Хьэдэкъаз

Хьэдэкъаз
ЩӀэныгъэ хэкӀыгъэхэр
Лъэпкъышхуэ: Псэушъхьэхэр Типхэр: Кордэхэр Тип къуэдзэ: ДжабэрыӀэхэр ХэкӀ: Къуалэбзухэр ХэкӀыгъуэ: Къаз теплъэ хэкӀыгъуэр Лъэпкъ: Бабыщ теплъэ лъэпкъыр Лъэпкъ къуэдзэ: Къаз теплъэ лъэпкъ къуэдзэр Лъэпкъыгъуэ: Къыухэр ЛӀэужъыгъуэ: Хьэдэкъаз
Латин цӀэр
Cygnus olor Gmelin, 1789
И щӀыпӀэр
здигъуалъхьэр     гъэпсом     щӀымахуэр здырихыр
Систематикэ УикилӀэужьыгъуэм Сурэтхэр Уикисурэтылъэм ITIS 174985 NCBI 8869

Хьэдэкъаз е къау (лат-бз. Cygnus olor) — къаз теплъэхэм хэхьа, къыу лъэпкъыгъуэм хиубыдэ лӀэужьыгъуэщ.

Теплъэр

Къыум теплъэкӀи, инагъкӀи ещхь лӀэужьыгъуэщ, ауэ и нэхъ пщэ гъумыр щескӀэ егъэукъуэнш, и натӀэм тыкъыр къыхокӀ. ПӀащэщ, дамэ лъэныкъуэр см. 57-62, къешэч ч. 8-13.

Здэпсэухэр

Щопсэу Еуропэм, Азиэм я щӀыпӀэ щхьэхухэм. Щогъуалъхьэ Къаукъазым и ищхъэрэ хыкъумхэм, псыпцӀэхэм я гъунэгъу къэкӀыгъэ Ӏувхэм. ЩӀымахуэр щегъакӀуэ Хы ФӀыцӀэ, Хы Каспий, Хы Курытым я Ӏуфэхэм, Ипщэ Къажэрым, Курыт Азиэм. Къаукъазыкум зэзэмызэ щалъагъу щыблэлъэтыкӀкӀэ.

Шэныр

Зыгуэрым игъэгубжьмэ, унэ къазым хуэдэу и пщэр ещэщӀри «с-с-с-с» макъ къегъэӀу, и урыс фӀэщыгъэри аращ къызтекӀар.

И Ӏуэхугъуэр

Мы къуалэбзу бжыфӀэшхуэр къыум хуэдэу, япэм Къаукъазым щынэхъыбащ, нэхъ щӀыпӀэ куэдми щыгъуалъхьэт. Иджы нэхъыбэу щалъагъур бжьыхьэмрэ гъатхэмрэщ — щыблэлъэтыкӀкӀэ. Зы псэущхьэ хуэсакъы, хъумэн хуэймэ мыр етӀуанэу жыпӀэ хъунущ. Хьэдэкъазыр и хьэлкӀэ зэры мыкъыиныр къэгъэсэбэпауэ гъэбэгъуэжьын хуэйуэ орнитологхэм къагъэув. Еуропэм щӀыпӀэ куэдым псы ӀущӀахэм, хыкъум мыинхэм щаӀыгъщ, нэхъыщхьэу ӀускӀэ дэӀэпыкъуурэ. Мылъэтэжын папщӀэ и къабзий пхъашэхэр паупщӀ, е нэмыщӀ амал кӀэлъызэрахьэ.

Тхылъхэр

• Брат Хьэсин. Адыгэхэм я къуалэбзу щӀэныгъэр. Черкесск. 2007 гъ.