Украинэ версиехэм я зэщхьэщыкӀыныгъэхэр

	Украинэ; укр-бз. Україна
Украинэм и нып	Украинэм и дэмыгъэ
	Къэрал уэрэд: «Ще не вмерла Україна» ( едэӀун (info))
Хуитыныгъэм и махуэ	1991 (зхэкӀар РССЗ)
Нэхъышъхьэбзэхэр	украиныбзэ
Къалэ нэхъышъхьэр	Киеу
Къалэ нэхъ инхэр	Киеу, Одэса, Харкоу, Лвив, Днепропетровск
ӀэнатӀэ хабзэр	Президент-парламенту республикэ
Президент; Премиер-министр	Виктор Янукович; Николай Азаров
ШӀыпӀэр; • Псори; • % псым пӀэуэ иубыдыр	45-нэ дунем; 603 628 км²; 7
Къэралым и джылэр; • ЗэралъытэмкӀэ (2010); • Ӏувагъыр	; 45 962 900 цӀыху (28-нэ); 76,14 цӀыху/км²
ВКӀуП; • КъыхэкӀыр (2010); • Зы цӀыхум къытехуэр	; $179,604 млрд (32-нэ); $3 995 (97-нэ)
ВКӀуП (ЩПЛъ); • КъыкӀыр	; $337,268 млрд (33-нэ); $7 331
ЦӀПЗИ	0,710 (ин) (69-нэ)
Этнохоронимыр	украинхэ
Сомыр (Валутэр)	гривня (UAH)
Интернет-доменхэр	.ua
Телефон кодыр	+380
Зэманыгъуэхэр	+2
	Украинэ Уикисурэтылъэм

Browse history interactively

← Япэ ит зэгъэзэхуэжыныгъэр КъыкӀэлъыкӀуэ зэгъэзэхуэжыныгъэр →

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

12:50, 18 Гъатхэпэ 2012 версие

Украинэ (укр-бз. Україна) — къэрал Еуропэм икум хэт. Къалэ нэхъышъхьэр - Киеу.

Хэкумэтхыр

Тхыгъэ нэхъышъхьэ: Украинэм и хэкумэтхыр

Украинэр КъуэкӀыпӀэ Еуропэм хэт. И гъунапкъэхэр здыӀухьэр: къуэхьэпӀэмкӀэ - Полшэм, Слоуакиэм, Венгрым, ипшъэ-къуэхьэпӀэм - Молдовэм, Румыным, къэрал къэмылъыта Днестырпыт Молдовэ Республикэ, ишъхъэрэмкӀэ - Урысыхум, къуэкӀыпӀэмкӀэ - Урысейм.

ШӀыпӀэр нэхъыбэм губгъу щыт. Къушъхьэхэр къэралым ипшъэ-къуэхьэпӀэмкӀэ хэт (Украин Карпатхэр), Къымымрэ. ИпшъэмкӀэ Хы ФӀыцӀэмрэ Хы МыутӀэмрэ Ӏохьэ я Ӏуфэхэм. Псы нэхъ инхэр: Днепыр, Ишъхъэрэ Буг, Днестыр, Ишъхъэрэ Донец, Десна.

Украинэм и инагъыр зэрыхъур 603 628 км2. Украинэр Еуропэм и къэрал нэхъ ину щыт (псоуэ хэтхэм я щыщхэм).

Хьэйуар къэралым и нэхъыбэм курыт-континенталу щыт, Кърымым и хы Ӏуфэм щымыхъукӀэ, абым хыкурыт климэту щыт.

Тхыдэр

Тхыгъэ нэхъышъхьэ: Украинэм и тхыдэр

XI-X лъэхъэнэхэм Украинэм и шӀыпӀэм къэрал Киеу Урысей хэта. 988 гъэм пщы Владимир Святославовичым захуэ чыристэныгъэ къештэ, а диныр къэрал псом еуэ мэхъур Урысейм.

1237-1241 гъэхэм Киеу Урысейм хъан Батыйр йохьэри, къэралыр пщыхэку бжыгъэкӀэ зэхокӀыр. Хом-хомурэ ахэр Литоу Пщыхэкушхуэм хохьэхэ. 1569 гъэм Полшэмрэ Литоумрэ зэхохьэхэри зы къэрал мэхъухэ - Посполитым и Реч.

XV лъэхъэнэм Днепырыпэм и ипшъэ лъэныкъуэм Запорож къазакъыгъуэ къыхокӀыр, XVIII лъэхъэнэм нэс щыӀар, хамгъэкӀа кӀышъэ.

XVIII лъэхъэнэм Полшэм и шӀыпӀэр гуэчын щашъым иджырей Украинэм и шӀыпӀэнэхъыбэр Урысей империэм хокӀуэр.

1917 гъэм револуциэ екӀуэкӀам яуж Украинэм зэман кӀэкӀкӀэ къэрал хуитхэр щыӀахэ - джылэ республикэ Украинэрэ джылэ республикэ КъуэхьэпӀэ-Украинэр джоуэ.

1919 гъэм гъатхэпэм и 10-м зы къэрал Совет Социал Республикэ Украинэ мэхъур. 1923 гъэм Урысейр, Урысыхур, КъуакъазкӀыбагъу къэралхэр джоуэ зэхэтху Республикэ Совет Социал Зэгуэтхэр къэралу зэхохьэхэ.

1991 гъэм щыкӀэдзауэ Украинэр къэрал хуит мэхъур.

Джылэр

Тхыгъэ нэхъышъхьэ: Украинэм и джылэр

2010 гъэм шӀычылэм и 1-м Украинэм джылу дэсар зэрыхъутэр 45 822 214 цӀыху.

Украинэм лъэпкъ дэсхэр (2001)
Лъэпкъхэр	Бжыгъэр, мин цӀыху	%
Украинхэр	37541,7	77,82
Урысхэр	8334,1	17,28
Урысыхухэр	275,8	0,57
Кърымхэр	248,2	0,51
Молдавхэр	258,6	0,54
Болгархэр	204,6	0,42
Венгырхэр	156,6	0,32
Румынхэр	151,0	0,31
Полакхэр	144,1	0,30
Джуртхэр	103,6	0,21
Ермэлыхэр	99,894	0,21
Алыджхэр	91,548	0,19
Къэзанхэр	73,304	0,15
Пэмыкхэр		0,4
Псори	48240,9	100

Экономикэр

Тхыгъэ нэхъышъхьэ: Украинэм и экономикэр

Украинэм и экономикэр 39-й пэр иыгъ ВКП-кэ (2009).

Украинэр индустриал-аграр къэралу щыт. Лэжьыгъэ япэреуэ щытхэр - гъушӀ-лэжьыгъэ, химиэ-лэжьыгъэ, шӀыкӀэлъ-лэжьыгъэхэр, энергиэ-лэжьыгъэхэр.

Администрациэ гуэчыгъуэр

Тхыгъэ нэхъышъхьэ: Украинэм и гуэшыгъуэр администрациэкӀэ

Украинэр унитар къэралу щыт, област 24 хэт, Аутоном Республикэ Кърым. Къалэ Киеумрэ Севастополымрэ хэгъэза статус яӀэ.

Област	Къалэнэхъышъхьэр
Аутоном Республикэ Кърым	Симферопэл
Виницэ	Виницэ
Волын	Луцк
Днепропетровск	Днепропетровск
Донецк	Донецк
Житомир	Житомир
Закарпатскэ	Ужгород
Запорожскэ	Запорожие
Ивано Франковскэ	Ивано Франковск
Киеускэ	Киеу
Кировоградскэ	Кировоград
Луганскэ	Луганск
Лвовскэ	Лвов
Николаевскэ	Николаев
Одескэ	Одесэ
Полтавскэ	Полтава
Ровненскэ	Ровно
Сумскэ	Сумы
Тернополскэ	Тернопол
Харкоускэ	Харкоу
Херсонскэ	Херсон
Хмелницкэ	Хмелницки
Черкасскэ	Черкассы
Черновицкэ	Черновцы
Черниговскэ	Чернигов

Дзэр

Тхыгъэ нэхъышъхьэ: Украинэм и дзэр

Украинэм и дзэр щызэхэхьар 1991 гъэм шышъхьэӀум и 24-м. Хэтыр (2010 гъэмкӀэ) 200 000 цӀыху.

Дзэр щыуэ зэшъхьэщокӀхэ - зекӀуэдзэ, уэгузауэдзэ, хыдзэ джоуэ.

Ӏэшэр нэхъыбэкӀэ Урысеймрэ РССЗ-м къыдагъэкӀам ящыщ.

Гулъытыгъуэ

ТехьэпӀэхэр

	Мыр тхыгъэ нэмгъэсащ хэкумэтхымкӀэ. Проектым удэӀэпыкъуфынущ, бгъэтэрэзу нэхъыбэ иптхэм. Мы псалъашъхьэр зэфӀэкӀыгъуэфкӀэ нэхъ тэрэзымкӀэ зэхъукӀын хуэй.

[1] Украинэм и шӀыпӀэр

[2] Украинэм и къэрал статистикэм и лэжьыгъэ — Джылу 2010 гъ. шъычылэм и 1-мкӀэ дэсым я къэлъытэгъуэр

[IMF-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 Дунейпсом и фонд валутэмкӀэ

[1]

[2]

[3]

@@ 363 сатырыр / 363 сатырыр @@
 [[koi:Украина]]
 [[krc:Украина]]
-[[ku:Ukrayna]]
+[[ku:Ûkrayna]]
 [[kv:Украина]]
 [[kw:Ukrayn]]

е·т·г Еуропэм и къэралхэр
Къэралхэр	Азэрбиджан^¹ • Албаниэ • Алыджей • Андоррэ • Аустрэ • Белгиэ • Балгариэ • Боснэрэ Хьэрцеговинэрэ • Британиэшхуэ • Ватикан • Даниэ • Джэрмэней • Ермэлы^¹ • Ирлэнд • Ислэнд • Къазахъстэн^² • БгыфӀыцӀей • Латвиэ • Лэхьый • Литоу • Лихтэнштейн • Луксембург • Македониэ • Малтэ • Мэжарей • Молдавиэ • Монако • ЩӀылъабжьэхэр • Норуегиэ • Португал • Италэ • Румыниэ • Сан-Марино • Сербиэ • Слоуакэ • Слоуэнэ • Тырку^² • Украинэ • Урысей^² • Урысыху • Финлэнд • Фрэнджей • Хоруатиэ • Хъырцей^¹ • Чехиэ • Шуэц • Шуэцарэ • Исбухьэн • Эстониэ • Шотлэнд • Уэлс
ЧӀыпӀэм шъхьэфимыт	Аландхэм хы тӀыгухэр • Гернси • Гибралтар • Джерси • Мэн хы тӀыгухэр • Фарерхэм хы тӀыгухэр • Шпицберген • Ян-Майен
Дунейпсом къамылъыта къэрал	Азгъей • Косово • Приднестровиэ
¹ Ныкъуэу е лъэныкъуэкӀэ Еуропэм хэт къэралхэр. ² Азиэм.