Шенген аймағы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Шенген аймағы

     Шенген аймағы      Шенген аймағы
(тек әуе және теңіз шекаралары)
     Шенген аймағына шекаралары ашық елдер      Келісім бойынша болашақта Шенген аймағына қосылуға міндеттеме алған ЕО мүшесі

Мүшелік:

29 мемлекет

Ұйым түрі:

Ашық шекара аймағы

Құрылуы
Орнатылған

26 наурыз 1995 жыл

Ортаққор логотипі Шенген аймағы Ортаққорда

Шенген аймағыЕуропалық одақтың Шенген заңнамасының нормаларына қосылған және өзара шекаралық бақылауды жойған 27 еуропалық мемлекеттің кеңістігі.

Бастапқыда-1985 жылы Шенген ауылында (Люксембург) қол қойылған аттас келісім күшіне енген бірнеше елдің кеңістігі. Халықаралық саяхаттар тұрғысынан Шенген аймағы сыртқы шекарада аймаққа кіру және шығу кезінде шекаралық бақылауы бар біртұтас мемлекет сияқты әрекет етеді, бірақ осы аймаққа кіретін мемлекеттердің ішкі шекараларында шекаралық бақылау болмайды.

Бастапқыда Еуропалық одақтан бөлек болған Шенген аймағының нормативтік-құқықтық базасы 1999 жылы Амстердам келісімі күшіне енген кезде бірыңғай қауымдастық заңнамасына енгізілді, дегенмен Шенген аймағы ресми түрде ЕО-ға кірмейтін төрт елді де қамтиды: Исландия, Норвегия, Швейцария және Лихтенштейн, сонымен қатар іс жүзінде тағы үш еуропалық микро-мемлекеттер: Монако, Сан-Марино және Ватикан, олар да ЕО мүшелері емес. Ирландиядан басқа Еуропалық Одақтың барлық елдері Шенген аймағына кіруге уәде берді, ал Румыния, Болгария және Кипрден басқаларының бәрі мұны жасады. Қазіргі уақытта аймақ 4 368 693 км2 аумақты қамтиды, онда 400 миллионнан астам адам тұрады.

Шенген ережелері аймаққа кірген мемлекеттер арасындағы ішкі шекаралардағы шекаралық бақылауды жоюды және сонымен бірге аймақпен шектесетін үшінші мемлекеттермен шекаралық бақылауды нығайтуды білдіреді. Сондай-ақ, елдер уақытша кіретін адамдарға қатысты бірыңғай саясат жүргізуге (бірыңғай Шенген визасын қоса алғанда), сыртқы шекараларда келісілген бақылау жүргізуге және трансшекаралық полиция мен сот ынтымақтастығын дамытуға міндеттенеді.

Әуежайларда, қонақүйлерде немесе полицияның бақылауында жеке куәлік үшін ЕО-ға мүше мемлекеттің немесе Шенген келісіміне қол қойған елдің төлқұжаты немесе сәйкестендіру картасы қажет болуы мүмкін. Ерекше жағдайларда, егер ішкі қауіпсіздікке немесе қоғамдық тәртіпке қауіп төнсе (мысалы, маңызды саяси саммиттер немесе спорттық жарыстар өткізілсе), Шенген аймағының кейбір елдері арасындағы ішкі шекаралардағы шекаралық бақылау 30 күнге дейін шектеулі мерзімге қалпына келтірілуі мүмкін.

Шенген ережелері

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шенген шекарасының әдеттегі қиылысы. Шекаралық бақылау жоқ, тек ЕО мемлекетінің ортақ белгісі бар (Германия-Аустрия шекарасы).

Шенген ережелеріне сәйкес аймаққа кіретін мемлекеттердің ішкі шегінде шекаралық бақылауды жою қарастырылады, сонымен қатар аймақпен шекаралас басқа елдермен сыртқы шегінде бақылау күшейтіледі. Сол сияқты, елдер, уақытша қатынасқан адамдарға(біріккен Шенген визасы қоса есептеледі), сыртқы шекте біртұтас саясат жүргізуге міндеттеме алады.

Аймақтың сыртқы шегінде өзара келісілген бақылау жүргізілсе, шекарааралық полицилық сот ынтымақтандастырылады. Әуежайларда, қонақ үйлерде жеке бас төлқұжатын тексеру үшін паспорт немесе Еуроодаққа мүше болатын мемлекет азаматында болатын жеке идентификациялық карта талап етіледі. Кейбір кездерде, ішкі шекараларға қауіп төнуі мүмкін болған жағдайда, (мысалы маңызды саяси саммиттер немесе спорттық жарыстар кезінде) кейбір Шенген аймағына кіретін мемлекеттер шекараларында күзетілу күшейтіледі. Бірақ күшейтілу мерзімі 30 күннен артық болмауы керек.

Шенген аймағы 1995 жылы 26 наурыз күні пайда болды, сол күні келесі жеті мемлекет арасында: Бельгия, Франция, Германия, Люксембург, Нидерланд, Португалия и Испания мемлекет аралық шекара алынып тасталды.1997 жылы оларға Италия мен Австрия қосылды. 1999 жылы Амстердам келісімі бойынша, келісім acquis communautaire-нің бір бөлімі ретінде қабылданды, (казіргі кезде жаңадан қабылданған мемлекеттер құптайтын ЕО құқықтық нормаларының бірлестігі).

2000 жылы аймаққа Грекия қосылды,ал 2001 жылы Шенген аймағына Скандинавия паспорт одағына кіретін (Дания, Финляндия, Швеция) мемлекеттері қосылды, сол сияқты Еуроодаққа кірмейтін — Исландия мен Норвегия одақтастығы қосылды . 2007 жылы аймаққа тағы да 9 ел кірді — Чехия, Эстония, Венгрия, Латвия, Литва, Мальта, Польша, Словакия мен Словения (олардың бәрі үш жыл бұрын ЕО мүше болған еді). Швейцария Шенген аймағына 2008 жылдың 12 желтоқсан күні қосылды, 2011 жылдың 19 желтоқсанында Лихтенштейн кірді, олар аймақтағы ЕО кірмейтін сәйкестігіне сай үшінші және төртінші мемлекет болып есептеледі.

     Шенген аймағы      ЕО-ның басқа мүшелері және Шенген аймағынан тыс Шенген елдерінің аумақтары (Шенген аймағындағы қозғалыс еркіндігі)      Шенген аймағында қысқа мерзімді болу үшін виза қажет емес, әдетте кез келген 180 күндік кезеңде 90 күн (ЕО II қосымшасы 2018/1806)      Шенген аймағына кіру үшін және кейбір жағдайларда кейбір Шенген елдері арқылы транзит үшін қажет виза (ЕО I қосымшасы 2018/1806)      Шенген келісімінің немесе ол арқылы транзиттің кез келген еліне кіру үшін виза қажет (ЕО IV қосымшасы 810/2009)

Қазіргі уақытта Шенген аймағы 27 мемлекеттен тұрады; төртеуінен басқасының бәрі Еуропалық Одақтың мүшелері. ЕО — ға мүше емес елдердің екі елі-Исландия мен Норвегия - Скандинавия паспорттық одағына кіреді және ресми түрде ЕО-ның Шенген қызметімен байланысты мемлекеттер ретінде жіктеледі. Тағы екі ел, Швейцария мен Лихтенштейн Шенген аймағына дәл осындай шарттармен кірді. Іс жүзінде Шенген аймағы Шенген елдерімен ашық немесе жартылай ашық шекараны қолдайтын үш шағын мемлекетті қамтиды.

Шенген ережелерін толық енгізбес бұрын, кіретін ел төрт бағытта дайындықты бағалауы керек: әуе шекаралары, визалар, полиция ынтымақтастығы және жеке деректерді қорғау. ЕО-ның арнайы сарапшылары бағалаушы рөл атқарады.

Ағымдағы құрам

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Мемлекет Аумақ

(км²)

Халқы[1] Қол қойды Өзгерістердің күшіне

енуі

 Аустрия &&&&&&&&&&083871.&&&&&083 871 &&&&&&&&08372930.&&&&&08 372 930 01995-04-Үлгі:0expr 28 сәуірдің 1995 01997-12-Үлгі:0expr 1 желтоқсанның 1997
 Бельгия &&&&&&&&&&030528.&&&&&030 528 &&&&&&&010827519.&&&&&010 827 519 01985-06-Үлгі:0expr 14 маусымның 1985 01995-03-Үлгі:0expr 26 наурыздың 1995
 Болгария 110,994 6,885,868 25 сәуір 2005 31 наурыз 2024
 Германия &&&&&&&&&0357050.&&&&&0357 050 &&&&&&&081757595.&&&&&081 757 595 01985-06-Үлгі:0expr 14 маусымның 1985 01995-03-Үлгі:0expr 26 наурыздың 1995
 Грекия &&&&&&&&&0131990.&&&&&0131 990 &&&&&&&011125179.&&&&&011 125 179 01992-11-Үлгі:0expr 6 қарашаның 1992 02000-03-Үлгі:0expr 26 наурыздың 2000
 Дания &&&&&&&&&&043094.&&&&&043 094 &&&&&&&&05547088.&&&&&05 547 088 01996-12-Үлгі:0expr 19 желтоқсанның 1996 02001-03-Үлгі:0expr 25 наурыздың 2001
 Исландия &&&&&&&&&0103000.&&&&&0103 000 &&&&&&&&&0318755.&&&&&0318 755 01996-12-Үлгі:0expr 19 желтоқсанның 1996 02001-03-Үлгі:0expr 25 наурыздың 2001
 Испания &&&&&&&&&0506030.&&&&&0506 030 &&&&&&&046087170.&&&&&046 087 170 01992-06-Үлгі:0expr 25 маусымның 1992 01995-03-Үлгі:0expr 26 наурыздың 1995
 Италия &&&&&&&&&0301318.&&&&&0301 318 &&&&&&&060397353.&&&&&060 397 353 01990-11-Үлгі:0expr 27 қарашаның 1990 01997-10-Үлгі:0expr 26 қазанның 1997
 Мажарстан &&&&&&&&&&093030.&&&&&093 030 &&&&&&&010013628.&&&&&010 013 628 02004-05-Үлгі:0expr 1 мамырдың 2004 02007-12-Үлгі:0expr 21 желтоқсанның 2007
 Латвия &&&&&&&&&&064589.&&&&&064 589 &&&&&&&&02248961.&&&&&02 248 961 02004-05-Үлгі:0expr 1 мамырдың 2004 02007-12-Үлгі:0expr 21 желтоқсанның 2007
 Литва &&&&&&&&&&065303.&&&&&065 303 &&&&&&&&03329227.&&&&&03 329 227 02004-05-Үлгі:0expr 1 мамырдың 2004 02007-12-Үлгі:0expr 21 желтоқсанның 2007
 Лихтенштейн &&&&&&&&&&&&0160.&&&&&0160 &&&&&&&&&&035981.&&&&&035 981 02008-02-Үлгі:0expr 28 ақпанның 2008 02011-12-Үлгі:0expr 19 желтоқсанның 2011
 Люксембург &&&&&&&&&&&02586.&&&&&02586 &&&&&&&&&0502207.&&&&&0502 207 01985-06-Үлгі:0expr 14 маусымның 1985 01995-03-Үлгі:0expr 26 наурыздың 1995
 Мальта &&&&&&&&&&&&0316.&&&&&0316 &&&&&&&&&0416333.&&&&&0416 333 02004-05-Үлгі:0expr 1 мамырдың 2004 02007-12-Үлгі:0expr 21 желтоқсанның 2007
 Нидерланд &&&&&&&&&&041526.&&&&&041 526 &&&&&&&016576800.&&&&&016 576 800 01985-06-Үлгі:0expr 14 маусымның 1985 01995-03-Үлгі:0expr 26 наурыздың 1995
 Норвегия &&&&&&&&&0385155.&&&&&0385 155 &&&&&&&&04854824.&&&&&04 854 824 01996-12-Үлгі:0expr 19 желтоқсанның 1996 02001-03-Үлгі:0expr 25 наурыздың 2001
 Польша &&&&&&&&&0312683.&&&&&0312 683 &&&&&&&038163895.&&&&&038 163 895 02004-05-Үлгі:0expr 1 мамырдың 2004 02007-12-Үлгі:0expr 21 желтоқсанның 2007
 Португалия &&&&&&&&&&092391.&&&&&092 391 &&&&&&&010636888.&&&&&010 636 888 01992-06-Үлгі:0expr 25 маусымның 1992 01995-03-Үлгі:0expr 26 наурыздың 1995
 Румыния &&&&&&&&&&049037.&&&&&049 037 19 328 560 25 сәуір 2005 31 наурыз 2024
 Словакия &&&&&&&&&&049037.&&&&&049 037 &&&&&&&&05424057.&&&&&05 424 057 02004-05-Үлгі:0expr 1 мамырдың 2004 02007-12-Үлгі:0expr 21 желтоқсанның 2007
 Словения &&&&&&&&&&020273.&&&&&020 273 &&&&&&&&02054119.&&&&&02 054 119 02004-05-Үлгі:0expr 1 мамырдың 2004 02007-12-Үлгі:0expr 21 желтоқсанның 2007
 Финляндия &&&&&&&&&0338145.&&&&&0338 145 &&&&&&&&05350475.&&&&&05 350 475 01996-12-Үлгі:0expr 19 желтоқсанның 1996 02001-03-Үлгі:0expr 25 наурыздың 2001
 Франция &&&&&&&&&0674843.&&&&&0674 843 &&&&&&&064709480.&&&&&064 709 480 01985-06-Үлгі:0expr 14 маусымның 1985 01995-03-Үлгі:0expr 26 наурыздың 1995
 Чехия &&&&&&&&&&078866.&&&&&078 866 &&&&&&&010512397.&&&&&010 512 397 02004-05-Үлгі:0expr 1 мамырдың 2004 02007-12-Үлгі:0expr 21 желтоқсанның 2007
 Хорватия &&&&&&&&&&056594.&&&&&056 594 &&&&&&&&04290612.&&&&&04 290 612 02011-12-Үлгі:0expr 9 желтоқсанның 2011 02023-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 2023
 Швейцария &&&&&&&&&&041285.&&&&&041 285 &&&&&&&&07760477.&&&&&07 760 477 02004-10-Үлгі:0expr 26 қазанның 2004 02008-12-Үлгі:0expr 12 желтоқсанның 2008
 Швеция &&&&&&&&&0449964.&&&&&0449 964 &&&&&&&&09347899.&&&&&09 347 899 01996-12-Үлгі:0expr 19 желтоқсанның 1996 02001-03-Үлгі:0expr 25 наурыздың 2001
 Эстония &&&&&&&&&&045226.&&&&&045 226 &&&&&&&&01340274.&&&&&01 340 274 02004-05-Үлгі:0expr 1 мамырдың 2004 02007-12-Үлгі:0expr 21 желтоқсанның 2007

Болашақта кіретін елдер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Мемлекет Аумақ (км²) Халқы Кіру туралы шешім Күтілетін күн
 Кипр &&&&&&&&&&&09251.&&&&&09251 &&&&&&&&&0801851.&&&&&0801 851 02004-05-Үлгі:0expr 1 мамырдың 2004 Ішінара реттелмеген Кипр қақтығысына байланысты.

2011 жылдың 22 қыркүйегінде Брюссельде өткен Еуропалық Одақ елдерінің ішкі істер министрлерінің кеңесінде Болгария мен Румыния Шенген аймағына кіру құқығына ие болмады. Бас тарту Нидерланды мен Финляндияның Румыния мен Болгарияның Шенген аймағына кіруіне қарсылық білдіріп, бұл елдер сыбайлас жемқорлықпен тиімді күресіп жатқан жоқ деп мәлімдеді.

2011 жылдың 9 желтоқсанында Брюссельде екі күндік саммитті аяқтаған Еуропалық Одақ басшылары Болгария мен Румынияның Шенген аймағына кіруі туралы шешімді 2012 жылдың наурызына дейін кейінге қалдырды.

2012 жылдың 2 наурызында Брюссельдегі саммитте Еуропалық одақтың 27 елінің басшылары Болгария мен Румынияның Шенген аймағына кіруі туралы шешімді 2012 жылдың қыркүйегіне дейін кейінге қалдырды. Қыркүйек айында Нидерландының бастамасымен бұл шешім кем дегенде 2013 жылға дейін кейінге қалдырылды.

8 желтоқсанда Хорватияның 2023 жылдың 1 қаңтарынан бастап Шенген аймағына кіруі туралы шешім қабылданды. Алайда, Румыния мен Болгарияның Шенген қаласында қабылдау туралы шешім қайтадан кейінге қалдырылды-Аустрия Румынияның қабылдануына, ал Нидерланд Болгарияның қабылдануына қарсы болды.

Болгария мен Румынияда, 2024 жылдың 31 наурызында бізге қосылған ең жаңа мүшелер, тек әуе және теңіз шекаралары ашық, ал құрлық шекараларын бақылау оларды жою туралы келісімге дейін күшінде қалады.

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. Eurostat Population Estimate  (ағыл.). Eurostat (1 January 2010). Басты дереккөзінен мұрағатталған 21 тамыз 2011. Тексерілді, 8 қаңтар 2010.

Сілтемелер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]