ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
მ r2.7.3) (ბოტის დამატება: az:Ümumdünya insan hüquqları bəyannaməsi |
No edit summary |
||
| (არ არის ნაჩვენები 26 მომხმარებელთა 18 შუალედ ვერსიებში) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
{{ინფოდაფა დოკუმენტი |
|||
[[ფაილი:Eleanor Roosevelt and Human Rights Declaration.jpg|thumb|250px|ელეონორა რუზველტი და ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია (1949)]]'''ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია''' - საერთაშორისო აქტი, მიღებული [[1948]] წლის 10 დეკემბერს [[გაერო]]ს გენერალური ასამბლეის მიერ. დეკლარაციაში გამოცხადებულია პიროვნების ძირითადი უფლებები - სიცოცხლის, თავისუფლების, პირადი ხელშეუხებლობის, მოქალაქეობის, საცხოვრებელი ადგილის არჩევისა და თავშესაფრის, [[დემოკრატია|დემოკრატიული]] არჩევნების მეშვეობით სახელმწიფოს მართვა გამგეობაში მონაწილეობის, შრომის, თანაბარი შრომისათვის თანაბარი ანაზღაურების მიღების, დასვენების, [[განათლება|განათლების]], კულტურული ცხოვრებისა თუ მეცნიერულ პროგრესში მონაწილეობის და ა. შ. უფლებები. დეკლარაციით გამოცხადებულია ასევე: [[რელიგია|რელიგიისა]] და [[მრწამსი]]ს, კრებებისა და ასოციაციების თავისუფლება; აკრძალულია: მონობა, მონებით ვაჭრობა; ჩამოყალიბებულია სისხლის სამართლის , სისხლის საპროცესო სამართლისა და საოჯახო სამართლის უმთავრესი ძირთადი დემოკრატიული პრინციპები. |
|||
|წარწერა = ელეონორა რუზველტი და ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია (1949) |
|||
}} |
|||
'''ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია''' — საერთაშორისო აქტი, მიღებული [[1948]] წლის 10 დეკემბერს [[გაერო]]ს გენერალური ასამბლეის მიერ. დეკლარაციაში გამოცხადებულია პიროვნების ძირითადი უფლებები - სიცოცხლის, თავისუფლების, პირადი ხელშეუხებლობის, მოქალაქეობის, საცხოვრებელი ადგილის არჩევისა და თავშესაფრის, [[დემოკრატია|დემოკრატიული]] არჩევნების მეშვეობით სახელმწიფოს მართვა გამგეობაში მონაწილეობის, შრომის, თანაბარი შრომისათვის თანაბარი ანაზღაურების მიღების, დასვენების, [[განათლება|განათლების]], კულტურული ცხოვრებისა თუ მეცნიერულ პროგრესში მონაწილეობის და ა. შ. უფლებები. დეკლარაციით გამოცხადებულია ასევე: [[რელიგია|რელიგიისა]] და [[მრწამსი]]ს, კრებებისა და ასოციაციების თავისუფლება; აკრძალულია: მონობა, მონებით ვაჭრობა; ჩამოყალიბებულია სისხლის სამართლის, სისხლის საპროცესო სამართლისა და საოჯახო სამართლის უმთავრესი ძირითადი დემოკრატიული პრინციპები. |
|||
დეკლარაციის მოთხოვნაა ეს უფლებები და თავისუფლებები ვრცელდებოდეს ყველა ადამიანზე განურჩევლად [[რასა|რასისა]], კანის ფერისა, [[სქესი]]სა, ენისა, რელიგიისა, პოლიტიკური თუ სხვა მრწამსისა, ეროვნული და სოციალური წარმომავლობისა, წოდებრივი და ქონებრივი ცენზისა. |
დეკლარაციის მოთხოვნაა ეს უფლებები და თავისუფლებები ვრცელდებოდეს ყველა ადამიანზე განურჩევლად [[რასა|რასისა]], კანის ფერისა, [[სქესი]]სა, ენისა, რელიგიისა, პოლიტიკური თუ სხვა მრწამსისა, ეროვნული და სოციალური წარმომავლობისა, წოდებრივი და ქონებრივი ცენზისა. |
||
დეკლარაციის მიღების დღე - [[10 დეკემბერი]] - ადამიანის უფლებათა დღედაა გამოცხადებული და აღინიშნება საერთაშორისო მასშტაბით. |
დეკლარაციის მიღების დღე - [[10 დეკემბერი]] - ადამიანის უფლებათა დღედაა გამოცხადებული და აღინიშნება საერთაშორისო მასშტაბით. |
||
== მცირე მიმოხილვა == |
|||
საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა მოძრაობა გაძლიერდა, როცა [[გაეროს გენერალური ასამბლეა|გაეროს გენერალურმა ასამბლეამ]] მიიღო ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია [[1948]] წლის [[10 დეკემბერი|10 დეკემბერს]]. ეს მიჩნეულია, როგორც „მიღწევების საერთო სტანდარტი ყველა ხალხისთვის და ერისთვის.“ დეკლარაცია პირველად ადამიანების ისტორიაში წარმოადგენდა ძირითად სამოქალაქო, პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, სოციალურ, და კულტურულ უფლებებს, რომლითაც ყველა ადამიანი უნდა სარგებლობდეს. დროთა განმავლობაში იგი ფართოდ იქნა მიღებული, როგორც ადამიანის უფლებების ფუნდამენტური ნორმები, რომელსაც ყველა უნდა იცავდეს და პატივს სცემდეს. UDHR, [[სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პაქტი|სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პაქტთან]] და მის ორ ფაკულტატურ ოქმთან ერთად და ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების საერთაშორისო პაქტი, ქმნიან ე.წ. [[ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო კანონპროექტი|ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო კანონპროექტს]]. |
|||
[[ადამიანის უფლებები|ადამიანის უფლებათა]] საერთაშორისო დეკლარაცია, ეს ისტორიული დოკუმენტი გახდა საფუძველი ადამიანის საერთაშორისო უფლებების და ამტკიცებდა, რომ ყველა ადამიანი იბადება დაბადებით თავისუფალი, აქვთ უფლებები ერთნაირ მოპყრობაზე, სარგებლობენ თანაბარუფლებიანობით მიუხედავად რასისა, რელიისა, ეროვნებისა, ენისა და სქესისა. დეკლარაციაში გამოცხადებულია [[პიროვნების ძირითადი უფლებები]]-სიცოცხლის, თავისუფლების, პირადი ხელშეუხებლობის, მოქალაქეობის, საცხოვრებელი ადგილის არჩევისა და თავშესაფრის, დემოკრატიული არჩევნების მეშვეობით სახელმწიფო მართვა-გამგეობაში მონაწილეობის, შრომის, თანაბარი შრომისთვის თანაბარი ანაზღაურების მიღების, დასვენების, განათლების, კულტურული ცხოვრებისა თუ მეცნიერულ პროგრესში მონაწილეობის და ა.შ. უფლებების. |
|||
ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ხელშეკრულება და სხვა დეკლარაციები, რომლებიც მიღებულ იქნა 1945 წელს მიჩნეულია, როგორც ადამიანის შეუვალ უფლებათა ლეგალური ფორმა. მან საფუძველი ჩაუყარა და განავითარა საერთაშორისო დონეზე ადამიანის უფლებები. რეგიონულ დონეზე, აგრეთვე, მიღებულ იქნა სხვა ინსტრუმენტებიც, რომლებიც პირდაპირ იმეორებს ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციას და წარმოადგენს დაცვის სპეციფიურ მექანიზმებს კონკრეტულ რეგიონებში. სხვადასხვა ქვეყნების უმრავლესობამ ასევე გამოსცა კონსტიტუციები და კანონები, რომლებიც ფორმალურად, საბაზისო დონეზე იცავს ადამიანის უფლებებს. მაშინ როცა [[საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] და კანონები საერთაშორისო დონეზე ადამიანის უფლებების ხერხემლის ფორმირებას ახდენენ. სხვა ინსტრუმენტები, როგორიცაა დეკლარაციები, მითითებები და პრინციპები, რომლებიც მიღებულ იქნა საერთაშორისო დონეზე ხელს უწყობს მის გაგებას, უზრუნველყოფას და განვითარებას . ადამიანის უფლებათა დეკლარაციის პატივისცემა მოითხოვს კანონების ეროვნულ და საერთაშორისო დონეზე შემოღებას. |
|||
ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართალი და დეკლარაცია ადგენს მნიშვნელოვან ვალდებულებებს და სახელმწიფოები ვალდებულნი არიან პატივი სცენ მას. [[საერთაშორისო ხელშეკრულება|საერთაშორისო ხელშეკრულებათა]] მხარეებად გახდომით სახელმწიფოები კისრულობენ ვალდებულებებს, რომ შეასრულონ საერთაშორისო კანონმდებლობით გათვალისწინებული მოვალეობები, დაიცვან და უზრუნველყონ ადამიანის უფლებები. პატივისცემის ვალდებულება ნიშნავს, რომ სახელმწიფოებმა თავი უნდა შეიკავონ ადამიანის უფლებების დაცვაში ჩარევისა და მისი შემცირებისგან. დაცვის ვალდებულებაში კი იგულისხმება, რომ სახელმწიფოებმა დაიცვან ინდივიდუალური პირები და ჯგუფები ადამიანის უფლებების დარღვევისგან. შესრულების ვალდებულება კი ნიშნავს, რომ სახელმწიფომ უნდა შეასრულოს პოზიტიური ქმედებები, რომ ხელი შეუწყოს ადამიანის ძირითადი უფლებების გამოყენებას. |
|||
ადამიანის უფლებათა [[საერთაშორისო ხელშეკრულებების რატიფიცირება|საერთაშორისო ხელშეკრულებების რატიფიცირების]] მეშვეობით, მთავრობები კისრულობენ ვალდებულებებს, რომ დააწესონ შიდა ზომები, თავსებადი კანონმდებლობით მათი ხელშეკრულებებით ნაკისრ ვალდებულებებთან და მოვალეობებთან. სადაც შიდა ლეგალური პროცედურები, ვერ განიხილავს ადამიანის უფლებების დარღვევას, მექანიზმები და პროცედურები ხელმისაწვდომია საჩივრებისა და კომუნიკაციების გზით, ინდივიდუალურად რეგიონულ და საერთაშორისო დონეზე, რათა უზრუნველყონ, რომ ადამიანის უფლებების საერთაშორისო სტანდარტების დაცვა, განხორციელება და გამოყენება მოხდეს ადგილობრივ დონეზეც. |
|||
მნიშვნელოვანია, რომ დეკლარაცია ითარგმნა 298 ენაზე და დიალექტზე და გახდა ყველაზე თარგმნადი დოკუმენტი, რის გამოც 1999 წელს თარგმნის რიცხვის შესაბამისად მოხვდა [[გინესის რეკორდების წიგნი|გინესის რეკორდების წიგნში]]. |
|||
==ლიტერატურა== |
|||
{{ქსე|1|82}} |
|||
== რესურსები ინტერნეტში == |
|||
{{Commons category|Universal Declaration of Human Rights}} |
|||
*[https://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/InternationalLaw.aspx ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მცირე მიმოხილვა] |
|||
* [http://www.un.org/Overview/rights.html ტექსტი] {{en icon}} |
|||
* [http://www.ohchr.org/en/udhr/pages/introduction.aspx ოფიციალური თარგმანები] |
|||
* [http://www.unac.org/rights/question.html კითხვა-პასუხები] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120912162219/http://www.unac.org/rights/question.html |date=2012-09-12 }} |
|||
==სქოლიო== |
|||
{{სქოლიო}} |
|||
{{გაერო}} |
|||
[[კატეგორია:ადამიანის უფლებები]] |
[[კატეგორია:ადამიანის უფლებები]] |
||
[[კატეგორია:საერთაშორისო სამართალი]] |
[[კატეგორია:საერთაშორისო სამართალი]] |
||
[[კატეგორია:ჰუმანიზმი]] |
|||
[[კატეგორია:ადამიანის უფლებების ისტორია]] |
|||
[[ab:Ауаҩытәыҩса Изинқәа Зегьеицырзеиҧшу Адекларациа]] |
|||
[[კატეგორია:სოციოკულტურული გლობალიზაცია]] |
|||
[[af:Universele Verklaring van Menseregte]] |
|||
[[კატეგორია:ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო აქტები]] |
|||
[[als:Allgemeine Erklärung der Menschenrechte]] |
|||
[[am:«የሰብዓዊ መብት አቀፋዊ መግለጽ»]] |
|||
[[an:Declaración Universal d'os Dreitos Humans]] |
|||
[[ar:الإعلان العالمي لحقوق الإنسان]] |
|||
[[arz:الاعلان العالمى لحقوق الانسان]] |
|||
[[ast:Declaración Universal de los Derechos Humanos]] |
|||
[[ay:Akpach jaqe walinkañapataki inoqat aru]] |
|||
[[az:Ümumdünya insan hüquqları bəyannaməsi]] |
|||
[[bat-smg:Vėsoutėnė žmuogaus teisiu deklaracėjė]] |
|||
[[be:Усеагульная дэкларацыя правоў чалавека]] |
|||
[[be-x-old:Усеагульная дэклярацыя правоў чалавека]] |
|||
[[bg:Всеобща декларация за правата на човека]] |
|||
[[bm:Hadamaden josiraw dantigɛkan]] |
|||
[[bn:মানবাধিকার সনদ]] |
|||
[[bo:༄༅༎ ཡོངས་ཁྱབ་གསལ་བསྒྲགས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང༌།]] |
|||
[[br:Disklêriadur Hollvedel Gwirioù Mab-den]] |
|||
[[bs:Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima]] |
|||
[[ca:Declaració Universal dels Drets Humans]] |
|||
[[cs:Všeobecná deklarace lidských práv]] |
|||
[[cy:Datganiad Cyffredinol am Hawliau Dynol]] |
|||
[[da:FN's Verdenserklæring om Menneskerettighederne]] |
|||
[[de:Allgemeine Erklärung der Menschenrechte]] |
|||
[[diq:Beyannameyê heqanê insananê erd u asmêni]] |
|||
[[ee:Amegbetɔ ƒe Ablɔɖevinyenye ŋu Kpeɖoɖodzinya]] |
|||
[[el:Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα]] |
|||
[[en:Universal Declaration of Human Rights]] |
|||
[[eo:Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj]] |
|||
[[es:Declaración Universal de los Derechos Humanos]] |
|||
[[et:Inimõiguste ülddeklaratsioon]] |
|||
[[eu:Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala]] |
|||
[[fa:اعلامیه جهانی حقوق بشر]] |
|||
[[fi:Ihmisoikeuksien yleismaailmallinen julistus]] |
|||
[[fiu-vro:Inemiseõigusõ kuulutus]] |
|||
[[fo:Mannarættindayvirlýsing]] |
|||
[[fr:Déclaration universelle des droits de l'homme]] |
|||
[[fur:Declarazion universâl dai dirits dal om]] |
|||
[[fy:Universele Ferklearring fan de Rjochten fan de Minske]] |
|||
[[ga:Dearbhú Uilechoiteann Chearta an Duine]] |
|||
[[gag:İnsan hakların cümlä deklarațiyası]] |
|||
[[gl:Declaración Universal dos Dereitos Humanos]] |
|||
[[gn:Tekove yvypora kuera maymayva derecho kuaaukaha]] |
|||
[[he:ההכרזה לכל באי עולם בדבר זכויות האדם]] |
|||
[[hi:मानवाधिकारों की सार्वभौम घोषणा]] |
|||
[[hif:Universal Declaration of Human Rights]] |
|||
[[hr:Opća deklaracija o pravima čovjeka]] |
|||
[[hu:Az emberi jogok egyetemes nyilatkozata]] |
|||
[[hy:Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիր]] |
|||
[[ia:Declaration Universal del Derectos Human]] |
|||
[[id:Pernyataan Umum tentang Hak-Hak Asasi Manusia]] |
|||
[[ie:Universal Declaration del Jures Homan]] |
|||
[[io:Universala deklaro di homala yuri]] |
|||
[[is:Mannréttindayfirlýsing Sameinuðu þjóðanna]] |
|||
[[it:Dichiarazione universale dei diritti umani]] |
|||
[[ja:世界人権宣言]] |
|||
[[kab:Tiṣerriḥt tagraɣlant izerfan n wemdan]] |
|||
[[kk:Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы]] |
|||
[[kl:Inuttut pisinnaatitaafiit pillugit silarsuarmioqatigiinut nalunaarut]] |
|||
[[ko:세계 인권 선언]] |
|||
[[krc:Адамны хакъларыны тамал декларациясы]] |
|||
[[ku:Danezana Gerdûnî ya Mafên Mirovan]] |
|||
[[ky:Адам укуктарынын жалпы декларациясы]] |
|||
[[la:Universa Iurum Humanorum Declaratio]] |
|||
[[lad:Deklarasion Universala de los Diritos Umanos]] |
|||
[[lb:Universal-Deklaratioun vun de Mënscherechter]] |
|||
[[lg:Ekiwandiiko Eky'abantu Bonna Ekifa ku Ddembe Ly'obunto]] |
|||
[[li:Universeel Verklaoring van de Rechte van d'r Miensj]] |
|||
[[ln:Lisakoli ya molongo ya makoki ya moto]] |
|||
[[lt:Visuotinė žmogaus teisių deklaracija]] |
|||
[[lv:Vispārējā cilvēktiesību deklarācija]] |
|||
[[mg:Fanambarana Iraisam-pirenena momban'ny Zon'Olombelona]] |
|||
[[mk:Универзална декларација за човековите права]] |
|||
[[ml:അന്താരാഷ്ട്ര മനുഷ്യാവകാശ പ്രഖ്യാപനം]] |
|||
[[mn:Хүний Эрхийн Түгээмэл Тунхаглал]] |
|||
[[mr:मानवाधिकाराचे वैश्विक घोषणापत्र]] |
|||
[[ms:Perisytiharan Hak Asasi Manusia Sejagat]] |
|||
[[mwl:Declaraçon Ounibersal de ls Dreitos Houmanos]] |
|||
[[my:အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး ကြေငြာစာတမ်း]] |
|||
[[new:मानवअधिकार सम्बन्धि राष्ट्रसंघया विश्वव्यापी घोषणा]] |
|||
[[nl:Universele verklaring van de rechten van de mens]] |
|||
[[nn:Menneskerettsfråsegna]] |
|||
[[no:Menneskerettighetserklæringen]] |
|||
[[nv:Bee Hazʼą́ą Ił Chʼétʼaah]] |
|||
[[oc:Declaracion Universala dels Dreches Umans]] |
|||
[[pl:Powszechna Deklaracja Praw Człowieka]] |
|||
[[pnb:انسانی حقاں دا عالمی اعلان]] |
|||
[[ps:د بشري حقونو نړېواله اعلاميه]] |
|||
[[pt:Declaração Universal dos Direitos Humanos]] |
|||
[[qu:Pachantin llaqtakunapi runap allin kananpaq hatun kamachikuy]] |
|||
[[ro:Declarația Universală a Drepturilor Omului]] |
|||
[[ru:Всеобщая декларация прав человека]] |
|||
[[rue:Універзална декларація людьскых прав]] |
|||
[[rw:Itangazo Mpuzamahanga ryerekeye Uburenganzira bwa Muntu]] |
|||
[[sah:Киһи быраабын биирдэһиллибит декларацията]] |
|||
[[sc:Decraratzione Universale de sos Deretos de s'Òmine]] |
|||
[[sco:Universal Declaration o Human Richts]] |
|||
[[sg:Dêpä tî pöpöködörö tî ndiä tï bata nengö terê tï zo takapa]] |
|||
[[sh:Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima]] |
|||
[[simple:Universal Declaration of Human Rights]] |
|||
[[sk:Všeobecná deklarácia ľudských práv]] |
|||
[[sl:Splošna deklaracija človekovih pravic]] |
|||
[[so:Baaqa Caalamiga ee Xuquuqda Aadanaha]] |
|||
[[sq:Deklarata e Përgjithshme mbi të Drejtat e Njeriut]] |
|||
[[sr:Универзална декларација о људским правима]] |
|||
[[ss:Simemetelo Semhlaba Wonkhe Mayelana Nemalungelo Ebuntfu]] |
|||
[[sv:FN:s deklaration om de mänskliga rättigheterna]] |
|||
[[sw:Azimio la ulimwengu juu ya haki za binadamu]] |
|||
[[ta:உலக மனித உரிமைகள் சாற்றுரை]] |
|||
[[tet:Deklarasaun Universál Direitus Umanus Nian]] |
|||
[[th:ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน]] |
|||
[[tpi:Toksave long ol raits bilong ol manmeri long olgeta hap bilong dispela giraun]] |
|||
[[tr:İnsan Hakları Evrensel Bildirisi]] |
|||
[[uk:Загальна декларація прав людини]] |
|||
[[ur:انسانی حقوق کا آفاقی منشور]] |
|||
[[uz:Inson Huquqlari Umumjahon Deklaratsiyasi]] |
|||
[[vec:Dichiarasion Universałe de i Diriti de l'Omo]] |
|||
[[vep:Ristitun oiktusiden ühthine deklaracii]] |
|||
[[vi:Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền]] |
|||
[[wa:Declaråcion univiersele des droets del djin]] |
|||
[[war:Sangkalibutan Nga Pag-Asoy Bahin Han Kanan Tawo Mga Katungod]] |
|||
[[yi:אלוועלטלעכע דעקלאראציע פון מענטשרעכט]] |
|||
[[yo:Ìkéde Akáríayé fún àwọn Ẹ̀tọ́ Ọmọnìyàn]] |
|||
[[zh:世界人权宣言]] |
|||
[[zh-classical:世界人權宣言]] |
|||
[[zh-min-nan:Sè-kài Jîn-koân Soan-giân]] |
|||
[[zh-yue:世界人權宣言]] |
|||
უკანასკნელი რედაქცია 11:47, 29 ივნისი 2024-ის მდგომარეობით
| ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია | |
|---|---|
 ელეონორა რუზველტი და ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია (1949) | |
| დეტალები | |
| შექმნის თარიღი | 10 დეკემბერი, 1948 |
| გამოქვეყნების თარიღი | 1940 |
| იურისდიქცია | გაეროს წევრი სახელმწიფო |
| ავტორი | გაეროს გენერალური ასამბლეა[1] |
ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია — საერთაშორისო აქტი, მიღებული 1948 წლის 10 დეკემბერს გაეროს გენერალური ასამბლეის მიერ. დეკლარაციაში გამოცხადებულია პიროვნების ძირითადი უფლებები - სიცოცხლის, თავისუფლების, პირადი ხელშეუხებლობის, მოქალაქეობის, საცხოვრებელი ადგილის არჩევისა და თავშესაფრის, დემოკრატიული არჩევნების მეშვეობით სახელმწიფოს მართვა გამგეობაში მონაწილეობის, შრომის, თანაბარი შრომისათვის თანაბარი ანაზღაურების მიღების, დასვენების, განათლების, კულტურული ცხოვრებისა თუ მეცნიერულ პროგრესში მონაწილეობის და ა. შ. უფლებები. დეკლარაციით გამოცხადებულია ასევე: რელიგიისა და მრწამსის, კრებებისა და ასოციაციების თავისუფლება; აკრძალულია: მონობა, მონებით ვაჭრობა; ჩამოყალიბებულია სისხლის სამართლის, სისხლის საპროცესო სამართლისა და საოჯახო სამართლის უმთავრესი ძირითადი დემოკრატიული პრინციპები.
დეკლარაციის მოთხოვნაა ეს უფლებები და თავისუფლებები ვრცელდებოდეს ყველა ადამიანზე განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, სქესისა, ენისა, რელიგიისა, პოლიტიკური თუ სხვა მრწამსისა, ეროვნული და სოციალური წარმომავლობისა, წოდებრივი და ქონებრივი ცენზისა.
დეკლარაციის მიღების დღე - 10 დეკემბერი - ადამიანის უფლებათა დღედაა გამოცხადებული და აღინიშნება საერთაშორისო მასშტაბით.
მცირე მიმოხილვა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა მოძრაობა გაძლიერდა, როცა გაეროს გენერალურმა ასამბლეამ მიიღო ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია 1948 წლის 10 დეკემბერს. ეს მიჩნეულია, როგორც „მიღწევების საერთო სტანდარტი ყველა ხალხისთვის და ერისთვის.“ დეკლარაცია პირველად ადამიანების ისტორიაში წარმოადგენდა ძირითად სამოქალაქო, პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, სოციალურ, და კულტურულ უფლებებს, რომლითაც ყველა ადამიანი უნდა სარგებლობდეს. დროთა განმავლობაში იგი ფართოდ იქნა მიღებული, როგორც ადამიანის უფლებების ფუნდამენტური ნორმები, რომელსაც ყველა უნდა იცავდეს და პატივს სცემდეს. UDHR, სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პაქტთან და მის ორ ფაკულტატურ ოქმთან ერთად და ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების საერთაშორისო პაქტი, ქმნიან ე.წ. ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო კანონპროექტს.
ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო დეკლარაცია, ეს ისტორიული დოკუმენტი გახდა საფუძველი ადამიანის საერთაშორისო უფლებების და ამტკიცებდა, რომ ყველა ადამიანი იბადება დაბადებით თავისუფალი, აქვთ უფლებები ერთნაირ მოპყრობაზე, სარგებლობენ თანაბარუფლებიანობით მიუხედავად რასისა, რელიისა, ეროვნებისა, ენისა და სქესისა. დეკლარაციაში გამოცხადებულია პიროვნების ძირითადი უფლებები-სიცოცხლის, თავისუფლების, პირადი ხელშეუხებლობის, მოქალაქეობის, საცხოვრებელი ადგილის არჩევისა და თავშესაფრის, დემოკრატიული არჩევნების მეშვეობით სახელმწიფო მართვა-გამგეობაში მონაწილეობის, შრომის, თანაბარი შრომისთვის თანაბარი ანაზღაურების მიღების, დასვენების, განათლების, კულტურული ცხოვრებისა თუ მეცნიერულ პროგრესში მონაწილეობის და ა.შ. უფლებების.
ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ხელშეკრულება და სხვა დეკლარაციები, რომლებიც მიღებულ იქნა 1945 წელს მიჩნეულია, როგორც ადამიანის შეუვალ უფლებათა ლეგალური ფორმა. მან საფუძველი ჩაუყარა და განავითარა საერთაშორისო დონეზე ადამიანის უფლებები. რეგიონულ დონეზე, აგრეთვე, მიღებულ იქნა სხვა ინსტრუმენტებიც, რომლებიც პირდაპირ იმეორებს ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციას და წარმოადგენს დაცვის სპეციფიურ მექანიზმებს კონკრეტულ რეგიონებში. სხვადასხვა ქვეყნების უმრავლესობამ ასევე გამოსცა კონსტიტუციები და კანონები, რომლებიც ფორმალურად, საბაზისო დონეზე იცავს ადამიანის უფლებებს. მაშინ როცა საერთაშორისო ხელშეკრულებები და კანონები საერთაშორისო დონეზე ადამიანის უფლებების ხერხემლის ფორმირებას ახდენენ. სხვა ინსტრუმენტები, როგორიცაა დეკლარაციები, მითითებები და პრინციპები, რომლებიც მიღებულ იქნა საერთაშორისო დონეზე ხელს უწყობს მის გაგებას, უზრუნველყოფას და განვითარებას . ადამიანის უფლებათა დეკლარაციის პატივისცემა მოითხოვს კანონების ეროვნულ და საერთაშორისო დონეზე შემოღებას.
ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართალი და დეკლარაცია ადგენს მნიშვნელოვან ვალდებულებებს და სახელმწიფოები ვალდებულნი არიან პატივი სცენ მას. საერთაშორისო ხელშეკრულებათა მხარეებად გახდომით სახელმწიფოები კისრულობენ ვალდებულებებს, რომ შეასრულონ საერთაშორისო კანონმდებლობით გათვალისწინებული მოვალეობები, დაიცვან და უზრუნველყონ ადამიანის უფლებები. პატივისცემის ვალდებულება ნიშნავს, რომ სახელმწიფოებმა თავი უნდა შეიკავონ ადამიანის უფლებების დაცვაში ჩარევისა და მისი შემცირებისგან. დაცვის ვალდებულებაში კი იგულისხმება, რომ სახელმწიფოებმა დაიცვან ინდივიდუალური პირები და ჯგუფები ადამიანის უფლებების დარღვევისგან. შესრულების ვალდებულება კი ნიშნავს, რომ სახელმწიფომ უნდა შეასრულოს პოზიტიური ქმედებები, რომ ხელი შეუწყოს ადამიანის ძირითადი უფლებების გამოყენებას.
ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ხელშეკრულებების რატიფიცირების მეშვეობით, მთავრობები კისრულობენ ვალდებულებებს, რომ დააწესონ შიდა ზომები, თავსებადი კანონმდებლობით მათი ხელშეკრულებებით ნაკისრ ვალდებულებებთან და მოვალეობებთან. სადაც შიდა ლეგალური პროცედურები, ვერ განიხილავს ადამიანის უფლებების დარღვევას, მექანიზმები და პროცედურები ხელმისაწვდომია საჩივრებისა და კომუნიკაციების გზით, ინდივიდუალურად რეგიონულ და საერთაშორისო დონეზე, რათა უზრუნველყონ, რომ ადამიანის უფლებების საერთაშორისო სტანდარტების დაცვა, განხორციელება და გამოყენება მოხდეს ადგილობრივ დონეზეც.
მნიშვნელოვანია, რომ დეკლარაცია ითარგმნა 298 ენაზე და დიალექტზე და გახდა ყველაზე თარგმნადი დოკუმენტი, რის გამოც 1999 წელს თარგმნის რიცხვის შესაბამისად მოხვდა გინესის რეკორდების წიგნში.
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 1, თბ., 1975. — გვ. 82.
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მცირე მიმოხილვა
- ტექსტი (ინგლისური)
- ოფიციალური თარგმანები
- კითხვა-პასუხები დაარქივებული 2012-09-12 საიტზე Wayback Machine.
