Вагнер тобының көтерілісі бетінің кодын көру

{{Қарулы қақтығыс
 |қақтығыс     = «Вагнер» ЖӘК көтерілісі
 |бөлім        = [[Ресейдің Украинаға басып кіруі]]
 |сурет        = Wagner Group rebellion 2023.svg
 |сурет атауы  = Ресей әскери ахуалы:<br>{{legend|#ebc0b3|[[Ресей]] басшылығындағы жер}}{{legend|#b4b2ae|[[Вагнер ЖӘК|«Вагнер» ЖӘК]] басқарылатын жер}}
 |дата         = 23–24 маусым 2023 (1 күн)
 |орын         = {{байрақ|Ресей}}
* {{flagicon image|Flag of Rostov Oblast.svg|border}} [[Ростов облысы]]
* {{flagicon image|Flag of Voronezh Oblast.svg|border}} [[Воронеж облысы]]
* {{flagicon image|Flag of Lipetsk Oblast.svg|border}} [[Липецк облысы]]
 |себеп        = 
 |нәтиже       = 
 |статусы      = аяқталды (24 маусым күні ЖӘК күштері Мәскеуге қарай жылжуын тоқтатты, сонда да оның басшылығында әлі де территориясы бар)<ref>{{Cite web|url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/russia-ukraine-war-news-06-24-23/h_fe043dd7a8f8d7b605cf6c9e2c27b2d7|title=Wagner head says group standing down after claims of deal|lang=en|publisher=[[BBC]]|date=2023-06-24|accessdate=2023-06-25}}</ref>
 |өзгерістер   = [[Дондағы Ростов]] және [[Воронеж]] қалалары Вагнер басқаруына көшті
 |қарсылас1    = [[Вагнер ЖӘК]]
 |қарсылас2    = {{ту|Ресей}} [[Ресей үкіметі]]<br>
* {{flagicon image|Flag of the Ministry of Defence of the Russian Federation.svg|border}} [[Ресей Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлігі]]
{{flagicon image|Flag of the Russian Federal Security Service.svg|border}} [[Ресей Федерациясының Федералды қауіпсіздік қызметі|РФ ФҚҚ]]<br>{{flagicon image|Flag of National Guard of the Russian Federation.svg|border}} [[Ресей гвардиясы]]<br>{{flagicon image|Flag of Chechnya.svg|border}} [[Қадыров жасағы]]
 |қарсылас3    = 
 |қарсылас4    = 
 |командир1    = [[Евгений Викторович Пригожин|Евгений Пригожин]]
 |командир2    = {{flagicon image|Flag of the President of Russia.svg|border}} [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]]<br>[[Сурет:Standart of the Russian Minister of Defence.svg|22px]] [[Сергей Күжүгетұлы Шойгу|Сергей Шойгу]]<br>[[Сурет:Flag of Russia's Chief of Staff.svg|22px]] [[Валерий Васильевич Герасимов|Валерий Герасимов]]<br>{{flagicon image|Russia, Flag of the FSB 2008.svg|border}} [[Алексaндр Васильевич Бoртников|Алексaндр Бoртников]]<br>{{flagicon image|Flag of National Guard of the Russian Federation.svg|border}} [[Виктор Васильевич Золотов|Виктор Золотов]]<br>[[Сурет:Standard of the President of the Chechen Republic.svg|22px]] [[Рамзан Ахматұлы Қадыров|Рамзан Қадыров]]
 |командир3    = 
 |командир4    = 
 |күштер1      = 25,000 (Пригожин сөзінше)<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://meduza.io/feature/2023/06/24/prigozhin-zayavil-chto-v-marshe-spravedlivosti-yakoby-uchastvuyut-25-tysyach-chelovek-no-chto-realno-izvestno-o-chislennosti-vagnerovtsev|title=Пригожин заявил, что в «марше справедливости» якобы участвуют 25 тысяч человек. Но что реально известно о численности вагнеровцев? Адекватных данных нет. Максимально короткий разбор «Медузы»|publisher=Meduza|date=2023.06.24|accessdate=2023-06-24}}</ref>
 |күштер2      = 
 |күштер3      = 
 |күштер4      = 
 |шығындар1    = 1 УАЗ пикапы
 |шығындар2    = 15 өлген адам, 1 [[Ан 24]] немесе [[Ил 20]] ұшағы, 2 немесе 3 [[Ми 8]] тікұшақтары, 1 [[Ми 8]] тікұшағы (расталмаған), 1 [[Ми 35]] тікұшағы, 1 [[Ка 52]] тікұшағы, 1 [[Тигр М]] брондалған автомобилі, 1 әскери [[Камаз]]
 |шығындар3    = 
 |шығындар4    = 
 |жалпы шығындар      = 
 |азаматтық шығындар  = 
 |ортаққор     = 
 |ескерту      = 
}}
'''«Вагнер» жекеменшік әскери компаниясының көтерілісі''' немесе '''Пригожин көтерілісі''' ({{lang-ru|Мятеж ЧВК «Вагнер»}}) — [[Вагнер ЖӘК|Вагнер жеке әскери компаниясы]]ның [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]] мен [[Ресей Қорғаныс министрлігі]]не қарсы көзделген, сәтсіз аяқталған әскери шеру. Ресей билігі бұл жағдайды әскери көтеріліс ретінде бағалады.<ref name="meduza">{{Cite web |url=https://meduza.io/feature/2023/06/23/prigozhin-ob-yavil-chto-fakticheski-sobiraetsya-osuschestvit-voennyy-perevorot-v-rossii-nazvav-ego-marshem-spravedlivosti |title=Выступление Пригожина звучит как объявление о начале военного переворота (хотя, кажется, перевороты начинаются не с этого) Вот что он сказал. Полная расшифровка|publishere=[[Meduza]]|date=23-06-2023|accessdate=2023-06-23|archivedate=2023-06-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230623204750/https://meduza.io/feature/2023/06/23/prigozhin-ob-yavil-chto-fakticheski-sobiraetsya-osuschestvit-voennyy-perevorot-v-rossii-nazvav-ego-marshem-spravedlivosti |deadlink=no }}</ref><ref name="автоссылка1">{{Cite web|lang=ru|url=https://meduza.io/news/2023/06/23/fsb-vozbudila-ugolovnoe-delo-o-prizyvah-k-vooruzhennomu-myatezhu-posle-zayavleniy-prigozhina-o-ego-marshe-spravedlivosti-v-rossii|title=Генпрокуратура РФ заявила, что ФСБ завела на Пригожина уголовное дело о призывах к вооружённому мятежу|publisher=[[Meduza]]|accessdate=23.06.202|archivedate=2023-06-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230623200646/https://meduza.io/news/2023/06/23/fsb-vozbudila-ugolovnoe-delo-o-prizyvah-k-vooruzhennomu-myatezhu-posle-zayavleniy-prigozhina-o-ego-marshe-spravedlivosti-v-rossii|deadlink=no}}</ref>

2023 жылғы 23 маусымда [[Евгений Викторович Пригожин|Пригожин]] Ресейдің Украинаға басып кіруіне қатысқан "Вагнер" ЖӘК-ның артқы лагерьлеріне ресейлік әскери зымыран шабуылын жасады деп мәлімдеді. Қорғаныс министрлігі ешқандай соққы болмағанын және бұл туралы мәлімдеме "ақпараттық арандатушылық" екенін айтты. Сол күні кешке Пригожин іс жүзінде әскери төңкеріс жасайтынын мәлімдеді — оны "''әділет шеруі''" деп атады. Осыдан кейін оған қатысты Ресей Федерациясының Қылмыстық кодексінің 279-бабы ("қарулы көтеріліс") бойынша қылмыстық іс қозғалды<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.bbc.com/russian/news-66005704|title=ФСБ возбудила дело о призывах к мятежу после заявлений Пригожина о «марше справедливости»|Pyblisher=[[Би-би-си орыс қызметі]]|date=2023.06.23|accessdate=2023-06-25}}</ref>.

Таңертең "Вагнер" ЖӘК жалдамалы әскерлері әскери нысандар мен [[Дондағы Ростов]] қаласын бақылауға алып, қауіпсіздік күштерін жауып тастады. Кейбір қосылыстар Ростов облысынан М-4 "Дон" федералды тас жолымен Мәскеуге қарай созылды. "Вагнер" ЖӘК Біріккен күні минималды қарсылықпен [[Воронеж облысы|Воронеж]], [[Липецк облысы|Липецк]] және [[Тула облысы|Тула]] облыстарынан өтті. Бірнеше аймақта, соның ішінде Мәскеуде терроризмге қарсы операция режимі жарияланды.

24 маусым күні кешке [[Беларусь президенті]] [[Александр Григорьевич Лукашенко|Александр Лукашенко]]ның арағайындығымен [[Евгений Викторович Пригожин|Пригожин]] [[Ресей үкіметі]]мен көтерілісті тоқтатуға, Вагнер ЖӘК бөлімшелерінің алға жылжуын тоқтатуға және оларды әдеттегі орналастыру орындарына қайтаруға келісті.<ref>{{Cite web|url=https://www.ural56.ru/amp/news/697298/|title=Евгений Пригожин заявил об отступлении от Москвы бойцов ЧВК «Вагнер»|publisher=УРАЛ-56|lang=ru|date=2023.06.24|accessdate=2023-06-25}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/18110657|title=Минск заявил, что Пригожин принял предложение Лукашенко об остановке движения ЧВК "Вагнер"|publisher=ТАСС|lang=ru|date=2023.06.24|accessdate=2023-06-25}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.svoboda.org/a/lukashenko-utverzhdaet-chto-dogovorilsya-s-prigozhinym-o-deeskalatsii-/32474168.html|title=Пригожин: "Мы разворачиваем колонны и уходим обратно"|lang=ru|publisher=[[Азаттық радиосы]]|date=2023.06.24|accessdate=2023-06-25}}</ref>

== Алғышарттары ==

=== Евгений Пригожин және Вагнер тобы ===
{{Негізгі мақала|Вагнер ЖӘК}}
[[Сурет:Yevgeny Prigozhin (13-06-2023).jpg|нобай|355x355 нүкте|Евгений Пригожин, 2023 ж.]]
2000 жылдардың басында кәсіпкерлік жолына түскенге дейін он жыл түрмеде отырған Пригожин Санкт-Петербургтің іскерлік әлемінде көрнекті тұлғаға айналды, бірқатар жоғары деңгейлі мейрамханалардың арқасында танылды. Бұл байланыс, сайып келгенде, сол кезеңде муниципалдық саясатпен белсенді айналысқан Путинмен қаржылық бірлестікке ықпал етті. Пригожин біртіндеп Путиннің сенімді адамына айналды, тығыз жеке байланыс орнатты.<ref>https://www.theguardian.com/world/2023/jan/24/yevgeny-prigozhin-the-hotdog-seller-who-rose-to-the-top-of-putin-war-machine-wagner-group</ref><ref>https://www.nbcnews.com/news/world/what-is-the-wagner-group-rcna90923</ref>

2014 жылы Пригожин Ресейдің Wagner Group жеке әскери компаниясын құрды. Ресейдегі жеке әскери компаниялардың заңнамалық тыйымына қарамастан, Вагнер Үкіметтің үнсіз мақұлдауымен кедергісіз әрекет етті. Көптеген сарапшылардың пікірінше, үкімет Вагнер тобының қызметтерін сенімді теріске шығаруды қамтамасыз ету <ref>https://www.businessinsider.com/russian-mercenaries-dying-in-syria-2018-2</ref> және Ресейдің шетелдік араласуының құрбандары мен қаржылық шығындары тұрғысынан нақты шығындарды жасыру үшін пайдаланды.<ref>https://ctc.westpoint.edu/wp-content/uploads/2022/06/CTC-SENTINEL-062022.pdf</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230629210211/https://www.bbc.com/news/world-europe-66029382</ref>

Ресейдің сыртқы және әскери саясатының құралы ретінде қызмет ете отырып, Вагнер тобы әртүрлі аймақтарда, соның ішінде Донбасстағы қақтығыста қорқынышты жауынгерлік күшке айналды. Ол Ресейдің Сириядағы азаматтық соғысқа әскери араласуы кезінде маңызды рөл атқарды. Сирия президенті Башар Асадқа қолдау көрсетті және Мали, Ливия және Орталық Африка Республикасындағы қақтығыстарға қатысты.<ref>https://www.abc.net.au/news/2023-06-24/wagners-apparent-mutiny-attempt-in-russia-explained/102519842</ref> "Вагнер" өзінің қатыгез әдістері мен Африкадағы, Таяу Шығыстағы және Украинадағы әскери қылмыстарға қатысуы арқылы жаман атаққа ие болды, жазасыз қатыгездік жасады.

Топ көптеген Африка елдерінің үкіметтерімен тығыз байланыста болып,<ref name="reuters.com">https://www.reuters.com/world/africa/wagner-revolt-russia-clouds-outlook-its-operations-africa-2023-06-24/</ref> үкіметке қарсы көтерілісшілермен күресте жергілікті күштерді қолдаудың орнына осы елдердің табиғи ресурстарын пайдалануда айтарлықтай автономияға ие болды. Вагнердің Африкадағы экономикалық бастамалары Ресейдің Украинаға басып кіруі <ref>https://www.dw.com/en/russias-wagner-group-in-africa-more-than-mercenaries/a-64822234</ref> кезінде де жоғары траектория бойынша дамыды, өйткені алынған қаражат Украинадағы және басқа аймақтардағы қақтығыстарды қаржыландыруға бағытталды.<ref name="reuters.com"/>

=== Украинаға басып кіру кезіндегі ішкі шиеленіс ===

==== Пригожиннің әсерін шектеуге тырысу ====
Америка Құрама Штаттарының шенеуніктерінің айтуынша, Евгений Пригожин Ресейдің Қорғаныс министрлігімен Украинаға толық басып кіргенге дейін "көптеген жылдар бойы" ұзақ уақыт бойы дауласқан. Алайда, Ресей-Украина соғысының <ref>https://www.nytimes.com/2023/06/24/world/europe/us-intel-prigozhin-warning.html</ref><ref>https://www.bbc.com/russian/news-65812906</ref><ref>https://meduza.io/en/feature/2022/07/14/a-mercenaries-war</ref> осы кезеңінде бұл шиеленіс күшейіп, көпшілікке танымал болды. Шапқыншылықтың алғашқы кезеңдерінде ресейлік Құрлық әскерлері айтарлықтай шығынға ұшырады, бірақ резервшілерді жұмылдыру туралы хабарламаны Путин кейінге қалдырды. Нәтижесінде билік басып кіру үшін жалдамалыларды тартуға белсенді түрде ұмтылды, бұл Пригожин мен Вагнер тобының ықпалы мен күшінің күшеюіне әкелді. Пригожинге өзінің авиациялық активтерін қоса алғанда, айтарлықтай ресурстар бөлінді. Сонымен қатар, 2022 жылғы жаздан бастап ол Ресей түрмелеріндегі тұтқындарды олардың бостандығы үшін Вагнер тобына тарту құқығына ие болды.<ref>https://web.archive.org/web/20230519200050/https://www.reuters.com/world/europe/russias-wagner-mercenaries-halt-prisoner-recruitment-campaign-founder-prigozhin-2023-02-09/</ref> Батыс барлау агенттігі Вагнердің жалдамалы әскерлерінің саны 2017-2018 жылдардағы "бірнеше мың" жауынгерлерден 2022 жылғы желтоқсанда қарай шамамен 50 000 жауынгерге дейін өсті деп есептеді, олардың көпшілігі түрмелерден жалданған қылмыстық тұтқындар.

Үкімет оларға барған сайын үлкен ресурстар бергенімен, Вагнердің заңды өкілеттіктері болған жоқ. Пригожин ешқандай ресми қызмет атқарған жоқ және тағайындалған да, сайланған да жоқ, яғни оның техникалық есеп беруге құқығы жоқ.<ref>https://belsat.eu/ru/news/05-05-2023-blef-ili-voennyj-myatezh-chto-oznachaet-ultimatum-evgeniya-prigozhina</ref> Сонымен қатар, Пригожин халықаралық мойындауға ие болды және өзінің жеке өмірінен бас тартты. Ол әскери киім киген кезде майдан шебімен жаңалықтарды жиі жеткізетін. Вагнер Ресей заңдары мен елдің әскери иерархиясынан тыс жұмыс істейтін Пригожиннің жеке армиясы ретінде қабылдана бастады. Наразылық Қорғаныс министрлігінде және Бас штабта пайда болды,<ref>https://www.npr.org/2023/03/06/1160851615/russia-putin-chef-yevgeny-prigozhin-wagner-group</ref> бұл оларды Пригожиннің өсіп келе жатқан ықпалын шектеуге күш салуға итермеледі. 2023 жылғы ақпанның басында Пригожин "Вагнер" тұтқындарды жалдауды тоқтатқанын, Ұлыбританияның Қорғаныс министрлігі мұндай жалдауға Үкіметтің тыйым салуы деп түсіндіргенін мәлімдеді.<ref>https://www.nytimes.com/2023/02/09/world/europe/russia-wagner-prisoners-ukraine.html</ref> Бұл өзгеріс топтың жауынгерлік қабілетін төмендетеді деп күтілген.<ref>https://www.jpost.com/international/article-734969</ref>

Керісінше, Пригожин өзін әскери мекемеге қарсы тұрған популистік тұлға ретінде көрсетті,<ref>https://www.nytimes.com/2023/06/24/world/europe/prigozhin-russia-wagner-putin.html</ref> оны бірнеше рет ұлттық мүдделерді қорғай алмады деп айыптады. 2022 жылғы 1 қазанда Ресей аймақтың көп бөлігінен қуылған Харьковтағы украиналық қарсы шабуыл кезінде Пригожин Ресей қолбасшылығын сынға алып, "бұл бейбақтардың барлығын майданға жалаң аяқпен жіберу керек, тек пулемет тапаншасы бар"деп мәлімдеді. Пригожин өзінің ықпалының артуына байланысты Путинге әскери басшыларға шағымдануға батылы бармағандардың бірі болды.<ref>https://www.themoscowtimes.com/2022/10/13/reading-the-tea-leaves-of-russias-pro-war-z-universe-a79078</ref> Пригожин, ең алдымен, Қорғаныс министрлігін нысанаға алып, оның шенеуніктерін жемқор деп сипаттады.<ref>https://www.washingtonpost.com/national-security/2022/10/25/putin-insider-prigozhin-blasts-russian-generals-ukraine/</ref><ref>https://meduza.io/en/feature/2022/11/01/yevgeny-prigozhin-s-lesser-war</ref> Сонымен қатар, ол Ресей элитасының басқа топтарын, соның ішінде Ресей парламентінің мүшелері мен ресейлік олигархтарды сынға алды, олар соғыс кезінде "халыққа тиесілі барлық нәрсені ұрлауға" тырысты деп айыптады. Пригожин өзінің мәлімдемелерінің бірінде орыс элитасы мен олардың балаларын қарапайым адамдар соғыста қаза тапқан кезде сәнді және алаңсыз өмірден ләззат алғаны үшін сынға алды. Пригожин осы "қоғамдағы бөліну" мен 1917 жылғы орыс революциясынан бұрын болған параллельдер жүргізіп, "сарбаздар мен олардың жақындарының" осындай әділетсіздікке қарсы ықтимал көтерілістері туралы ескертті. Соғысты зерттеу институты Пригожиннің мәлімдемелері оның ультра ұлтшыл ресейлік милблогерлер қауымдастығындағы ықпалын күшейткенін атап өтті.<ref name="understandingwar.org">https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-march-12-2023</ref>

==== Бахмут шайқасы кезінде шиеленісу ====
[[Сурет:Wagner-tereno en la Ĉerviŝeva tombejo 10.jpg|нобай|260x260 нүкте|Ресейдің Тұмен қаласындағы "Вагнер" қаза тапқан жауынгерлер зираты. Пригожин Қорғаныс министрлігінің дұрыс басқарылмауы Бахмутта "ондаған мың" вагнеристердің өліміне әкелді деп мәлімдеді.]]
Ресейдің Тюмень қаласындағы "Вагнер" қаза тапқан жауынгерлер зираты. Пригожин Қорғаныс министрлігінің дұрыс басқарылмауы Бахмутта "ондаған мың" вагнеристердің өліміне әкелді деп мәлімдеді.<ref name="understandingwar.org"/> Бахмут шайқасы кезінде Вагнер тобы мен Қорғаныс министрлігі арасындағы шиеленіс маңызды нүктеге жетті. Пригожин бірнеше рет Кремльдің оқ-дәрілермен жеткіліксіз қамтамасыз етілуіне наразылығын білдірді.<ref>https://edition.cnn.com/2023/05/05/europe/wagner-military-group-prigozhin-ammunition-tirade-intl-hnk-ml/index.html</ref> Ол, егер оның талаптары орындалмаса, өз әскерлерін шығарамын деп қорқытты, атап айтқанда, Қорғаныс министрі Сергей Шойга мен Бас штаб бастығы Валерий Герасимовты "Вагнер" содырлары арасында "ондаған мың" құрбан болды деп айыптады. Америка Құрама Штаттарының мәліметтері бойынша, 2022 жылғы желтоқсаннан 2023 жылғы маусымға дейін Украинада қаза тапқан 20 000 ресейлік әскери қызметшілердің жартысына жуығы Бахмут шайқасында қаза тапқан Вагнер жауынгерлері болды.<ref>https://apnews.com/article/russia-ukraine-prigozhin-wagner-profile-e1939a58f216551b1a20157cc3803085</ref>

Ресей 2023 жылғы мамырдың соңында Бахмутта Жеңіс жариялағаннан кейін,<ref>https://www.nytimes.com/live/2023/05/25/world/russia-ukraine-news</ref> Вагнер тұрақты әскерлерге жол беріп, қаладан шыға бастады. Осы өтпелі кезеңде Вагнер мен әскерилер арасында ішкі қақтығыстар сақталды.<ref>https://www.washingtonpost.com/world/2023/05/05/russia-ukraine-war-news/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230525144139/https://www.nytimes.com/live/2023/05/25/world/russia-ukraine-news</ref> Пригожин әскерилер 3 және 5 маусымда оның шегініп бара жатқан күштеріне шабуыл жасауға тырысты деп мәлімдеді,<ref>https://www.reuters.com/world/europe/russian-forces-tried-blow-up-my-men-says-mercenary-boss-prigozhin-2023-06-02/</ref><ref>https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-june-3-2023</ref> содан кейін Ресей әскери күштері Бахмуттан шегіну кезінде  <ref name=":0"/> Вагнер жүріп өткен маршрутқа Мина салды деп мәлімдеді. 2023 жылғы 5 маусымда Пригожин өзінің әлеуметтік желілерінде ұсталған лейтенантты бейнелейтін бейнеролик жариялады.<ref>https://www.theguardian.com/world/2023/jun/05/wagner-group-release-video-of-captured-russian-commander</ref><ref>https://www.themoscowtimes.com/2023/06/05/wagner-captures-russian-soldier-accused-of-firing-on-its-positions-a81395</ref> Ресейдің 72-бригадасының полковнигі Роман Веневитин өз әскерлеріне мас күйінде болған Вагнердің шегініп бара жатқан күштеріне оқ атуға бұйрық бергенін мойындайды.

Вагнер шешуші рөл атқарған Бахмут шайқасының шарықтау шегі мекемеден оқшаулану кезеңінің басталуын белгіледі.<ref name=":0"/> 2023 жылғы 6 маусымда Пригожин ықпал етушілер Ресей әскери күштерімен бірге оның жоғары рентабельді тамақтандыру кәсіпорнына белсенді түрде саботаж жасады деп айыптады. Он жылдан астам уақыт бойы тамақтануды ұйымдастыруға арналған бұл келісімшарттар оның байлығы мен ықпалының қайнар көзі болды. Сонымен қатар, Пригожин танымалдылықтың өсуіне куә болды, бұл оның қоғамдық қабылдауында саяси емес сипаттан саяси сипатқа айтарлықтай өзгеріс болды.

=== Вагнерді интеграциялауға талпыныс ===
{{Multiple image|width=160|image1=Official portrait of Sergey Shoigu.jpg|image2=Valery Gerasimov official photo version 2022-10-03.jpg|footer=Қорғаныс министрі Сергей Шойгу (сол жақта) және Бас штабтың бастығы Валерий Герасимов Пригожин риторикасының ең көрнекті екі нысаны болды.}}
2023 жылғы маусымның ортасында Қорғаныс министрлігі Вагнер тобына 1 шілдеге дейін әскери келісімшарттарға қол қоюды бұйырды. Бұл қадам вагнерді бағынышты бөлім ретінде әдеттегі командалық құрылымға тиімді түрде біріктірді, осылайша Пригожиннің әсерін азайтты. Алайда Пригожин Шойгудың қабілетсіздігін алға тартып, келісімге қол қоюдан бас тартты.<ref>https://www.reuters.com/world/europe/putin-backs-push-mercenary-groups-sign-contracts-despite-wagners-refusal-2023-06-13/</ref> Медузаның хабарлауынша, мұндай даму Пригожиннің Вагнерге әсерін бұзады және топтың Африкадағы пайдалы қызметіне қауіп төндіреді. Пригожин Вагнердің мойынсұну туралы бұйрығын айналып өтуге тырысты, сонымен бірге Қорғаныс министрлігіне деген сынын күшейтті. Ол Шойгуды өлім жазасына кесуге дейін барды және шебер емес шенеуніктерге қарсы ықтимал халықтық көтерілісті меңзеді. Пригожин Путин, егер ол бүлік шығарса, Қорғаныс министрлігіне қарсы күресте оның жағына шығады деп сенді.<ref name=":0">https://www.nytimes.com/2023/06/27/world/europe/prigozhin-wagner-russia-putin.html</ref><ref name=":0" />

=== Көтерілісті жоспарлау ===
АҚШ-тың барлау қызметтері Вагнердің көтеріліске дайындалу үшін жабдықтар мен ресурстарды жинап жатқандығы туралы дәлелдермен бірге Ресей шекарасына жақын жерде "Вагнер" күштерінің біртіндеп жиналуын байқады.<ref>https://apnews.com/article/russia-ukraine-war-shoigu-video-wagner-rebellion-0e79a2383f586c82e44861917927d920</ref> Олар көтерілістің қайда және қалай жоспарланғаны туралы ақпарат алғанымен, нақты уақыт белгісіз болып қалды. Бұл мәселемен таныс дереккөздің айтуынша, батыс барлау агенттіктері хабарламаларды ұстап қалу және спутниктік суреттерді талдау арқылы жоспарды ашты. АҚШ-тағы оқиғадан бірнеше апта бұрын Барлау Вагнердің айтарлықтай көтерілісін болжай бастады және 21 маусымға дейін жақын арада болатын көтерілістің күшті дәлелдерін алды. Пригожин жоспарды Қорғаныс министрлігінің 10 маусымдағы Вагнер күштерін тұрақты армияға тиімді біріктіруге мүмкіндік беретін шешімінен кейін іске қосқан сияқты. Сыртқы барлау қорытындылары бүліктің алдын-ала жоспарланғанын көрсетеді, бұл Пригожиннің көтеріліс туралы шешім 23 маусымда қабылданды деген пікіріне қайшы келеді.<ref>https://www.cnn.com/2023/06/26/politics/us-intelligence-wagner-chief/index.html</ref>

АҚШ-тың анонимді шенеуніктері кейінірек New York Times газетіне Пригожин мен әскери иерархия арасында делдал болған және Пригожинмен тығыз байланыста болған Армия генералы Сергей Суровикиннің жоспарланған көтеріліс туралы алдын-ала білетіндігін хабарлады. CNN Суровикиннің Вагнердің жеке тіркеу нөмірі болғанын және кем дегенде 30 басқа ресейлік әскери және барлау қызметкерлерімен бірге топтың жасырын VIP мүшесі болғанын көрсететін құжаттарды алды. Сонымен қатар, басқа орыс генералдары да көтеріліске қолдау көрсеткен болуы мүмкін деген белгілер болды. АҚШ шенеуніктері Пригожин егер оның ресейлік билік құрылымының белгілі бір секторларының қолдауы бар деп сенбесе, көтеріліске итермелемейді деп мәлімдеді.<ref>https://www.ft.com/content/1d084fc7-d249-451d-b791-56a05b9010fc</ref>
[[Сурет:Wagner armed rebellion vehicle marking Z.svg|нобай|260x260 нүкте|Ресейдің Украинаға басып кіруінің символы "Вагнер" ЖӘК техникасында қолданылды]]
Батыс шенеуніктерінің The Wall Street Journal басылымының хабарлауынша, Ресейдің Федералды қауіпсіздік қызметі бұл жоспарды орындауды жоспарлағанға дейін екі күн бұрын ашқан. Жоспардың ашылуы Пригожин көтерілісінің мерзімінен бұрын басталуына әкелді, бұл оның кейінгі сәтсіздігінің себептерінің бірі болуы мүмкін. Пригожин Қорғаныс министрі Шойга мен Бас штабтың бастығы Герасимовты Украинамен шекаралас Ресейдің оңтүстік аймағына жоспарланған бірлескен сапары кезінде тұтқындауды көздеді, ал батыс шенеуніктері бұл жоспар ашылмаған жағдайда сәттілікке жақсы мүмкіндік болды деп мәлімдеді, Бұл Пригожинді балама жоспарды импровизациялауға итермеледі. Батыс шенеуніктері барлау деректері Пригожиннің жоспары оның қарулы күштердің бір бөлігі бүлікке қосылады деген сеніміне негізделгенін көрсетеді деп мәлімдеді.<ref name="wsj.com">https://www.wsj.com/amp/articles/wagners-prigozhin-planned-to-capture-russian-military-leaders-805345cf</ref> Батыс шенеуніктері Пригожин өзінің жоспары туралы кейбір жоғары дәрежелі әскери бөлімдерді хабардар етті деп санайды. Ресей ұлттық гвардиясының қолбасшысы Виктор Золотов Ресей билігі жоспарланған көтеріліс туралы білгенін және ол 22-25 маусым аралығында орындалатынын айтты. "Медуза" таратқан анонимді есептерге сәйкес, қауіпсіздік қызметтері " Президентке Пригожинмен бірдеңе дұрыс емес екенін айтуға батылы жетпеуі мүмкін [...] себебі, егер олар мәселе туралы хабарласа, шешім қабылдау керек еді. Сіз бұл шешімді қалай қабылдайсыз?"Медуза дереккөздерінің айтуынша, Пригожин Вагнерді тұрақты армияға біріктіру туралы бұйрықтан жалтарып үлгермегеннен кейін,"ауада бірдеңе болады деген жағымсыз сезім пайда болды". Кремль шенеуніктері " бұл туралы кездесулерде айтып, [Пригожин] ереже бойынша ойнамайтын батыл оппортунист деген қорытындыға келді. Қарулы көтеріліс қаупі туралы сөз болғанда, олар оны нөлге тең деп ойлады". Демек, олар Пригожиннің көтеріліс туралы мәлімдемесін жеңілдіктер жасауға бағытталған блуф деп санады және Вагнер Дондағы Ростовты басып алғаннан кейін ғана жағдайдың ауырлығын түсінді. Лукашенко ол да, Путин де "бұл жағдайды ұйықтағанын" және екеуі де "[ол дами бастаған кезде] өздігінен шешіледі деп ойлағанын" айтты.<ref name="wsj.com"/>

Вагнердің көптеген мүшелеріне жоспарланған көтеріліс туралы алдын-ала хабарланбаған. Нәтижесінде олар Пригожиннің Қаруға шақырғанына таң қалды және олар қай фракцияға қосылу керектігін білмеді. Вагнердің демобилизацияланған ардагерлеріне дайын болуға және Пригожиннің бұйрықтарын күтуге бұйрық берілді. Мәскеуде Вагнерге ешқандай қатысы жоқ адамдар Вагнер тобынан көтерілісті қолдау үшін митингке қосылуға шақырған қоңыраулар түскенін хабарлады. Осындай үндеулер Ростов тұрғындарына көтерілісті қолдау туралы өтінішпен жіберілді.

== Көтеріліс ==

=== Пригожиннің мәлімдемесі ===
[[Сурет:Prigozhin rebellion Rostov man in front of the police June 24.jpg|нобай|260x260 нүкте|Дондағы Ростов қаласындағы Буденновск даңғылындағы полиция көліктеріне қарама-қарсы "Вагнер" ЖӘК жалауы бар адам]]
2023 жылғы 23 маусымда жарияланған видеода Пригожин Үкіметтің Украинаға басып кіруін Ақтау өтірікке негізделген және шапқыншылық ресейлік элиталардың мүдделерін ілгерілетуге бағытталған деп мәлімдеді. Ол Қорғаныс министрлігін Украинаны НАТО-мен бірлесе отырып, Ресейдің мүдделеріне шабуыл жасауды жоспарлап отырған агрессивті және дұшпандық қарсылас ретінде бейнелеу арқылы қоғам мен президентті алдау әрекеті үшін айыптады. Атап айтқанда, ол Украинада кез-келген шиеленістің 2022 жылғы 24 ақпанға дейін болғанын жоққа шығарды, бұл ресейлік соғысты Ақтаудың орталық нүктелерінің бірі болды. Пригожин Шойгу мен" олигархиялық рудың " соғысты бастауға жеке себептері бар деп мәлімдеді. Сонымен қатар, ол Ресей әскери қолбасшылығы Украинада қаза тапқан сарбаздардың нақты санын әдейі жасырды деп мәлімдеді, белгілі бір күндері 1000 адам шығынға ұшырады.<ref>https://www.politico.eu/article/prigozhin-says-has-taken-control-of-rostov-on-don/</ref>

Кейінірек, 23 маусымда Пригожин Вагнерге қатысты Telegram арналарында таратылған және Вагнердің артқы лагеріне зымыран соққысының салдары көрсетілген бейнені жариялады. Пригожин Ресейдің Қорғаныс министрлігін ереуіл жасады деп айыптады, оның айтуынша, оның 2000 жауынгері қаза тапты. Қорғаныс министрлігі Вагнердің артқы лагерьлеріне шабуыл жасады деген айыптауларды жоққа шығарды, ал соғысты зерттеу институты бейненің дұрыстығын растай алмады, ол "ақпараттық мақсатта жасалған болуы мүмкін"деп атап өтті. Басқа бақылаушылар да бейнежазбаның дұрыстығына күмән келтірді.<ref>https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-june-23-2023</ref>

Пригожин өзінің баспасөз қызметінің [[Telegram]] арнасында жарияланған хабарламада Қорғаныс министрлігіне қарсы қарулы қақтығыстың басталғанын мәлімдеді. Ол министрлікке қарсы қақтығысқа қатысуға мүдделі адамдарды шақырып, Шойганы вагнерге шабуыл жасау үшін артиллерия мен тікұшақтарды пайдаланды деп айыптады. Сонымен қатар, Пригожин Шойгу кешкі сағат тоғызда Ростов-на-Донудан қорқақтықпен қашып кетті деп мәлімдеді. Демек, Федералды қауіпсіздік қызметі Пригожинге қарсы қылмыстық Кодекстің 279-бабы бойынша қарулы көтеріліске қатысты қылмыстық іс қозғады.<ref>https://novayagazeta.eu/articles/2023/06/23/chvk-vagner-utverzhdaet-chto-podrazdeleniia-minoborony-rf-nanesli-raketnyi-udar-po-lageriu-naemnikov-news</ref>

Суровикин мен генерал-лейтенант Владимир Алексеев Вагнердің жауынгерлеріне жүгініп, олардыевые қимылдарын тоқтатуға шақырды. Суровикин өзінің ескертулерін Financial Times "кепілге алынған бейне" деп атады және 29 шілдедегі жағдай бойынша ол есепке алынбады. Мемлекеттік "Ресейдің бірінші арнасы," шұғыл жаңалықтар таратты, оның барысында жүргізуші Екатерина Андреева Пригожиннің Вагнердің позицияларына тұрақты қарулы күштердің шабуылдары туралы мәлімдемелері жалған деп мәлімдеді. Андреева сонымен қатар Путинді қазіргі жағдай туралы хабардар еткенін айтты. Пригожиннің мәлімдемесіне жауап ретінде елдің қарулы күштері мен Ұлттық гвардия Мәскеуде де, Дондағы Ростовта да броньды машиналарды орналастырды.<ref name="ReferenceA">https://www.reuters.com/world/europe/russian-mercenary-boss-says-moscows-war-ukraine-based-lies-2023-06-23/</ref>

=== Ростовтағы Донды басып алу ===
24 маусымда таңертең Вагнердің күштері Ресейдің Ростов облысына Луганскіден басып кіріп, Дондағы Ростовты ешқандай қарсылықсыз тез басып алды. Олар Оңтүстік әскери округтің штаб-пәтерін бақылауға алып, іргелес көшелерде қауіпсіз периметрді орнатты. Бір қызығы, пленкаға түсірілген Пригожин штаб ғимаратының ауласында байқалды. Вагнер күштері Ростовтың орталығында миналар мен бақылау бекеттерін орнату арқылы өз позицияларын нығайтты. Вагнер мүшелері өздерін ерекшелеу үшін күміс білезік киген.<ref>https://www.themoscowtimes.com/2023/06/25/relief-and-sympathy-as-rebels-stand-down-in-russian-city-a81632</ref>

Пригожин штабта Қорғаныс министрінің орынбасары Юнус - Бек Евкуровпен және Бас штаб бастығының орынбасары Владимир Алексеевпен кездесу өткізді, оның барысында Евкуров Пригожинді өз әскерлерін шығаруға көндіруге тырысты. Содан кейін Пригожин қаладағы бункерді паналап, Вагнердің бірнеше мың адамнан тұратын отряды Мәскеуге көшкен кезде бұйрық қабылдады. Кейін атыс пен жарылыстар естілді. Ростелеком ғимараты түсініксіз себептермен атылды. Расталмаған бейнежазбалар Вагнер күштері мен қала ішіндегі әскерилер арасындағы қақтығыстарды меңзеді.<ref name="ReferenceA"/>

Ростовтың көптеген кәсіпорындары мен құрылыстары жабық күйінде қалды. Муниципалдық әкімшілік тұрғындарға үйде болуға кеңес берді (нәтижесіз), бірақ ешқашан терроризмге қарсы шаралар қабылдаған жоқ. Жергілікті дүкендер жұмыс уақытын қысқартты, ал жанармай құю бекеттерінде ұзын-сонар кезектер пайда болды. Кейбір тұрғындар қажетті заттарды жинауға тырысты, ал басқалары қаладан кетуге тырысты, бұл кептелістерге және теміржол вокзалында ұзақ кезектерге әкелді. Алайда халық арасында кең дүрбелең болған жоқ. Кейбір тұрғындар Вагнер жауынгерлерімен кездесу үшін қала орталығына жиналды; көбісі оларды қолдады, бірақ кейбіреулері олармен дауласты. Вагнердің жауынгерлері жергілікті тұрғындармен достық қарым-қатынаста болды. Кейіннен Вагнердің күштері бейбіт тұрғындарды өздерінің қауіпсіздігі үшін көшелерден аулақ болуға шақырды, содан кейін атыс пен жарылыстар басталды.<ref>https://meduza.io/en/feature/2023/06/27/don-t-interfere-with-wagner</ref>

Куәгерлердің кадрларында Вагнер күштерімен соғысу мақсатында шешен әскерилендірілген құрамаларынан (қадыровтықтардан) тұратын қалаға қарай бағытталған әскери және азаматтық автомобильдердің ұзын бағанасы бейнеленген. Шешенстанның мемлекеттік БАҚ - тарына және әртүрлі есептерге сәйкес, олар қала орталығына жете алмады және ешқандайевые қимылдарына кірмеді. Шешен күштерінің командирі кейінірек олардың кейбір командалары "Вагнер содырларынан 500-700 метр" қашықтықта болғанын айтты.<ref>https://web.archive.org/web/20230627113605/https://www.msn.com/en-in/news/world/russia-ukraine-war-live-updates-us-cautious-on-russian-rebellion-to-avoid-creating-an-opening-for-putin/ar-AA1d1SFM</ref>

=== Мәскеуге қарай жылжу ===
'''0:57'''

Вагнер әскерлерінің колоннасы Мәскеуге бет алды, ал Пригожин Ростов көтерілісін басқарды. Танктер, броньды машиналар, зениттік қару-жарақ және азаматтық жүк көліктері бар бірнеше мың адамнан тұратын бронетранспортерлер 24 маусымда таңертең Мәскеуге қарай тез жүре бастады. Бір баған Ростовтан келген кезде, екіншісі Украинаның басып алынған аумағымен шекарадан өтті. Техника Воронеж облысында іс жүзінде қарсылықсыз алға жылжыды. Донецк Халық Республикасының басшылығына жақын дереккөздің айтуынша, Мәскеуге бет алған баған "Вагнердің" аға командирі Дмитрий Уткиннің басшылығымен шамамен 5000 жауынгерден тұрды. Колонна өткен бірде-бір қаланы басып алуға тырыспады, дегенмен ол бірнеше әуе базаларын бақылауға алған болуы мүмкін.<ref>https://meduza.io/en/feature/2023/06/24/prigozhin-s-aborted-rebellion</ref>

Воронеждің облыстық астанасынан тыс жерде Вагнердің әскерлеріне тікұшақ шабуыл жасады. Вагнер әскерлеріне қарсы тұру кезінде әуе күштері айтарлықтай шығынға ұшырады: алты тікұшақ пен әуе командалық орталығының ұшағы атып түсірілді. Кем дегенде он үш ресейлік әскери қызметші қаза тапты. Вагнердің Әуе қорғанысы жүйелері атқан екі зымыран Воронеждегі мұнай базасы мен тұрғын үй кешенінің ауласына соққы берді. Вагнердің жауынгерлері Мәскеудің жартысынан астамында Воронеждің жанынан өтіп, маңызды қалаларға кірмей, күннің бірінші жартысында Воронеж облысында алға жылжуды жалғастырды. Әлеуметтік желілердегі жазбаларда Вагнер отрядтары мен Воронеждегі әскерилер арасындағы шайқастардың кадрлары да көрсетілді, Reuters әскери есептерге сілтеме жасайды. Бұқаралық ақпарат құралдарының хабарлауынша, Вагнер тобы қаладағы барлық әскери нысандарды бақылауға алды.<ref>https://www.dw.com/en/live-updates-wagner-chief-humiliated-putin-ukraine-says/a-66022584</ref>

Вагнер Мәскеуден шамамен 400 шақырым (250 миль) жерде Липецк облысына барды. Олар Елец қаласы арқылы өтіп, солтүстікке қарай М4 тас жолымен жүрді. Липецк облысында билік колоннаның алға жылжуын қиындату үшін экскаваторлардың көмегімен автожолдарды әдейі қиратты. Кейбір жолдарды жүк көліктері мен мектеп автобустары жауып тастады. Әскерилер Ока өзенінің бойында (Мәскеудің оңтүстігінде ағып жатқан) қорғаныс сызықтарын орнатып, көпір өткелдерін қоршап алды. Липецк және Воронеж облыстарының губернаторлары барлық бейбіт тұрғындарды M4 жолындағы әскери бағандар мен қақтығыстар туралы хабарламалардан кейін үйде болуға шақырды.<ref>https://www.nytimes.com/interactive/2023/06/24/world/europe/prigozhin-putin-russia.html</ref>

=== Қауіпсіздік шаралары ===
Мәскеу мэрі Сергей Собянин елордада терроризмге қарсы режимнің енгізілгенін жариялады. Мәскеуде броньды машиналар және қауіпсіздік күштерінің көбеюі байқалды. Муниципалдық билік коменданттық сағатты енгізуді қарастырды және Вагнерді жалдауды жарнамалайтын асығыс бөлшектелген билбордтар байқалды.<ref>https://www.independent.co.uk/news/world/europe/wagner-putin-russia-ukraine-war-live-b2363471.html</ref> Der Spiegel Мәскеуден ұшатын барлық рейстерге билеттердің толық сатылымы туралы хабарлады, өйткені адамдар алдағы жағдайдан құтылуға тырысты. Flightradar24 ұшақтарын бақылау сайтының хабарлауынша, Путин қолданған ұшақ Мәскеуден ұшып, Санкт-Петербургке бет алды. Санкт-Петербург. Алайда, Кремльдің баспасөз хатшысы Дмитрий Песковтың айтуынша, Путин бортта болмаған және ол Кремльде қалған. Билік сонымен қатар Мәскеумен шектесетін Калуга облысында жол жүру шектеулерін жариялады, ал губернатор Владислав Шапша тұрғындарға "өте қажет болмай, осы жолдармен жеке көлікпен жүруден бас тартуға" кеңес берді.<ref>https://news.sky.com/video/wagner-group-recruitment-poster-removed-in-moscow-12908961</ref>

Осы уақытта Федералды қауіпсіздік қызметі (ФҚҚ) Санкт-Петербургтегі Вагнер штаб-пәтерінде тінту жүргізді. Ресейлік БАҚ-тың расталмаған мәліметтері бойынша, Кеңсенің жанындағы көліктерде 4 миллиард рубль (47 миллион доллар) бар картон қораптар табылды, сондай-ақ АҚШ долларындағы қолма-қол ақша, тапаншалар, алтын құймалар және белгісіз ақ ұнтақ пакеттері тәркіленді. Пригожин бұл ақша қызметкерлердің жалақысын,<ref>https://meduza.io/en/feature/2023/06/27/stash-of-fake-documents-cash-and-unidentified-powder-found-at-prigozhin-s-st-petersburg-office</ref> Вагнердің қаза тапқан жауынгерлерінің туыстарына өтемақы төлеуге және компанияның басқа шығындарына арналғанын айтты. Ол Вагнердің жаһандық ықпал ету жөніндегі жасырын операцияларын, соның ішінде Африка мен Америка Құрама Штаттарындағы қолма-қол ақшаны пайдалануды талап ететін әрекеттерді меңзеді. Ольга Романова, журналист және Ресейдің "темір тордың арғы жағындағы Ресей" құқық қорғау ұйымының жетекшісі, ФСБ-ны 24 маусым күні таңертең Вагнер жалдаған сотталғандардың туыстарына қауіп төндірді деп айыптады. The Daily Telegraph анонимді дереккөздерінің хабарлауынша, Ұлыбританияның барлау қызметі Ресейдің барлау агенттіктері Мәскеуге шабуыл кезінде Вагнер басшыларының отбасыларына зиян келтіреміз деп қорқытқанын анықтады.<ref>https://novayagazeta.eu/articles/2023/06/24/voiska-prigozhina-voshli-v-rostov-chvk-vagner-podderzhal-khodorkovskii</ref>

== Шешім ==
[[Сурет:Prigozhin rebellion Rostov tank with flowers in the muzzle June 24.jpg|нобай|260x260 нүкте|Көтеріліс аяқталғаннан кейін Дондағы Ростов қаласындағы Буденновск даңғылында гүлі бар танк]]
Пригожин 24 маусымда түстен кейін Президент әкімшілігімен байланыс орнату үшін жеке күш жұмсады, оның ішінде Путиннің өзіне жүгінді, ол онымен сөйлесуден бас тартты. Соңғы келіссөздерді Президент Әкімшілігінің басшысы Антон Вайно, Қауіпсіздік Кеңесінің Хатшысы Николай Патрушев және Ресейдің Беларуссиядағы елшісі Борис Грызлов жүргізді. Пригожин келіссөздерге жоғары лауазымды шенеуніктердің қатысуын қатаң талап етті, ал Путиннің қатысудан бас тартуы Беларусь Президенті Александр Лукашенконың араласуына жол ашты. Лукашенко Путиннің өтініші бойынша Пригожинмен сөйлесіп, келісімге келу үшін делдал ретінде әрекет етті. Келісім содырлардың "Вагнерді" Алға жылжытуын тоқтатып, олардың қауіпсіздігіне кепілдік беру үшін өз базасына оралуын қарастырды.<ref>https://www.reuters.com/world/europe/wagner-head-suggests-his-mercenaries-headed-moscow-take-army-leadership-2023-06-24/</ref><ref>https://www.nytimes.com/live/2023/06/24/world/russia-ukraine-news/6f6b8436-00e3-58fc-934d-b452196d70d7</ref><ref>https://www.cnn.com/europe/live-news/russia-ukraine-war-news-06-24-23/h_fe043dd7a8f8d7b605cf6c9e2c27b2d7</ref>

Аудиожазбада Пригожин қантөгістің алдын алу үшін келісімге келгенін мәлімдеді және көтерілістің себептерін қайта түсіндіріп, бұл төңкеріс әрекеті емес екенін баса айтты:<blockquote>Олар Вагнердің әскери компаниясын таратқысы келді. 23 маусымда біз әділет шеруіне шықтық. 24 сағат ішінде біз Мәскеуден 200 шақырым қашықтықта болдық. Осы уақыт ішінде біз жауынгерлеріміздің қанының бір тамшысын төккен жоқпыз. Енді қан төгілуі мүмкін сәт келді. Бір жағынан орыс қанының төгілу ықтималдығы үшін жауапкершілікті түсініп, біз бағандарымызды ашып, жоспарланғандай далалық лагерьлерге ораламыз.<ref>https://www.voanews.com/a/wagner-chief-takes-deal-that-drops-charges-sends-him-to-belarus/7151591.html</ref></blockquote>24 маусымда сағат 11:00 шамасында (GMT+3) Вагнер тобы өз әскерлерін Ростов-на-Донудан шығара бастады.<ref name="meduza" /> Ростов-на-Дону тұрғындары Вагнердің әскерлерін қаладан кетіп бара жатқанда қарсы алды, ал кейбіреулері Пригожиннің көлігіне жақындап, терезеден қолын қысып алды. Пригожиннен көтеріліс кезінде түсірілген Соңғы белгілі видеода көтерілістің нәтижесі туралы түсініктеме беруді сұрағанда, ол жеңіл-желпі жауап берді: "бұл жақсы, біз бәріміз көңіл көтердік". 25 Маусымда Вагнердің күштері Воронежден шығарыла бастады. Вагнердің күштері Украинаның шығысындағы оккупацияланған аймақтардағы позицияларына оралды.<ref>https://www.nytimes.com/2023/06/26/world/europe/russia-wagner-prigozhin-ukraine.html</ref>

Кремльдің баспасөз хатшысы Дмитрий Песков Пригожиннен айыптар алынып тасталатынын және Пригожин Беларуссияға жіберілетінін мәлімдеді.<ref>https://www.cnn.com/europe/live-news/russia-ukraine-war-news-06-24-23/h_6fa61b61c4ce3ea8268eb4559ed8e6be</ref> Песковтың айтуынша, "Вагнер" жауынгерлері қудалауға ұшырамас еді, ал бүлікке қатыспағандар Қорғаныс министрлігімен келісімшартқа отыруға мүмкіндік алады. Песков сонымен қатар Вагнер Ұйымы Жалпы соғыс уақытындағы бұрынғы орындарына оралатынын хабарлады. Путин әкімшілігі Лукашенкоға көтерілісті басуға тырысқаны үшін алғыс білдірді.<ref>https://www.cnn.com/europe/live-news/russia-ukraine-war-news-06-24-23/h_8e1fff2e34929581144d363327362ce3</ref>

== Реакция ==

=== Ресей үкіметі ===

==== Владимир Путиннің Үндеуі ====
Владимир Путин елге Вагнер тобының көтерілісі туралы жүгінді
Владимир Путин 24 маусымда ұлтқа жүгінді, Вагнердің әрекетін "сатқындық" деп айыптады және бүлікті басу үшін "қатаң қадамдар" жасауға уәде берді. Ол жағдай Ресейдің өмір сүруіне қауіп төндіретінін айтты. Путин Бірінші дүниежүзілік соғыстың Шығыс майданына Ресей империясының қатысуы кезінде пайда болған және Брест-Литовск шарты бойынша аумақтық шығындарға алып келген орыс революциясымен Тарихи параллельдер жүргізді. Сонымен қатар, Путин көтеріліске "алдау немесе қорқыту" арқылы "тартылған" Вагнер күштерін шақырды.<ref>https://www.cnbc.com/2023/06/24/putin-vows-to-punish-those-involved-in-mutiny-accuses-them-of-treason.html</ref>

Бұған жауап ретінде Пригожин оның басты мақсаты Шойга мен Герасимовты қызметінен босату екенін мәлімдеді және Қорғаныс министрлігіне сыбайлас жемқорлық туралы айыптауларын қайталады.<ref>https://apnews.com/article/russia-ukraine-wagner-prigozhin-9acbdf1eda849692ca0423a4116058d1</ref>

Путиннің үндеулері эфирге шыққаннан кейін телеарналар жоспарланған бағдарламаларына оралды.<ref>https://www.theguardian.com/world/2023/jun/24/russian-tv-airs-wagner-rebellion-documentary-caviar-yevgeny-prigozhin</ref>

==== Үкіметпен келісілген басқа тұлғалар ====
Ресейлік мекеменің көрнекті саясаткерлері Пригожинді бүлігін тоқтатуға шақырды және Путинге қолдау білдірді. Дмитрий Медведев, "Единая Россия" жетекшісі, Ресей Қауіпсіздік Кеңесі төрағасының орынбасары және елдің бұрынғы президенті, егер Вагнер үкіметті бақылауға алып, ядролық қаруға қол жеткізе алса, "бейбітшілік жойылу қаупіне ұшырайды" деп мәлімдеді.<ref>https://www.theguardian.com/world/live/2023/jun/23/russia-ukraine-war-live-russia-investigates-mutiny-as-wagner-chief-says-evil-military-leaders-must-be-stopped?page=with:block-6497118e8f08c081c5bb7a2b#block-6497118e8f08c081c5bb7a2b</ref>

Шешенстан республикасының басшысы Рамзан Қадыров жағдайды "мемлекетке опасыздық" деп атады және оның әскерлері "ресейлік бөлімшелерді сақтап қалу және олардың мемлекеттілігін қорғау үшін" шиеленіс аймақтарына "бет алды деп мәлімдеді. Мәскеу Патриархы Кирилл, Мәскеу және Бүкіл Ресей Патриархы, Орыс Православие шіркеуінің жетекшісі ресейліктерді Путин үшін дұға етуге шақырды. Ресей Мемлекеттік Думасының спикері Вячеслав Володин Владимир Путинге қолдау білдірді.<ref>https://www.cbsnews.com/news/putin-calls-armed-rebellion-by-wagner-mercenary-group-a-betrayal-and-vows-to-defend-russia/</ref>

=== Ресей азаматтық қоғамы ===

==== Соғысқа қарсы оппозиция ====
Ресейлік оппозициялық топтар басқаша әрекет етті. Бұрынғы мұнай магнаты және жер аударылған оппозиция Михаил Ходорковский ресейліктерді Пригожинді қолдауға шақырды, егер ол Кремльге қарсы шыққысы келсе, "тіпті шайтанды" қолдау маңызды екенін айтты. Алайда кейінірек ол ресейліктерді қарулануға шақырды, сонымен бірге "Пригожин біздің досымыз да, одақтасымыз да емес"деп мәлімдеді. Анархистік ұйымдар" анархо-коммунистік жауынгерлік ұйым "(БОАК) және" автономды әрекет "Жеке мәлімдемелерінде Пригожин мен Путин бірдей менсінбеуге лайық екенін және анархистердің қақтығыста қабылдай алатын" жағы " жоқ екенін айтты.<ref name="news.obozrevatel.com">https://news.obozrevatel.com/ukr/russia/u-lavah-rosijskih-dobrovoltsiv-rozkol-rdk-pidtrimav-prigozhina-legion-svoboda-rosii-vistupiv-proti-vsih.htm</ref> Осылайша, олар болашақта адамдарды мазалай алмайды". Олар сондай-ақ "бұл уақытты қарулы қақтығысқа дайындалуға жұмсауға"шақырды. Ресей оппозициясының түрмедегі жетекшісі Алексей Навальный бұл оқиғаны және Путиннің оған деген көзқарасын сынға алып, былай деп жазды: "Путиннің соғысы Ресейді құртып, ыдыратуы мүмкін екендігі енді драмалық леп емес". Ол сондай-ақ Ресей үкіметінің Пригожин мен Вагнерге деген көзқарасын, Ресейдің өзіне және оның сыбайлас жемқорлыққа қарсы қорына деген көзқарасымен салыстырғанда сынға алды.<ref>https://www.reuters.com/world/europe/after-wagner-mutiny-jailed-kremlin-critic-navalny-asks-who-is-real-extremist-2023-06-27/</ref>

Ресей еріктілер корпусының жетекшісі Денис Капустин Пригожинді қатты идеологиялық айырмашылықтарына қарамастан, ол Пригожинді "Ресей патриоты"деп санайтынын айтып, мақтады. Кейін ол бүлікке қосылуға шақырды. Ресей бостандығы легионы бұл оқиғаларды орыс революциясындағы Оқиғалармен салыстырды, бірақ оқырмандарға Вагнердің көптеген әскери қылмыстарын есте сақтауға кеңес берді. Олар адамдарды "[Пригожинге] жоқ әскери абырой менестьікке жатқызбауға " шақырды.<ref name="news.obozrevatel.com"/>

==== Ультра ұлтшылдар ====
Соғысты зерттеу институтының мәліметтері бойынша, Ресейдің соғысқа қарсы ультра-ұлтшылдары көтерілісті аяқтағысы келетіндерге және көтеріліспен анықталған Ресейдің Қауіпсіздік кемшіліктерін жоюды талап ететіндерге бөлінді. Игорь " Стрелков "Гиркин Пригожинді ресейлік офицерлерді бүлік шығарғаны және" өлтіргені "үшін өлім жазасына кесуге шақырды, мұны"Ресейдің мемлекет ретінде сақталуы үшін қажет" деп талап етті.<ref>https://www.newsweek.com/ex-army-leader-wants-wagner-leader-prigozhin-killed-1809056</ref>

==== Жалпы жұртшылық ====
Орыс халқы көтеріліске негізінен "үнсіз" және немқұрайлы реакция көрсетті. 2016 жылы Түркиядағы төңкеріс әрекетімен салыстырғанда, көптеген Түркия азаматтары төңкеріске қарсы демонстрацияларға белсенді қатысқан кезде, ресейлік талдаушы Анна Матвеева қарсы реакцияны атап өтті.<ref>https://www.theguardian.com/world/2023/jun/27/putins-portrayal-of-response-to-uprising-as-a-kremlin-win-is-proving-a-hard-sell</ref> Вагнер күштері басып алған Ростов-на-Дону қаласында ресейлік бейбіт тұрғындар көтерілісшілерді қарсы алып, оларға ыңғайлылық әкеліп, қошемет көрсеткен бейнежазбалар пайда болды.
Ресей артиллериясының атысынан туындаған Воронеж маңындағы жарылыстардан кейін Ресейдің әлеуметтік желілерінде Ресей үкіметінің өзін-өзі бұзатын қателіктері туралы айтылған "Воронежді бомбалау" интернет-мемі қайта пайда болды.<ref>https://uc.od.ua/columns/ssteblinenko/1251386</ref>

=== Халықаралық ===
Батыс басшылары көтеріліс өрбіген кезде және одан кейін бірден тікелей түсініктеме беруден бас тартты, негізінен Путин мұндай пікірлерді шетелдік қастандық деп мәлімдеу үшін пайдаланады деп қорқады. Сонымен қатар, Ресейдің ядролық арсеналын бақылауға қатысты алаңдаушылық туындады. АҚШ президенті Джо Байден Франция президенті Эммануэль Макронмен, Германия канцлері Олаф Шольцпен және Ұлыбритания премьер-министрі Риши Сунакпен жағдайды талқылады.<ref>https://www.cnn.com/2023/06/28/politics/biden-putin-wagner-group-revolt/index.html</ref>

Көтеріліс аяқталғаннан кейін Байденнен Пригожин Путиннің әрекеттері әлсіреді ме және ол "мүлдем" деп жауап беріп, "айту қиын, бірақ ол Ирактағы соғыста жеңіліп жатыр; ол өз үйінде соғыста жеңіліп жатыр"деп сұрады.<ref>https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2023/06/24/Turkey-President-Erdogan-urges-Putin-to-act-with-common-sense</ref>

24 маусымда телефон арқылы сөйлескен Түркия президенті Режеп Тайып Ердоған Путинге Түркия оны ақылға қонымды әрекет етуге шақырып, "бейбіт келісімді" іздеуге көмектесуге дайын екенін айтты.

Грузияда Ресеймен шекараны жабу туралы талаптар да айтылды, бірақ Грузияның ішкі істер министрлігі қазіргі уақытта бұл қажет емес деп мәлімдеді. Украиналық шенеуніктер, соның ішінде президент Владимир Зеленский мен оның кеңесшісі Михаил Подоляк көтеріліс Ресейдің саяси тұрақсыздығының, элита арасындағы "әлсіздік" пен қақтығыстардың дәлелі екенін айтты. Сыртқы істер министрі Дмитрий Кулеба көтерілісті халықаралық қауымдастық үшін Ресейге қатысты "жалған бейтараптықтан бас тарту" және Киевке Ресей әскерлерін Украина аумағынан шығару үшін барлық қажетті қаруды ұсыну мүмкіндігі деп атады.<ref>https://netgazeti.ge/news/676642/</ref>

Молдованың Сыртқы істер министрі Ник Попеску Ресейдегі оқиғалар Молдованың "Еуразиялық қиратулар мен соғыстар кеңістігінен" алшақтау және елдегі бейбітшілікті, тұрақтылықты және демократияны қамтамасыз ету үшін Еуропалық Одақпен жақындасу жолында жүруі керек екендігінің дәлелі екенін айтты.

Келіссөздерге түсініктеме бере отырып, Беларусь президенті Лукашенко Путинді кісі өлтіруге емес, келіссөздер арқылы шешуге болатын жалғыз адам Пригожинмен диалогқа түсуге көндіргенін айтты. Лукашенко бұдан әрі мұндай іс-қимыл бағыты вагнериялықтар көшбасшысыз туындаған ықтимал хаотикалық жағдайдың алдын алатынын айтты. Лукашенко сонымен қатар Беларуссияның ұлттық қорғанысы Вагнердің тәжірибесінен пайда көретінін мәлімдеді. Беларусь оппозициясының жетекшісі Светлана Тихановская Twitter-де көтеріліс Путиннің және басқа диктаторлық режимдердің "әлсіздігін" анықтағанын және "Біз қазір осы сәтті пайдалануымыз керек"деп мәлімдеді. Кастус Калиновский полкінің командирі Денис Прохоров әлеуметтік желілердегі бейне хабарламасында осындай пікір білдіріп, Беларусь әскери қызметшілерін зорлық-зомбылыққа бармауға шақырды. оқиғаларға араласу. Валерий Сахащик, Беларуссияның жер аударылған Біріккен өтпелі Министрлер Кабинетінің қорғаныс және Ұлттық қауіпсіздік жөніндегі өкілі "тарихи мүмкіндікті пайдаланып, гүлденген Еуропа еліне айналу" немесе "бәрін жоғалту"туралы тез шешім қабылдауға шақырды. Ол Беларусь әскерилерін елдің Ресейден тәуелсіздігін қорғауға, "ұлтты біріктіруге", сондай-ақ "біздің толқынымызға бейімделуге және байланыста болуға"шақырды.

Беларусь Сыртқы істер министрлігінің өкілі көтерілісті "ұжымдық батысқа сыйлық"деп сипаттады.

Сербия Республикасының Президенті және Босния мен Герцеговина Президиумының бұрынғы мүшесі Милорад Додик Путинге Солтүстік Корея мен Қытай сияқты "Ресейдегі бейбітшілік пен ішкі тұрақтылықты сақтау және қарулы күштер мен басқа да құрылымдардағы тәртіпті қалпына келтіру жөніндегі күш-жігерінде" қолдау білдірді. Уганда президентінің ұлы және арнайы күштердің қолбасшысы Мухузи Кайнеругаба Уганда Путинге қажет болған жағдайда бүлікті басуға көмектесу үшін Ресейге сарбаздар жібере алады деп мәлімдеді.

== Салдары ==

=== Салдар және тәртіпті қалпына келтіру ===
Қалыпты өмір сезімі Мәскеуге тез оралды. 25 Маусымда жұмысшылар Вагнердің алға жылжуына жол бермеу үшін қираған жолдарды жөндеуге кірісті. 26 маусымда Мәскеуде терроризмге қарсы төтенше шаралар тоқтатылды. Көтерілістен кейін Ресей рублінің айырбас бағамы күрт төмендеп, 2022 жылғы наурыздан бергі ең төменгі деңгейге жетті. 26 маусымда Қорғаныс министрлігі Шойгу Украинада орналасқан ресейлік әскерлерге барды деген ресми мәлімдеме жасады. Шойгу мемлекеттік БАҚ-та оқиғаларды жариялауда ерекше орын алды, келесі күндері Путиннің жанында жиі пайда болды, бұл сенімділікті айқын көрсетті. Сонымен қатар, Путин бірқатар қоғамдық кездесулер мен сәлемдесулер өткізді, бұл оның құпия табиғатынан алшақтау, шамасы, қоғамдық қолдауды көрсету мақсатында.<ref>https://www.nytimes.com/live/2023/06/26/world/russia-ukraine-news</ref>

=== Пригожин мен Путиннің мәлімдемелері ===
26 маусымда Пригожин бүлікті қорғауда сөйлеген жазылған мәлімдемесін жариялады. Ол мақсат Вагнер тобын құтқару және қабілетсіз мемлекеттік қызметкерлерді жауапқа тарту деп мәлімдеді. Пригожин көтерілістің мақсаты үкіметті құлату емес екенін атап өтті және Вагнердің әскерлерін тұрақты әскерилермен атқылау көтерілісті тудырды деген айыптауын қайталады. Пригожин сонымен қатар Вагнердің Мәскеуді басып алумен қорқыту қабілетін әскерилердің Киевті басып алуға сәтсіз әрекетімен салыстырды.

Пригожиннің аудио үндеуінен бірнеше сағат өткен соң, Путин тағы да ұлтқа жүгінді. Ол көтерілісті басқарған аты аталмаған адамдарды сөгіп, бұл сатқындық әрекеті деген сенімін растады. Алайда Путин "Вагнердің" командирлері мен жауынгерлерін негізінен "қару-жарақтарына қарсы жасырын түрде қолданылған"патриоттар деп сипаттады. Ол ресейлік әскери қызметшілерді "Вагнер" өлтіргенін растап, оларды батыр деп атады. Путин сонымен қатар қарапайым келісімшарт жасағысы келмейтін топ мүшелеріне Беларуссияға көшуге рұқсат етілгенін айтты.<ref>https://www.theguardian.com/world/2023/jun/26/yevgeny-prigozhin-breaks-silence-after-armed-mutiny-russia</ref>

=== Вагнер тобының тағдыры ===
27 маусымда Ресей билігі қылмыстық тергеуді жауып, Пригожиннен немесе кез-келген басқа көтерілісшілерден айыптауларды алып тастағанын, сондай-ақ Вагнердің ауыр әскери техникасын Ресей Қарулы Күштеріне беру керек деп мәлімдеді. Билік көтерілісшілер "қылмыс жасауға тікелей бағытталған әрекеттерді тоқтатты"деп мәлімдеді. Беларуссияда, хабарланғандай, Могилев облысында Вагнер тобына арналған лагерьлердің құрылысы басталды. Алайда, Украинаның мемлекеттік шекара қызметі мұндай лагерьлердің салынып жатқандығы туралы ешқандай дәлел жоқ деп мәлімдеді. Сол күні Лукашенко Пригожиннің Беларуссияға келгенін растап, ол "біраз уақыт"қалуы мүмкін екенін айтты.<ref>https://www.politico.eu/article/vladimir-putin-yevgeny-prigozhin-russia-kremlin-gave-wagner-group-nearly-1-billion-in-the-past-year/</ref>

29 маусымда Би-Би-си ресейлік телефон нөмірлерін, соның ішінде Волгоград, Краснодар, Мурманск және Калининградтағы "оннан астам" жалдау орталықтарына қоңырау шалды. Би-би-си Ресейдің Қорғаныс министрлігімен емес, Вагнер тобымен әлі де келісімшартқа отырғанын хабарлады. Волгоградтан келген ер адам ВВС-ге: "бұл Қорғаныс министрлігіне мүлдем қатысы жоқ... Ештеңе тоқтаған жоқ, біз әлі де жалдап жатырмыз".<ref>https://lieber.westpoint.edu/putin-admits-funding-wagner-group-implications-russias-state-responsibility/</ref>

=== НАТО елдерінің шаралары ===
Оқиғаларға жауап ретінде Эстония өз шекараларын қорғауды күшейтті, ал Латвия Ресеймен шекарасын жауып, Ресей азаматтарының кіруін тоқтатты. Көршілес Беларуссиядағы" Вагнер " күштерінің ықтимал шоғырлануына алаңдаған Латвия мен Литва НАТО-ға өз елдерінде, атап айтқанда альянстың шығыс шекарасында қосымша әскерлерді орналастыру туралы бірлескен өтінішпен жүгінді. Литваны күшейтудің бұрынғы алдын-ала жоспарларына жауап бере отырып, Германияның қорғаныс министрі Борис Писториус 26 маусымда Германия Литвада орналасқан НАТО-ның қолданыстағы жауынгерлік тобының жетекші елі ретінде 4000 адамнан тұратын толық бригада жіберетінін мәлімдеді. Бұл орналастырудың мақсаты - 2026 жылға қарай тұрақты негізде қажетті инфрақұрылымды құру.<ref>https://tvpworld.com/70847715/lithuania-and-germany-strengthen-defense-collaboration-amid-russian-tensions {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230627162615/https://tvpworld.com/70847715/lithuania-and-germany-strengthen-defense-collaboration-amid-russian-tensions |date=2023-06-27 }}</ref><ref>https://www.faz.net/aktuell/politik/inland/bundeswehr-will-4000-soldaten-dauerhaft-in-litauen-stationieren-18990556.html</ref>

=== Амнистия ===
Көптеген басылымдар генерал Суровикинді көтерілістен кейін Ресей билігі тұтқындағанын хабарлады. Milblogger блогері Рыбар, Ресей Қорғаныс министрлігінің бұрынғы баспасөз қызметкері, қазіргі уақытта Вагнермен қарым-қатынас кезінде "шешімнің жоқтығын" көрсеткен генералдарға қарсы тазарту жұмыстары жүргізіліп жатыр деп мәлімдеді. Көтерілістен кейін Ресей Қарулы Күштері Бас штабының бастығы генерал Валерий Герасимов көпшілік алдында көрінбеді. 29 маусымда генерал-полковник Андрей Юдин Ресей армиясынан босатылды. Ол жұмыстан шығарылғанға дейін генерал Суровикиннің орынбасары болған.<ref>https://www.telegraph.co.uk/world-news/2023/06/29/general-prigozhin-wagner-coup-rebellion-vladimir-putin/</ref>

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер|2}}

{{Ресейдің Украинаға басып кіруі}}

[[Санат:Ресейдің Украинаға басып кіруі]]
[[Санат:Ресей тарихы]]
[[Санат:2023 жылғы қақтығыстар]]