючлерибиз бусагъатда къуру агрессиядан джакъланыргъа тюл, сионистледен араб джерлени ариуларгъа процессни башларгъа да хазырды. Сирий аскер кесини бармагъын сампалда тутады…. Мен, аскерчи адамча, къурутуу къазауатха кирирге заман келгенине таукелме.

  • 18-чи майгъа Голан мийикликледе сирий аскерле хазыр боладыла[17][20].
  • 19-чу майда БМО-ну аскерлери чыгъарыладыла, Израилде джарым мобилизация башланады.
  • 20-чы майда Израилдеги мобилизация бошалады.
  • 21-чи майда Мисирде бютеулей мобилизация башланады[21].
  • 22-чи майда Мисирни президенти Насер, Шарм-эль-Шейхде гарнизонну орнатыб, Тиран ачыкъ богъазны блокада этерин баямлайды, аны блокадасы Израилни Эйлат портун джабады. Насер : «Израиль къазауат излей эсе — Ахлан ва-Сахлан! дейди[22]»
  • 23-чю майда Сауд Арабия къазауатха къошулургъа хазыр болгъанын билдиреди.
  • 23-чю майда Израиль «израилчи кемечиликге Тиран ачыкъ богъазда этилген тыйгъычланы [6], аны бла бирге БМО-ну аскерлерин чыгъарыуну, Мисир бла Иорданияны арасында аскер пактны къабыл этилиун да, Мисирге ирак аскерлени джибериуню да къазауат актха санарыгъын» билдиргенди. Кесинде сауутлу урушну башларгъа хакъны къояды.
  • 25-чи майда Мисирни аскер министри Шамс эль-Дин Бадран Москвагъа учады, анда ол совет правительстводан Израилге чабаргъа эркинлик излейди. Алай а Миинстрлени советини башчысы Косыгин Совет Союзну быллай чабыуну огъурамагъанын билдиреди. Мисирге къайтхан Бадран Насерге СССР-ни Мисирни биринчи чабарына къаршчы болгъанын билдиреди, алай а Израиль джанында АБШ къатышса СССР да Мисир джанында къошуллугъун айтады. Ол себебден Насер Мисирни аскер башчылыгъына, Мисирни биринчи чабмазлыгъын эмда биринчи урууну кесине алыргъа керек болгъанын айтады. Аскер-хауа кючлени башчысы инарал Судки Махмуд Насерге быллай тактика пеляхха келтирлигин айтады[23].
  • 26-чы майда Насер профсоюзланы панараб федерациясына ачыкълау этген заманында, къазауат башланса, «ол къазауат тотал боллукъду, эмда баш нюзюрю да Израилни къурутуу боллугъун» айтады[6][13].
  • 28-чи майда Судан мобилизацияны башлайды.
  • 29-чу майда Алжирни аскерлери Мисирге джибериледиле.
  • 30-чу майда Мисир бла Иордания бир-бирлерине болушлукъ этиу кесематха къол саладыла. Мисир инарал Абдул-Монейм-Риадны Иордан фронтда кючлеге башчылыкъ этерге джибериледи.
  • 31-чи майда ирак аскерле Иорданиягъа ашырыладыла.


Къазауатны ал тарихи юч ыйыкъ чакълы бир баргъанды, ол заманны ичинде мисир аскерлени мобилизациясындан башлаб, Израилни джууабы болады
1967 джылны 5-чи июнунуну танг аласында Израилни АХК-ларыны «Фокус» операциялары башланады, ол талай сагъатха араб коалицияны аскер-хауа кючлерин джокъну орнуна келтиргенди. Андан сора Израиль, хауадан джагъы болмагъан араб аскерлени 6 кюнню ичинде хорлагъанды.

Къазауатны барыуу

Синай фронтда операция
Файл:Motta Gur Marpeset Picture.jpg
Мордехай Гур бла аны десантчылары Иерусалимни Эски Шахарыны, кючлеуюню аллы бла осмакълайдыла
Файл:Israeli tanks advancing on the Golan Heights during the Six-Day War.jpg
Израильтанкала, Голан мийикледе алгъа джюрюш

5-чи июнь. Къазауатны башланыуу. Премьер-министр Эшколну разылыгъы бла Израилни къоруулау министри инарал Моше Даяно эмда генерал штабны тамадасы инарал-лейтенант Ицхак Рабин хауа эмда джер юсю урууну башларгъа оноу этедиле. Танг аласы бла Израильни Аскер-хауа кючлери Джерле арасы тенгизни башындан къыбылагъа буруладыла эмда Мисирни бютеу аэродромларын урадыла, бу уруу мисирчи АХК-ланы джокъну орнуна келтиреди. Кечирек Иордания бла Сирияни АХК-лары да къурутуладыла, Иракны кючлерине да Мосулну къатында уллу заран келтирилиледи.

Израилни сакъланмагъан уруууна хазырлыкъла бек таша бардырылгъандыла. Къазауатны башланнган кюнюнде, танг аласы бла Израилни энчи къуллукъларыны агентлери Тель-Авивде АБШ-ны посольствасыны башында антеннаны, АБШ израилчи самолетларыны учханларын билмез ючюн, бузадыла. [24] . Израиль пилотла уа учарыкъларыны юсюнден 5 сагъат алгъа билгендиле.

Мисирге биринчи уруу тангны 7:45 болгъанды. Бир заманда 11 мисир авиабаза урулгъанды. Операцияда 183 израиль самолет болгъанды, ол бютеулей Израилни къазауат авиациясыны 95% болады. Эртденбланы сагъат 9 израиль авиация 197 мисир самолетну къурутады, аланы 189 джерде, 8 да хауа сермешиуледе. 8 радар станция чачылады неда ишлемез халгъа келеди. Синай бла Суэц каналны бёлгесинде 6 мисир авиабаза тамалдан джараусуз болады.

Израиль самолетланы кеслерини базаларына къайтыб, аланы джангыдан отлукъ бла толтуруб, сауутландыргъандан сора, сагъат 10 бола, мисир авиабазалагъа экинчи уруу болады, анда 164 израиль самолет болады, ала 14 авиабазагъа урадыла, энтда 107 мисир самолетну чачадыла.

Бу эки учушдан сора Израилни 9 самолету урулады, 6 бек уллу заран кёреди. 6 чууут пилот ёледи, ючюсю джаралы болады, экиси джесир тюшеди. Бютеулей 419 мисир самолетдан 304 къурутулады.

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Леонид Млечин, Зачем Сталин создал Израиль?орус.
  2. ↑ [Morris Benny 2001 стр.301]
  3. ↑ Шесть дней, которые чуть не потрясли мир, АЛЕКСАНДР Ъ-ШУМИЛИН «Коммерсантъ» № 84 (1266) от 05.06.1997орус.
  4. ↑ Benny Morris 2001 303-304 бетле
  5. ↑ [Benny Morris 2001 стр.303 ]
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 Черчилль Р.и У. Шестидневная война. Глава вторая. Закрытие проливоворус.
  7. ↑ 7,0 7,1 Barry M. Rubin. Revolution until victory? — Harvard University Press, 1994. — P. 11. — 271 p. — ISBN 0674768035.
  8. ↑ Israel, Army and defense — A dictionary, Zeev Schiff & Eitan Haber, editors, Zmora, Bitan, Modan, 1976, Tel-Aviv Шаблон:Ref-he
  9. ↑ 1967 Israeli-Arab Six Day war:Senator Symington on the Es-Samu incident
    • «The deaths were apparently due to the unexpected presence of a Jordanian patrol.»
  10. ↑ Benny Morris 2001 стр. 303
  11. ↑ United Nations Security Council Resolution 228
  12. ↑ 12,0 12,1 Benny Morris 2001 стр. 304
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 6 Days War: Crucial quotes
  14. ↑ …high Israeli source said Israel would take limited military action designed to topple Damascus army regime if Syrian terrorists continued sabotage raids inside Israel. It will be a telling blow against Syrian Goverment.
  15. ↑ Израилни ТИМ-и: Events leading to the Six Day War: 1967
  16. ↑ 16,0 16,1 Цитата этиуде халат: Неверный тег <ref>; для сносок Тененбаум не указан текст
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Цитата этиуде халат: Неверный тег <ref>; для сносок ХИГЕР не указан текст
  18. ↑ [1]
  19. ↑ Bregman 2002 бет 74
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 The 1967 Six-Day War by Mitchell Bard
  21. ↑ Benny Morris. 2008 306 бет
  22. ↑ араб. ‎Хош келигиз!
  23. ↑ Bregman 2002 82 бет
  24. ↑ Bregman 2002 208-чи бет
Чыкъгъаны — «https://krc.wikipedia.org/w/index.php?title=Алтыкюнлюк_къазауат_(1967)&oldid=74383»