Тюркле: Версияланы арасында башхалыкъ
г r2.7.2+) (робот къошду: hy:Թյուրքեր |
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.2 |
||
(9 къошулуучуну 13 аралыкъ тюрлениую кёргюзюлмегенди) | |||
Тизгин 19: | Тизгин 19: | ||
|белги = |
|белги = |
||
}} |
}} |
||
'''Тюркле''' — бизни эрагъа дери I мингджыллыкъда [[Алтай]]да эм [[Азия]]ны тюзлеринде къуралгъан этнолингвистика миллет къауумду<ref>{{Из|ЭСБЕ|ссылка=http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/103864/%D0%A2%D1%8E%D1%80%D0%BA%D0%B8|заглавие=Тюрки}}</ref>. Тюрклени адетдеги ишлери, сабанчылыкъдан сора да кёчгюнчю малчылыкъ болгъанды, дагъыда темир къазыу эм темирчилик. Тюрк культура, шимал [[Евразия]]ны кёчгюнчю культуралары бла джууукъ байламлыды. Сёз ючюн, белгили тюрколог [[Гумилёв, Лев Николаевич|Л. Н. Гумилёв]], [[гуннла]]ны [[скифле|скиф]] культураны андан ары бардыргъанлагъа санагъанды<ref>[ |
'''Тюркле''' — бизни эрагъа дери I мингджыллыкъда [[Алтай]]да эм [[Азия]]ны тюзлеринде къуралгъан этнолингвистика миллет къауумду<ref>{{Из|ЭСБЕ|ссылка=http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/103864/%D0%A2%D1%8E%D1%80%D0%BA%D0%B8|заглавие=Тюрки}}</ref>. Тюрклени адетдеги ишлери, сабанчылыкъдан сора да кёчгюнчю малчылыкъ болгъанды, дагъыда темир къазыу эм темирчилик. Тюрк культура, шимал [[Евразия]]ны кёчгюнчю культуралары бла джууукъ байламлыды. Сёз ючюн, белгили тюрколог [[Гумилёв, Лев Николаевич|Л. Н. Гумилёв]], [[гуннла]]ны [[скифле|скиф]] культураны андан ары бардыргъанлагъа санагъанды<ref>[https://web.archive.org/web/20120628191759/http://turkportal.ru/ Тюрки в истории | Тюркпортал.Ру]</ref>. |
||
Тюрктилли миллетле, бизни эрагъа дери III ёмюрден бери белгилидиле. Алай а ''тюрк'' этноним (къытайча — ''ту-кю'') биринчи кере [[VI]] ёмюрню аллында Монгол Алтайда сагъынылыб башланнганды, кеси да уллу болмагъан бир халкъны белгилегенди, алай а бу халкъ кечирек бютёу [[Орта Азия]]да бийлик этген болгъанды. ''Тюрк'' сёз — «кючлю», «къаты» деген магъананы тутады<ref>{{статья|автор= Гумилев Л. Н.|заглавие= Три исчезнувших народа|ссылка= http://lib.rus.ec/b/231037/read|язык= |издание= |тип= |год= 1961|том= |номер= |страницы= |doi= |issn=}}</ref>. |
Тюрктилли миллетле, бизни эрагъа дери III ёмюрден бери белгилидиле. Алай а ''тюрк'' этноним (къытайча — ''ту-кю'') биринчи кере [[VI]] ёмюрню аллында Монгол Алтайда сагъынылыб башланнганды, кеси да уллу болмагъан бир халкъны белгилегенди, алай а бу халкъ кечирек бютёу [[Орта Азия]]да бийлик этген болгъанды. ''Тюрк'' сёз — «кючлю», «къаты» деген магъананы тутады<ref>{{статья|автор= Гумилев Л. Н.|заглавие= Три исчезнувших народа|ссылка= http://lib.rus.ec/b/231037/read|язык= |издание= |тип= |год= 1961|том= |номер= |страницы= |doi= |issn=}}</ref>. |
||
Тизгин 47: | Тизгин 47: | ||
== Тюрк миллетлени эм кърал-территориал къуралышланы классификациялары == |
== Тюрк миллетлени эм кърал-территориал къуралышланы классификациялары == |
||
[[Файл:Turkic language map3.PNG|thumb|350px|Тюрк тиллени джайылгъаны]] |
[[Файл:Turkic language map3.PNG|thumb|350px|Тюрк тиллени джайылгъаны]] |
||
[[Файл:Turkic origin and expansion.png|справа|безрамки|359x359пкс]] |
|||
[[Файл:Kashgari map.jpg|thumb|350px|[[Кашгари, Махмуд|Махмуд Кашгариге]] кёре Тюрк дуния (XI ёмюр)]] |
[[Файл:Kashgari map.jpg|thumb|350px|[[Кашгари, Махмуд|Махмуд Кашгариге]] кёре Тюрк дуния (XI ёмюр)]] |
||
Тизгин 52: | Тизгин 53: | ||
* [[Аварла]] |
* [[Аварла]] |
||
* [[Алты чуб]] |
* [[Алты чуб]] |
||
* [[Башкъуртлула|Башкъуртлула]] |
|||
* [[Башкирлиле]] |
|||
* [[Берендейле]] |
* [[Берендейле]] |
||
* [[Булгарла]] — [[Барсилле]] — [[Эскелле]] |
* [[Булгарла]] — [[Барсилле]] — [[Эскелле]] |
||
Тизгин 99: | Тизгин 100: | ||
* '''Къыпчакъ (шимал-кюнчыгъыш) къауум''' |
* '''Къыпчакъ (шимал-кюнчыгъыш) къауум''' |
||
** Къыпчакъ-булгар (итил-къыпчакъ) миллетле |
** Къыпчакъ-булгар (итил-къыпчакъ) миллетле |
||
*** [[ |
*** [[Башкъурт]] |
||
**** [[тептярлыла| |
**** [[тептярлыла|Башкъурт-тептярла]] |
||
*** [[Татарлыла]] |
*** [[Татарлыла]] |
||
**** [[Къазан татарлыла]] |
**** [[Къазан татарлыла]] |
||
Тизгин 184: | Тизгин 185: | ||
=== Бусагъатдагъы бойсунмагъан тюрк къралла === |
=== Бусагъатдагъы бойсунмагъан тюрк къралла === |
||
* {{байракъ|Азербайджан}} '''[[Азербайджан]]''' — ''халкъыны 90 %-инден кёбю<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html CIA — The World Factbook]</ref>'' |
* {{байракъ|Азербайджан}} '''[[Азербайджан]]''' — ''халкъыны 90 %-инден кёбю<ref>[https://web.archive.org/web/20160709035525/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html CIA — The World Factbook]</ref>'' |
||
* {{байракъ|Къазахстан}} '''[[Къазахстан]]''' — ''халкъыны 73 %-и<ref>[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Агентство Респуюлики Казахстан по статистике. Численность населения Республики Казахстан по областям, городам и районам, полу и отдельным возрастным группам, отдельным этносам. Данные на 1.01.2010.]</ref>'' (2010) |
* {{байракъ|Къазахстан}} '''[[Къазахстан]]''' — ''халкъыны 73 %-и<ref>[https://web.archive.org/web/20130117233602/http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2010/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/Bull_Hsany2010.rar Агентство Респуюлики Казахстан по статистике. Численность населения Республики Казахстан по областям, городам и районам, полу и отдельным возрастным группам, отдельным этносам. Данные на 1.01.2010.]</ref>'' (2010) |
||
* {{флаг|Къыргъызстан}} '''[[ |
* {{флаг|Къыргъызстан}} '''[[Къыргъызистан]]''' — ''халкыны 85 %-инден кёбю<ref>[http://demoscope.ru/weekly/2010/0413/panorm01.php#2 Предварительные итоги переписи населения Киргизии 2009 г.]</ref>'' (2009) |
||
* {{флаг|Тюркмения}} '''[[ |
* {{флаг|Тюркмения}} '''[[Тюркменистан]]''' — ''халкъыны 85 %-и чакълы бир<ref>[https://web.archive.org/web/20070612214157/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tx.html CIA — The World Factbook]</ref>'' |
||
* {{флаг|Тюрк}} '''[[Тюрк]]''' |
* {{флаг|Тюрк}} '''[[Тюрк]]''' |
||
* {{флаг|Юзбекистан}} '''[[Юзбекистан]]''' |
* {{флаг|Юзбекистан}} '''[[Юзбекистан]]''' |
||
Тизгин 195: | Тизгин 196: | ||
* {{flagicon|China}} '''[[Синьцзян-Уйгъур автоном район]]''' — ''халкъыны 64 %-и чакълы бир'' |
* {{flagicon|China}} '''[[Синьцзян-Уйгъур автоном район]]''' — ''халкъыны 64 %-и чакълы бир'' |
||
; [[Россия]] |
; [[Россия]] |
||
* {{флаг|Башкортостан}} '''[[ |
* {{флаг|Башкортостан}} '''[[Башкъурт Республика]]''' — ''халкъыны 57 %-и<ref name="perepis2002">[https://web.archive.org/web/20120126074108/http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17 Результаты переписи 2002 года]</ref>'' ([[башкъуртлула]], [[татарлыла]], [[чувашлыла]]) |
||
* [[Файл:Flag of Kabardino-Balkaria.svg|border|22px|]] '''[[Къабарты-Малкъар|Къабарты-Малкъар Республика]]''' — ''халкъыны 14,8 %-и<ref name="perepis2002"/>'' ([[малкъарлыла]], [[тюрклюле]], [[татарлыла]]) |
* [[Файл:Flag of Kabardino-Balkaria.svg|border|22px|]] '''[[Къабарты-Малкъар|Къабарты-Малкъар Республика]]''' — ''халкъыны 14,8 %-и<ref name="perepis2002"/>'' ([[малкъарлыла]], [[тюрклюле]], [[татарлыла]]) |
||
* [[Файл:Flag of Karachay-Cherkessia.svg|border|22px|]] '''[[Къарачай-Черкесия|Къарачай-Черкес Республика]]''' — ''халкъыны 44,3 %-и<ref name="perepis2002"/>'' ([[къарачайлыла]], [[ногъайлыла]]) |
* [[Файл:Flag of Karachay-Cherkessia.svg|border|22px|]] '''[[Къарачай-Черкесия|Къарачай-Черкес Республика]]''' — ''халкъыны 44,3 %-и<ref name="perepis2002"/>'' ([[къарачайлыла]], [[ногъайлыла]]) |
||
* [[Файл:Flag of Altai Republic.svg|border|22px]] '''[[Алтай Республика]]''' — ''халкъыны 40 %-и<ref name="perepis2002"/>'' |
* [[Файл:Flag of Altai Republic.svg|border|22px]] '''[[Алтай Республика]]''' — ''халкъыны 40 %-и<ref name="perepis2002"/>'' |
||
* [[Файл:Flag of Sakha.svg|border|22px|Флаг Якутии]] '''[[Саха (Якутия) Республика]]''' — ''халкъыны 47 %-и<ref name="perepis2002"/>'' |
* [[Файл:Flag of Sakha.svg|border|22px|Флаг Якутии]] '''[[Саха (Якутия) Республика]]''' — ''халкъыны 47 %-и<ref name="perepis2002"/>'' |
||
* {{флаг|Татарстан}} '''[[Татарстан|Татарстан Республика]]''' — ''халкъыны 56 %-и<ref name="perepis2002"/>'' ([[татарлыла]], [[ |
* {{флаг|Татарстан}} '''[[Татарстан|Татарстан Республика]]''' — ''халкъыны 56 %-и<ref name="perepis2002"/>'' ([[татарлыла]], [[башкъуртлыла]], [[чувашлыла]]) |
||
* [[Файл:Flag of Tuva.svg|22px|border|]] '''[[Тыва Республика|Тыва (Тува) Республика]]''' — ''халкъыны 77 %-и<ref name="perepis2002"/>'' |
* [[Файл:Flag of Tuva.svg|22px|border|]] '''[[Тыва Республика|Тыва (Тува) Республика]]''' — ''халкъыны 77 %-и<ref name="perepis2002"/>'' |
||
* [[Файл:Flag of Khakassia.svg|22px|border|]] '''[[Хакасия|Хакасия Республика]]''' — ''халкъыны 12 %-и<ref name="perepis2002"/>'' |
* [[Файл:Flag of Khakassia.svg|22px|border|]] '''[[Хакасия|Хакасия Республика]]''' — ''халкъыны 12 %-и<ref name="perepis2002"/>'' |
||
* [[Файл:Flag of Chuvashia.svg|22px|border|]] '''[[Чувашия|Чувашия Республика]]''' — ''халкъыны 70 %-и<ref name="perepis2002"/>'' ([[чувашлыла]], [[татарлыла]]) |
* [[Файл:Flag of Chuvashia.svg|22px|border|]] '''[[Чувашия|Чувашия Республика]]''' — ''халкъыны 70 %-и<ref name="perepis2002"/>'' ([[чувашлыла]], [[татарлыла]]) |
||
; [[Молдавия]] |
; [[Молдавия]] |
||
* [[Файл:Flag of Gagauzia.svg|22px|border|]] '''[[ |
* [[Файл:Flag of Gagauzia.svg|22px|border|]] '''[[Гагаууз]]''' — ''халкъыны 82 %-и чакълы бир<ref>[http://www.statistica.md/category.php?l=ru&idc=103& Национального бюро статистики Республики Молдова]</ref>'' |
||
; [[Юзбекистан]] |
; [[Юзбекистан]] |
||
* [[Файл:Flag of Karakalpakstan.svg|22px|border|]] '''[[Къаракъалпакъстан Республика]]''' — ''халкъыны 94,9 %-инден кёбю<ref>[http://stat.uz/demographic/ Государственный комитет Республики Узбекистан по статистике]</ref>'' |
* [[Файл:Flag of Karakalpakstan.svg|22px|border|]] '''[[Къаракъалпакъстан Республика]]''' — ''халкъыны 94,9 %-инден кёбю<ref>[http://stat.uz/demographic/ Государственный комитет Республики Узбекистан по статистике]</ref>'' |
||
Тизгин 250: | Тизгин 251: | ||
}} |
}} |
||
* [http://kitap.net.ru/gumilev-hunn.php Л. Н. Гумилёв. История народа хунну] |
* [http://kitap.net.ru/gumilev-hunn.php Л. Н. Гумилёв. История народа хунну] |
||
* [http://turkportal.ru/scientpopbooks/47-gumilev-drevnie-tjurki.html Л. Н. Гумилёв. Древние тюрки] |
* [https://web.archive.org/web/20111026105207/http://turkportal.ru/scientpopbooks/47-gumilev-drevnie-tjurki.html Л. Н. Гумилёв. Древние тюрки] |
||
* [http://kitap.net.ru/mingazov/1.php Шамиль Мингазов. Доисторические тюрки] |
* [http://kitap.net.ru/mingazov/1.php Шамиль Мингазов. Доисторические тюрки] |
||
* [http://kitap.net.ru/bezertinov1.php Рафаэль Безертинов. Древнетюркское мировоззрение «Тэнгрианство»] |
* [https://web.archive.org/web/20071107181102/http://kitap.net.ru/bezertinov1.php Рафаэль Безертинов. Древнетюркское мировоззрение «Тэнгрианство»] |
||
* [http://kitap.net.ru/bezertinov2.php Рафаэль Безертинов. Тюрко-татарские имена] |
* [https://web.archive.org/web/20071107180903/http://kitap.net.ru/bezertinov2.php Рафаэль Безертинов. Тюрко-татарские имена] |
||
* [http://turkportal.ru/scientificbooks/2-faizrahamanov-drev-turki.html Файзрахманов Г. Л. Древние тюрки в Сибири и Центральной Азии] |
* [https://web.archive.org/web/20111026110133/http://turkportal.ru/scientificbooks/2-faizrahamanov-drev-turki.html Файзрахманов Г. Л. Древние тюрки в Сибири и Центральной Азии] |
||
* [http://s155239215.onlinehome.us/turkic/20Roots/ZakievGenesis/ZakievGenesisCoverRu.htm Мирфатых Закиев Происхождение тюрков и татар] |
* [http://s155239215.onlinehome.us/turkic/20Roots/ZakievGenesis/ZakievGenesisCoverRu.htm Мирфатых Закиев Происхождение тюрков и татар] |
||
== Джибериуле == |
== Джибериуле == |
||
* [http://kros.ru/_libr/vrt_vst/dts.php Буруннгу тюрк сёзлюк] |
* [https://web.archive.org/web/20071029023018/http://kros.ru/_libr/vrt_vst/dts.php Буруннгу тюрк сёзлюк] |
||
{{Тюрк миллетле}} |
{{Тюрк миллетле}} |
||
Тизгин 265: | Тизгин 266: | ||
[[Категория:Тюрк миллетле]] |
[[Категория:Тюрк миллетле]] |
||
[[Категория:Къазахстанны тарихи]] |
[[Категория:Къазахстанны тарихи]] |
||
[[an:Pueblos turquicos]] |
|||
[[ar:ترك]] |
|||
[[arz:ترك]] |
|||
[[az:Türk xalqları]] |
|||
[[ba:Төрки телле халыҡтар]] |
|||
[[bg:Тюркски народи]] |
|||
[[bn:তুর্কীয় জাতিসমূহ]] |
|||
[[bs:Turski narodi]] |
|||
[[ca:Pobles turquesos]] |
|||
[[cs:Turkické národy]] |
|||
[[cv:Тĕрĕксем]] |
|||
[[de:Turkvölker]] |
|||
[[el:Τουρκικά φύλα]] |
|||
[[en:Turkic peoples]] |
|||
[[eo:Tjurkaj popoloj]] |
|||
[[es:Pueblos túrquicos]] |
|||
[[fa:مردمان ترک]] |
|||
[[fi:Turkkilaiset kansat]] |
|||
[[fr:Peuples turcs]] |
|||
[[fy:Turkske folken]] |
|||
[[he:עמים טורקיים]] |
|||
[[hi:तुर्क लोग]] |
|||
[[hr:Turkijski narodi]] |
|||
[[hu:Török népek]] |
|||
[[hy:Թյուրքեր]] |
|||
[[id:Bangsa Turk]] |
|||
[[it:Turchi]] |
|||
[[ja:テュルク系民族]] |
|||
[[jv:Bangsa Turkik]] |
|||
[[ka:თურქულენოვანი ხალხები]] |
|||
[[kk:Түркілер]] |
|||
[[ko:튀르크족]] |
|||
[[lt:Tiurkai]] |
|||
[[lv:Tjurki]] |
|||
[[mk:Турски народи]] |
|||
[[ml:തുർക്കി ജനത]] |
|||
[[mn:Түрэг]] |
|||
[[nl:Turkse volkeren]] |
|||
[[no:Tyrkere]] |
|||
[[pl:Ludy tureckie]] |
|||
[[pnb:ترک]] |
|||
[[pt:Povos turcos]] |
|||
[[ro:Popor turcic]] |
|||
[[ru:Тюрки]] |
|||
[[sah:Түүр омуктар]] |
|||
[[sh:Turkijski naordi]] |
|||
[[sk:Turkické národy]] |
|||
[[sr:Турски народи]] |
|||
[[sv:Turkfolk]] |
|||
[[th:กลุ่มชนเตอร์กิก]] |
|||
[[tr:Türk halkları]] |
|||
[[tt:Törki xalıqlar]] |
|||
[[ug:تۈرك]] |
|||
[[uk:Тюрки]] |
|||
[[ur:ترک]] |
|||
[[uz:Turkiy xalqlar]] |
|||
[[vi:Các dân tộc Turk]] |
|||
[[zh:突厥人]] |
Бусагъатдагъы версия, 20:14, 20 октябрь 2022
Тюркле | |
Миллетни саны | |
---|---|
Миллетни бютеулей саны | 170 млн адам чакълы бир[1] |
Джашагъан джерлери | |
• Тюрк — 55 млн[2] • Тюркмения — 5 млн • Юзбекистан — 20 млн • Азербайджан — 8 млн • Иран — 15-30 млн • Кавказ — 2 млн • Къазахстан — 12 млн • Къыргъызия — 3 млн • Россия — 15 млн • Къытай — 13 млн • Европа бирлик — 2 млн • АБШ — 1 млн • Германия — 5 млн • Франция — 0,4 млн • Уллу Британия — 0,4 млн • Монголия — 80 минг • Япония — 0,1 млн • Канада — 0,2 млн • Бразилия — 0,1 млн • Аргентина — 0,1 млн • Украина бла Белоруссия — 0,3 млн • Латин Америка — 0,8 млн • Австралия — 60 минг • Дунияны башха регионлары — 1,4 млн | |
Башха билгиле | |
Динлери | кёбюсюне ислам дин, дыгъыда христианлыкъ, тейричилик эм шаманчылыкъ |
тюрлендириу |
Тюркле — бизни эрагъа дери I мингджыллыкъда Алтайда эм Азияны тюзлеринде къуралгъан этнолингвистика миллет къауумду[3]. Тюрклени адетдеги ишлери, сабанчылыкъдан сора да кёчгюнчю малчылыкъ болгъанды, дагъыда темир къазыу эм темирчилик. Тюрк культура, шимал Евразияны кёчгюнчю культуралары бла джууукъ байламлыды. Сёз ючюн, белгили тюрколог Л. Н. Гумилёв, гуннланы скиф культураны андан ары бардыргъанлагъа санагъанды[4].
Тюрктилли миллетле, бизни эрагъа дери III ёмюрден бери белгилидиле. Алай а тюрк этноним (къытайча — ту-кю) биринчи кере VI ёмюрню аллында Монгол Алтайда сагъынылыб башланнганды, кеси да уллу болмагъан бир халкъны белгилегенди, алай а бу халкъ кечирек бютёу Орта Азияда бийлик этген болгъанды. Тюрк сёз — «кючлю», «къаты» деген магъананы тутады[5].
Тюркле, тюрк къауумдан тилледе сёлешедиле.
Бусагъатда тюрк миллетле тюрлю-тюрлю къраллада джашайдыла — Орта бла Ара Азаияда, Шимал Кавказда, Тау Артында, Джерле арасы тенгизни тийресинде, Къыбыла бла Кюнчыгъыш Европада эмда андан ары Россияны Узакъ Кюнчыгъышына дери[6]. Тюрк азчылыкъла, Кюнбатыш Европа бла Американы къралларында эм Къытайда барды.
Тюрк миллетлени эм кърал-территориал къуралышланы классификациялары
[тюзет | къайнакъны тюзет]Тарих тюрк миллетле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Аварла
- Алты чуб
- Башкъуртлула
- Берендейле
- Булгарла — Барсилле — Эскелле
- Бунтюркле
- Гуннла
- Енисей къыргъызла
- Къарлукъла
- Кимакла
- Къурыкъанла
- Огъузла — Торкла
- Печенегле
- Половецле — Къыпчакъла
- Татарлыла
- Динлинле
- Тюргешле
- Уйгъурла
- Тюркютле — Ашина
- Хазарла — Савирле — Акацирле
- Чёрные клобуки
- Шато-тюркле
Бусагъатдагъы тюрк миллетле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Булгар къауум
- Тау-алтай (ара-кюнчыгъыш) къауум
- Шорлула (бираз)
- Алтайлыла
- Шимал: кумандинлиле, челканлыла
- Тубаларла
- Къыбыла: алтай-кижи, теленгитле, телеутла
- Къыргъызлыла
- Чулымлыла (бираз)
- Фергана къыпчакъла
- Къарлукъ (къыбыла-кюнчыгъыш) къауум
- Къыпчакъ (шимал-кюнчыгъыш) къауум
- Къыпчакъ-булгар (итил-къыпчакъ) миллетле
- Къыпчакъ-половец (половец) миллетле
- Кърымтатарлыла (орта)[7]
- Къумукълула
- Малкъарлыла
- Къарачайлыла
- Къарайлыла
- Кърымчакълыла
- Урумлула (бираз)
- Къыпчакъ-ногъай (ногъай) миллетле
- Къыпчакъ-половец (половец) миллетле
- Огъуз (къыбыла-кюнбатыш) къауум
- Гагаузлула
- Балкан тюркле
- Азербайджанлыла
- Тюрклюле
- Киприот-тюрклюле
- Месхетин-тюрклюле
- Урумлула (бираз)
- Кърымтатарлыла (къыбыла)[10]
- Ираклы тюркле (туркоманла)
- Сириялы тюрклюле
- Тюркменлиле
- Трухменле
- Хорасанлы тюркле (каджарлыла, теймурташлыла, гударилиле эм башхала)
- Хамзе (?)
- Саларлыла
- Юрюклюле
- Къараманлыла
- Юзбеклиле (бираз)[11]
- Саян (тоба) къауум
- Тюзлю тюбкъауум
- Тайгалы тюбкъауум
- Тофалыла
- Тоджин-тывалыла (тоджинлиле)
- Сойотлула
- Урянхайлыла
- Цатанлыла
- Уйгъур (къыргъыз) къауум
- Якут къауум
- Якутлула (сахалыла)
- Долганлыла
Бусагъатдагъы бойсунмагъан тюрк къралла
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Азербайджан — халкъыны 90 %-инден кёбю[14]
- Къазахстан — халкъыны 73 %-и[15] (2010)
- Къыргъызистан — халкыны 85 %-инден кёбю[16] (2009)
- Тюркменистан — халкъыны 85 %-и чакълы бир[17]
- Тюрк
- Юзбекистан
Бусагъатдагъы тюрк миллет автономияла
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Синьцзян-Уйгъур автоном район — халкъыны 64 %-и чакълы бир
- Башкъурт Республика — халкъыны 57 %-и[18] (башкъуртлула, татарлыла, чувашлыла)
- Къабарты-Малкъар Республика — халкъыны 14,8 %-и[18] (малкъарлыла, тюрклюле, татарлыла)
- Къарачай-Черкес Республика — халкъыны 44,3 %-и[18] (къарачайлыла, ногъайлыла)
- Алтай Республика — халкъыны 40 %-и[18]
- Саха (Якутия) Республика — халкъыны 47 %-и[18]
- Татарстан Республика — халкъыны 56 %-и[18] (татарлыла, башкъуртлыла, чувашлыла)
- Тыва (Тува) Республика — халкъыны 77 %-и[18]
- Хакасия Республика — халкъыны 12 %-и[18]
- Чувашия Республика — халкъыны 70 %-и[18] (чувашлыла, татарлыла)
- Къаракъалпакъстан Республика — халкъыны 94,9 %-инден кёбю[20]
Дагъыда къарагъыз
[тюзет | къайнакъны тюзет]Белгиле
[тюзет | къайнакъны тюзет]- ↑ Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania. 2008. том 1 стр 826
- ↑ Milliyet. 55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk. Тинтилгенди 18 январь 2012.
- ↑ Брокгауз бла Ефронну энциклопедиялыкъ сёзлюгюнден статья — Тюрки
- ↑ Тюрки в истории | Тюркпортал.Ру
- ↑ Гумилев Л. Н. Три исчезнувших народа. — 1961.
- ↑ Ахатов Г. Х.. Диалект западносибирских татар. Уфа, 1963, 195 с.
- ↑ Кърымтатар тилни тау диалектинде сёлешгенле.
- ↑ Юзбек тилни къыпчакъ диалектлеринде сёлешгенле.
- ↑ Кърымтатар тилни тюзлю диалектинде сёлешгенле.
- ↑ Кърымтатар тилни къыбыладжагъалы диалектинде сёлешгенле.
- ↑ Хорезм областда эмда Бухара областны Тюркменистан бла чекли районларында джашагъанла хорезм тилде эм юзбек тилни икъан-къарабулакъ диалектинде сёлешедиле.
- ↑ Чулым тилни ортачулым сёзлеуюнде сёлешгенле.
- ↑ Шор тилни мрас сёзлеуюнде сёлешгенле.
- ↑ CIA — The World Factbook
- ↑ Агентство Респуюлики Казахстан по статистике. Численность населения Республики Казахстан по областям, городам и районам, полу и отдельным возрастным группам, отдельным этносам. Данные на 1.01.2010.
- ↑ Предварительные итоги переписи населения Киргизии 2009 г.
- ↑ CIA — The World Factbook
- ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 18,6 18,7 18,8 Результаты переписи 2002 года
- ↑ Национального бюро статистики Республики Молдова
- ↑ Государственный комитет Республики Узбекистан по статистике
Литература
[тюзет | къайнакъны тюзет]- Тюрко-татары // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Ахатов Г.Х. Об этногенезе западно-сибирских татар // Вопросы диалектологии тюркских языков. — Казань: Издательство Казанского университета, 1960.
- Ганиев Р. Т. Восточно-тюркское государство в VI - VIII вв. — Екатеринбург: Издательство Уральского университета, 2006. — Б. 152. — ISBN 5-7525-1611-0.
- Л. Н. Гумилёв. История народа хунну
- Л. Н. Гумилёв. Древние тюрки
- Шамиль Мингазов. Доисторические тюрки
- Рафаэль Безертинов. Древнетюркское мировоззрение «Тэнгрианство»
- Рафаэль Безертинов. Тюрко-татарские имена
- Файзрахманов Г. Л. Древние тюрки в Сибири и Центральной Азии
- Мирфатых Закиев Происхождение тюрков и татар