АҚШ президенті бетінің кодын көру

{{otheruses4|АҚШ президентінің лауазымы|Президенттер тізімі|АҚШ президенттерінің тізімі}}
{{Мемлекеттік қызмет
 |қызметі          = Америка Құрама Штаттарының президенті
 |шынайы атауы     = {{nobold|President of the United States}}
 |ел               = АҚШ
 |эмблема          = Seal Of The President Of The United States Of America.svg
 |эмблема ені      = 100px
 |эмблеманың аты   = АҚШ президентінің мөрі
 |қазіргі          = [[Джо Байден]]
 |тағайындалған    = [[20 қаңтар]] [[2021 жыл]]дан бері
 |портреті         = Joe Biden presidential portrait.jpg
 |портреттің ені   = 180px
 |портреттің тақырыбы  = 
 |басшылық етеді       = 
 |басқару түрі     = 
 |резиденция       = [[Ақ Үй]], [[Вашингтон]]
 |ұсынылады        = 
 |тағайындалды     = [[АҚШ Сайлаушылар алқасы|Сайлаушылар алқасы]]
 |өкілеттігінің мерзімі = 4 жыл, 2 реттік өкілеттіктен аспайды
 |айлығы           = 
 |пайда болды      = [[1789 жыл]]<ref name=formation>{{Cite web|url= https://www.britannica.com/topic/presidency-of-the-United-States-of-America/Historical-development |title= Historical development of the presidency of the United States of America |lang= en |publisher= [[Britannica]] |accessdate= 2024-11-21}}</ref>
 |таратылды     = 
 |біріншісі     = [[Джордж Уошингтон]]<ref name=formation />
 |соңғысы       = 
 |сайты         = {{URL|http://www.whitehouse.gov/about/presidents|whitehouse.gov}}
}}
{{АҚШ саясаты}}
'''Америка Құрама Штаттарының президенті''' ({{lang-en|President of the United States of America}}, қысқартқанда '''АҚШ президенті''') — [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] [[мемлекет басшысы|мемлекет]] және [[үкімет басшысы]]. Президент [[АҚШ Федералды үкіметі|федералды үкімет]]тің атқарушы билігіне және [[Жоғарғы Бас Қолбасшы|жоғарғы бас қолбасшы]] ретінде [[АҚШ Қарулы күштері]]не басшылық етеді.

Тұңғыш президент [[Джордж Уошингтон]]ның 1789 жылғы сайлануынан бері<ref name=formation /> президент өкілеттігі және ықпалы аса өскен.<ref>{{Cite journal|last=Ford|first=Henry Jones|date=1908|title=The Influence of State Politics in Expanding Federal Power|journal=Proceedings of the American Political Science Association|volume=5|pages=53–63|doi=10.2307/3038511|jstor=3038511| issn=1520-8605}}</ref> Президент лауазымы уақыт өте келе өзгермегенімен және билік ауысуының бейбіт қала бергенімен, президент XX ғасырдың басынан бастап Американың саяси өмірінде барған сайын маңызды рөл атқара келе береді. Бұл өзгеріс [[Франклин Делано Рузвельт|Франклин Рузвельт]] пен [[Джордж Уокер Буш|Джордж У. Буш]] президенттіктерінде аса байқалды.<ref>{{Cite magazine |date=2021-09-11 |title=How 9/11 Radically Expanded The Power of the U.S. Government |url=https://time.com/6096903/september-11-legal-history/ |accessdate=2023-09-29 |magazine=Time |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Peterson |first=Erin |title=Presidential Power Surges |url=https://hls.harvard.edu/today/presidential-power-surges/ |accessdate=2023-09-29 |website=Harvard Law School |lang=en}}</ref> Қазіргі заманда АҚШ президенті — әлемдегі ең ықпалды лауазымдардың бірі, дүние жүзіндегі жалғыз [[Жоғарғы державалар|жоғарғы держава]]ның басшысы.<ref>{{Cite magazine|url=https://time.com/4657665/steve-bannon-donald-trump/|title=Is Steve Bannon the Second Most Powerful Man in the World?|last=Von Drehle|first=David|date=2017-02-02|magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2008/jan/03/uselections2008.world|title=Who should be the world's most powerful person?|date=2008-01-03|work=The Guardian|location=London}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.newsweek.com/meacham-history-power-83117|title=Meacham: The History of Power|last=Meacham|first=Jon|date=2008-12-20|publisher=[[Newsweek]]|accessdate=2010-09-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.newsweek.com/newsweek-50-barack-obama-83041|title=The Newsweek 50: Barack Obama|last=Zakaria|first=Fareed|date=2008-12-20|publisher=[[Newsweek]]|accessdate=2010-09-04}}</ref> [[ЖІӨ (номинал) бойынша елдер тізімі|Номинал жалпы ішкі өнімі бойынша]] ең ірі экономикасы бар елдің елбасы ретінде ішкі де, сыртқы да саясатында [[Қатты күш|қатты]] те, [[жұмсақ күш]] те қолдана алады. XX ғасырдың біразында, әсіресе [[Қырғи-қабақ соғысы]] кезінде АҚШ президенті «азат әлемнің басшысы»{{efn|{{lang-en|Leader of the free world}}. Термин кейде қазіргі заманда да [[ағылшын тілі]]нде қолданылады.<ref>{{Cite web|url= https://apnews.com/article/trump-foreign-alliances-russia-ukraine-china-b2ec5e845db76eaadba0abd3bf61cc50 |title= Leader of the free world has never been a role Trump has embraced. The world has gotten the message |lang= en |publisher= [[Associated Press]] |author= Knickmeyer, Ellen; Baldor, Lolita C. |date= 2024-11-08 |accessdate= 2024-11-21}}</ref>}} деп те аталды.

[[АҚШ Конституциясы|Конституция]]ның 2-бабы федералдық үкіметтің атқарушы билігін белгілейді және атқарушы билікті президентке жүктейді. Өкілеттікке федералдық заңдардың орындалуы және федералды атқарушы, дипломатиялық, реттеуші және сот билік қызметкерлерін тағайындау жауапкершілігі кіреді. Президентке елшілерді тағайындау және оларды қабылдау және шетелдік мемлекеттермен келісімдер жасау құқығын беретін конституциялық ережелерге және [[АҚШ Конгрессі|Конгресс]] қабылдаған кейінгі заңдарға сүйене отырып, қазіргі президенттік АҚШ сыртқы саясатын жүргізу үшін негізгі жауапкершілікке ие. Рөлге [[Ядролық клуб|әлемдегі екінші ең үлкен ядролық арсеналды]] және [[Әскери шығыны бойынша елдер тізімі|әлемдегі ең қымбат армия]]ны басқару жауапкершілігі де кіреді.

Президент сонымен қатар федералды заңнама мен ішкі саясатты құруда жетекші рөл атқарады. Конституция президентке федералды заңға қол, не [[вето]] қою құқығын береді. Қазіргі заманғы президенттер әдетте өздерінің саяси партияларының көшбасшылары ретінде қарастырылатындықтан, саясаттың негізі соңғы президенттік сайлаудың нәтижесіне айтарлықтай тәуелді және президенттер саяси тәртібін ілгерілету мақсатымен президентке тәуелді болатын [[АҚШ Конгрессі|Конгресс]] мүшелеріне қай заңға қалай дауыс беру керектігін айтып тұрады.<ref>{{Cite journal |last=Pfiffner |first=J. P. |year=1988 |title=The President's Legislative Agenda |journal=Annals of the American Academy of Political and Social Science |volume=499 |pages=22–35 |doi=10.1177/0002716288499001002 |url=https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0002716288499001002 |s2cid=143985489 }}</ref> Соңғы онжылдықтарда президенттер ішкі саясатты қалыптастыру үшін жарлықтарды, агенттік ережелерін және сот тағайындауларын көбірек қолданатын болды.

Президент [[АҚШ вице-президенті|вице-президент]]пен бірге [[АҚШ Сайлаушылар алқасы|сайлаушылар алқасы]] арқылы жанама түрде төрт жылдық мерзімге сайланады. 1951 жылы ратификацияланған Жиырма екінші түзетуге сәйкес екі мерзімге президенттікке сайланған бірде-бір адам үшінші мерзімге сайлана алмайды. Сонымен қатар, [[АҚШ вице-президенттерінің тізімі|тоғыз вице-президент]] президенттің қызметі кезінде қайтыс болуына немесе [[отставка]]сына байланысты президент болды.{{efn|Ізашарларының өлімі, не отставкасына байланысты президент болған тоғыз вице-президенттер осы: [[Джон Тайлер]] (1841); [[Миллард Филлмор]] (1850); [[Эндрю Джексон]] (1865); [[Честер Артур]] (1881); [[Теодор Рузвельт]] (1901); [[Калвин Кулидж]] (1923); [[Гарри Трумэн]] (1945); [[Линдон Бэйнс Джонсон]] (1963); және [[Джеральд Форд]] (1974).}} [[Джо Байден]] — елдің 46- және қазіргі президенті, ол өкілеттігін [[Джо Байденнің ұлықталуы|2021 жылғы 20 қаңтарда бастаған]].<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/usa-bidens-inauguration/31060848.html |title= Байден инаугурациясы: АҚШ-тың 46-президенті қызметіне кірісті |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2021-01-21 |accessdate= 2024-11-21}}</ref> [[2024 АҚШ президент сайлауы|Жаңадан сайланған]] президент [[Дональд Трамп]] [[Дональд Трамптың екінші президенттігі|президенттігін]] [[Дональд Трамптың екінші ұлықталуы|2025 жылғы 20 қаңтарда бастамақ]].<ref>{{Cite web|url= https://24.kz/kz/zha-aly-tar/lemde/item/679921-d-tramp-ly-tau-r-simin-jymdastyratyn-top-rdy |title= Д.Трамп ұлықтау рәсімін ұйымдастыратын топ құрды |lang= kk |work= 24.kz |date= 2024-11-10 |accessdate= 2024-11-21}}</ref>

== Үміткерлерге қойылған талаптар ==
[[АҚШ Конституциясы]]на сәйкес туғанынан АҚШ азаматы болып келген,{{Efn|немесе Конституция қабылданған күні Америка Құрама Штаттарының азаматы болғандар; Уошингтоннан Джексонға дейінгі алғашқы 7 президент пен 9-президент [[Уильям Харрисон]] тәуелсіздік жарияланғанға дейін дүниеге келген кезде АҚШ азаматтығы болмаған; Сонымен қатар, 8-президент [[Мартин Ван Бюрен]] және 12-президент [[Закари Тейлор]] АҚШ-та, бірақ Конституция қабылданғануына дейін дүниеге келген.}} 35 жастан асқан және Америка Құрама Штаттарында кемінде 14 жыл тұрған адам ғана Америка Құрама Штаттарының Президенті бола алады.

Бірінші мерзімге сайланған жасы ең үлкен президент [[Джо Байденнің ұлықталуы|сол күні]] 77 жасқа келген президент [[Джо Байден]], ал екінші мерзімге қайта сайланған ең қарт президент 78 жастағы [[Дональд Трамп]] [[Дональд Трамптың екінші ұлықталуы|болмақ]]. Сайланғанында ең жас болған президент [[Джон Фицджеральд Кеннеди|Джон Кеннеди]] болды, ол 43 жасында қызметке кірісті. Шындығында, ең жас президент [[Теодор Рузвельт]] еді, ол 42 жас, 10 айда болғанда қызметке кірісті, бірақ ол сайланбай қалған еді, өкілеттігін 1901 жылғы [[Уильям Мак-Кинли]] өлімінен кейін басталды.

1951 жылы қабылданған Конституцияға енгізілген 22-түзетуге сәйкес, бір адам АҚШ президенті болып екі реттен көп емес (қатарынан, не үзіліспен) сайлана алады. Сонымен қатар, егер адам сайланған президент өлімінен, не отставкасынан кейін билікке келсе (көбіне бұл [[АҚШ вице-президенті|вице-президент]] көретін жағдай) және 2 жыл, не одан да көп уақыт президент болса, онда бұл уақыт бір президенттік мерзім деп саналады да, адам кейіннен президент болып 1 реттен көп емес сайлана алады. Шындығында, президенттердің барлығы дерлік екі мерзім ғана билік еткен [[Джордж Уошингтон]]ның үлгісімен бұрын осы жазылмаған ережені ұстанған. Алайда 1940 жылы [[Франклин Делано Рузвельт]] үшінші, ал 1944 жылы төртінші мерзімге сайланды (ол 1945 жылы қайтыс болды). Осыдан кейін Рузвельттің сіңірген еңбегін және оның қайта сайлануының ерекше жағдайларын ([[Екінші дүниежүзілік соғыс]]) кемітпей және болашақ [[диктатура]]ға жол бермей, 1951 жылы ықтимал қайта сайлаулар санын заңнамалық тұрғыдан шектеу туралы шешім қабылданды.

Арасында үзіліс жасап екі мерзім қатарынан қызмет еткен жалғыз президент — [[Гровер Кливленд]]. [[Дональд Трамптың екінші ұлықталуы|2025 жылғы 20 қаңтарда өкілеттігін бастамақ]] [[Дональд Трамп]] осындай жағдайға тап болған АҚШ тарихындағы екінші президент болмақ.

== Қызметке келуі ==
{{Толық мақала|АҚШ президентінің ұлықталуы}}
[[Сурет:President Biden oath of office (cropped).png|нобай|оңға|АҚШ президенттері өкілеттігін [[АҚШ президентінің ұлықталуы|инаугурация]]сы арқылы бастайды]]
Жаңадан сайланған Президент және Вице-Президент сайлаудан кейінгі келесі жылғы 20 қаңтарда түскі сағатта қызметке кіріседі; ұлықталу, не инаугурация делінетін салтанатты рәсім өтеді. 1933 жылы АҚШ Конституциясына жиырмасыншы түзету қабылданғанға дейін инаугурация күні 4 наурыз өтетін еді.

Инаугурация кезінде Президент келесідей ант береді:
{{quote|Мен, [аты-жөні], Құрама Штаттары Президентінің міндетін адал өтеуге және қолыма келгенімше [[АҚШ Конституциясы|Құрама Штаттар Конституциясы]]н сақтауға, жақтауға және қорғауға ант етемін. Енді [[Құдай]] маған көмек берсін.{{efn|{{lang-en|I do solemnly swear that I will faithfully execute the Office of President of the United States, and will to the best of my ability, preserve, protect and defend the Constitution of the United States. So help me God.}}}}}}

«Құдай көмектессін» деген сияқты сөзді соңында айту Конституцияда міндетті емес делінген, алайда ол дәстүр бойынша сонда да әр анттың соңында бар.

== Айлығы ==
Президент қызметi үшiн белгiлi бiр мерзiмде тұрақты сыйақы алады, ол ол сайланған кезеңде өзгере алмайды. Сондай-ақ осы кезеңде ол Америка Құрама Штаттарынан немесе кез келген штаттан басқа табыс ала алмайды. Бірақ ол басқа көздерден (мысалы, кітап сатудан) ақша алуға құқылы.<ref>{{cite web |url=http://www.cleveland.com/nation/index.ssf/2010/04/brisk_book_sales_boost_preside.html |title=Brisk book sales boost President Barack Obama’s income to $5.5M |accessdate=2011-02-27}} {{Wayback|date=2011-10-17 |url=https://web.archive.org/web/20111017235901/http://www.cleveland.com/nation/index.ssf/2010/04/brisk_book_sales_boost_preside.html}}</ref> [[Барак Обама]]ның президенттігі кезінде (2009–2017 жылдар аралығында) АҚШ президентінің жалақысы жылына 400 мың [[АҚШ доллары]]н құраған. [[Дональд Трамп]]тың президенттігі кезінде мемлекет басшысының жалақысы бұрынғы деңгейде сақталды ($400 000), бірақ Трамп жыл сайын осы соманың қайырымдылыққа беретінін айтты.<ref>{{Cite web|url= https://kaz.caravan.kz/zhangalyqtar/donald-tramp-400-myng-dollarlyq-zhalaqydan-bas-tartty-190858/ |title= Дональд Трамп 400 мың долларлық жалақыдан бас тартты |lang= kk |work= kaz.caravan.kz |date= 2016-11-12 |accessdate= 2024-11-21}}</ref>

== Заң шығарушы билігі ==
Конституцияның 1-бабының 1-бөлімі барлық заң шығарушы өкілеттіктерді [[АҚШ Конгрессі|Конгресс]]тің қолына береді, ал 1-баптың 6-бөлімінің 2-тармағы президентке (және барлық басқа атқарушы билік өкілдеріне) бір уақытта Конгресс мүшесі де болуына жол бермейді. Осыған қарамастан, қазіргі президенттік билік конституциялық ережелерге және уақыт өте келе тарихи оқиғаларға байланысты заңнамаға айтарлықтай билік етеді.

=== Заңнамаға вето беру, не қол қою ===
[[Сурет:Lyndon Johnson signing Civil Rights Act, July 2, 1964.jpg|нобай|оңға|АҚШ президенті [[Линдон Бэйнс Джонсон]]ның [[Азаматтық құқықтар туралы заң (1964)|Азаматтық құқықтар туралы заң]]ға қол қоюы, 2 шілде 1964. Бақылап жатқандар қатарында [[Мартин Лютер Кинг|кіші Мартин Лютер Кинг]] те бар.]]
Президенттің ең маңызды заң шығарушы өкілеттігі өзінің Конгресс қабылдаған кез келген заң жобасына [[вето]] қою құқығы болып келеді. Конгресс президенттің ветосын жоққа шығара алатын болса да, ол екі палатаның үштен екісінің дауысын талап етеді, әдетте кең қолдау тапқан екі партиялық заңнаманы қоспағанда, оған қол жеткізу өте қиын. Конституцияны әзірлеушілер Конгресс өз билігін арттыруға және «көпшіліктің тираниясына» мүмкіндік беруге тырысып қалады деп қорқып, [[АҚШ Сайлаушылар алқасы|жанама түрде сайланған]] президентке вето жасау құқығын берді. [[Джордж Уошингтон]] вето заң жобасы конституцияға қайшы келетін жағдайларда ғана қолданылуы керек деп санағанымен, ол қазір президенттер заң жобасымен саяси келіспеушіліктер болған жағдайларда да қолданылады. Вето, не вето қою қаупі осылайша қазіргі президентті америкалық заң шығару процесінің орталық бөлігіне айналдырды.

Заңнаманың Конгресс арқылы қабылдануынан кейін Президенттің осы таңдауы бар:
* [[Жексенбі]] күндерін қоспағанда он күн ішінде заңға қол қою, заң жобасы осылайша заңға айналады;
* Жоғарыда көрсетілген мерзімде заңға [[вето]] қойып, оны шыққан Конгресс палатасына қайтарып, кез келген қарсылық білдіру. Конгресстің екі палатасы да үштен екі дауыспен ветодан бас тартуға дауыс бермесе, заң жобасы заңға айналмайды;
* Жоғарыда көрсетілген мерзімде заңнамаға қатысты ешқандай әрекет жасамау — егер Конгресс сол уақытта осыны кейінге қалдырылмаса, заң жобасы президент қол қойғандай ғана заңға айналғандықтан, бұл жағдайда ол заңға айналмайды.

=== Ниетін білдіруі ===
[[Сурет:President Obama delivers the State of the Union address Jan. 20, 2015.jpg|нобай|оңға|Президент [[Барак Обама]]ның Конгресс алдында [[Ел ахуалы туралы]] үндеуін беруі, 2015 жыл]]
Америка тарихының көп бөлігінде президенттікке барған кандидаттар жаңа заңнама жасаймыз деген уәде беріп жатады. Конституция 2-бабы, 3-бөлімі, 2-тармағында президенттен Конгресске президент «қажет және орынды» деп санайтын шараларды ұсынуды талап етеді. Бұл әдетте президенттің алдағы жылға арналған заңнамалық ұсыныстарын сипаттайтын конституцияға негізделген [[Ел ахуалы туралы]] үндеуі және Конгресспен басқа да ресми және бейресми байланыстар арқылы жүзеге асырылады.

Президент Конгресске өзі қажет деп санайтын заңдарды қабылдауды ұсыну, сұрау немесе тіпті талап ету арқылы заң шығаруға қатыса алады. Оған қоса, президент депутаттарға ықпал ету арқылы заң шығару процесіне өзгеріс жасауға құқылы.<ref>{{Cite web |url=https://www.heritage.org/constitution/#!/articles/2/essays/95/recommendations-clause |title=Essays on Article II: Recommendations Clause |last=Pfiffner |first=James |publisher=[[The Heritage Foundation]] |accessdate=2019-04-14}}</ref> Президенттер бұл өкілеттікке ие, өйткені Конституция кімнің заң шығаруы мүмкін екендігі туралы үндемейді, бірақ президенттің бұл нәрсе жайлы өкілеттігі шектеулі, өйткені заңнаманы тек Конгресс мүшелері ғана шығара алады.<ref>{{Cite web |url=https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/the-legislative-branch/ |title=Our Government: The Legislative Branch |publisher=[[Ақ Үй]]дің ресми сайты |accessdate=2019-04-14}}</ref>

Президент немесе атқарушы биліктің басқа лауазымды тұлғалары заң жобасын әзірлей алады, содан кейін сенаторлардан немесе өкілдерден осы жобаларды Конгресске енгізуді сұрай алады. Бұған қоса, президент бұл заңға вето қоямын деп қорқыту арқылы Конгрессте ұсынылған заңнаманы өзгертуге тырысуы мүмкін.<ref>{{Cite web |url=https://fas.org/sgp/crs/misc/R42843.pdf |title=Introduction to the Legislative Process in the U.S. Congress |last=Heitshusen |first=Valerie |date=2018-11-15 |publisher=Congressional Research Service |accessdate=2019-04-14}}</ref>

=== Конгрессті шақырту және таратуы ===
Конгресс отырысы болмаған кезде туындаған ірі ішкі немесе халықаралық дағдарыс жағдайында үкіметке жылдам әрекет етуге мүмкіндік беру үшін президентке Конституцияның 2-бабының 3-бөлімі бойынша Конгресстің бір немесе екі палатасының кезектен тыс сессиясын шақыру құқығы берілген. [[Джон Адамс]] мұны алғаш рет 1797 жылы жасағаннан бері президент 27 рет конгрессті арнайы сессияға шақырды. Ең соңғысын [[Гарри Трумэн]] 1948 жылғы шілдеде жасап еді.

== Атқарушы билігі ==
{{Quote box|align=right|width=25%|quote=Президенттің Құрама Штаттардағы атқарушы биліктің жалғыз «қоймасы» болғанын айтсам жетер, оған сеніммен берілген өкілеттік пен мақсаттар шынымен де таң қалдырады екен.{{Түпнұсқа|en|Suffice it to say that the President is made the sole repository of the executive powers of the United States, and the powers entrusted to him as well as the duties imposed upon him are awesome indeed.}}|source=[[Уильям Хаббс Ренквист]], [[айрықша пікір]]}}

Президент [[АҚШ Федералды үкіметі|федералды үкімет]]тің атқарушы тармағының басшысы болып табылады және [[АҚШ Конституциясы|конституция]] бойынша «заңдардың адал орындалуына қамқорлық жасауға» міндетті.<ref>{{Cite web |url=https://www.law.cornell.edu/constitution/articleii#section3 |title=Article II, Section 3, U.S. Constitution |year=2012 |publisher=Legal Information Institute |accessdate=2012-08-07}}</ref> Атқарушы билікте әскерилерді қосқанда төрт миллионнан астам қызметкер бар.<ref name="obamapresidency">{{Cite web |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/1600/executive-branch |title=Executive Branch |date=2015 |work=whitehouse.gov |accessdate=2020-01-24}}</ref>

=== Әкімшілік билігі ===
Президент адамдарды саяси лауазымдарға тағайындай алады. Қызметін бастаған президент 4 000 дейін адамды қызметкері қыла алады; бұл жердегі 1 200 үміткерліктің [[АҚШ Сенаты]] арқылы расталғаны жөн, бұлар қатарына [[АҚШ кабинеті]]нің мүшелері де жатады.<ref>{{cite web|title=Presidentially Appointed Positions |date=2021-04-14 |url=https://presidentialtransition.org/wp-content/uploads/sites/6/2020/12/Presidentially-Appointed-Positions.pdf |publisher=Partnership for Public Service |location=Washington, D.C. |accessdate=2023-03-07}}</ref><ref>{{cite news |title=Biden Political Appointee Tracker |url=https://www.washingtonpost.com/politics/interactive/2020/biden-appointee-tracker/ |newspaper=[[The Washington Post]] |accessdate=2023-03-07}}</ref>

Президенттің атқарушы шенеуніктерді жұмыстан босату құқығы бұрыннан даулы саяси мәселе болып келеді. Жалпы, президент атқарушы билікті өз қалауы бойынша қызметінен босата алады. Дегенмен, [[АҚШ Конгрессі|Конгресс]] президенттің тәуелсіз реттеуші агенттіктердің комиссарлары мен кейбір төменгі лауазымды басшыларды жұмыстан босату құқығын заң бойынша шектей алады.

Өсіп келе жатқан федералды бюрократияны басқару үшін президенттер бірте-бірте өздерін [[АҚШ президентінің атқарушы кеңсесі]]не біріктірген көптеген қызметкерлер қабатымен қоршап алды. Атқарушы кеңседегі президент көмекшілерінің ішкі қабаты мен олардың көмекшілері [[Ақ Үй аппаратының басшысы]] басқарған [[Ақ Үй]]дің Кеңсесінде орналасқан.

=== Сыртқы саясаты ===
[[Сурет:President George H. W. Bush and Mikhail Gorbachev.jpg|нобай|оңға|АҚШ президенті [[Джордж Герберт Уокер Буш|Джордж Г.У. Буш]]тың КСРО президенті [[Михаил Сергеевич Горбачёв|Михаил Горбачёв]]пен бірге қағазға қол қоюы, [[Ақ Үй]], 1990 жыл]]
[[АҚШ Конституциясы]] президент «елшілерді қабылдауға» тиіс дейді. Бұл сөзді қазір АҚШ үкіметі президенттің сыртқы саясатта өте ықпалды болғаны жөн деп түсінеді. Конституция сондай-ақ президентке Америка Құрама Штаттарының елшілерін тағайындау және Америка Құрама Штаттары мен басқа елдер арасындағы келісімдерді ұсыну және негізінен келіссөздер жүргізу құқығын береді. Мұндай келісімдер АҚШ Сенатының кеңесі мен келісімін алғаннан кейін (үштен екі көпшілік дауысы арқылы) федералдық заңның күшіне ие болады.

Заманауи технологияның дамуынан бері АҚШ президенттері шетелдік өкілдер мен мемлекет басшыларымен Америка Құрама Штаттарында да, шетелде де кездесіп жүреді.

АҚШ президентінің сыртқы саясатын орындауға [[АҚШ мемлекеттік департаменті]] жауапты. Мемлекеттік департамент жиі Конгресс пен Президент бұйрық-қалауы арасында шешім жасап жатады.<ref>{{Cite web|url= https://search.credoreference.com/content/entry/fofgac/department_of_state/0 |title= Department of State |lang= en |work= credoreference.com}}</ref> Конституция Конгресске президент таңдаған елшілерді бекіту және соғыс жариялау шешімін мақұлдау құқығын береді. Президент, оған қоса, [[АҚШ Сенаты|Сенат]]тың кеңесі мен келісімімен [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы|Мемлекеттік хатшы]] мен елшілерді тағайындайды. Хатшы [[сыртқы істер министрі]] сияқты қызмет етеді, өйткені олар сыртқы істердің негізгі жетекшісі ретінде жұмыс істейді.<ref>{{Cite web |title=The Secretary of State |url=https://www.state.gov/secretary/ |accessdate=2023-10-15 |publisher=[[АҚШ мемлекеттік департаменті]]нің ресми сайты |lang=en}}</ref>

=== Жоғарғы бас қолбасшы ===
[[Сурет:220420-D-BN624-0392 (52018909194).jpg|нобай|оңға|[[Жоғарғы Бас Қолбасшы]] ретінде АҚШ президенті [[АҚШ Қарулы күштері|АҚШ армиясы]]на де басшылық етеді.]]
Атқарушы биліктердің ең маңыздыларының бірі — президенттің [[АҚШ Қарулы күштері|Америка Құрама Штаттарының Қарулы Күштері]]нің [[Жоғарғы Бас Қолбасшы|жоғарғы бас қолбасшы]]сы ретіндегі рөлі. Соғыс жариялау құқығы [[АҚШ Конгрессі|Конгресс]]ке конституциялық түрде берілген, бірақ президент армияның бағыты мен тәртібі үшін түпкілікті жауапкершілікке ие. Конституция президентке бас қолбасшы ретінде беретін өкілеттіктің нақты дәрежесі тарих бойы көптеген пікірталастардың тақырыбы болды, Конгресс түрлі уақытта президентке кең өкілеттік берсе, басқа кезде бұл өкілеттікті шектемек болды.<ref>{{Cite web |url=https://constitutioncenter.org/interactive-constitution/articles/article-ii/commander-in-chief-clause-ramsey-and-vladeck/clause/25 |title=Common Interpretation: Commander in Chief Clause |author=Ramsey, Michael; Vladeck, Stephen |publisher=National Constitution Center |accessdate=2017-05-23}}</ref>

Қарулы Күштердің қазіргі жедел қолбасшылығы [[АҚШ Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлігі]]не берілген және әдетте [[АҚШ Қорғаныс министрі|қорғаныс министрі]] арқылы жүзеге асырылады.

АҚШ жерін, егемендігін қорғауға Жоғарғы бас қолбасшы ретінде АҚШ президенті және [[АҚШ Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс]] пен [[АҚШ Ішкі қауіпсіздік министрлігі|Ішкі қауіпсіздік]] министрліктері жауапты. 2022 жылдан бастап Қорғаныс министрлігінің мақсаты [[АҚШ халқы|Америка халқы]]н қорғау, Американың гүлденуін кеңейту және [[демократия]]лық құндылықтарды қорғау үшін Америка Құрама Штаттары мен оның одақтастарына қарсы шабуылдарды болдырмау болып табылады. Департамент [[Қытай]]ды Америка Құрама Штаттарына ең үлкен сыртқы қауіп деп таниды, [[Ресей]], [[Солтүстік Корея]], [[Иран]] және зорлық-зомбылық экстремистік ұйымдар басқа да негізгі сыртқы қауіптер деп танылады.<ref>{{Cite report |url=https://media.defense.gov/2022/Mar/28/2002964702/-1/-1/1/NDS-FACT-SHEET.PDF |title=Fact Sheet: 2022 National Defense Strategy |lang=en |date=2022-03-28 |publisher=[[АҚШ Қорғаныс министрлігі]]нің ресми сайты}} {{Wayback|url=https://web.archive.org/web/20220328213613/https://media.defense.gov/2022/Mar/28/2002964702/-1/-1/1/NDS-FACT-SHEET.PDF |date=2022-03-28}}</ref>

=== Сот билігі ===
[[Сурет:P20220408AS-1467 (52067437977).jpg|нобай|оңға|[[Джо Байден]] (ортада) мен оның [[АҚШ Жоғарғы соты]]на тағайындаған судьясы [[Кетанджи Браун Джексон]] (сол жақта), 2022 жыл]]
Президенттің федералдық судьяларды, соның ішінде Америка Құрама Штаттарының апелляциялық соттарының және [[АҚШ Жоғарғы соты|Жоғарғы Соты]]ның мүшелерін тағайындау құқығы бар. Дегенмен, бұл кандидатуралар Сенаттың растауын талап етеді. Сенаттың мақұлдауын қамтамасыз ету федералды сот жүйесін белгілі бір идеологиялық ұстанымға бағыттағысы келетін президенттер үшін үлкен кедергі болуы мүмкін. Президенттер сондай-ақ қамауға, түрмеге алынғандарды кешіре алады. Мәселен, президенттігінің тұңғыш айларында [[Джеральд Форд]] [[Ричард Никсон]]ды кешірді. Президенттер [[Билл Клинтон]]ның қызметтегі соңғы күнінде [[Патрисия Херст]]ке кешірім жасағаны сияқты, қызметтен кетер алдында кешірімдер жасайды; бұл жиі даулы да болады.<ref name="tws8nov12">{{Cite news |last=Johnston |first=David |url=https://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/big/1224.html |title=Bush Pardons Six in Iran Affair, Aborting a Weinberger Trial; Prosecutor Assails 'Cover-Up' |date=1992-12-24 |work=The New York Times |accessdate=2009-11-08 |quote=But not since President Gerald R. Ford granted clemency to former President Richard M. Nixon for possible crimes in Watergate has a Presidential pardon so pointedly raised the issue of whether the president was trying to shield officials for political purposes.}}</ref><ref name="tws8nov11">{{Cite news |last=Johnston |first=David |url=https://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/big/1224.html |title=Bush Pardons Six in Iran Affair, Aborting a Weinberger Trial; Prosecutor Assails 'Cover-Up' |date=1992-12-24 |publisher=The New York Times |accessdate=2009-11-08 |quote=The prosecutor charged that Mr. Weinberger's efforts to hide his notes may have 'forestalled impeachment proceedings against President Reagan' and formed part of a pattern of 'deception and obstruction'... In light of President Bush's own misconduct, we are gravely concerned about his decision to pardon others who lied to Congress and obstructed official investigations.}}</ref><ref name="tws8nov10">{{Cite news |last=Eisler |first=Peter |url=https://www.usatoday.com/news/washington/2008-03-06-clinton-library-foia_N.htm |title=Clinton-papers release blocked |date=2008-03-07 |publisher=USA Today |accessdate=2009-11-08 |quote=Former president Clinton issued 140 pardons on his last day in office, including several to controversial figures, such as commodities trader Rich, then a fugitive on tax evasion charges. Rich's ex-wife, Denise, contributed $2,000 in 1999 to Hillary Clinton's Senate campaign; $5,000 to a related political action committee; and $450,000 to a fund set up to build the Clinton library.}}</ref>

Кешірім алмақ адамның одан бас тартқаны да мүмкін; бұл жағдайда президенттің кешірімі орын алмайды.<ref>{{cite web |title=United States v. Wilson: 32 U.S. 150 (1833) |url=https://supreme.justia.com/cases/federal/us/32/150/case.html |work=Justia.com |accessdate=2017-07-24}}</ref> 2021 жылы болған заңи іс шешімінше, кешірімді қабылдау тұтқындалғанды қылмыс үшін кінәлі қылмайды.<ref>{{Cite web|url=https://www.reuters.com/legal/litigation/ex-soldiers-acceptance-trump-pardon-didnt-constitute-confession-guilt-court-2021-09-23/ |title=Ex-soldier's acceptance of Trump pardon didn't constitute confession of guilt, court rules |publisher=Reuters |date=2021-09-23}}</ref> Конституция бойынша президенттің әр федералды құқықбұзушылықты, [[импичмент]]ті санамағанда, кешіруге қабілеті бар.<ref>{{Cite web|url=https://www.justice.gov/pardon/frequently-asked-questions|title=Frequently Asked Questions |publisher=Department of Justice – Office of the Pardon Attorney |date=2021-01-08}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20171128231918/https://www.justice.gov/pardon/frequently-asked-questions-concerning-executive-clemency |date=2017-11-28}}</ref>

== Қосымша ақпарат ==
{{Notelist}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{АҚШ Президенттері}}

[[Санат:АҚШ президенті лауазымы| ]]
[[Санат:АҚШ мемлекеттік құрылымы]]