კარიბის კრიზისი
| კარიბის კრიზისი | |||
|---|---|---|---|
| ცივი ომი ნაწილი | |||
 საბჭოთა ბირთვულ ქობინიანი რაკეტა | |||
| თარიღი | 14 ოქტომბერი - 20 ნოემბერი, 1962 წელი | ||
| მდებარეობა | კუბა | ||
| შედეგი |
| ||
| მხარეები | |||
| |||
| მეთაურები | |||
| |||
| დანაკარგები | |||
| |||
 კარიბის კრიზისი ვიკისაწყობში | |||
კარიბის კრიზისი (ასევე კუბის კრიზისი, კუბის ქობინთა კრიზისი) 1962 წლის ოქტომბერში იყო აშშ-სა და სსრკ-ს კონფრონტაციის (ცივი ომი) პიკი და ამავე დროს, გარდატეხის წერტილი. ეს იყო მსოფლიო ისტორიული მომენტი, როდესაც ორი ზესახელმწიფო - აშშ და სსრკ - ატომური ესკალაციის ზღვარზე იყო მისული. მსოფლიო ისტორიაში ატომური ომი აქამდე უფრო სავარუდო არასდროს ყოფილა.
წინარეისტორია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1959 წელს აშშ-მა იტალიაში 30 და თურქეთში 15 ატომური რაკეტა განათავსა, რომელთა სავარაუდო მიზანი სსრკ-ის სამხრეთი ნაწილი იყო. 1962 წლის აპრილში თურქეთში განლაგებული ამერიკული „თორის“ და „იუპიტერის“ სისტემის რაკეტები საბრძოლო მდგომარეობაში იყო მოყვანილი. სსრკ-მა ეს ქმედება მისი უშიშროების წინააღმდეგ მიმართულ აქციად შეაფასა და საპასუხო ნაბიჯების გადადგმა დაიწყო.
1962 წლის მაისში სსრკ-მა დაიწყო ოპერაცია „ანადირის“ განხორციელება. ამ გასაიდუმლოებული აქციის მიხედვით წითელმა არმიამ დაიწყო კუბაზე ატომური რაკეტების სტაციონიერება და 40.000 მებრძოლის გადასხმა. მიზეზად დასახელებულ იქნა აშშ-ის მხრიდან კუბის სავარაუდო ინტერვენცია. ნამდვილი მიზეზი კი იმ სტრატეგიული წონასწორობის აღდგენა იყო, რომელიც აშშ-მა დაარღვია იტალიასა და თურქეთში რაკეტების განლაგებით.
1962 წლის აგვისტოში სი-აი-ეი-ის აგენტებმა და მზვერავი თვითმფრინავის ლოკჰიდ უ-2-ის საშუალებით აღმოაჩინეს საბჭოური რაკეტების სასტარტო ნაგებობები კუბაზე (პროვინცია პინარ დელ რიო). თავდაპირველად აშშ კუბაზე რაკეტების არსებობის ფაქტს არ უშვებდა და ამიტომაც ამ აღმოჩენას მძაფრი რეაქცია არ მოჰყოლია.
კრიზისი 1962 წლის ოქტომბერში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]კვირა, 14 ოქტომბერი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]აშშ-ის პრეზიდენტმა ჯონ ფ. კენედიმ „სი-აი-ეის“ ნება დართო საიდუმლო საჰაერო ფოტოგადაღებები ეწარმოებინა მზვერავ თვითმფრინავ „ლოკჰიდ უ-2“-ის გამოყენებით.
ორშაბათი, 15 ოქტომბერი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ფოტოგადაღებებმა დაადასტურეს კუბაზე საბჭოთა ატომური რაკეტების არსებობა. გაირკვა რომ რაკეტები „სს-4“ ტიპის საშუალო დიაპაზონის რაკეტები იყვნენ, რომლებსაც შეეძლოთ ვაშინგტონამდე მიღწევა.
სამშაბათი, 16 ოქტომბერი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]პრეზიდენტის მრჩეველმა უშიშროების დარგში მაკჯორჯი ბანდმა კენედი არსებული ვითარების კურსში ჩააყენა. ამ უკანასკნელმა იმავე დღეს მოიწვია ე.წ. ექსკომი, რომელზეც კონფლიქტის მოგვარების სხვადასხვა გზა განიხილეს. მათ შორის: რაკეტების სტაციონირების მიღება-ნებართვა, დიპლომატიური მოლაპარაკების გზით საერთო ენის გამონახვა სსრკ-სთან, კუბის საზღვაო ბლოკადა, საჰაერო თავდასხმა და ინტერვენცია. მოლაპარაკების შედეგი ფართო საზოგადოებისათვის (და სსრკ-სათვისაც) საიდუმლოდ იქნა შენახული.
ოთხშაბათი, 17 ოქტომბერი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მომდევნო ფოტოგადაღებებმა დაადასტურეს კუბაზე მინიმუმ 16 და მაქსიმუმ 32 რაკეტის („სს-4“ და „სს-5“) არსებობა, რომელთა ფრენის რადიუსი მაქსიმუმ 4.500 კმ იყო. ამ რაკეტებს შეეძლოთ ამერიკის ყველა უმნიშვნელოვანესი სამრეწველო ცენტრის და ვაშინგტონის დაბომბვა. თავდასხმის შემთხვევაში ამერიკელებს რეაქციისათვის მხოლოდ 5 წუთი ჰქონდათ.
გარდა ამისა კუბაზე სსრკ-მა განათავსა „ილ-28“ ტიპის ბომბდამშენი თვითმფრინავები.
ხუთშაბათი, 18 ოქტომბერი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]სსრ კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრი ანდრეი გრომიკო პრეზიდენტ კენედის შეხვდა. ამ შეხვედრაზე მან უარყო კუბაზე საბჭოთა ატომური რაკეტების არსებობის ფაქტი და მოითხოვა დას. ბერლინის დემილიტარიზაცია. ამ მოთხოვნის მიხედვით აშშ-მა და მისმა დასავლეთ ევროპელმა მოკავშირეებმა დაასკვნეს (როგორც შემდგომში გაირკვა ეს მოსაზრება მცდარი იყო), რომ კუბაზე რაკეტების განლაგებით სსრკ-ს სხვა არაფერი სურდა თუ არა ბერლინის გარშემო მიმდინარე დიპლომატიურ ომში უკეთესი პოზიციის დაკავება.
პარასკევი, 19 ოქტომბერი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მიუხედავად კენედის ზოგიერთი მრჩევლის პროტესტისა, რომლებიც კუბაში შეჭრას ითხოვდნენ, პრეზიდენტმა და ექსკომმა მიიღეს მხოლოდ კუბის საზღვაო ბლოკადაში მოქცევის გადაწყვეტილება.
კვირა, 21 ოქტომბერი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]აშშ-ს მიერ არსებული საერთაშორისო პოლიტიკური კრიზის შესახებ გაფრთხილებულ იქნენ შემდეგი ქვეყნები: კანადა, დიდი ბრიტანეთი, საფრანგეთი და გფრ. კენედიმ მოიწვია ამერიკის უმსხვილესი გაზეთების შეფები და მათ მასმედიაში ინფორმაციის გავრცელების ნება დართო.
ორშაბათი, 22 ოქტომბერი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]კრიზის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი დღე:
- აშშ-ის შეიარაღებული ძალები გადაყვანილ იქნენ „თავდაცვით მდგომარეობა II-ზე“ (ინგლ.: Defense Condition II).
- დამატებითი ცოცხალი ძალა გადასროლილ იქნა ფლორიდაზე მოსალოდნელ ინტერვენციაში მონაწილეობის მისაღებად.
- კუბის ირგვლივ მობილიზირებული იქნა ამერიკის საზღვაო ძალების 200-მდე საბრძოლო გემი.
- პრეზიდენტმა კენედიმ ტელევიზიის საშუალებით გაავრცელა ინფორმაცია 24 ოქტომბრისთვის ბლოკადის დაწყებასთან დაკავშირებით. ამასთანავე მან მოუწოდა ხრუშჩოვს გაეტანა კუბადან ატომური რაკეტები და თავდასხმის შემთხვევაში სსრ კავშირს საპასუხო ატომური დარტყმებით დაემუქრა.
- კრემლი შიშობდა კრიზისის ყველაზე საშინელ ფინალს – აშშ-ის ინტერვენციას კუბაზე.
სამშაბათი, 23 ოქტომბერი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ხრუშჩოვმა განაცხადა, რომ ის კუბის საზღვაო ბლოკადას აქცეპტირებას არ უკეთებდა.
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- კარიბის კრიზისი. Topics. History (2011).
- კარიბის კრიზისი. Nuclear Weapons History: Cold War. Nuclear Age Peace Foundation. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-10-05. ციტირების თარიღი: 2011-06-20.
- კრიზისი &results=10 Cuban Missile Crisis Bibliography. Alsos Digital Library for Nuclear Issues.[მკვდარი ბმული]
- 1962 წლის ოქტომბერი: DEFCON 4, DEFCON 3
- Spartacus Educational(UK): კარიბის კრიზისი დაარქივებული 2010-12-06 საიტზე Wayback Machine.
- რა არ იცოდა პრეზიდენტმა
- კარიბის კრიზისი: ქრონოლოგია
- No Time to Talk: კარიბის კრიზისი