შინაარსზე გადასვლა

კირილიცა: განსხვავება გადახედვებს შორის

ბმულების რედაქტირება
მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
(გამოქვეყნებულ ვერსიაში შეუმოწმებელი ცვლილებების ჩვენება)
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმების მოლოდინში]
← წინა ცვლილება
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
png --> svg (GlobalReplace v0.6.5)
 
(არ არის ნაჩვენები 33 მომხმარებელთა 8 შუალედ ვერსიებში)
ხაზი 2: ხაზი 2:
|სახელი= კირილიცა
|სახელი= კირილიცა
|ტიპი= [[ანბანი]]
|ტიპი= [[ანბანი]]
|დრო= [[X საუკუნე|X საუკუნიდან]] დღემდე
|დრო= [[IX საუკუნე|IX საუკუნიდან]] დღემდე
|ენები= [[აღმოსავლეთსლავური ენები]]ს უმეტესობა, ყოფილი [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა]] რესპუბლიკების უმეტესობა.
|ენები= [[აღმოსავლეთსლავური ენები]]ს უმეტესობა, ყოფილი [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა]] რესპუბლიკების უმეტესობა.
|ოჯახი1= [[ფინიკიური დამწერლობა]]
|ოჯახი1= [[ფინიკიური დამწერლობა]]
ხაზი 14: ხაზი 14:


[[ფაილი:Cyrillic alphabet distribution map.png|მინი|260პქ|კირილიცის გავრცელების არე]]
[[ფაილი:Cyrillic alphabet distribution map.png|მინი|260პქ|კირილიცის გავრცელების არე]]
'''კირილიცა''' (ასევე ტრადიციული სახელი პირველი ორი ასო-ნიშნის, „აზისა“ და „ბუკის“, მიხედვით — '''აზბუკა''' — aзбука) — არაერთი [[სლავური ენები|სლავური]] და არასლავური ენის (მაგ.; [[ჩუვაშური |ჩუვაშური]], [[ბურიატიული ენა|ბურიატული]], [[თათრული ენა|თათრულ]]-[[ბაშკირული ენა|ბაშკირული]], [[უდმურტიული ენა|უდმურტული]], [[აფხაზური ენა|აფხაზური]], [[ოსური ენა|ოსური]]) დამწერლობა [[ევროპა|ევროპასა]] და [[აზია|აზიაში]]. მისი შექმნის ისტორია დაკავშირებულია სახელებთან წმინდა ბერებისა, [[კირილე და მეთოდე|კირილესა და მეთოდეს]] [[თესალონიკი|თესალონიკელებისა]], რომლებმაც შექმნეს არა '''კირილიცა''', არამედ მისი წინამორბედი — [[გლაგოლიცა]].
'''კირილიცა''' (ასევე ტრადიციული სახელი პირველი ორი ასო-ნიშნის, „აზისა“ და „ბუკის“, მიხედვით — '''აზბუკა''' — aзбука) — არაერთი [[სლავური ენები|სლავური]] და არასლავური ენის (მაგ.: [[ჩუვაშური |ჩუვაშური]], [[ბურიატული ენა|ბურიატული]], [[თათრული ენა|თათრული]], [[ბაშკირული ენა|ბაშკირული]], [[უდმურტული ენა|უდმურტული]], [[აფხაზური ენა|აფხაზური]], [[ოსური ენა|ოსური]]) დამწერლობა [[ევროპა|ევროპასა]] და [[აზია|აზიაში]].


==ისტორია==
⚫
კირილიცაზე წერენ ყოფილი [[იუგოსლავია|იუგოსლავიის]] ზოგიერთ ქვეყანაში ([[სერბია]], [[ბოსნია]]) და იქ მას „ჩირილიცას“ უწოდებენ.
[[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]] გავრცელების შემდეგ საჭირო შეიქმნა ანბანის შემოღება სლავური ენის ფიქსაციისათვის. [[863]] წელს თესალონიკელმა ძმებმა [[კირილე და მეთოდე|კირილემ და მეთოდემ]] შეადგინეს სლავური ენის ანბანი — [[გლაგოლიცა]]. [[863]]-[[866]] წლებში მათ ბერძნულიდან თარგმნეს [[სახარება]], სამოციქულო წიგნი, [[დავითნი]] და სხვა. კირილესა (869) და მეფოდეს (885) სიკვდილის შემდეგ სლავური დამწერლობის ცენტრმა აღმოსავლეთში — [[ბულგარეთი|ბულგარეთში]] გადაინაცვლა. ბულგარულ ენაზე ითარგმნა დიდძალი რელიგიური და საერო ხასიათის ლიტერატურული ნაწარმოებები, საფუძველი ჩაეყარა ეროვნულ ორიგინალურ ლიტერატურას. ღვთისმსახურება მხოლოდ სლავურ ენაზე ტარდებოდა. ამ პერიოდში ბულგარეთში შეიქმნა გლაგოლიცაზე უფრო ზუსტი და სრულყოფილი ანბანი — კირილიცა. ვარაუდოვენ, რომ კირილიცას ავტორია კირილესა და მეთოდეს მოწაფე კლიმენტი. კირილიცას საფუძვლად დაედო ბერძნული უნციალური ანბანი (22 ასო), ხოლო დანარჩენი ასოები ([[Б]], [[Ѕ]], [[Ж]], [[Ш]], [[Ц]], [[Ч]], [[Ѱ]], [[Ы]], [[Ъ]], [[Ь]], [[Ѣ]], [[Ꙗ]], [[Ю]], [[Ѥ]], [[Ѧ]], [[Ѫ]], [[Ѩ]], [[Ѭ]]) გადმოიტანეს სხვა ენების ანბანებიდან ([[ებრაული დამწერლობა|ებრაული]] და სხვა) ან შეადგინეს ასოების კომბინაციით.

⚫
კირილიცაზე წერენ ყოფილი [[იუგოსლავია|იუგოსლავიის]] ზოგიერთ ქვეყანაში ([[სერბეთი]], [[ბოსნია და ჰერცეგოვინა]]) და იქ მას „ჩირილიცას“ უწოდებენ.


==კირილიცას ანბანი==
==კირილიცას ანბანი==
ხაზი 77: ხაზი 80:
|27||Ш||[[ფაილი:Early Cyrillic letter Sha.png|30px]]|| || შ||შა
|27||Ш||[[ფაილი:Early Cyrillic letter Sha.png|30px]]|| || შ||შა
|-
|-
|28||Щ||[[ფაილი:Early Cyrillic letter Shta.png|30px]]|| || შჩ ||შჩა
|28||Щ||[[ფაილი:Early-Cyrillic-letter-Shta.svg|30px]]|| || შჩ ||შჩა
|-
|-
|29||Ъ||[[ფაილი:Early Cyrillic letter Yeru.png|30px]]|| || მაგარი ნიშანი ||ერ
|29||Ъ||[[ფაილი:Early Cyrillic letter Yeru.png|30px]]|| || მაგარი ნიშანი ||ერ
ხაზი 111: ხაზი 114:


==კირილიცა უნიკოდში==
==კირილიცა უნიკოდში==
{{მთავარი|კირილიცა უნიკოდში}}

{| class="Unicode standard" style="text-align:center; font-size:120%"
{| class="Unicode standard" style="text-align:center; font-size:120%"
|- style="font-family:inherit;font-weight:normal;"
|- style="font-family:inherit;font-weight:normal;"
ხაზი 131: ხაზი 136:
|width="5.75%"|<code>F</code>
|width="5.75%"|<code>F</code>
|-
|-
|<code>400</code>
|<code>0400</code>
|{{UniDécomp|0400|}}||{{UniDécomp|401|}}||{{UniDécomp|402|}}||{{UniDécomp|403|}}||{{UniDécomp|404|}}||{{UniDécomp|405|}}||{{UniDécomp|406|}}||{{UniDécomp|407|}}||{{UniDécomp|408|}}||{{UniDécomp|409|}}||{{UniDécomp|40A|}}||{{UniDécomp|40B|}}||{{UniDécomp|40C|}}||{{UniDécomp|40D|}}||{{UniDécomp|40E|}}||{{UniDécomp|40F|}}
|Ѐ||Ё||Ђ||Ѓ||Є||Ѕ||І||Ї||Ј||Љ||Њ||Ћ||Ќ||Ѝ||Ў||Џ
|-
|-
|<code>410</code>
|<code>0410</code>
|{{UniDécomp|410|}}||{{UniDécomp|411|}}||{{UniDécomp|412|}}||{{UniDécomp|413|}}||{{UniDécomp|414|}}||{{UniDécomp|415|}}||{{UniDécomp|416|}}||{{UniDécomp|417|}}||{{UniDécomp|418|}}||{{UniDécomp|419|}}||{{UniDécomp|41A|}}||{{UniDécomp|41B|}}||{{UniDécomp|41C|}}||{{UniDécomp|41D|}}||{{UniDécomp|41E|}}||{{UniDécomp|41F|}}
|А||Б||В||Г||Д||Е||Ж||З||И||Й||К||Л||М||Н||О||П
|-
|-
|<code>420</code>
|<code>0420</code>
|{{UniDécomp|420|}}||{{UniDécomp|421|}}||{{UniDécomp|422|}}||{{UniDécomp|423|}}||{{UniDécomp|424|}}||{{UniDécomp|425|}}||{{UniDécomp|426|}}||{{UniDécomp|427|}}||{{UniDécomp|428|}}||{{UniDécomp|429|}}||{{UniDécomp|42A|}}||{{UniDécomp|42B|}}||{{UniDécomp|42C|}}||{{UniDécomp|42D|}}||{{UniDécomp|42E|}}||{{UniDécomp|42F|}}
|Р||С||Т||У||Ф||Х||Ц||Ч||Ш||Щ||Ъ||Ы||Ь||Э||Ю||Я
|-
|-
|<code>430</code>
|<code>0430</code>
|{{UniDécomp|430|}}||{{UniDécomp|431|}}||{{UniDécomp|432|}}||{{UniDécomp|433|}}||{{UniDécomp|434|}}||{{UniDécomp|435|}}||{{UniDécomp|436|}}||{{UniDécomp|437|}}||{{UniDécomp|438|}}||{{UniDécomp|439|}}||{{UniDécomp|43A|}}||{{UniDécomp|43B|}}||{{UniDécomp|43C|}}||{{UniDécomp|43D|}}||{{UniDécomp|43E|}}||{{UniDécomp|43F|}}
|а||б||в||г||д||е||ж||з||и||й||к||л||м||н||о||п
|-
|-
|<code>440</code>
|<code>0440</code>
|{{UniDécomp|440|}}||{{UniDécomp|441|}}||{{UniDécomp|442|}}||{{UniDécomp|443|}}||{{UniDécomp|444|}}||{{UniDécomp|445|}}||{{UniDécomp|446|}}||{{UniDécomp|447|}}||{{UniDécomp|448|}}||{{UniDécomp|449|}}||{{UniDécomp|44A|}}||{{UniDécomp|44B|}}||{{UniDécomp|44C|}}||{{UniDécomp|44D|}}||{{UniDécomp|44E|}}||{{UniDécomp|44F|}}
|р||с||т||у||ф||х||ц||ч||ш||щ||ъ||ы||ь||э||ю||я
|-
|-
|<code>450</code>
|<code>0450</code>
|{{UniDécomp|450|}}||{{UniDécomp|451|}}||{{UniDécomp|452|}}||{{UniDécomp|453|}}||{{UniDécomp|454|}}||{{UniDécomp|455|}}||{{UniDécomp|456|}}||{{UniDécomp|457|}}||{{UniDécomp|458|}}||{{UniDécomp|459|}}||{{UniDécomp|45A|}}||{{UniDécomp|45B|}}||{{UniDécomp|45C|}}||{{UniDécomp|45D|}}||{{UniDécomp|45E|}}||{{UniDécomp|45F|}}
|ѐ||ё||ђ||ѓ||є||ѕ||і||ї||ј||љ||њ||ћ||ќ||ѝ||ў||џ
|-
|-
|<code>460</code>
|<code>0460</code>
|{{UniDécomp|460|}}||{{UniDécomp|461|}}||{{UniDécomp|462|}}||{{UniDécomp|463|}}||{{UniDécomp|464|}}||{{UniDécomp|465|}}||{{UniDécomp|466|}}||{{UniDécomp|467|}}||{{UniDécomp|468|}}||{{UniDécomp|469|}}||{{UniDécomp|46A|}}||{{UniDécomp|46B|}}||{{UniDécomp|46C|}}||{{UniDécomp|46D|}}||{{UniDécomp|46E|}}||{{UniDécomp|46F|}}
|Ѡ||ѡ||Ѣ||ѣ||Ѥ||ѥ||Ѧ||ѧ||Ѩ||ѩ||Ѫ||ѫ||Ѭ||ѭ||Ѯ||ѯ
|-
|-
|<code>470</code>
|<code>0470</code>
|{{UniDécomp|470|}}||{{UniDécomp|471|}}||{{UniDécomp|472|}}||{{UniDécomp|473|}}||{{UniDécomp|474|}}||{{UniDécomp|475|}}||{{UniDécomp|476|}}||{{UniDécomp|477|}}||{{UniDécomp|478|}}||{{UniDécomp|479|}}||{{UniDécomp|47A|}}||{{UniDécomp|47B|}}||{{UniDécomp|47C|}}||{{UniDécomp|47D|}}||{{UniDécomp|47E|}}||{{UniDécomp|47F|}}
|Ѱ||ѱ||Ѳ||ѳ||Ѵ||ѵ||Ѷ||ѷ||Ѹ||ѹ||Ѻ||ѻ||Ѽ||ѽ||Ѿ||ѿ
|-
|-
|<code>480</code>
|<code>0480</code>
|{{UniDécomp|0480|}}||{{UniDécomp|481|}}||{{UniDécomp|482|}}||{{UniDécomp|483|}}||{{UniDécomp|484|}}||{{UniDécomp|485|}}||{{UniDécomp|486|}}||{{UniDécomp|487|}}||{{UniDécomp|488|}}||{{UniDécomp|489|}}||{{UniDécomp|48A|}}||{{UniDécomp|48B|}}||{{UniDécomp|48C|}}||{{UniDécomp|48D|}}||{{UniDécomp|48E|}}||{{UniDécomp|48F|}}
|Ҁ||ҁ||҂||҃||҄||҅||҆|| ҇|| ҈|| ҉||Ҋ||ҋ||Ҍ||ҍ||Ҏ||ҏ
|-
|-
|<code>490</code>
|<code>0490</code>
|{{UniDécomp|490|}}||{{UniDécomp|491|}}||{{UniDécomp|492|}}||{{UniDécomp|493|}}||{{UniDécomp|494|}}||{{UniDécomp|495|}}||{{UniDécomp|496|}}||{{UniDécomp|497|}}||{{UniDécomp|498|}}||{{UniDécomp|499|}}||{{UniDécomp|49A|}}||{{UniDécomp|49B|}}||{{UniDécomp|49C|}}||{{UniDécomp|49D|}}||{{UniDécomp|49E|}}||{{UniDécomp|49F|}}
|Ґ||ґ||Ғ||ғ||Ҕ||ҕ||Җ||җ||Ҙ||ҙ||Қ||қ||Ҝ||ҝ||Ҟ||ҟ
|-
|-
|<code>4A0</code>
|<code>0500</code>
|{{UniDécomp|500|}}||{{UniDécomp|501|}}||{{UniDécomp|502|}}||{{UniDécomp|503|}}||{{UniDécomp|504|}}||{{UniDécomp|505|}}||{{UniDécomp|506|}}||{{UniDécomp|507|}}||{{UniDécomp|508|}}||{{UniDécomp|509|}}||{{UniDécomp|50A|}}||{{UniDécomp|50B|}}||{{UniDécomp|50C|}}||{{UniDécomp|50D|}}||{{UniDécomp|50E|}}||{{UniDécomp|50F|}}
|Ҡ||ҡ||Ң||ң||Ҥ||ҥ||Ҧ||ҧ||Ҩ||ҩ||Ҫ||ҫ||Ҭ||ҭ||Ү||ү
|-
|-
|<code>4B0</code>
|<code>0510</code>
|{{UniDécomp|510|}}||{{UniDécomp|511|}}||{{UniDécomp|512|}}||{{UniDécomp|513|}}||{{UniDécomp|514|}}||{{UniDécomp|515|}}||{{UniDécomp|516|}}||{{UniDécomp|517|}}||{{UniDécomp|518|}}||{{UniDécomp|519|}}||{{UniDécomp|51A|}}||{{UniDécomp|51B|}}||{{UniDécomp|51C|}}||{{UniDécomp|51D|}}||{{UniDécomp|51E|}}||{{UniDécomp|51F|}}
|Ұ||ұ||Ҳ||ҳ||Ҵ||ҵ||Ҷ||ҷ||Ҹ||ҹ||Һ||һ||Ҽ||ҽ||Ҿ||ҿ
|-
|-
|<code>4C0</code>
|<code>0520</code>
|{{UniDécomp|0520|}}||{{UniDécomp|521|}}||{{UniDécomp|522|}}||{{UniDécomp|523|}}||{{UniDécomp|524|}}||{{UniDécomp|525|}}||{{UniDécomp|526|}}||{{UniDécomp|527|}}||{{UniDécomp|528|}}||{{UniDécomp|529|}}||{{UniDécomp|52A|}}||{{UniDécomp|52B|}}||{{UniDécomp|52C|}}||{{UniDécomp|52D|}}||{{UniDécomp|52E|}}||{{UniDécomp|52F|}}
|Ӏ||Ӂ||ӂ||Ӄ||ӄ||Ӆ||ӆ||Ӈ||ӈ||Ӊ||ӊ||Ӌ||ӌ||Ӎ||ӎ||ӏ
|-
|-
|<code>4D0</code>
|<code>04A0</code>
|{{UniDécomp|04A0|}}||{{UniDécomp|4A1|}}||{{UniDécomp|4A2|}}||{{UniDécomp|4A3|}}||{{UniDécomp|4A4|}}||{{UniDécomp|4A5|}}||{{UniDécomp|4A6|}}||{{UniDécomp|4A7|}}||{{UniDécomp|4A8|}}||{{UniDécomp|4A9|}}||{{UniDécomp|4AA|}}||{{UniDécomp|4AB|}}||{{UniDécomp|4AC|}}||{{UniDécomp|4AD|}}||{{UniDécomp|4AE|}}||{{UniDécomp|4AF|}}
|Ӑ||ӑ||Ӓ||ӓ||Ӕ||ӕ||Ӗ||ӗ||Ә||ә||Ӛ||ӛ||Ӝ||ӝ||Ӟ||ӟ
|-
|-
|<code>4E0</code>
|<code>04B0</code>
|{{UniDécomp|4B0|}}||{{UniDécomp|4B1|}}||{{UniDécomp|4B2|}}||{{UniDécomp|4B3|}}||{{UniDécomp|4B4|}}||{{UniDécomp|4B5|}}||{{UniDécomp|4B6|}}||{{UniDécomp|4B7|}}||{{UniDécomp|4B8|}}||{{UniDécomp|4B9|}}||{{UniDécomp|4BA|}}||{{UniDécomp|4BB|}}||{{UniDécomp|4BC|}}||{{UniDécomp|4BD|}}||{{UniDécomp|4BE|}}||{{UniDécomp|4BF|}}
|Ӡ||ӡ||Ӣ||ӣ||Ӥ||ӥ||Ӧ||ӧ||Ө||ө||Ӫ||ӫ||Ӭ||ӭ||Ӯ||ӯ
|-
|-
|<code>4F0</code>
|<code>04C0</code>
|{{UniDécomp|4C0|}}||{{UniDécomp|4C1|}}||{{UniDécomp|4C2|}}||{{UniDécomp|4C3|}}||{{UniDécomp|4C4|}}||{{UniDécomp|4C5|}}||{{UniDécomp|4C6|}}||{{UniDécomp|4C7|}}||{{UniDécomp|4C8|}}||{{UniDécomp|4C9|}}||{{UniDécomp|4CA|}}||{{UniDécomp|4CB|}}||{{UniDécomp|4CC|}}||{{UniDécomp|4CD|}}||{{UniDécomp|4CE|}}||{{UniDécomp|4CF|}}
|Ӱ||ӱ||Ӳ||ӳ||Ӵ||ӵ||Ӷ||ӷ||Ӹ||ӹ||Ӻ||ӻ||Ӽ||ӽ||Ӿ||ӿ
|-
|-
|<code>500</code>
|<code>04D0</code>
|{{UniDécomp|4D0|}}||{{UniDécomp|4D1|}}||{{UniDécomp|4D2|}}||{{UniDécomp|4D3|}}||{{UniDécomp|4D4|}}||{{UniDécomp|4D5|}}||{{UniDécomp|4D6|}}||{{UniDécomp|4D7|}}||{{UniDécomp|4D8|}}||{{UniDécomp|4D9|}}||{{UniDécomp|4DA|}}||{{UniDécomp|4DB|}}||{{UniDécomp|4DC|}}||{{UniDécomp|4DD|}}||{{UniDécomp|4DE|}}||{{UniDécomp|4DF|}}
|Ԁ||ԁ||Ԃ||ԃ||Ԅ||ԅ||Ԇ||ԇ||Ԉ||ԉ||Ԋ||ԋ||Ԍ||ԍ||Ԏ||ԏ
|-
|-
|<code>510</code>
|<code>04E0</code>
|{{UniDécomp|4E0|}}||{{UniDécomp|4E1|}}||{{UniDécomp|4E2|}}||{{UniDécomp|4E3|}}||{{UniDécomp|4E4|}}||{{UniDécomp|4E5|}}||{{UniDécomp|4E6|}}||{{UniDécomp|4E7|}}||{{UniDécomp|4E8|}}||{{UniDécomp|4E9|}}||{{UniDécomp|4EA|}}||{{UniDécomp|4EB|}}||{{UniDécomp|4EC|}}||{{UniDécomp|4ED|}}||{{UniDécomp|4EE|}}||{{UniDécomp|4EF|}}
|Ԑ||ԑ||Ԓ||ԓ||Ԕ||ԕ||Ԗ||ԗ||Ԙ||ԙ||Ԛ||ԛ||Ԝ||ԝ||Ԟ||ԟ
|-
|-
|<code>520</code>
|<code>04F0</code>
|{{UniDécomp|4F0|}}||{{UniDécomp|4F1|}}||{{UniDécomp|4F2|}}||{{UniDécomp|4F3|}}||{{UniDécomp|4F4|}}||{{UniDécomp|4F5|}}||{{UniDécomp|4F6|}}||{{UniDécomp|4F7|}}||{{UniDécomp|4F8|}}||{{UniDécomp|4F9|}}||{{UniDécomp|4FA|}}||{{UniDécomp|4FB|}}||{{UniDécomp|4FC|}}||{{UniDécomp|4FD|}}||{{UniDécomp|4FE|}}||{{UniDécomp|4FF|}}
|Ԡ||ԡ||Ԣ||ԣ||Ԥ||ԥ||Ԧ||ԧ||<!--Ԩ-->||<!--ԩ-->||<!--Ԫ-->||<!--ԫ-->||<!--Ԭ-->||<!--ԭ-->||<!--Ԯ-->||<!--ԯ-->
|-
|-
|<code>2DE0</code>
|<code>2DE0</code>
|{{UniDécomp|2DE0|}}||{{UniDécomp|2DE1|}}||{{UniDécomp|2DE2|}}||{{UniDécomp|2DE3|}}||{{UniDécomp|2DE4|}}||{{UniDécomp|2DE5|}}||{{UniDécomp|2DE6|}}||{{UniDécomp|2DE7|}}||{{UniDécomp|2DE8|}}||{{UniDécomp|2DE9|}}||{{UniDécomp|2DEA|}}||{{UniDécomp|2DEB|}}||{{UniDécomp|2DEC|}}||{{UniDécomp|2DED|}}||{{UniDécomp|2DEE|}}||{{UniDécomp|2DEF|}}
|ⷠ||ⷡ||ⷢ||ⷣ||ⷤ||ⷥ||ⷦ||ⷧ||ⷨ||ⷩ||ⷪ||ⷫ||ⷬ||ⷭ||ⷮ||ⷯ
|-
|-
|<code>2DF0</code>
|<code>2DF0</code>
|{{UniDécomp|2DF0|}}||{{UniDécomp|2DF1|}}||{{UniDécomp|2DF2|}}||{{UniDécomp|2DF3|}}||{{UniDécomp|2DF4|}}||{{UniDécomp|2DF5|}}||{{UniDécomp|2DF6|}}||{{UniDécomp|2DF7|}}||{{UniDécomp|2DF8|}}||{{UniDécomp|2DF9|}}||{{UniDécomp|2DFA|}}||{{UniDécomp|2DFB|}}||{{UniDécomp|2DFC|}}||{{UniDécomp|2DFD|}}||{{UniDécomp|2DFE|}}||{{UniDécomp|2DFF|}}
|ⷰ||ⷱ||ⷲ||ⷳ||ⷴ||ⷵ||ⷶ||ⷷ||ⷸ||ⷹ||ⷺ||ⷻ||ⷼ||ⷽ||ⷾ||ⷿ
|-
|-
|<code>A640</code>
|<code>A640</code>
|{{UniDécomp|A640|}}||{{UniDécomp|A641|}}||{{UniDécomp|A642|}}||{{UniDécomp|A643|}}||{{UniDécomp|A644|}}||{{UniDécomp|A645|}}||{{UniDécomp|A646|}}||{{UniDécomp|A647|}}||{{UniDécomp|A648|}}||{{UniDécomp|A649|}}||{{UniDécomp|A64A|}}||{{UniDécomp|A64B|}}||{{UniDécomp|A64C|}}||{{UniDécomp|A64D|}}||{{UniDécomp|A64E|}}||{{UniDécomp|A64F|}}
|Ꙁ||ꙁ||Ꙃ||ꙃ||Ꙅ||ꙅ||Ꙇ||ꙇ||Ꙉ||ꙉ||Ꙋ||ꙋ||Ꙍ||ꙍ||Ꙏ||ꙏ
|-
|-
|<code>A650</code>
|<code>A650</code>
|{{UniDécomp|A650|}}||{{UniDécomp|A651|}}||{{UniDécomp|A652|}}||{{UniDécomp|A653|}}||{{UniDécomp|A654|}}||{{UniDécomp|A655|}}||{{UniDécomp|A656|}}||{{UniDécomp|A657|}}||{{UniDécomp|A658|}}||{{UniDécomp|A659|}}||{{UniDécomp|A65A|}}||{{UniDécomp|A65B|}}||{{UniDécomp|A65C|}}||{{UniDécomp|A65D|}}||{{UniDécomp|A65E|}}||{{UniDécomp|A65F|}}
|Ꙑ||ꙑ||Ꙓ||ꙓ||Ꙕ||ꙕ||Ꙗ||ꙗ||Ꙙ||ꙙ||Ꙛ||ꙛ||Ꙝ||ꙝ||Ꙟ||ꙟ
|-
|-
|<code>A660</code>
|<code>A660</code>
|{{UniDécomp|A660|}}||{{UniDécomp|A661|}}||{{UniDécomp|A662|}}||{{UniDécomp|A663|}}||{{UniDécomp|A664|}}||{{UniDécomp|A665|}}||{{UniDécomp|A666|}}||{{UniDécomp|A667|}}||{{UniDécomp|A668|}}||{{UniDécomp|A669|}}||{{UniDécomp|A66A|}}||{{UniDécomp|A66B|}}||{{UniDécomp|A66C|}}||{{UniDécomp|A66D|}}||{{UniDécomp|A66E|}}||{{UniDécomp|A66F|}}
|Ꙡ||ꙡ||Ꙣ||ꙣ||Ꙥ||ꙥ||Ꙧ||ꙧ||Ꙩ||ꙩ||Ꙫ||ꙫ||Ꙭ||ꙭ||ꙮ|| ꙯
|-
|-
|<code>A670</code>
|<code>A670</code>
|{{UniDécomp|A670|}}||{{UniDécomp|A671|}}||{{UniDécomp|A672|}}||{{UniDécomp|A673|}}||{{UniDécomp|A674|}}||{{UniDécomp|A675|}}||{{UniDécomp|A676|}}||{{UniDécomp|A677|}}||{{UniDécomp|A678|}}||{{UniDécomp|A679|}}||{{UniDécomp|A67A|}}||{{UniDécomp|A67B|}}||{{UniDécomp|A67C|}}||{{UniDécomp|A67D|}}||{{UniDécomp|A67E|}}||{{UniDécomp|A67F|}}
| ꙰|| ꙱|| ꙲||꙳||<!--ꙴ-->||<!--ꙵ-->||<!--ꙶ-->||<!--ꙷ-->||<!--ꙸ-->||<!--ꙹ-->||<!--ꙺ-->||<!--ꙻ-->|| ꙼|| ꙽||꙾||ꙿ
|-
|-
|<code>A680</code>
|<code>A680</code>
|{{UniDécomp|A680|}}||{{UniDécomp|A681|}}||{{UniDécomp|A682|}}||{{UniDécomp|A683|}}||{{UniDécomp|A684|}}||{{UniDécomp|A685|}}||{{UniDécomp|A686|}}||{{UniDécomp|A687|}}||{{UniDécomp|A688|}}||{{UniDécomp|A689|}}||{{UniDécomp|A68A|}}||{{UniDécomp|A68B|}}||{{UniDécomp|A68C|}}||{{UniDécomp|A68D|}}||{{UniDécomp|A68E|}}||{{UniDécomp|A68F|}}
|Ꚁ||ꚁ||Ꚃ||ꚃ||Ꚅ||ꚅ||Ꚇ||ꚇ||Ꚉ||ꚉ||Ꚋ||ꚋ||Ꚍ||ꚍ||Ꚏ||ꚏ
|-
|-
|<code>A690</code>
|<code>A690</code>
|{{UniDécomp|A690|}}||{{UniDécomp|A691|}}||{{UniDécomp|A692|}}||{{UniDécomp|A693|}}||{{UniDécomp|A694|}}||{{UniDécomp|A695|}}||{{UniDécomp|A696|}}||{{UniDécomp|A697|}}||{{UniDécomp|A698|}}||{{UniDécomp|A699|}}||{{UniDécomp|A69A|}}||{{UniDécomp|A69B|}}||{{UniDécomp|A69C|}}||{{UniDécomp|A69D|}}||{{UniDécomp|A69E|}}||{{UniDécomp|A69F|}}
|Ꚑ||ꚑ||Ꚓ||ꚓ||Ꚕ||ꚕ||Ꚗ||ꚗ||<!--Ꚙ-->||<!--ꚙ-->||<!--Ꚛ-->||<!--ꚛ-->||<!--ꚜ-->||<!--ꚝ-->||<!--ꚞ-->||<!--ꚟ-->
|}
|}


== ლიტერატურა ==
== ლიტერატურა ==
{{ქსე|9|434|ო. ლაბარტყავა}}
* Ivan G. Iliev. Short History of the Cyrillic Alphabet. Plovdiv. 2012. [http://ivanilievlogosmaster.blogspot.com/2012/07/scriptura-mundi-cyrillic-alphabet.html Short History of the Cyrillic Alphabet]
* Ivan G. Iliev. Short History of the Cyrillic Alphabet. Plovdiv. 2012. [http://ivanilievlogosmaster.blogspot.com/2012/07/scriptura-mundi-cyrillic-alphabet.html Short History of the Cyrillic Alphabet]
* Bringhurst, Robert (2002). ''The Elements of Typographic Style'' (version 2.5), pp.&nbsp;262–264. Vancouver, Hartley & Marks. ISBN 0-88179-133-4.
* Bringhurst, Robert (2002). ''The Elements of Typographic Style'' (version 2.5), pp.&nbsp;262–264. Vancouver, Hartley & Marks. ISBN 0-88179-133-4.
ხაზი 219: ხაზი 225:
* Šmid, Katja (2002). "{{PDFlink|[http://hispanismo.cervantes.es/documentos/smidX.pdf Los problemas del estudio de la lengua sefardí]|603 [[Kibibyte|KiB]]}}", in ''Verba Hispanica'', vol X. Liubliana: Facultad de Filosofía y Letras de la Universidad de Liubliana. ISSN 0353-9660.
* Šmid, Katja (2002). "{{PDFlink|[http://hispanismo.cervantes.es/documentos/smidX.pdf Los problemas del estudio de la lengua sefardí]|603 [[Kibibyte|KiB]]}}", in ''Verba Hispanica'', vol X. Liubliana: Facultad de Filosofía y Letras de la Universidad de Liubliana. ISSN 0353-9660.
* 'The Lives of St. Tsurho and St. Strahota', Bohemia, 1495, Vatican Library
* 'The Lives of St. Tsurho and St. Strahota', Bohemia, 1495, Vatican Library

== პროფ. ვლადიმირ ალპატოვი კირილური ანბანის შესახებ ==

* [https://www.youtube.com/watch?v=PN4vHoexGH8 საანბანო მოღვაწეობები სსსრკ-ში]


== რესურსები ინტერნეტში ==
== რესურსები ინტერნეტში ==
* {{PDFlink|[http://www.unicode.org/charts/PDF/U0400.pdf Unicode Code Charts "Cyrillic"]|174&nbsp;KB}}
* {{PDFlink|[http://www.unicode.org/charts/PDF/U0400.pdf Unicode Code Charts "Cyrillic"]|174&nbsp;KB}}
* {{PDFlink|[http://www.unicode.org/charts/PDF/U0500.pdf Unicode Code Charts "Cyrillic Supplement"]|69.8&nbsp;KB}}
* {{PDFlink|[http://www.unicode.org/charts/PDF/U0500.pdf Unicode Code Charts "Cyrillic Supplement"]|69.8&nbsp;KB}}
* [http://czyborra.com/charsets/cyrillic.html The Cyrillic Charset Soup]
* [http://czyborra.com/charsets/cyrillic.html The Cyrillic Charset Soup] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161203230933/http://czyborra.com/charsets/cyrillic.html |date=2016-12-03 }}
* [http://transliteration.eki.ee/ Transliteration of Non-Roman Scripts]
* [http://transliteration.eki.ee/ Transliteration of Non-Roman Scripts]
* [http://www.omniglot.com/writing/cyrillic.htm History and development of the Cyrillic alphabet]
* [http://www.omniglot.com/writing/cyrillic.htm History and development of the Cyrillic alphabet]
* [http://andregarzia.on-rev.com/richmond/LANGTOOLS.html data entry in Old Cyrillic / Стара Кирилица]
* [http://andregarzia.on-rev.com/richmond/LANGTOOLS.html data entry in Old Cyrillic / Стара Кирилица] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140222042759/http://andregarzia.on-rev.com/richmond/LANGTOOLS.html |date=2014-02-22 }}


{{კირილიცა}}
{{კირილიცა}}

უკანასკნელი რედაქცია 17:30, 19 დეკემბერი 2024-ის მდგომარეობით

კირილიცა
ტიპი: ანბანი
ენები: აღმოსავლეთსლავური ენების უმეტესობა, ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების უმეტესობა.
შექმნა კირილე და მეთოდე
დროის პერიოდი: IX საუკუნიდან დღემდე
წინამორბედი დამწერლობები: ფინიკიური დამწერლობა
 ბერძნული დამწერლობა
  გლაგოლიცა
   კირილიცა
დობილი დამწერლობები: ლათინური დამწერლობა
კოპტური დამწერლობა
ISO 15924 კოდი: Cyrl
კირილიცის გავრცელების არე

კირილიცა (ასევე ტრადიციული სახელი პირველი ორი ასო-ნიშნის, „აზისა“ და „ბუკის“, მიხედვით — აზბუკა — aзбука) — არაერთი სლავური და არასლავური ენის (მაგ.: ჩუვაშური, ბურიატული, თათრული, ბაშკირული, უდმურტული, აფხაზური, ოსური) დამწერლობა ევროპასა და აზიაში.

ისტორია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ქრისტიანობის გავრცელების შემდეგ საჭირო შეიქმნა ანბანის შემოღება სლავური ენის ფიქსაციისათვის. 863 წელს თესალონიკელმა ძმებმა კირილემ და მეთოდემ შეადგინეს სლავური ენის ანბანი — გლაგოლიცა. 863-866 წლებში მათ ბერძნულიდან თარგმნეს სახარება, სამოციქულო წიგნი, დავითნი და სხვა. კირილესა (869) და მეფოდეს (885) სიკვდილის შემდეგ სლავური დამწერლობის ცენტრმა აღმოსავლეთში — ბულგარეთში გადაინაცვლა. ბულგარულ ენაზე ითარგმნა დიდძალი რელიგიური და საერო ხასიათის ლიტერატურული ნაწარმოებები, საფუძველი ჩაეყარა ეროვნულ ორიგინალურ ლიტერატურას. ღვთისმსახურება მხოლოდ სლავურ ენაზე ტარდებოდა. ამ პერიოდში ბულგარეთში შეიქმნა გლაგოლიცაზე უფრო ზუსტი და სრულყოფილი ანბანი — კირილიცა. ვარაუდოვენ, რომ კირილიცას ავტორია კირილესა და მეთოდეს მოწაფე კლიმენტი. კირილიცას საფუძვლად დაედო ბერძნული უნციალური ანბანი (22 ასო), ხოლო დანარჩენი ასოები (Б, Ѕ, Ж, Ш, Ц, Ч, Ѱ, Ы, Ъ, Ь, Ѣ, Ꙗ, Ю, Ѥ, Ѧ, Ѫ, Ѩ, Ѭ) გადმოიტანეს სხვა ენების ანბანებიდან (ებრაული და სხვა) ან შეადგინეს ასოების კომბინაციით.

კირილიცაზე წერენ ყოფილი იუგოსლავიის ზოგიერთ ქვეყანაში (სერბეთი, ბოსნია და ჰერცეგოვინა) და იქ მას „ჩირილიცას“ უწოდებენ.

კირილიცას ანბანი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
№ ასო ბეჭდური რიცხვითი
მნიშვნ.		 წარმოთქმა სახელწოდება
1 А 1 ა აზ
2 Б ბ ბუკი
3 В 2 ვ ვედი
4 Г 3 გ გლაგოლი
5 Д 4 დ დობრო
6 Е, Є 5 ე ესწ
7 Ж ჟ ჟივეტე
8 Ѕ 6 ძ ზელო
9 Ꙁ, З 7 ზ ზემლია
10 И 8 ი იჟე
11 І, Ї 10 [и] ი
12 К 20 კ კაკო
13 Л 30 ლ ლიუდი
14 М 40 მ მისლეწე
15 Н 50 ნ ნაშ
16 О 70 ო ონ
17 П 80 პ პოკოი
18 Р 100 რ რცი
19 С 200 ს სლოვო
20 Т 300 ტ ტვერდო
21 Ѹ, Ꙋ (400) უ უკ
22 Ф 500 ჶ ფერტ
23 Х 600 ხ ხერ
24 Ѡ 800 ო ომეგა
25 Ц 900 ც ცი
26 Ч 90 ჩ ჩერვი
27 Ш შ შა
28 Щ შჩ შჩა
29 Ъ მაგარი ნიშანი ერ
30 Ы მაგარი ი ერი
31 Ь რბილი ნიშანი ერ
32 Ѣ [æ], [ие] იაწი
33 Ю ჲუ იუ
34 Ꙗ ჲა ჲ
35 Ѥ ჲე ე იოტისებური
36 Ѧ (900) [эн] მცირე იუსი
37 Ѫ [он] დიდი იუსი
38 Ѩ [йэн] მცირე იუსი იოტირებული
39 Ѭ [йон] დიდი იუსი იოტირებული
40 Ѯ 60 ქს ქსი
41 Ѱ 700 პს პსი
42 Ѳ 9 თჰ, ჶჰ ფიტა
43 Ѵ 400 ი, ვ იჟიცა

კირილიცა უნიკოდში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მთავარი სტატია: კირილიცა უნიკოდში.
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
0400 Ѐ Ё Ђ Ѓ Є Ѕ І Ї Ј Љ Њ Ћ Ќ Ѝ Ў Џ
0410 А Б В Г Д Е Ж З И Й К Л М Н О П
0420 Р С Т У Ф Х Ц Ч Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я
0430 а б в г д е ж з и й к л м н о п
0440 р с т у ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я
0450 ѐ ё ђ ѓ є ѕ і ї ј љ њ ћ ќ ѝ ў џ
0460 Ѡ ѡ Ѣ ѣ Ѥ ѥ Ѧ ѧ Ѩ ѩ Ѫ ѫ Ѭ ѭ Ѯ ѯ
0470 Ѱ ѱ Ѳ ѳ Ѵ ѵ Ѷ ѷ Ѹ ѹ Ѻ ѻ Ѽ ѽ Ѿ ѿ
0480 Ҁ ҁ ҂ ҃ ҄ ҅ ҆ ҇ ҈ ҉ Ҋ ҋ Ҍ ҍ Ҏ ҏ
0490 Ґ ґ Ғ ғ Ҕ ҕ Җ җ Ҙ ҙ Қ қ Ҝ ҝ Ҟ ҟ
0500 Ԁ ԁ Ԃ ԃ Ԅ ԅ Ԇ ԇ Ԉ ԉ Ԋ ԋ Ԍ ԍ Ԏ ԏ
0510 Ԑ ԑ Ԓ ԓ Ԕ ԕ Ԗ ԗ Ԙ ԙ Ԛ ԛ Ԝ ԝ Ԟ ԟ
0520 Ԡ ԡ Ԣ ԣ Ԥ ԥ Ԧ ԧ Ԩ ԩ Ԫ ԫ Ԭ ԭ Ԯ ԯ
04A0 Ҡ ҡ Ң ң Ҥ ҥ Ҧ ҧ Ҩ ҩ Ҫ ҫ Ҭ ҭ Ү ү
04B0 Ұ ұ Ҳ ҳ Ҵ ҵ Ҷ ҷ Ҹ ҹ Һ һ Ҽ ҽ Ҿ ҿ
04C0 Ӏ Ӂ ӂ Ӄ ӄ Ӆ ӆ Ӈ ӈ Ӊ ӊ Ӌ ӌ Ӎ ӎ ӏ
04D0 Ӑ ӑ Ӓ ӓ Ӕ ӕ Ӗ ӗ Ә ә Ӛ ӛ Ӝ ӝ Ӟ ӟ
04E0 Ӡ ӡ Ӣ ӣ Ӥ ӥ Ӧ ӧ Ө ө Ӫ ӫ Ӭ ӭ Ӯ ӯ
04F0 Ӱ ӱ Ӳ ӳ Ӵ ӵ Ӷ ӷ Ӹ ӹ Ӻ ӻ Ӽ ӽ Ӿ ӿ
2DE0 ⷠ ⷡ ⷢ ⷣ ⷤ ⷥ ⷦ ⷧ ⷨ ⷩ ⷪ ⷫ ⷬ ⷭ ⷮ ⷯ
2DF0 ⷰ ⷱ ⷲ ⷳ ⷴ ⷵ ⷶ ⷷ ⷸ ⷹ ⷺ ⷻ ⷼ ⷽ ⷾ ⷿ
A640 Ꙁ ꙁ Ꙃ ꙃ Ꙅ ꙅ Ꙇ ꙇ Ꙉ ꙉ Ꙋ ꙋ Ꙍ ꙍ Ꙏ ꙏ
A650 Ꙑ ꙑ Ꙓ ꙓ Ꙕ ꙕ Ꙗ ꙗ Ꙙ ꙙ Ꙛ ꙛ Ꙝ ꙝ Ꙟ ꙟ
A660 Ꙡ ꙡ Ꙣ ꙣ Ꙥ ꙥ Ꙧ ꙧ Ꙩ ꙩ Ꙫ ꙫ Ꙭ ꙭ ꙮ ꙯
A670 ꙰ ꙱ ꙲ ꙳ ꙴ ꙵ ꙶ ꙷ ꙸ ꙹ ꙺ ꙻ ꙼ ꙽ ꙾ ꙿ
A680 Ꚁ ꚁ Ꚃ ꚃ Ꚅ ꚅ Ꚇ ꚇ Ꚉ ꚉ Ꚋ ꚋ Ꚍ ꚍ Ꚏ ꚏ
A690 Ꚑ ꚑ Ꚓ ꚓ Ꚕ ꚕ Ꚗ ꚗ Ꚙ ꚙ Ꚛ ꚛ ꚜ ꚝ ꚞ ꚟ

ლიტერატურა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  • ო. ლაბარტყავა, ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 9, თბ., 1985. — გვ. 434.
  • Ivan G. Iliev. Short History of the Cyrillic Alphabet. Plovdiv. 2012. Short History of the Cyrillic Alphabet
  • Bringhurst, Robert (2002). The Elements of Typographic Style (version 2.5), pp. 262–264. Vancouver, Hartley & Marks. ISBN 0-88179-133-4.
  • Nezirović, M. (1992). Jevrejsko-španjolska književnost. Sarajevo: Svjetlost. [cited in Šmid, 2002]
  • Šmid, Katja (2002). "Los problemas del estudio de la lengua sefardíPDF (603 KiB)", in Verba Hispanica, vol X. Liubliana: Facultad de Filosofía y Letras de la Universidad de Liubliana. ISSN 0353-9660.
  • 'The Lives of St. Tsurho and St. Strahota', Bohemia, 1495, Vatican Library

პროფ. ვლადიმირ ალპატოვი კირილური ანბანის შესახებ

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ხ • გ • რ
რუსული ანბანის ასოები
სხვა სლავური ასოები
გაფართოებული კირილიცა
არქაული და მოძველებული ასოები
პოლიგრაფები
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=კირილიცა&oldid=4729948“-დან