კშიშტოფ პენდერეცკი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 |
|||
| (არ არის ნაჩვენები 24 მომხმარებელთა 3 შუალედ ვერსიებში) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
{{მუშავდება|1=[[სპეციალური:Contributions/Anry.kiknavelidze|Anry.kiknavelidze]]|2=2020 წლის 4 აპრილი}} |
|||
{{ინფოდაფა მუსიკოსი |
{{ინფოდაფა მუსიკოსი |
||
|სახელი = კშიშტოფ პენდერეცკი |
|სახელი = კშიშტოფ პენდერეცკი |
||
| ხაზი 27: | ხაზი 26: | ||
}} |
}} |
||
'''კშიშტოფ ეუგენიუშ პენდერეცკი''' ({{lang-pl|Krzysztof Eugeniusz Penderecki}} IPA |
'''კშიშტოფ ეუგენიუშ პენდერეცკი''' ({{lang-pl|'''Krzysztof Eugeniusz Penderecki'''}} {{IPA|[ˈkʂɨʂtɔf pɛndɛˈrɛt͡skʲi]}}; დ. [[23 ნოემბერი]], 1933 – გ. [[29 მარტი]], 2020) — პოლონელი კომპოზიტორი და დირიჟორი. მისი ყველაზე ცნობილი ნაწარმოებებიდან აღსანიშნავია ''გოდება ჰიროშიმას მსხვერპლთათვის'', სიმფონია №3, ''ლუკას ვნებანი'', ''პოლონური რექვიემი'', ''Anaklasis'' და ''დილის ლოცვები (Utrenja)''. პენდერეცკიმ შექმნა ოთხი ოპერა, რვა სიმფონია და სხვა საორკესტრო ნაწარმოებები, კონცერტები სხვადასხვა ინსტრუმენტებისათვის, საგუნდო ნამუშევრები უმთავრესად რელიგიურ ტექსტებზე, ასევე კამერული და სოლო ინსტრუმენტული ნამუშევრები.<ref name="Levenson">{{cite news |url=https://www.cnn.com/2020/03/29/world/krzysztof-penderecki-composer-death-trnd/index.html |title=Krzysztof Penderecki, composer of works in 'The Exorcist' and 'The Shining,' dies at 86 |first1=Eric |last1=Levenson |publisher=[[CNN]] |date=March 29, 2020}}</ref> |
||
დაიბადა დებიცაში, იურისტის ოჯახში. სწავლობდა მუსიკას [[იაგელონის უნივერსიტეტი|იაგელონის უნივერსიტეტში]] და კრაკოვის მუსიკის აკადემიაში. აკადემიის დამთავრების შემდეგ იქვე გაგრძელა საქმიანობა, როგორც პედაგოგმა, ხოლო საკომპოზიტორო კარიერა 1959 წელს, „ვარშავის შემოდგომის“ ფესტივალზე დაიწყო. პოპულარობა მოიპოვა მისმა ''გოდებამ ჰიროშიმას მსხვერპლთათვის'' სიმებიანი ორკესტრისთვის და საგუნდო ნაწარმოებმა ''ლუკას ვნებანი''. მისი პირველი ოპერა, ''ლუდენის ეშმაკები'' თავიდანვე წარმატებული არ ყოფილა. 1970-იანი წლებიდან მოყოლებული პენდერეცკის საკომპოზიტორო სტილი შეიცვალა. მისი პირველი სავიოლინე კონცერტი პატარა სეკუნდის და ტრიტონის ინტერვალებზეა დამყარებული. საგუნდო ნაწარმოები ''პოლონური რექვიემი'' 1980-იან წლებში დაწერა და ჯერ 1993, ხოლო შემდეგ 2005 წელს |
დაიბადა დებიცაში, იურისტის ოჯახში. სწავლობდა მუსიკას [[იაგელონის უნივერსიტეტი|იაგელონის უნივერსიტეტში]] და კრაკოვის მუსიკის აკადემიაში. აკადემიის დამთავრების შემდეგ იქვე გაგრძელა საქმიანობა, როგორც პედაგოგმა, ხოლო საკომპოზიტორო კარიერა 1959 წელს, „ვარშავის შემოდგომის“ ფესტივალზე დაიწყო. პოპულარობა მოიპოვა მისმა ''გოდებამ ჰიროშიმას მსხვერპლთათვის'' სიმებიანი ორკესტრისთვის და საგუნდო ნაწარმოებმა ''ლუკას ვნებანი''. მისი პირველი ოპერა, ''ლუდენის ეშმაკები'' თავიდანვე წარმატებული არ ყოფილა. 1970-იანი წლებიდან მოყოლებული პენდერეცკის საკომპოზიტორო სტილი შეიცვალა. მისი პირველი სავიოლინე კონცერტი პატარა სეკუნდის და ტრიტონის ინტერვალებზეა დამყარებული. საგუნდო ნაწარმოები ''პოლონური რექვიემი'' 1980-იან წლებში დაწერა და ჯერ 1993, ხოლო შემდეგ 2005 წელს განავრცო. |
||
პენდერეცკის ბევრი პრესტიჟული ჯილდო ჰქონდა მიღებული, მათ შორის, Prix Italia 1967 და 1968 წლებში, ოთხი [[გრემის ჯილდო| |
პენდერეცკის ბევრი პრესტიჟული ჯილდო ჰქონდა მიღებული, მათ შორის, Prix Italia 1967 და 1968 წლებში, ოთხი [[გრემის ჯილდო|გრემი]] 1987, 1998 (ორჯერ) და 2017 წლებში, ვოლფის სახელოვნებო ჯილდო 1987 წელს და ლუისვილის უნივერსიტეტის გრავემაიერის ჯილდო მუსიკალური კომპოზიციისთვის 1992 წელს.<ref name=grawemeyer.org>{{Cite web|url=http://grawemeyer.org/1992-krzysztof-penderecki/|title=1992 – Krzysztof Penderecki – Grawemeyer Awards|website=Grawemeyer.org}}</ref> 2012 წელს ''The Guardian-ის'' შონ მაიკლსმა მას „პოლონეთის უდიდესი ცოცხალი კომპოზიტორი“ უწოდა.<ref>{{cite news| url=https://www.theguardian.com/music/2012/jan/23/jonny-greenwood-krzysztof-penderecki?newsfeed=true | work=The Guardian | first=Sean | last=Michaels | title=Jonny Greenwood reveals details of Krzysztof Penderecki collaboration | date=23 January 2012}}</ref> |
||
== ბიოგრაფია == |
== ბიოგრაფია == |
||
| ხაზი 37: | ხაზი 36: | ||
=== 1933–1958: ადრეული წლები === |
=== 1933–1958: ადრეული წლები === |
||
პენდერეცკი დაიბადა 1933 წლის 23 ნოემბერს, დებიცაში, ზოფია და თადეუშ პენდერეცკის ოჯახში. პენდერეცკის პაპა, რობერტ ბერგერი, რომელიც ნიჭიერი მხატვარი იყო, მისი დაბადების დროს ადგილობრივი ბანკის დირექტორად მუშაობდა. |
პენდერეცკი დაიბადა 1933 წლის 23 ნოემბერს, დებიცაში, ზოფია და თადეუშ პენდერეცკის ოჯახში. პენდერეცკის პაპა, რობერტ ბერგერი, რომელიც ნიჭიერი მხატვარი იყო, მისი დაბადების დროს ადგილობრივი ბანკის დირექტორად მუშაობდა. რობერტის მამა, იოჰანი, მე-19 საუკუნის შუა წლებში ჩამოსახლებულიყო ბრესლაუდან (ამჟამინდელი [[ვროცლავი]]).<ref name="Schwinger16">Schwinger, p. 16.</ref> ბებია წარმოშობით ირანელი [[სომეხი]] იყო,<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.comhttp//www.dw.com/en/penderecki-on-aiming-for-the-unreachable/a-17257279|title=Penderecki on 'aiming for the unreachable'|website=Dw.com}}{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[ისპაჰანი|ისპაჰანიდან]]. პენდერეცკი მასთან ერთად კრაკოვის სომხური ეკლესიაში დადიოდა ხოლმე.<ref name="armenpress.am">{{Cite web|url=https://armenpress.am/eng/news/746022/krzysztof-penderecki-engaged-in-creation-of-choral-work-on-armenian-genocide-centennial.html|title=Krzysztof Penderecki engaged in creation of choral work on Armenian Genocide centennial|website=Armenpress.am}}</ref> პენდერეცკი უმცროსი შვილი იყო. მისი და, ბარბარა, მაღაროს ინჟინერზე იყო დაქორწინებული, ხოლო ძმა, იანუში, სამართალსა და მედიცინას სწავლობდა. თადეუში მევიოლინე იყო და ფორტეპიანოზეც უკრავდა.<ref name="Schwinger16"/> |
||
1939 წელს [[მეორე მსოფლიო ომი]] დაიწყო და პენდერეცკის ოჯახს სახლის დატოვება მოუხდა, რადგან მასში კვების სამინისტრო უნდა განთავსებულიყო. ომის შემდეგ, 1946 წლიდან პენდერეცკი გრამატიკის სკოლაში შევიდა. იმავე პერიოდში დაიწყო ვიოლინოს შესწავლა სტანისლავ დარლაკთან, რომელიც დებიცას სამხედრო ორკესტრის ხელმძღვანელი იყო და ომის შემდეგ ადგილობრივი მუსიკალური საზოგადოებისთვის ორკესტრიც ჩამოაყალიბა.<ref name="Schwinger17">Schwinger, p. 17.</ref> სკოლის დამთავრების შემდეგ (1951) |
1939 წელს [[მეორე მსოფლიო ომი]] დაიწყო და პენდერეცკის ოჯახს სახლის დატოვება მოუხდა, რადგან მასში კვების სამინისტრო უნდა განთავსებულიყო. ომის შემდეგ, 1946 წლიდან, პენდერეცკი გრამატიკის სკოლაში შევიდა. იმავე პერიოდში დაიწყო ვიოლინოს შესწავლა სტანისლავ დარლაკთან, რომელიც დებიცას სამხედრო ორკესტრის ხელმძღვანელი იყო და ომის შემდეგ ადგილობრივი მუსიკალური საზოგადოებისთვის ორკესტრიც ჩამოაყალიბა.<ref name="Schwinger17">Schwinger, p. 17.</ref> სკოლის დამთავრების შემდეგ (1951) პენდერეცკი კრაკოვში გადავიდა და იაგელონის უნივერსიტეტში დაიწყო სწავლა.<ref name="Schwinger17"/> ვიოლინოს სწავლობდა სტანისლავ ტავროშევიჩთან, ხოლო მუსიკის თეორიას ფრანციშეკ სკოლიშევსკისთან.<ref name="Schwinger18">Schwinger, p. 18.</ref> 1954 წელს დაიწყო სწავლა კრაკოვის მუსიკის აკადემიაში. ვიოლინოს კურსი პირველივე წელს დასრულა და შემდგომი პერიოდი მთლიანად კომპოზიციის შესწავლას დაუთმო. მისი მთავარი პედაგოგი იყო არტურ მალავსკი, კომპოზიტორი, რომელიც ცნობილი იყო საგუნდო და საორკესტრო მუსიკით, ასევე, კამერული ნაწარმოებებით და სიმღერებით. მალავსკის გარდაცვალების შემდეგ (1957) სწავლა სტანისლავ ვიეხოვიჩთან გაგრძელა, რომელიც, უმეტესწილად, საგუნდო ნაწარმოებებით იყო ცნობილი.<ref name="Schwinger18&19">Schwinger, pp. 18–19.</ref> იმავე პერიოდში (1956), პოლონეთში სტალინიზმის ჩამოშლის შემდეგ, მკაცრი კულტურული ცენზურა შეწყდა და შემოქმედების ახალ ტალღას გაეხსნა გზა.<ref name="LOC1">{{cite journal |last =Monastra |first =Peggy |title =Krzysztof Penderecki's Polymorphia and Fluorescences |journal = Moldenhauer Archives, Library of Congress |url =http://memory.loc.gov/ammem/collections/moldenhauer/2428143.pdf | accessdate = 19 March 2012 }}</ref> |
||
=== 1958–1970: პირველი კომპოზიციები === |
=== 1958–1970: პირველი კომპოზიციები === |
||
კრაკოვის მუსიკის აკადემიის დასრულების შემდეგ (1958) პენდერეცკიმ იქვე დაიწყო პედაგოგიური საქმიანობა. მისი ადრეული ნაწარმოებები [[ანტონ ვებერნი|ანტონ ვებერნის]], პიერ ბულეზის, აგრეთვე, [[იგორ სტრავინსკი|იგორ სტრავინსკის]] გავლენას ამჟღავნებს. პირველი აღიარება |
კრაკოვის მუსიკის აკადემიის დასრულების შემდეგ (1958) პენდერეცკიმ იქვე დაიწყო პედაგოგიური საქმიანობა. მისი ადრეული ნაწარმოებები [[ანტონ ვებერნი|ანტონ ვებერნის]], პიერ ბულეზის, აგრეთვე, [[იგორ სტრავინსკი|იგორ სტრავინსკის]] გავლენას ამჟღავნებს. პირველი აღიარება 1959 წელს მოიპოვა, როცა ფესტივალზე „ვარშავის შემოდგომა“ მისი ნაწარმოებების პრემიერა შედგა. მათ შორის იყო ''სტროფები (Strophen)'', ''დავითის ფსალმუნები'' და ''გამოცხადებანი'', თუმცა, ნაწარმოები, რომელმაც მას საერთაშორისო აღიარება მოიტანა, იყო ''გოდება ჰიროშიმას მსვერპლთათვის'' (1960), რომელიც 52 სიმებიანი ინსტრუმენტისთვის იყო დაწერილი. მასში ბევრი არატრადიციული დაკვრის ტექნიკაა გამოყენებული, ბევრია ახლებური ტექსტურები და ჰარმონია, მრავლადაა გამოყენებული ბგერითი კლასტერები. ნაწარმოების თავდაპირველი სახელი იყო ''8' 37"'', თუმცა, მოგვიანებით ავტორმა გადაწყვიტა, იგი [[ჰიროსიმას და ნაგასაკის ატომური დაბომბვა|ჰიროშიმაში დაღუპულთათვის]] მიეძღვნა.<ref>Thomas (2008), p. 165</ref> |
||
მომდევნო წელს დაიწერა '' |
მომდევნო წელს დაიწერა ''ფლუორესცენციები''. მასში ორკესტრის შემადგენლობა ჩასაბერი ინსტრუმენტებითაა გაზრდილი, რასაც ემატება დასარტყამების უზარმაზარი სექცია (32 ინსტრუმენტი, 6 შემსრულებელი), სადაც შედის მექსიკური გუიროები, საბეჭდი მანქანები, გონგები და სხვა უჩვეულო ინსტრუმენტები. ნაწარმოები 1962 წლის დონაუეშინგენის თანამედროვე მუსიკის ფესტივალისთვის დაიწერა, სადაც მისი შესრულება პროვოკაციულად იქნა აღქმული და აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია. პარტიტურაც კი რევოლუციურად გამოიყურებოდა: გრაფიკული ნოტაცია, რომელიც პენდერეცკიმ გამოიყენა, უარს ამბობდა სისტემებზე, დგამებზე და ნოტებზე და მასზე მუსიკა ცვალებადი ხაზების სახით იყო წარმოდგენილი.<ref name="LOC1" /> მისი მისწრაფებები ამ პერიოდში [[ჯონ კეიჯი|ჯონ კეიჯის]] მსგავსი იყო: „ერთადერთი, რაც მაინტერესებს, არის ბგერის განთავისუფლება ყოველგვარი ტრადიციისგან.“<ref name="liner">{{cite web |last =Tomaszewski |first =Mieczyslaw |year =2000 |title =Orchestral Works Vol 1 Liner Notes |journal = |url =https://www.amazon.com/Penderecki-Orchestral-Works-Vol-01/dp/B00004D3II | accessdate = }}</ref> ამ მიმართულებით მისი მუშაობის კულმინაცია იყო ''De Natura Sonoris I'', რომელიც ხშირად ითხოვს ორკესტრისგან არასტანდარტული საშემსრულებლო ხერხებით ახლებური ბგერებისა და ტემბრული შეფერილობის შექმნას. მისი გაგრძელება, ''De Natura Sonoris II'' 1971 წელს დაიწერა. აქ ორკესტრი შედარებით პატარაა, თუმცა მასში უფრო მეტი ელემენტია პოსტ-რომანტიზმიდან, ვიდრე მის წინამორბედში. ეს მაუწყებელი იყო პენდერეცკის მიერ ავანგარდის უარყოფისა 1970-იანი წლების შუაში, თუმცა, ორივე ნაწარმოებში არის დრამატული გლისანდოები, მკვრივი კლასტერები, ფლაჟოლეტები და უჩვეულო ინსტრუმენტების გამოყენება (მეორე ნაწილში, მაგალითად, მუსიკალური ხერხია გამოყენებული). |
||
1968 წელს პენდერეცკიმ 1-ლი ხარისხის სახელმწიფო პრემია მიიღო.<ref>''Dziennik Polski'', rok XXIV, nr 172 (7599), p. 6.</ref> პოლონეთის სახალხო რესპუბლიკის იუბილეზე (1974) კომანდორის ჯვარი<ref>Dziennik Polski, rok XXX, nr 175 (9456), p. 2.</ref> და პოლონეთის აღორძინების ორდენის რაინდის ჯვარი გადაეცა (1964).<ref>Dziennik Polski, rok XX, nr 171 (6363), p. 6.</ref> |
1968 წელს პენდერეცკიმ 1-ლი ხარისხის სახელმწიფო პრემია მიიღო.<ref>''Dziennik Polski'', rok XXIV, nr 172 (7599), p. 6.</ref> პოლონეთის სახალხო რესპუბლიკის იუბილეზე (1974) კომანდორის ჯვარი<ref>Dziennik Polski, rok XXX, nr 175 (9456), p. 2.</ref> და პოლონეთის აღორძინების ორდენის რაინდის ჯვარი გადაეცა (1964).<ref>Dziennik Polski, rok XX, nr 171 (6363), p. 6.</ref> |
||
=== ''ლუკას ვნებანი'' === |
=== ''ლუკას ვნებანი'' === |
||
[[File:Per artem ad deum 2015 - kucma, herder, penderecki.jpg|thumb|პენდერეცკი (პირველი მარჯვნიდან) Per Artem ad Deum დაჯილდოებაზე]] |
|||
მასშტაბურმა ნაწარმოებმა ''ლუკას ვნებანი'' (1963–66) პენდერეცკის პოპულარობა კიდევ უფრო გაზარდა. ამის მიზეზი ისიც იყო, რომ ეს ღრმად რელიგიური ნაწარმოები ავანგარდულ მუსიკალურ ენაზე იყო დაწერილი კომუნისტურ აღმოსავლეთ ევროპაში. დასავლურმა აუდიტორამ იგი საბჭოთა ხელისუფლებისთვის სილის გაწვნად აღიქვა. ნაწარმოებში არაერთი განსხვავებული მუსიკალური სტილის ხილვა შეიძლება. ექსპერიმენტული ტექსტურები, რომლებიც მსგავსია ''გოდებაში'' გამოყენებული ტექსტურებისა, დაბალანსებულია ნაწარმოების ბაროკოსეული ფორმით და დროდადრო შედარებით ტრადიციული ჰარმონიისა და მელოდიის გამოყენებით. პენდერეცკი ნაწარმოებში [[სერიალიზმი|სერიალიზმსაც]] იყენებს; ერთ-ერთი ბგერათრიგი შეიცავს BACH მოტივს, რომელიც ტრადიციულ და ექსპერიმენტულ ელემენტებს ერთმანეთთან აკავშირებს. Stabat Mater-ის სექცია, ნაწარმოების ბოლო ნაწილში უბრალო რე მაჟორული აკორდით სრულდება, იგივე ჟესტი განმეორებულია ნაწარმოების ბოლოსაც, რომელსაც ტრიუმფალური მი მაჟორი ამთავრებს. ტონალური ჰარმონია ნაწარმოებში მხოლოდ ამ სახითაა გამოყენებული და მსმენელისთვის ორივე შემთხვევა მოულოდნელია. ტონალური სამხმოვანებების ასეთი გამოყენება ნაწარმოების შესახებ დღემდე აზრთა სხვადასხვაობას იწვევს.<ref>{{cite journal |last=Walter |first=Meinrad |date=2002 |title=Avantgarde mit menschlichem Antlitz |url=https://www.herder.de/hk/hefte/archiv/2002/10-2002/avantgarde-mit-menschlichem-antlitz-ein-portraet-des-komponisten-und-guardini-preistraegers-krzysztof-penderecki/ |journal=Herder Korrespondenz |volume=2002 |issue=10 |pages=507–512 |doi= |language=de |access-date=29 March 2020}}</ref> |
მასშტაბურმა ნაწარმოებმა ''ლუკას ვნებანი'' (1963–66) პენდერეცკის პოპულარობა კიდევ უფრო გაზარდა. ამის მიზეზი ისიც იყო, რომ ეს ღრმად რელიგიური ნაწარმოები ავანგარდულ მუსიკალურ ენაზე იყო დაწერილი კომუნისტურ აღმოსავლეთ ევროპაში. დასავლურმა აუდიტორამ იგი საბჭოთა ხელისუფლებისთვის სილის გაწვნად აღიქვა. ნაწარმოებში არაერთი განსხვავებული მუსიკალური სტილის ხილვა შეიძლება. ექსპერიმენტული ტექსტურები, რომლებიც მსგავსია ''გოდებაში'' გამოყენებული ტექსტურებისა, დაბალანსებულია ნაწარმოების ბაროკოსეული ფორმით და დროდადრო შედარებით ტრადიციული ჰარმონიისა და მელოდიის გამოყენებით. პენდერეცკი ნაწარმოებში [[სერიალიზმი|სერიალიზმსაც]] იყენებს; ერთ-ერთი ბგერათრიგი შეიცავს BACH მოტივს, რომელიც ტრადიციულ და ექსპერიმენტულ ელემენტებს ერთმანეთთან აკავშირებს. Stabat Mater-ის სექცია, ნაწარმოების ბოლო ნაწილში უბრალო რე მაჟორული აკორდით სრულდება, იგივე ჟესტი განმეორებულია ნაწარმოების ბოლოსაც, რომელსაც ტრიუმფალური მი მაჟორი ამთავრებს. ტონალური ჰარმონია ნაწარმოებში მხოლოდ ამ სახითაა გამოყენებული და მსმენელისთვის ორივე შემთხვევა მოულოდნელია. ტონალური სამხმოვანებების ასეთი გამოყენება ნაწარმოების შესახებ დღემდე აზრთა სხვადასხვაობას იწვევს.<ref>{{cite journal |last=Walter |first=Meinrad |date=2002 |title=Avantgarde mit menschlichem Antlitz |url=https://www.herder.de/hk/hefte/archiv/2002/10-2002/avantgarde-mit-menschlichem-antlitz-ein-portraet-des-komponisten-und-guardini-preistraegers-krzysztof-penderecki/ |journal=Herder Korrespondenz |volume=2002 |issue=10 |pages=507–512 |doi= |language=de |access-date=29 March 2020}}</ref> |
||
| ხაზი 57: | ხაზი 57: | ||
===1970s–2020: ბოლო წლები=== |
===1970s–2020: ბოლო წლები=== |
||
[[File:Prague Autumn Penderecki.JPG|thumb|პენდერეცკი დირიჟორობს ''Sinfonia Varsovia-ს'' რეპეტიციის დროს |
[[File:Prague Autumn Penderecki.JPG|thumb|პენდერეცკი დირიჟორობს ''Sinfonia Varsovia-ს'' რეპეტიციის დროს. რუდოლფინუმის დარბაზი, პრაღის შემოდგომის საერთაშორისო მუსიკალური ფესტივალი, 2008]] |
||
1970-იანი წლების შუა წლებში, [[იელის უნივერსიტეტი|იელის უნივერსიტეტის მუსიკის სკოლაში]] პროფესორად მუშაობის დროს,<ref>{{cite web | last = | first = | title = Biography on Krakow 2000 | url = http://www.biurofestiwalowe.pl/wydarzenia/kpenderecki_98/penderecki_a.html|website=Biurofestiwalowe.pl | accessdate = 30 April 2007 }}</ref> |
1970-იანი წლების შუა წლებში, [[იელის უნივერსიტეტი|იელის უნივერსიტეტის მუსიკის სკოლაში]] პროფესორად მუშაობის დროს,<ref>{{cite web | last = | first = | title = Biography on Krakow 2000 | url = http://www.biurofestiwalowe.pl/wydarzenia/kpenderecki_98/penderecki_a.html | website = Biurofestiwalowe.pl | accessdate = 30 April 2007 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070928162929/http://www.biurofestiwalowe.pl/wydarzenia/kpenderecki_98/penderecki_a.html | archivedate = 28 სექტემბერი 2007 }}</ref> პენდერეცკის სტილში ცვლილებები დაიწყო. სავიოლინე კონცერტი №1 მკვრივ ბგერით კლასტერებს, რომლებთანაც პენდერეცკი ასოცირდებოდა, აღარ შეიცავს და დიდწილად ემყარება ორ მელოდიურ ინტერვალს: პატარა სეკუნდას და ტრიტონს. ეს მიმართულება გაგრძელდა მე-2 სიმფონიაშიც, რომელიც ჰარმონიულად და მელოდიურად საკმაოდ მარტივია. მასში ხშირადაა გამოყენებული მელოდია საშობაო სიმღერიდან ''[[Silent Night]]''. |
||
პენდერეცკიმ ამ ცვლილების ახსნისას განაცხადა, რომ მისი აზრით, ავანგარდული ექსპერიმენტები დასავლეთევროპული მუსიკისთვის დამახასიათებელ ექსპრესიულ, არაფორმალურ თვისებებს ზედმეტად გასცდა: „ავანგარდი უნივერსალურობის ილუზიას იძლეოდა. შტოკჰაუზენის, ნონოს, ბულეზის და კეიჯის მუსიკალური სამყარო ჩვენთვის, ახალგაზრდებისთვის იყო, რომლებიც ჩაკეტილი ვიყავით სოციალური რეალიზმის ესთეტიკით, რაც მაშინ ოფიციალური კანონი იყო ჩვენს სახელმწიფოში, ეს იყო გათავისუფლება... თუმცა მე საკმაოდ სწრაფად მივხვდი, რომ ეს სიახლე, ეს |
პენდერეცკიმ ამ ცვლილების ახსნისას განაცხადა, რომ მისი აზრით, ავანგარდული ექსპერიმენტები დასავლეთევროპული მუსიკისთვის დამახასიათებელ ექსპრესიულ, არაფორმალურ თვისებებს ზედმეტად გასცდა: „ავანგარდი უნივერსალურობის ილუზიას იძლეოდა. შტოკჰაუზენის, ნონოს, ბულეზის და კეიჯის მუსიკალური სამყარო ჩვენთვის, ახალგაზრდებისთვის იყო, რომლებიც ჩაკეტილი ვიყავით სოციალური რეალიზმის ესთეტიკით, რაც მაშინ ოფიციალური კანონი იყო ჩვენს სახელმწიფოში, ეს იყო გათავისუფლება... თუმცა, მე საკმაოდ სწრაფად მივხვდი, რომ ეს სიახლე, ეს ექსპერიმენტები და ფორმალური სპეკულაცია უფრო დესტრუქციული იყო, ვიდრე კონსტრუქციული. მის პრომეთესეულ ძახილს უტოპიური ჟღერადობა ჰქონდა.“ პენდერეცკიმ, ასევე, დასძინა, რომ „ავანგარდის ფორმალისტური მახისგან ტრადიციასთან დაბრუნებამ იხსნა“.<ref name="liner"/> პენდერცკის მცირე რაოდენობით კამერული მუსიკა აქვს შექმნილი, თუმცა, შედარებით მცირე ზომის ანსამბლებისთვის დაწერილ ნაწარმოებებს იგი მთელი კარიერის განმავლობაში ქმნიდა და მათში კარგად ჩანს კომპოზიტორის სტილში მომხდარი ცვლილებები.<ref>{{Cite web|url=https://www.naxos.com/person/Krzysztof_Penderecki_21188/21188.htm|title=Krzysztof Penderecki- Bio, Albums, Pictures – Naxos Classical Music.|website=Naxos.com|access-date=22 January 2020}}</ref> |
||
1980 წელს პოლონურმა სავაჭრო კავშირმა Solidarność შეუკვეთა ნაწარმოები, რომელიც უნდა შესრულებულიყო [[გდანსკი|გდანსკის]] ნავსადგურზე ქანდაკების გახსნისას, რომელიც 1970 წელს ანტისამთავრობო გამოსვლების დროს მოკლულთა ხსოვნას ეძღვნებოდა. პასუხად, პენდერეცკიმ დაწერა ''Lacrimosa'', რომელიც შემდგომ გააფართოვა და აქცია თავის ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ნაწარნმოებად ''Polish Requiem'' (1980–84, 1993, 2005). მოგვიანებით, მან უფრო ტრადიციული ტონალური კონსტრუქციებისკენ |
1980 წელს პოლონურმა სავაჭრო კავშირმა Solidarność შეუკვეთა ნაწარმოები, რომელიც უნდა შესრულებულიყო [[გდანსკი|გდანსკის]] ნავსადგურზე ქანდაკების გახსნისას, რომელიც 1970 წელს ანტისამთავრობო გამოსვლების დროს მოკლულთა ხსოვნას ეძღვნებოდა. პასუხად, პენდერეცკიმ დაწერა ''Lacrimosa'', რომელიც შემდგომ გააფართოვა და აქცია თავის ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ნაწარნმოებად ''Polish Requiem'' (1980–84, 1993, 2005). მოგვიანებით, მან უფრო ტრადიციული ტონალური კონსტრუქციებისკენ გამოამჟღავნა მიდრეკილება, რაც კარგად ჩანს მის კონცერტში ჩელოსთვის და საგუნდო ნაწარმოებში ''Credo'', რომლის საპრემიერო ჩანაწერმაც ორეგონის ბახის ფესტივალიდან (ნაწარმოების დამკვეთი) გრემის ჯილდო მოიპოვა საუკეთესო საგუნდო ჩანაწერის კატეგორიაში. იმავე წელს პენდერეცკიმ მოიპოვა ასტურიასის პრინცის პრემია ესპანეთში, რომელიც ერთ-ერთი უმაღლესი ჯილდოა, რაც ამ ქვეყანაში შეიძლება გადაეცეს ინდივიდს, გაერთიანებებს, ან ორგანიზაციებს მეცნიერებაში, ხელოვნებაში, ჰუმანიტარულ ან საზოგადოებრივ საქმიანობაში შეტანილი განსაკუთრებული წვლილისთვის. 2001 წელს, ვალტერ ფინკის მიწვევით იმყოფებოდა რიენგაუს მუსიკის ფესტივალზე, კომპოზიტორის პორტრეტის განყოფილებაში. ჰელმუტ რილინგის 70 წლის იუბილეზე, 2003 წლის 29 მაისს ''კრედო'' იდირიჟორა.<ref>[https://web.archive.org/web/20110719040057/http://www.helmuth-rilling.de/programm.htm Benefizkonzert zum 70. Geburtstag von Helmuth Rilling] (in German). Web.archive.org</ref> 2005 წელს სეულის ეროვნული უნივერსიტეტის (კორეა), ხოლო 2006 წელს მიუნსტერის უნივერსიტეტის (გერმანია) საპატიო დოქტორის წოდება მიიღო. მისი მოსწავლეებიდან აღსანიშნავია ჩესტერ ბისკარდი და უოლტერ მეისი. თავისი 75 წლის იუბილეს აღსანიშნავად რიენგაუს მუსიკის ფესტივალზე (2008) თავისი სამი ნაწარმოები იდირიჟორა, მათ შორის, ჩაკონა ''პოლონური რექვიემიდან''.<ref>[http://www.rheingau-musik-festival.de/data_files/ouvertuere_2008.pdf Ouverture 2008] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110810031232/http://www.rheingau-musik-festival.de/data_files/ouvertuere_2008.pdf |date=10 August 2011 }} Rheingau Musik Festival, p. 17, 11 July 2008.</ref> |
||
პენდერეცკის პირველ მეუღლესთან, რომელიც პიანისტი იყო, ერთი ქალიშვილი ჰყავდა<ref>{{cite web | last = | first = | title = Notes on Penderecki | url = http://culture.pl/en/article/notes-on-penderecki | accessdate = 30 August 2016}} {{cite web | last = | first = | title = Aiming for the Unreachable | url = http://www.dw.com/en/penderecki-on-aiming-for-the-unreachable/a-17257279 |website=Dw.com| accessdate = 30 August 2016}}</ref> ხოლო მეორე მეუღლესთან, ელიზბეტა პენდერეცკასთნ (ქალიშვილობის გვარით სოლეცკა), რომელზეც 1965 წელს დაქორწინდა, ვაჟი და ქალიშვილი.<ref>{{Cite web|url=https://culture.pl/en/article/notes-on-penderecki|title=Mazes, Notes & Dali: The Extraordinary Life of Krzysztof Penderecki|website=Culture.pl}}</ref> იგი კრაკოვის გარეუბან ვოლა იუსტოვსკაში ცხოვრობდა. 2010 წელს დაიწყო მუშაობდა [[ჟან რასინი|ჟან რასინის]] ''ფედრაზე'' დაფუძნებულ ოპერაზე, რომელიც 2014 წელს უნდა შესრულებულიყო, თუმცა ამ იდეის რეალიზება ვერ მოხერხდა,<ref>{{cite news |last= |first= |date=9 March 2018 |title=Penderecki sagt 'Phaedra' für Wien ab |url=https://www.pizzicato.lu/penderecki-sagt-phaedra-fur-wien-ab/ |work=[[Pizzicato]] |location=Luxembourg |language=de |access-date=29 March 2020}}</ref> აგრეთვე, გამოთქვა მე-9 სიმფონიის შექმნის სურვილი.<ref>{{cite news |last= |first= |date=8 September 2010 |title=A composer for all seasons |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/features/2010/0908/1224278430170.html |work=[[Irish Times]] |location= |access-date=29 March 2020}}</ref> 2014 წელს, [[სომეხთა გენოციდი|სომეხთა გენოციდის]] ასი წლისთავთან დაკავშირებით საგუნდო ნაწარმოები შეუკვეთეს.<ref name="armenpress.am"/> 2018 წელს, კიევის მუსიკალური ფესტივალზე, პოლონეთის დამოუკიდებლობის ასი წლისთავთან დაკავშირებით თავისი ''კრედო'' იდირიჟორა.<ref name="Poland">{{cite web |
პენდერეცკის პირველ მეუღლესთან, რომელიც პიანისტი იყო, ერთი ქალიშვილი ჰყავდა<ref>{{cite web | last = | first = | title = Notes on Penderecki | url = http://culture.pl/en/article/notes-on-penderecki | accessdate = 30 August 2016}} {{cite web | last = | first = | title = Aiming for the Unreachable | url = http://www.dw.com/en/penderecki-on-aiming-for-the-unreachable/a-17257279 |website=Dw.com| accessdate = 30 August 2016}}</ref> ხოლო მეორე მეუღლესთან, ელიზბეტა პენდერეცკასთნ (ქალიშვილობის გვარით სოლეცკა), რომელზეც 1965 წელს დაქორწინდა, ვაჟი და ქალიშვილი.<ref>{{Cite web|url=https://culture.pl/en/article/notes-on-penderecki|title=Mazes, Notes & Dali: The Extraordinary Life of Krzysztof Penderecki|website=Culture.pl}}</ref> იგი კრაკოვის გარეუბან ვოლა იუსტოვსკაში ცხოვრობდა. 2010 წელს დაიწყო მუშაობდა [[ჟან რასინი|ჟან რასინის]] ''ფედრაზე'' დაფუძნებულ ოპერაზე, რომელიც 2014 წელს უნდა შესრულებულიყო, თუმცა ამ იდეის რეალიზება ვერ მოხერხდა,<ref>{{cite news |last= |first= |date=9 March 2018 |title=Penderecki sagt 'Phaedra' für Wien ab |url=https://www.pizzicato.lu/penderecki-sagt-phaedra-fur-wien-ab/ |work=[[Pizzicato]] |location=Luxembourg |language=de |access-date=29 March 2020}}</ref> აგრეთვე, გამოთქვა მე-9 სიმფონიის შექმნის სურვილი.<ref>{{cite news |last= |first= |date=8 September 2010 |title=A composer for all seasons |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/features/2010/0908/1224278430170.html |work=[[Irish Times]] |location= |access-date=29 March 2020}}</ref> 2014 წელს, [[სომეხთა გენოციდი|სომეხთა გენოციდის]] ასი წლისთავთან დაკავშირებით საგუნდო ნაწარმოები შეუკვეთეს.<ref name="armenpress.am"/> 2018 წელს, კიევის მუსიკალური ფესტივალზე, პოლონეთის დამოუკიდებლობის ასი წლისთავთან დაკავშირებით თავისი ''კრედო'' იდირიჟორა.<ref name="Poland">{{cite web |
||
| ხაზი 71: | ხაზი 71: | ||
| date = 30 September 2018 |
| date = 30 September 2018 |
||
| accessdate = 31 March 2020 |
| accessdate = 31 March 2020 |
||
| archiveurl = https://web.archive.org/web/20200802221108/https://polandin.com/39261968/famous-polish-composer-marks-polish-centenary-in-kiev |
|||
| archivedate = 2 აგვისტო 2020 |
|||
}}</ref> |
}}</ref> |
||
| ხაზი 83: | ხაზი 85: | ||
[[File:Popiersie Krzysztof Penderecki ssj 20110627.jpg|thumb|პენდერეცკის ბიუსტი კელცეში, ცნობილ ადამიანთა ხეივანში]] |
[[File:Popiersie Krzysztof Penderecki ssj 20110627.jpg|thumb|პენდერეცკის ბიუსტი კელცეში, ცნობილ ადამიანთა ხეივანში]] |
||
1979 წელს, [[ბიდგოშჩი|ბიდგოშჩში]], პომერანიის ფილარმონიის კომპოზიტორთა პორტრეტების გალერეაში პენდერეცკის ბრინჯაოს ბიუსტი გაიხსნა, რომლის ავტორიც იყო მარიან კონიეჩნი.<ref>{{cite news|url=https://desa.pl/pl/authors/2984/marian-konieczny |title=Marian Konieczny|website=Desa.pl |access-date=3 November 2019}}</ref> მისი მონუმენტი ასევე არის [[კელცე|კელცეში]], სკაუტების სკვერში ({{lang-pl|Skwer Harcerski}}).<ref>{{cite news|url=https://www.um.kielce.pl/pomitab/alejaslaw/ |title=Aleja Sław|website=Um.kielce.pl |access-date=3 November 2019}}</ref> |
1979 წელს, [[ბიდგოშჩი|ბიდგოშჩში]], პომერანიის ფილარმონიის კომპოზიტორთა პორტრეტების გალერეაში პენდერეცკის ბრინჯაოს ბიუსტი გაიხსნა, რომლის ავტორიც იყო მარიან კონიეჩნი.<ref>{{cite news|url=https://desa.pl/pl/authors/2984/marian-konieczny |title=Marian Konieczny|website=Desa.pl |access-date=3 November 2019}}</ref> მისი მონუმენტი ასევე არის [[კელცე|კელცეში]], სკაუტების სკვერში ({{lang-pl|Skwer Harcerski}}).<ref>{{cite news |url=https://www.um.kielce.pl/pomitab/alejaslaw/ |title=Aleja Sław |website=Um.kielce.pl |access-date=3 November 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200814032226/http://www.um.kielce.pl/pomitab/alejaslaw/ |archivedate=14 აგვისტო 2020 }}</ref> |
||
[[ასტეროიდთა სარტყელი|ძირითადი სარტყელის]] [[ასტეროიდები|ასტეროდი]] 21059 Penderecki მის სახელს ატარებს.<ref>{{Cite web|url = http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=21059+Penderecki|title = 21059 Penderecki (1991 GR10)|date = |accessdate = |website = [[Jet Propulsion Laboratory]]|publisher = [[NASA]]|last = |first = }}</ref> |
[[ასტეროიდთა სარტყელი|ძირითადი სარტყელის]] [[ასტეროიდები|ასტეროდი]] 21059 Penderecki მის სახელს ატარებს.<ref>{{Cite web|url = http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=21059+Penderecki|title = 21059 Penderecki (1991 GR10)|date = |accessdate = |website = [[Jet Propulsion Laboratory]]|publisher = [[NASA]]|last = |first = }}</ref> |
||
| ხაზი 93: | ხაზი 95: | ||
=== ოპერები === |
=== ოპერები === |
||
*''უმამაცესი რაინდი'', საბავშვო ოპერა 3 მოქმედებად (1965) |
*''უმამაცესი რაინდი'', საბავშვო ოპერა 3 მოქმედებად (1965) |
||
*''ლუდენის ეშმაკები (Die Teufel von Loudun)'' (1968–69), [[ოლდოს ჰაქსლი| |
*''ლუდენის ეშმაკები (Die Teufel von Loudun)'' (1968–69), [[ოლდოს ჰაქსლი|ოლდოს ჰაქსლის]] იმავე სახელწოდების წიგნის მიხედვით |
||
*''დაკარგული სამოთხე'' (1975–78), [[ჯონ მილტონი|ჯონ მილტონის]] [[დაკარგული სამოთხე|პოემის]] მიხედვით |
*''დაკარგული სამოთხე'' (1975–78), [[ჯონ მილტონი|ჯონ მილტონის]] [[დაკარგული სამოთხე|პოემის]] მიხედვით |
||
*''შავი ნიღაბი'' (1984–86), [[გერჰარტ ჰაუპტმანი|გერჰარტ ჰაუპტმანის]] პიესის მიხედვით |
*''შავი ნიღაბი'' (1984–86), [[გერჰარტ ჰაუპტმანი|გერჰარტ ჰაუპტმანის]] პიესის მიხედვით |
||
| ხაზი 105: | ხაზი 107: | ||
*სიმფონია №5: ''კორეული'' (1991–92) |
*სიმფონია №5: ''კორეული'' (1991–92) |
||
*სიმფონია №6: ''ჩინური ლეექსები'' (2008–17)<ref>{{Cite web|url=https://www.eamdc.com/news/world-premiere-of-krzysztof-pendereckis-symphony-no-6-chinese-poems-with-the-guangzhou-symphony-orchestra/|title=EAM: World Premiere of Krzysztof Penderecki's Symphony No. 6 with the Guangzhou Symphony Orchestra|website=www.eamdc.com}}</ref> |
*სიმფონია №6: ''ჩინური ლეექსები'' (2008–17)<ref>{{Cite web|url=https://www.eamdc.com/news/world-premiere-of-krzysztof-pendereckis-symphony-no-6-chinese-poems-with-the-guangzhou-symphony-orchestra/|title=EAM: World Premiere of Krzysztof Penderecki's Symphony No. 6 with the Guangzhou Symphony Orchestra|website=www.eamdc.com}}</ref> |
||
*სიმფონია №7: ''იურუსალიმის შვიდი კარიბჭე'' (1996), სოლისტების, მთხობელის, სამმაგი გუნდის და |
*სიმფონია №7: ''იურუსალიმის შვიდი კარიბჭე'' (1996), სოლისტების, მთხობელის, სამმაგი გუნდის და ორკესტრისათვის |
||
*სიმფონია №8 ''წარმავალობის სიმღერები (Lieder der Vergänglichkeit)'' (2004–05, რევიზია 2008), სოლისტების, გუნდის და ორკესტრისთვის |
*სიმფონია №8 ''წარმავალობის სიმღერები (Lieder der Vergänglichkeit)'' (2004–05, რევიზია 2008), სოლისტების, გუნდის და ორკესტრისთვის |
||
| ხაზი 114: | ხაზი 116: | ||
* ეპიტაფია არტურ მალავსკის მოსაგონებლად სიმებიანი ორკესტრისა და ლიტავრისთვის (1958) |
* ეპიტაფია არტურ მალავსკის მოსაგონებლად სიმებიანი ორკესტრისა და ლიტავრისთვის (1958) |
||
*''გამოცხადებანი (Emanacje)'' ორი, ნახევარი ტონის განსხვავებით აწყობილი სიმებიანი ორკესტრისთვის (1959) |
*''გამოცხადებანი (Emanacje)'' ორი, ნახევარი ტონის განსხვავებით აწყობილი სიმებიანი ორკესტრისთვის (1959) |
||
*''Anaklasis'' (1959) სიმებიანი და დასარტყამი |
*''Anaklasis'' (1959) სიმებიანი და დასარტყამი საკრავებისათვის |
||
*''გოდება ჰიროშიმას მსხვერპლთათვის (Tren Ofiarom Hiroszimy)'' 52 სიმებიანი ინსტრუმენტისთვის (1960) |
*''გოდება ჰიროშიმას მსხვერპლთათვის (Tren Ofiarom Hiroszimy)'' 52 სიმებიანი ინსტრუმენტისთვის (1960) |
||
*''Polymorphia'' (1961) 48 სიმებიანი ინსტრუმენტისთვის |
*''Polymorphia'' (1961) 48 სიმებიანი ინსტრუმენტისთვის |
||
| ხაზი 125: | ხაზი 127: | ||
*''ხმათა ბუნების შესახებ (De Natura Sonoris) №2'' (1971) |
*''ხმათა ბუნების შესახებ (De Natura Sonoris) №2'' (1971) |
||
*''პრელუდია'' (1971) ჩასაბერების, დასარტყამების და კონტრაბასებისათვის |
*''პრელუდია'' (1971) ჩასაბერების, დასარტყამების და კონტრაბასებისათვის |
||
*''Actions'' (1971) თავისუფალი |
*''Actions'' (1971) თავისუფალი ჯაზური ორკესტრისათვის |
||
*''ინტერმეცო'' (1973) 24 სიმებიანი ინსტრუმენტისთვის |
*''ინტერმეცო'' (1973) 24 სიმებიანი ინსტრუმენტისთვის |
||
*''იაკობის სიზმარი'' (1974) |
*''იაკობის სიზმარი'' (1974) |
||
| ხაზი 138: | ხაზი 140: | ||
*''Fanfarria Real'' (2003) |
*''Fanfarria Real'' (2003) |
||
*''Danziger Fanfare'' (2008) ლითონის ჩასაბერებისა და დასარტყამებისათვის |
*''Danziger Fanfare'' (2008) ლითონის ჩასაბერებისა და დასარტყამებისათვის |
||
*'' |
*''პრელუდია მშვიდობისათვის'' (2009) ლითონის ჩასაბერებისა და დასარტყამებისათვის |
||
*''ხმათა ბუნების შესახებ (De Natura Sonoris) №3'' (2012) |
*''ხმათა ბუნების შესახებ (De Natura Sonoris) №3'' (2012) |
||
*სინფონიეტა №3 სიმებიანი |
*სინფონიეტა №3 სიმებიანი ორკესტრისათვის (2012, არანჟირებულია სიმებიანი კვარტეტიდან №3) |
||
*ადაჟიო სიმებიანი |
*ადაჟიო სიმებიანი ორკესტრისათვის (2013; მე-3 სიმფონიიდან) |
||
*''პოლონეზი'' |
*''პოლონეზი'' ორკესტრისათვის (2016) |
||
*''პოლონეზი №2'' |
*''პოლონეზი №2'' ორკესტრისათვის (2018) |
||
*''Fanfare'' (2018) |
*''Fanfare'' (2018) |
||
| ხაზი 157: | ხაზი 159: | ||
*ჩელოს კონცერტი №1 (1972) |
*ჩელოს კონცერტი №1 (1972) |
||
*ჩელოს კონცერტი №2 (1982) |
*ჩელოს კონცერტი №2 (1982) |
||
*ჩელოს კონცერტი (ალტის კონცერტის |
*ჩელოს კონცერტი (ალტის კონცერტის ტრანსკრიპცია, 1983) |
||
*Concerto Grosso №1, სამი ჩელოსა და ორკესტრისთვის (2000–01) |
*Concerto Grosso №1, სამი ჩელოსა და ორკესტრისთვის (2000–01) |
||
*''Largo'' ჩელოსა და ორკესტრისთვის (2003) |
*''Largo'' ჩელოსა და ორკესტრისთვის (2003) |
||
| ხაზი 164: | ხაზი 166: | ||
*სინფონიეტა ფლეიტისა და სიმებიანი ორკესტრისთვის (2019) |
*სინფონიეტა ფლეიტისა და სიმებიანი ორკესტრისთვის (2019) |
||
*კაპრიჩიო ჰობოის და თერთმეტი სიმებიანისთვის (1964) |
*კაპრიჩიო ჰობოის და თერთმეტი სიმებიანისთვის (1964) |
||
*კონცერტი კლარნეტისა და კამერული |
*კონცერტი კლარნეტისა და კამერული ორკესტრისთვის (1995, ფლეიტის კონცერტის ტრანსკრიპცია, 1992) |
||
*კლარნეტის კონცერტი (1997, ალტის კონცერტის ტრანსკრიპცია, 1983) |
*კლარნეტის კონცერტი (1997, ალტის კონცერტის ტრანსკრიპცია, 1983) |
||
*Concerto Grosso №2, ხუთი კლარნეტისა და ორკესტრისთვის (2004) |
*Concerto Grosso №2, ხუთი კლარნეტისა და ორკესტრისთვის (2004) |
||
*კონცერტი ვალტორნისთვის (2008) |
*კონცერტი ვალტორნისთვის (2008) |
||
*კონცერტი დიდი ვიოლინოსა და ორკესტრისთვის (1967; უკან გამოთხოვილი) |
*კონცერტი დიდი ვიოლინოსა და ორკესტრისთვის (1967; უკან გამოთხოვილი) |
||
*პარტიტა კლავესინის, ელექტროგიტარის, არფის, კონტრაბასის და ორკესტრისთვის (1971, |
*პარტიტა კლავესინის, ელექტროგიტარის, არფის, კონტრაბასის და ორკესტრისთვის (1971, რევიზია 1991) |
||
*მუსიკა ალტის ფლეიტის, მარიმბას და სიმებიანი საკრავებისთვის (2000; მე-3 სიმფონიიდან) |
*მუსიკა ალტის ფლეიტის, მარიმბას და სიმებიანი საკრავებისთვის (2000; მე-3 სიმფონიიდან) |
||
*ორმაგი კონცერტი ვიოლინოს, ალტის და ორკესტრისთვის (2012) |
*ორმაგი კონცერტი ვიოლინოს, ალტის და ორკესტრისთვის (2012) |
||
| ხაზი 178: | ხაზი 180: | ||
* ''Asking for Happy Isles'' ხმისა და ფორტეპიანოსთვის (c. 1954–55) |
* ''Asking for Happy Isles'' ხმისა და ფორტეპიანოსთვის (c. 1954–55) |
||
* '' |
* ''ზეცა ღამით'' ხმისა და ფორტეპიანოსთვის (1955) |
||
* ''სიჩუმე'' ხმისა და ფორტეპიანოსთვის (1955) |
* ''სიჩუმე'' ხმისა და ფორტეპიანოსთვის (1955) |
||
* ''დავითის ფსალმუნები'' (1958) |
* ''დავითის ფსალმუნები'' (1958) |
||
| ხაზი 268: | ხაზი 270: | ||
== მუსიკა ფილმებში == |
== მუსიკა ფილმებში == |
||
პენდერეცკის ზოგიერთი ნაწარმოები ფილმების საუნდტრეკებშია გამოყენებული. ფილმში ''[[ეგზორცისტი (ფილმი)|ეგზორცისტი]]'' (1973) გამოყენებულია მისი სიმებიანი კვარტეტი და ''კანონი ორკესტრისა და აუდიოჩანაწერისათვის'', ფრაგმენტები მისი ჩელოს კონცერტიდან და ოპერიდან ''ლუდენის ეშმაკები''. ჟურნალ ''The New Republic-ის'' ერთ-ერთი კრიტიკოსი ფილმის მიმოხილვაში წერს: „მუსიკაც კი უნაკლოა. უმეტესობა კშიშტოფ პენდერეცკის ეკუთვნის, რომელიც ბოლოს და ბოლოდ იქაა, სადაც მისი ადგილია.“<ref>Liner notes for ''The Exorcist: Original Motion Picture Soundtrack'', Warner Bros. 16177-00-CD, 1998.</ref> ფილმში ''[[ნათება (ფილმი)|ნათება]]'' (1980) გამოყენებულია პენდერეცკის ექვსი ნაწარმოები:<ref name="Levenson"/> ''Utrenja II: Ewangelia'', ''Utrenja II: Kanon Paschy'', ''იაკობის სიზმარი'', ''De Natura Sonoris |
პენდერეცკის ზოგიერთი ნაწარმოები ფილმების საუნდტრეკებშია გამოყენებული. ფილმში ''[[ეგზორცისტი (ფილმი)|ეგზორცისტი]]'' (1973) გამოყენებულია მისი სიმებიანი კვარტეტი და ''კანონი ორკესტრისა და აუდიოჩანაწერისათვის'', ფრაგმენტები მისი ჩელოს კონცერტიდან და ოპერიდან ''ლუდენის ეშმაკები''. ჟურნალ ''The New Republic-ის'' ერთ-ერთი კრიტიკოსი ფილმის მიმოხილვაში წერს: „მუსიკაც კი უნაკლოა. უმეტესობა კშიშტოფ პენდერეცკის ეკუთვნის, რომელიც ბოლოს და ბოლოდ იქაა, სადაც მისი ადგილია.“<ref>Liner notes for ''The Exorcist: Original Motion Picture Soundtrack'', Warner Bros. 16177-00-CD, 1998.</ref> ფილმში ''[[ნათება (ფილმი)|ნათება]]'' (1980) გამოყენებულია პენდერეცკის ექვსი ნაწარმოები:<ref name="Levenson"/> ''Utrenja II: Ewangelia'', ''Utrenja II: Kanon Paschy'', ''იაკობის სიზმარი'', ''De Natura Sonoris I'', ''De Natura Sonoris II'' და ''Polymorphia''.<ref>{{cite book|last1=Barham|first1=J.M.|title=Terror Tracks: Music and Sound in Horror Cinema|date=2009|publisher=Equinox Press|location=London, UK|chapter-url=http://epubs.surrey.ac.uk/1956/1/fulltext.pdf|isbn=978-1845532024|pages=137–170|url=http://epubs.surrey.ac.uk/1956/|chapter=Incorporating Monsters: Music as Context, Character and Construction in Kubrick’s ''The Shining''|accessdate=2020-04-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170804133256/http://epubs.surrey.ac.uk/1956/|archivedate=2017-08-04}}</ref> [[დევიდ ლინჩი|დევიდ ლინჩმა]] მისი მუსიკა გამოიყენა ფილმებში ''Wild at Heart'' (1990) და ''Inland Empire'' (2006), ასევე, სერიალში ''[[ტვინ პიქსი]]'' (2017). [[პიტერ უირი|პიტერ უირის]] ფილმში ''Fearless'' (1993) კიდევ ერთხელ იქნა გამოყენებული ''Polymorphia'', სახელდობრ, თვითმფრინავის კატასტროფის დაძაბულ სცენაში, რომელიც მგზავრის ([[ჯეფ ბრიჯესი]]) პერსპექტივიდან არის ნაჩვენები. ''გოდება ჰიროშიმას მსხვერპლთათვის'' გამოყენებულია ბოლო სცენაში ფილმისა ''Children of Men'' (2006).<ref name="Levenson"/> პენდერეცკიმ დაწერა მუსიკა [[ანჯეი ვაიდა|ანჯეი ვაიდას]] [[ამერიკის კინოაკადემიის ჯილდო|ოსკარზე]] ნომინირებული ფილმისთვის ''კატინი'' (2007), ხოლო [[მარტინ სკორსეზე|მარტინ სკორსეზეს]] ფილმში ''[[შეშლილთა კუნძული]]'' (2010) გამოყენებულია მისი მე-3 სიმფონია და ''ფლუორესცენციები''. |
||
პენდერეცკის ზოგიერთი ნაწარმოები აღმოჩნდა ინსპირაცია ''[[რედიოჰედი|რედიოჰედის]]'' [[ჯონი გრინვუდი|ჯონი გრინვუდისთვის]] იმ ალბომის შექმნისას, რომელიც, მოგვიანებით, საფუძვლად დაედო მისივე მუსიკას [[პოლ ტომას ანდერსონი|პოლ ტომას ანდერსონის]] ფილმისთვის ''[[და იქნება სისხლი]]'' (2007).<ref name="Levenson"/> |
პენდერეცკის ზოგიერთი ნაწარმოები აღმოჩნდა ინსპირაცია ''[[რედიოჰედი|რედიოჰედის]]'' [[ჯონი გრინვუდი|ჯონი გრინვუდისთვის]] იმ ალბომის შექმნისას, რომელიც, მოგვიანებით, საფუძვლად დაედო მისივე მუსიკას [[პოლ ტომას ანდერსონი|პოლ ტომას ანდერსონის]] ფილმისთვის ''[[და იქნება სისხლი]]'' (2007).<ref name="Levenson"/> |
||
== იხილეთ აგრეთვე == |
|||
*[[XX საუკუნის კლასიკური მუსიკა]] |
|||
*[[სერიალიზმი]] |
|||
*[[ატონალური მუსიკა]] |
|||
*[[იგორ სტრავინსკი]] |
|||
*[[დიმიტრი შოსტაკოვიჩი]] |
|||
*[[დიერდ ლიგეტი]] |
|||
== სქოლიო == |
== სქოლიო == |
||
{{სქოლიო}} |
{{სქოლიო}} |
||
== რეკომენდებული ლიტერატურა == |
|||
* {{cite book|last=Bruhn|first=Siglind |title="Dunkel ist das Leben". Liedsinfonien zur Vergänglichkeit von Mahler bis Penderecki |year=2020 |publisher=Gorz |location=Waldkirch, Germany |isbn=978-3-938095-27-0}} |
|||
* {{cite book|last=Bylander|first=Cindy|title=Krzysztof Penderecki: a bio-bibliography|year=2004|publisher=Praeger|location=Westport, Connecticut|isbn= 978-0-313256-58-5|oclc=56104435}} |
|||
* {{cite news |last=Croan |first=Robert |date=7 October 1988 |title=Composer is deft as conductor |url=https://www.newspapers.com/clip/52077367/krzysztof-penderecki-croan/ |work=Pittsburgh Post-Gazette |location=Pittsburgh, Pennsylvania |page=43 |via=[[Newspapers.com]] |access-date=25 May 2020}} |
|||
* {{cite news |last=Croan |first=Robert |date=7 October 1988 |title=Penderecki makes his Pittsburgh debut |url=https://www.newspapers.com/clip/52077367/krzysztof-penderecki-croan/ |work=Pittsburgh Post-Gazette |location=Pittsburgh, Pennsylvania |page=43 |via=[[Newspapers.com]] |access-date=25 May 2020}} |
|||
* {{cite news |last=Diehl |first=Jackson |date=10 July 1988 |title=Penderecki doesn't let Marxism limit style |url=https://www.newspapers.com/clip/52076780/krzysztof-penderecki-diehl-1/ |work=Star Tribune |location=Minneapolis, Minnesota |page=73, 74 |via=[[Newspapers.com]] |access-date=25 May 2020}} [https://www.newspapers.com/clip/52076749/krzysztof-penderecki-diehl-2/ continued on page 74] |
|||
* {{cite news |last=Guerrieri |first=Matthew |date=29 October 2013 |title=An unending path |url=https://www.newspapers.com/clip/52077752/krzysztof-penderecki-guerrieri-1/ |work=The Boston Globe |location=Boston |page=G6, G7 |via=[[Newspapers.com]] |access-date=25 May 2020}} [https://www.newspapers.com/clip/52077808/krzysztof-penderecki-guerrieri-2/ continued on page G7] |
|||
* {{cite news |last=Hinson |first=Mark |date=8 October 2004 |title=The master conducts his masterwork |url=https://www.newspapers.com/clip/52076536/krzysztof-penderecki-hinson/ |work=Tallahassee Democrat |location=Tallahassee, Florida |page=50 |via=[[Newspapers.com]] |access-date=25 May 2020}} |
|||
* {{cite news |last=Johnson |first=Christopher |date=7 April 1985 |title=Krzysztof Penderecki is a composer caught in crossfire of critics |url=https://www.newspapers.com/clip/52077164/krzysztof-penderecki-johnson/ |work=Tampa Bay Times |location=St. Petersburg, Florida |page=73 |via=[[Newspapers.com]] |access-date=25 May 2020}} |
|||
* {{cite book|last=Maciejewski|first=B. M.|title=Twelve Polish Composers|year=1976|location=London, England|publisher=Allegro Press|isbn=978-0-950561-90-5|oclc=3650196}} |
|||
* {{cite news |last=Miller |first=Margo |date=19 Jan 1986 |title=Penderecki to conduct Requiem |url=https://www.newspapers.com/clip/52077563/krzysztof-penderecki-miller/ |work=The Boston Globe |location=Boston |page=121 |via=[[Newspapers.com]] |access-date=25 May 2020}} |
|||
*{{cite book|last=Robinson|first=Ray|title=Krzysztof Penderecki: a guide to his works|url=https://archive.org/details/krzysztofpendere0000raye|year=1983|publisher=Prestige Publications|location=Princeton, New Jersey|isbn=978-0-911009-02-6|oclc=9541916}} |
|||
* {{cite news |last=Rosenberg |first=Donald |date=24 November 1983 |title=Polish composer's music elicits strong reaction |url=https://www.newspapers.com/clip/52077273/krzysztof-penderecki-rosenberg/ |work=The Akron Beacon Journal |location=Akron, Ohio |page=75 |via=[[Newspapers.com]] |access-date=25 May 2020}} |
|||
* {{cite book|last=Schwinger|first=Wolfram; trans. William Mann|title=Krzysztof Penderecki: His Life and Work – encounters, biography and musical commentary|year=1989|publisher=Schott|location=London, England|isbn=978-0-946535-11-8}} |
|||
* {{cite encyclopedia|title=Penderecki, Krzysztof|last=Thomas|first=Adrian|editor-last=Sadie|editor-first=Stanley|location=London, England|year=1992|encyclopedia=New Grove Dictionary of Opera|isbn=0-333-73432-7}} |
|||
* {{cite book|last=Thomas|first=Adrian |title=Polish Music since Szymanowski|year=2008|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-44118-6}} |
|||
== რესურსები ინტერნეტში == |
|||
{{Commons category|Krzysztof Penderecki}} |
|||
* [http://www.krzysztofpenderecki.eu/ ოფიციალური საიტი] [[პოლონური ენა|პოლონურ ენაზე]] |
|||
* [http://drownedinsound.com/in_depth/4145325-open-er-2012--pendereckis-violin-revolution-in-poland "პენდერეცკის სავიოლინო რევოლუცია პოლონეთში"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120809065038/http://drownedinsound.com/in_depth/4145325-open-er-2012--pendereckis-violin-revolution-in-poland |date=2012-08-09 }} (Drowned In Sound, 2012) |
|||
* [http://www.bruceduffie.com/penderecki.html ინტერვიუ კომპოზიტორთან,] ბრუს დაფი (მარტი, 2000) |
|||
* [https://web.archive.org/web/20120319205120/http://www.remusik.org/en/journal/interviews/3-110907/ ინტერვიუ კომპოზიტორთან], გალინა ჟუკოვა (2011), ჟურნალი ''reMusik'', სანქტ-პეტერბურგის თანამედროვე მუსიკის ცენტრი |
|||
* [http://channel.louisiana.dk/video/krzysztof-penderecki-turning-history-avant-garde "კშიშტოფ პენდერეცკი: ისტორიის გადაქცევა ავანგარდად".] ვიდეო-ინტერვიუ, Louisiana Channel, დანია, 2013 |
|||
* [http://brahms.ircam.fr/composers/composer/2535/ ბიოგრაფია] [[ფრანგული ენა|ფრანგულ ენაზე]] |
|||
* [http://culture.pl/en/artist/krzysztof-penderecki Krzysztof Penderecki], Culture.pl |
|||
* [http://www.cdmc.asso.fr/en/ressources/compositeurs/biographies/penderecki-krzysztof-1933 ბიოგრაფია] Cdmc-ს ვებსაიტზე |
|||
* {{IMDb name|id=0671678}} |
|||
* {{Discogs artist|Krzysztof Penderecki}} |
|||
* [https://culture.pl/en/article/not-just-the-shining-13-soundtracks-featuring-krzysztof-penderecki არა მხოლოდ ''The Shining'': 13 საუნდტრეკი კშიშტოფ პენდერეცკის მუსიკით], Culture.pl |
|||
[[კატეგორია:პოლონელი კომპოზიტორები]] |
|||
[[კატეგორია:მოდერნიზმი]] |
|||
უკანასკნელი რედაქცია 19:19, 19 მარტი 2024-ის მდგომარეობით
| კშიშტოფ პენდერეცკი | |
|---|---|
 პენდერეცკი გდანსკში, 2008 | |
| ბიოგრაფია | |
| ნამდვილი სახელი | Krzysztof Eugeniusz Penderecki |
| დაბ. თარიღი | 23 ნოემბერი, 1933 |
| დაბ. ადგილი | დებიცა, პოლონეთი |
| გარდ. თარიღი | 29 მარტი, 2020 (86 წლის) |
| გარდ. ადგილი | კრაკოვი |
| ჟანრ(ებ)ი | მოდერნიზმი |
| საქმიანობა | კომპოზიტორი, დირიჟორი |
| აქტიური | 1959 - 2020 |
| ხელმოწერა |
 |
| საიტი | krzysztofpenderecki.eu |
| კშიშტოფ პენდერეცკი ვიკისაწყობში | |
კშიშტოფ ეუგენიუშ პენდერეცკი (პოლ. Krzysztof Eugeniusz Penderecki [ˈkʂɨʂtɔf pɛndɛˈrɛt͡skʲi]; დ. 23 ნოემბერი, 1933 – გ. 29 მარტი, 2020) — პოლონელი კომპოზიტორი და დირიჟორი. მისი ყველაზე ცნობილი ნაწარმოებებიდან აღსანიშნავია გოდება ჰიროშიმას მსხვერპლთათვის, სიმფონია №3, ლუკას ვნებანი, პოლონური რექვიემი, Anaklasis და დილის ლოცვები (Utrenja). პენდერეცკიმ შექმნა ოთხი ოპერა, რვა სიმფონია და სხვა საორკესტრო ნაწარმოებები, კონცერტები სხვადასხვა ინსტრუმენტებისათვის, საგუნდო ნამუშევრები უმთავრესად რელიგიურ ტექსტებზე, ასევე კამერული და სოლო ინსტრუმენტული ნამუშევრები.[1]
დაიბადა დებიცაში, იურისტის ოჯახში. სწავლობდა მუსიკას იაგელონის უნივერსიტეტში და კრაკოვის მუსიკის აკადემიაში. აკადემიის დამთავრების შემდეგ იქვე გაგრძელა საქმიანობა, როგორც პედაგოგმა, ხოლო საკომპოზიტორო კარიერა 1959 წელს, „ვარშავის შემოდგომის“ ფესტივალზე დაიწყო. პოპულარობა მოიპოვა მისმა გოდებამ ჰიროშიმას მსხვერპლთათვის სიმებიანი ორკესტრისთვის და საგუნდო ნაწარმოებმა ლუკას ვნებანი. მისი პირველი ოპერა, ლუდენის ეშმაკები თავიდანვე წარმატებული არ ყოფილა. 1970-იანი წლებიდან მოყოლებული პენდერეცკის საკომპოზიტორო სტილი შეიცვალა. მისი პირველი სავიოლინე კონცერტი პატარა სეკუნდის და ტრიტონის ინტერვალებზეა დამყარებული. საგუნდო ნაწარმოები პოლონური რექვიემი 1980-იან წლებში დაწერა და ჯერ 1993, ხოლო შემდეგ 2005 წელს განავრცო.
პენდერეცკის ბევრი პრესტიჟული ჯილდო ჰქონდა მიღებული, მათ შორის, Prix Italia 1967 და 1968 წლებში, ოთხი გრემი 1987, 1998 (ორჯერ) და 2017 წლებში, ვოლფის სახელოვნებო ჯილდო 1987 წელს და ლუისვილის უნივერსიტეტის გრავემაიერის ჯილდო მუსიკალური კომპოზიციისთვის 1992 წელს.[2] 2012 წელს The Guardian-ის შონ მაიკლსმა მას „პოლონეთის უდიდესი ცოცხალი კომპოზიტორი“ უწოდა.[3]
ბიოგრაფია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1933–1958: ადრეული წლები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]პენდერეცკი დაიბადა 1933 წლის 23 ნოემბერს, დებიცაში, ზოფია და თადეუშ პენდერეცკის ოჯახში. პენდერეცკის პაპა, რობერტ ბერგერი, რომელიც ნიჭიერი მხატვარი იყო, მისი დაბადების დროს ადგილობრივი ბანკის დირექტორად მუშაობდა. რობერტის მამა, იოჰანი, მე-19 საუკუნის შუა წლებში ჩამოსახლებულიყო ბრესლაუდან (ამჟამინდელი ვროცლავი).[4] ბებია წარმოშობით ირანელი სომეხი იყო,[5] ისპაჰანიდან. პენდერეცკი მასთან ერთად კრაკოვის სომხური ეკლესიაში დადიოდა ხოლმე.[6] პენდერეცკი უმცროსი შვილი იყო. მისი და, ბარბარა, მაღაროს ინჟინერზე იყო დაქორწინებული, ხოლო ძმა, იანუში, სამართალსა და მედიცინას სწავლობდა. თადეუში მევიოლინე იყო და ფორტეპიანოზეც უკრავდა.[4]
1939 წელს მეორე მსოფლიო ომი დაიწყო და პენდერეცკის ოჯახს სახლის დატოვება მოუხდა, რადგან მასში კვების სამინისტრო უნდა განთავსებულიყო. ომის შემდეგ, 1946 წლიდან, პენდერეცკი გრამატიკის სკოლაში შევიდა. იმავე პერიოდში დაიწყო ვიოლინოს შესწავლა სტანისლავ დარლაკთან, რომელიც დებიცას სამხედრო ორკესტრის ხელმძღვანელი იყო და ომის შემდეგ ადგილობრივი მუსიკალური საზოგადოებისთვის ორკესტრიც ჩამოაყალიბა.[7] სკოლის დამთავრების შემდეგ (1951) პენდერეცკი კრაკოვში გადავიდა და იაგელონის უნივერსიტეტში დაიწყო სწავლა.[7] ვიოლინოს სწავლობდა სტანისლავ ტავროშევიჩთან, ხოლო მუსიკის თეორიას ფრანციშეკ სკოლიშევსკისთან.[8] 1954 წელს დაიწყო სწავლა კრაკოვის მუსიკის აკადემიაში. ვიოლინოს კურსი პირველივე წელს დასრულა და შემდგომი პერიოდი მთლიანად კომპოზიციის შესწავლას დაუთმო. მისი მთავარი პედაგოგი იყო არტურ მალავსკი, კომპოზიტორი, რომელიც ცნობილი იყო საგუნდო და საორკესტრო მუსიკით, ასევე, კამერული ნაწარმოებებით და სიმღერებით. მალავსკის გარდაცვალების შემდეგ (1957) სწავლა სტანისლავ ვიეხოვიჩთან გაგრძელა, რომელიც, უმეტესწილად, საგუნდო ნაწარმოებებით იყო ცნობილი.[9] იმავე პერიოდში (1956), პოლონეთში სტალინიზმის ჩამოშლის შემდეგ, მკაცრი კულტურული ცენზურა შეწყდა და შემოქმედების ახალ ტალღას გაეხსნა გზა.[10]
1958–1970: პირველი კომპოზიციები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]კრაკოვის მუსიკის აკადემიის დასრულების შემდეგ (1958) პენდერეცკიმ იქვე დაიწყო პედაგოგიური საქმიანობა. მისი ადრეული ნაწარმოებები ანტონ ვებერნის, პიერ ბულეზის, აგრეთვე, იგორ სტრავინსკის გავლენას ამჟღავნებს. პირველი აღიარება 1959 წელს მოიპოვა, როცა ფესტივალზე „ვარშავის შემოდგომა“ მისი ნაწარმოებების პრემიერა შედგა. მათ შორის იყო სტროფები (Strophen), დავითის ფსალმუნები და გამოცხადებანი, თუმცა, ნაწარმოები, რომელმაც მას საერთაშორისო აღიარება მოიტანა, იყო გოდება ჰიროშიმას მსვერპლთათვის (1960), რომელიც 52 სიმებიანი ინსტრუმენტისთვის იყო დაწერილი. მასში ბევრი არატრადიციული დაკვრის ტექნიკაა გამოყენებული, ბევრია ახლებური ტექსტურები და ჰარმონია, მრავლადაა გამოყენებული ბგერითი კლასტერები. ნაწარმოების თავდაპირველი სახელი იყო 8' 37", თუმცა, მოგვიანებით ავტორმა გადაწყვიტა, იგი ჰიროშიმაში დაღუპულთათვის მიეძღვნა.[11]
მომდევნო წელს დაიწერა ფლუორესცენციები. მასში ორკესტრის შემადგენლობა ჩასაბერი ინსტრუმენტებითაა გაზრდილი, რასაც ემატება დასარტყამების უზარმაზარი სექცია (32 ინსტრუმენტი, 6 შემსრულებელი), სადაც შედის მექსიკური გუიროები, საბეჭდი მანქანები, გონგები და სხვა უჩვეულო ინსტრუმენტები. ნაწარმოები 1962 წლის დონაუეშინგენის თანამედროვე მუსიკის ფესტივალისთვის დაიწერა, სადაც მისი შესრულება პროვოკაციულად იქნა აღქმული და აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია. პარტიტურაც კი რევოლუციურად გამოიყურებოდა: გრაფიკული ნოტაცია, რომელიც პენდერეცკიმ გამოიყენა, უარს ამბობდა სისტემებზე, დგამებზე და ნოტებზე და მასზე მუსიკა ცვალებადი ხაზების სახით იყო წარმოდგენილი.[10] მისი მისწრაფებები ამ პერიოდში ჯონ კეიჯის მსგავსი იყო: „ერთადერთი, რაც მაინტერესებს, არის ბგერის განთავისუფლება ყოველგვარი ტრადიციისგან.“[12] ამ მიმართულებით მისი მუშაობის კულმინაცია იყო De Natura Sonoris I, რომელიც ხშირად ითხოვს ორკესტრისგან არასტანდარტული საშემსრულებლო ხერხებით ახლებური ბგერებისა და ტემბრული შეფერილობის შექმნას. მისი გაგრძელება, De Natura Sonoris II 1971 წელს დაიწერა. აქ ორკესტრი შედარებით პატარაა, თუმცა მასში უფრო მეტი ელემენტია პოსტ-რომანტიზმიდან, ვიდრე მის წინამორბედში. ეს მაუწყებელი იყო პენდერეცკის მიერ ავანგარდის უარყოფისა 1970-იანი წლების შუაში, თუმცა, ორივე ნაწარმოებში არის დრამატული გლისანდოები, მკვრივი კლასტერები, ფლაჟოლეტები და უჩვეულო ინსტრუმენტების გამოყენება (მეორე ნაწილში, მაგალითად, მუსიკალური ხერხია გამოყენებული).
1968 წელს პენდერეცკიმ 1-ლი ხარისხის სახელმწიფო პრემია მიიღო.[13] პოლონეთის სახალხო რესპუბლიკის იუბილეზე (1974) კომანდორის ჯვარი[14] და პოლონეთის აღორძინების ორდენის რაინდის ჯვარი გადაეცა (1964).[15]
ლუკას ვნებანი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მასშტაბურმა ნაწარმოებმა ლუკას ვნებანი (1963–66) პენდერეცკის პოპულარობა კიდევ უფრო გაზარდა. ამის მიზეზი ისიც იყო, რომ ეს ღრმად რელიგიური ნაწარმოები ავანგარდულ მუსიკალურ ენაზე იყო დაწერილი კომუნისტურ აღმოსავლეთ ევროპაში. დასავლურმა აუდიტორამ იგი საბჭოთა ხელისუფლებისთვის სილის გაწვნად აღიქვა. ნაწარმოებში არაერთი განსხვავებული მუსიკალური სტილის ხილვა შეიძლება. ექსპერიმენტული ტექსტურები, რომლებიც მსგავსია გოდებაში გამოყენებული ტექსტურებისა, დაბალანსებულია ნაწარმოების ბაროკოსეული ფორმით და დროდადრო შედარებით ტრადიციული ჰარმონიისა და მელოდიის გამოყენებით. პენდერეცკი ნაწარმოებში სერიალიზმსაც იყენებს; ერთ-ერთი ბგერათრიგი შეიცავს BACH მოტივს, რომელიც ტრადიციულ და ექსპერიმენტულ ელემენტებს ერთმანეთთან აკავშირებს. Stabat Mater-ის სექცია, ნაწარმოების ბოლო ნაწილში უბრალო რე მაჟორული აკორდით სრულდება, იგივე ჟესტი განმეორებულია ნაწარმოების ბოლოსაც, რომელსაც ტრიუმფალური მი მაჟორი ამთავრებს. ტონალური ჰარმონია ნაწარმოებში მხოლოდ ამ სახითაა გამოყენებული და მსმენელისთვის ორივე შემთხვევა მოულოდნელია. ტონალური სამხმოვანებების ასეთი გამოყენება ნაწარმოების შესახებ დღემდე აზრთა სხვადასხვაობას იწვევს.[16]
პენდერეცკი საეკლესიო მუსიკის წერას აგრძელებდა. 1970-იანი წლების დასაწყისში შექმნა Dies irae, Magnificat და Canticum Canticorum Salomonis გუნდისა და ორკესტრისთვის.[12]
1970s–2020: ბოლო წლები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1970-იანი წლების შუა წლებში, იელის უნივერსიტეტის მუსიკის სკოლაში პროფესორად მუშაობის დროს,[17] პენდერეცკის სტილში ცვლილებები დაიწყო. სავიოლინე კონცერტი №1 მკვრივ ბგერით კლასტერებს, რომლებთანაც პენდერეცკი ასოცირდებოდა, აღარ შეიცავს და დიდწილად ემყარება ორ მელოდიურ ინტერვალს: პატარა სეკუნდას და ტრიტონს. ეს მიმართულება გაგრძელდა მე-2 სიმფონიაშიც, რომელიც ჰარმონიულად და მელოდიურად საკმაოდ მარტივია. მასში ხშირადაა გამოყენებული მელოდია საშობაო სიმღერიდან Silent Night.
პენდერეცკიმ ამ ცვლილების ახსნისას განაცხადა, რომ მისი აზრით, ავანგარდული ექსპერიმენტები დასავლეთევროპული მუსიკისთვის დამახასიათებელ ექსპრესიულ, არაფორმალურ თვისებებს ზედმეტად გასცდა: „ავანგარდი უნივერსალურობის ილუზიას იძლეოდა. შტოკჰაუზენის, ნონოს, ბულეზის და კეიჯის მუსიკალური სამყარო ჩვენთვის, ახალგაზრდებისთვის იყო, რომლებიც ჩაკეტილი ვიყავით სოციალური რეალიზმის ესთეტიკით, რაც მაშინ ოფიციალური კანონი იყო ჩვენს სახელმწიფოში, ეს იყო გათავისუფლება... თუმცა, მე საკმაოდ სწრაფად მივხვდი, რომ ეს სიახლე, ეს ექსპერიმენტები და ფორმალური სპეკულაცია უფრო დესტრუქციული იყო, ვიდრე კონსტრუქციული. მის პრომეთესეულ ძახილს უტოპიური ჟღერადობა ჰქონდა.“ პენდერეცკიმ, ასევე, დასძინა, რომ „ავანგარდის ფორმალისტური მახისგან ტრადიციასთან დაბრუნებამ იხსნა“.[12] პენდერცკის მცირე რაოდენობით კამერული მუსიკა აქვს შექმნილი, თუმცა, შედარებით მცირე ზომის ანსამბლებისთვის დაწერილ ნაწარმოებებს იგი მთელი კარიერის განმავლობაში ქმნიდა და მათში კარგად ჩანს კომპოზიტორის სტილში მომხდარი ცვლილებები.[18]
1980 წელს პოლონურმა სავაჭრო კავშირმა Solidarność შეუკვეთა ნაწარმოები, რომელიც უნდა შესრულებულიყო გდანსკის ნავსადგურზე ქანდაკების გახსნისას, რომელიც 1970 წელს ანტისამთავრობო გამოსვლების დროს მოკლულთა ხსოვნას ეძღვნებოდა. პასუხად, პენდერეცკიმ დაწერა Lacrimosa, რომელიც შემდგომ გააფართოვა და აქცია თავის ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ნაწარნმოებად Polish Requiem (1980–84, 1993, 2005). მოგვიანებით, მან უფრო ტრადიციული ტონალური კონსტრუქციებისკენ გამოამჟღავნა მიდრეკილება, რაც კარგად ჩანს მის კონცერტში ჩელოსთვის და საგუნდო ნაწარმოებში Credo, რომლის საპრემიერო ჩანაწერმაც ორეგონის ბახის ფესტივალიდან (ნაწარმოების დამკვეთი) გრემის ჯილდო მოიპოვა საუკეთესო საგუნდო ჩანაწერის კატეგორიაში. იმავე წელს პენდერეცკიმ მოიპოვა ასტურიასის პრინცის პრემია ესპანეთში, რომელიც ერთ-ერთი უმაღლესი ჯილდოა, რაც ამ ქვეყანაში შეიძლება გადაეცეს ინდივიდს, გაერთიანებებს, ან ორგანიზაციებს მეცნიერებაში, ხელოვნებაში, ჰუმანიტარულ ან საზოგადოებრივ საქმიანობაში შეტანილი განსაკუთრებული წვლილისთვის. 2001 წელს, ვალტერ ფინკის მიწვევით იმყოფებოდა რიენგაუს მუსიკის ფესტივალზე, კომპოზიტორის პორტრეტის განყოფილებაში. ჰელმუტ რილინგის 70 წლის იუბილეზე, 2003 წლის 29 მაისს კრედო იდირიჟორა.[19] 2005 წელს სეულის ეროვნული უნივერსიტეტის (კორეა), ხოლო 2006 წელს მიუნსტერის უნივერსიტეტის (გერმანია) საპატიო დოქტორის წოდება მიიღო. მისი მოსწავლეებიდან აღსანიშნავია ჩესტერ ბისკარდი და უოლტერ მეისი. თავისი 75 წლის იუბილეს აღსანიშნავად რიენგაუს მუსიკის ფესტივალზე (2008) თავისი სამი ნაწარმოები იდირიჟორა, მათ შორის, ჩაკონა პოლონური რექვიემიდან.[20]
პენდერეცკის პირველ მეუღლესთან, რომელიც პიანისტი იყო, ერთი ქალიშვილი ჰყავდა[21] ხოლო მეორე მეუღლესთან, ელიზბეტა პენდერეცკასთნ (ქალიშვილობის გვარით სოლეცკა), რომელზეც 1965 წელს დაქორწინდა, ვაჟი და ქალიშვილი.[22] იგი კრაკოვის გარეუბან ვოლა იუსტოვსკაში ცხოვრობდა. 2010 წელს დაიწყო მუშაობდა ჟან რასინის ფედრაზე დაფუძნებულ ოპერაზე, რომელიც 2014 წელს უნდა შესრულებულიყო, თუმცა ამ იდეის რეალიზება ვერ მოხერხდა,[23] აგრეთვე, გამოთქვა მე-9 სიმფონიის შექმნის სურვილი.[24] 2014 წელს, სომეხთა გენოციდის ასი წლისთავთან დაკავშირებით საგუნდო ნაწარმოები შეუკვეთეს.[6] 2018 წელს, კიევის მუსიკალური ფესტივალზე, პოლონეთის დამოუკიდებლობის ასი წლისთავთან დაკავშირებით თავისი კრედო იდირიჟორა.[25]
პენდერეცკი 2020 წლის 29 მარტს, ხანგრძლივი ავადმყოფობის შემდეგ, კრაკოვში, საკუთარ სახლში გარდაიცვალა.[26]
მემკვიდრეობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1979 წელს, ბიდგოშჩში, პომერანიის ფილარმონიის კომპოზიტორთა პორტრეტების გალერეაში პენდერეცკის ბრინჯაოს ბიუსტი გაიხსნა, რომლის ავტორიც იყო მარიან კონიეჩნი.[27] მისი მონუმენტი ასევე არის კელცეში, სკაუტების სკვერში (პოლ. Skwer Harcerski).[28]
ძირითადი სარტყელის ასტეროდი 21059 Penderecki მის სახელს ატარებს.[29]
ნაწარმოებების ჩამონათვალი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]პენდერეცკის შემოქმედება მოიცავს ოპერებს, სიმფონიებს, საგუნდო ნაწარმოებებს, ასევე, კამერულ და ინსრუმენტულ მუსიკას. ქვემოთ მოცემულია მისი ნაწარმოებების არასრული ჩამონათვალი.
ოპერები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- უმამაცესი რაინდი, საბავშვო ოპერა 3 მოქმედებად (1965)
- ლუდენის ეშმაკები (Die Teufel von Loudun) (1968–69), ოლდოს ჰაქსლის იმავე სახელწოდების წიგნის მიხედვით
- დაკარგული სამოთხე (1975–78), ჯონ მილტონის პოემის მიხედვით
- შავი ნიღაბი (1984–86), გერჰარტ ჰაუპტმანის პიესის მიხედვით
- Ubu Rex (1990–91), ალფრედ ჟარის პიესის მიხედვით
სიმფონიები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- სიმფონია №1 (1973)
- სიმფონია №2: შობა (1980)
- სიმფონია №3 (1988–95)
- სიმფონია №4: Adagio (1989), 1992 წელს მიიღო გრავემაიერის ჯილდო მუსიკალური კომპოზიციისთვის
- სიმფონია №5: კორეული (1991–92)
- სიმფონია №6: ჩინური ლეექსები (2008–17)[30]
- სიმფონია №7: იურუსალიმის შვიდი კარიბჭე (1996), სოლისტების, მთხობელის, სამმაგი გუნდის და ორკესტრისათვის
- სიმფონია №8 წარმავალობის სიმღერები (Lieder der Vergänglichkeit) (2004–05, რევიზია 2008), სოლისტების, გუნდის და ორკესტრისთვის
საორკესტრო ნაწარმოებები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- სიმფონიური სკერცო ორკესტრისთვის (დაახლოებით 1953–55, უკან გამოთხოვილი)
- უვერტიურა ორკესტრისთვის (1956–57, უკან გამოთხოვილი)
- ეპიტაფია არტურ მალავსკის მოსაგონებლად სიმებიანი ორკესტრისა და ლიტავრისთვის (1958)
- გამოცხადებანი (Emanacje) ორი, ნახევარი ტონის განსხვავებით აწყობილი სიმებიანი ორკესტრისთვის (1959)
- Anaklasis (1959) სიმებიანი და დასარტყამი საკრავებისათვის
- გოდება ჰიროშიმას მსხვერპლთათვის (Tren Ofiarom Hiroszimy) 52 სიმებიანი ინსტრუმენტისთვის (1960)
- Polymorphia (1961) 48 სიმებიანი ინსტრუმენტისთვის
- ფლუორესცენცია (Fluorescencje), (1961–62) ორკესტრისთვის
- კანონი (1962) სიმებიანი ორკესტრისთვის
- სამი პიესა ძველ სტილში (1963, მუსიკა სარაგოსას მანუსკრიპტისთვის)
- ხმათა ბუნების შესახებ (De Natura Sonoris) №1 (1966)
- პიტსბურგის უვერტიურა (1967) ჩასაბერების ბენდისთვის
- კოსმოგონია (1970)
- ხმათა ბუნების შესახებ (De Natura Sonoris) №2 (1971)
- პრელუდია (1971) ჩასაბერების, დასარტყამების და კონტრაბასებისათვის
- Actions (1971) თავისუფალი ჯაზური ორკესტრისათვის
- ინტერმეცო (1973) 24 სიმებიანი ინსტრუმენტისთვის
- იაკობის სიზმარი (1974)
- ადაჟიეტო დაკარგული სამოთხიდან (1979)
- სინფონიეტა №1, სიმებიანი ორკესტრისთვის (1992, არანჟირებულია სიმებიანი ტრიოდან)
- სინფონიეტა №2, კლარნეტის და სიმებიანი ორკესტრისთვის (1994, არანჟირებულია კლარნეტების კვარტეტიდან)
- მუსიკა პიესიდან Ubu Rex (1994)
- Entrata (1994), ლითონის ჩასაბერების და ლიტავრებისთვის
- სიუიტა პიესიდან Ubu Rex (1995) ჩასაბერების დიდი ბენდისთვის
- სერენადა სიმებიანი ორკესტრისთვის (1996–97)
- Luzerner Fanfare (1998) რვა საყვირის და დასარტყამი ინსტრუმენტებისათვის
- Fanfarria Real (2003)
- Danziger Fanfare (2008) ლითონის ჩასაბერებისა და დასარტყამებისათვის
- პრელუდია მშვიდობისათვის (2009) ლითონის ჩასაბერებისა და დასარტყამებისათვის
- ხმათა ბუნების შესახებ (De Natura Sonoris) №3 (2012)
- სინფონიეტა №3 სიმებიანი ორკესტრისათვის (2012, არანჟირებულია სიმებიანი კვარტეტიდან №3)
- ადაჟიო სიმებიანი ორკესტრისათვის (2013; მე-3 სიმფონიიდან)
- პოლონეზი ორკესტრისათვის (2016)
- პოლონეზი №2 ორკესტრისათვის (2018)
- Fanfare (2018)
კონცერტები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- საფორტეპიანო კონცერტი: აღდგომა (2001–02, revised 2007)
- სავიოლინე კონცერტი (1962–63; უკან გამოთხოვილი)
- კაპრიჩიო ვიოლინოსა და ორკესტრისთვის (1967)
- სავიოლინე კონცერტი №1 (1976–77, რევიზია 1987), ისააკ შტერნისთვის
- სავიოლინე კონცერტი №2: მეტამორფოზები (1992–95), ანე-სოფი მუტერისთვის
- ალტის კონცერტი (1983, არსებობს ვერსიები კლარნეტისთვის, ჩელოსთვის და ვერსია კამერული ორკესტრისთვის)
- სონატა ჩელოსა და ორკესტრისთვის (1964), ზიგფრიდ პალმისთვის
- ჩელოს კონცერტი №1 (1972)
- ჩელოს კონცერტი №2 (1982)
- ჩელოს კონცერტი (ალტის კონცერტის ტრანსკრიპცია, 1983)
- Concerto Grosso №1, სამი ჩელოსა და ორკესტრისთვის (2000–01)
- Largo ჩელოსა და ორკესტრისთვის (2003)
- Fonogrammi ფლეიტისა და კამერული ორკესტრისთვის (1961)
- კონცერტი ფლეიტისა და კამერული ორკესტრისთვის (1992)
- სინფონიეტა ფლეიტისა და სიმებიანი ორკესტრისთვის (2019)
- კაპრიჩიო ჰობოის და თერთმეტი სიმებიანისთვის (1964)
- კონცერტი კლარნეტისა და კამერული ორკესტრისთვის (1995, ფლეიტის კონცერტის ტრანსკრიპცია, 1992)
- კლარნეტის კონცერტი (1997, ალტის კონცერტის ტრანსკრიპცია, 1983)
- Concerto Grosso №2, ხუთი კლარნეტისა და ორკესტრისთვის (2004)
- კონცერტი ვალტორნისთვის (2008)
- კონცერტი დიდი ვიოლინოსა და ორკესტრისთვის (1967; უკან გამოთხოვილი)
- პარტიტა კლავესინის, ელექტროგიტარის, არფის, კონტრაბასის და ორკესტრისთვის (1971, რევიზია 1991)
- მუსიკა ალტის ფლეიტის, მარიმბას და სიმებიანი საკრავებისთვის (2000; მე-3 სიმფონიიდან)
- ორმაგი კონცერტი ვიოლინოს, ალტის და ორკესტრისთვის (2012)
- კონცერტინო საყვირისთვის (2015)
- კონცერტი საქსოფონისთვის (2015; ალტის კონცერტის მიხედვით)
ვოკალური/საგუნდო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Asking for Happy Isles ხმისა და ფორტეპიანოსთვის (c. 1954–55)
- ზეცა ღამით ხმისა და ფორტეპიანოსთვის (1955)
- სიჩუმე ხმისა და ფორტეპიანოსთვის (1955)
- დავითის ფსალმუნები (1958)
- ღამის სუნთქვა ხმისა და ფორტეპიანოსთვის (1958)
- სტროფები (1959) სოპრანოს, მთხრობელისა და ათი ინსტრუმენტისთვის
- დროისა და სიჩუმის განზომილებანი (1959–61)
- აფრიკული ლექსები ხმისა და ფორტეპიანოსთვის (1960)
- Stabat Mater (1962)
- Cantata (1964)
- ლუკას ვნებანი (1965)
- Dies Irae (1967)
- Kosmogonia (1970)
- დილის ლოცვა (Utrenja) (1969–71)
- Ecloga VIII (1972)
- Canticum Canticorum Salomonis (1970–73)
- Magnificat (1973–74)
- Te Deum (1979)
- Agnus Dei (1981)
- პოლონური რექვიემი (1980–84, რევიზია და განვრცობა 1993, კვლავ გაფართოვდა 2005 წელს იოანე პავლე II-ს გარდაცვალების შემდეგ)
- ქერუბიმების სიმღერა (1986)
- Veni creator (1987)
- Benedicamus Domino (1992)
- Benedictus (1993)
- Agnus Dei (1995, შერიგების რექვიემისთვის)
- De Profundis (1996)
- საგალობელი წმინდა დანიელისთვის (1997)
- საგალობელი წმინდა ადალბერტისთვის (1997)
- Credo (1997–98)
- Benedictus (2002)
- Santus ა კაპელა გუნდისთვის (2008)
- Gloriosa virginum ა კაპელა გუნდისთვის (2009)
- Kaddish (2009), სოლისტების, გუნდისა და ორკესტრისთვის
- Ein feste Burg ist unser Gott (2010), შერეული გუნდის, ლითონის ჩასაბერების, დასარტყამი ისნტრუმენტებისა და სიმებიანი ორკესტრისთვის
- Powiało na mnie morze snów... ფიქრისა და ნოსტალგიის სიმღერები (2010)
- Missa brevis ა კაპელა გუნდისთვის (2013)
- Dies illa (2014), სამი სოლისტის, სამი შერეული გუნდის და ორკესტრისათვის
- Budapest '56 "რექვიემი" მთხრობელის, სოლისტების, გუნდისა და ორკესტრისათვის (2015–16)
- Domine quid multiplicati sunt ა კაპელა გუნდისთვის (2015)
კამერული მუსიკა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- სავიოლინე სონატა №1 (1953)
- Misterioso ფლეიტისა და ფორტეპიანოსთვის (1954 or 1955)
- სამი მინიატურა კლარნეტისა და ფორტეპიანოსთვის (1956)
- სიმებიანი კვარტეტი (1956–57; უკან გამოთხოვილი)
- სამი მინიატურა ვიოლინოსა და ფორტეპიანოსთვის (1959)
- სიმებიანი კვარტეტი №1 (1960)
- სიმებიანი კვარტეტი №2 (1968)
- Der unterbrochene Gedanke სიმებიანი კვარტეტისთვის (1988)
- სიმებიანი ტრიო (1991)
- კვარტეტი კლარნეტისა და სიმებიანი საკრავებისთვის (1993)
- სონატა ვიოლინოსთვის №2 (1999)
- სექსტეტი კლარნეტის, ვალტორნის, ვიოლინოს, ალტის, ჩელოსა და ფორტეპიანოსთვის (2000)
- Agnus Dei რვა ჩელოსთვის (საგუნდო ნაწარმოების ტრანსკრიპცია; 2007)
- სიმებიანი კვარტეტი №3 (2008)
- Serenata სამი ჩელოსთვის (2008)
- Duo concertante ვიოლინოსა და კონტრაბასისთვის (2010)
- სიმებიანი კვინტეტი (2015)
- სიმებიანი კვარტეტი №4 (2016)
მუსიკა სოლო ინსტრუმენტებისათვის
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ვიოლინოსთვის
- Capriccio (2008)
- Tanz (2009)
- La Follia (2013)
- ალტისათვის
- Cadenza (1984)
- Sarabande (2000–01)
- Tanz (2010)
- Tempo di valse (2013)
- ჩელოსათვის
- Capriccio per Siegfried Palm (1968)
- Per Slava (1986)
- Divertimento (1994)
- Suite (1994-2013)
- Violoncello totale (2011)
- კლარნეტისათვის
- პრელუდია კლარნეტისათვის (1987)
- ვალტორნისათვის
- კაპრიჩიო Il sogno di un cacciatore (2012)
- ტუბასთვის
- Capriccio (1980)
- კლავიშიანი ინსტრუმენტებისათვის
მუსიკა ფილმებში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]პენდერეცკის ზოგიერთი ნაწარმოები ფილმების საუნდტრეკებშია გამოყენებული. ფილმში ეგზორცისტი (1973) გამოყენებულია მისი სიმებიანი კვარტეტი და კანონი ორკესტრისა და აუდიოჩანაწერისათვის, ფრაგმენტები მისი ჩელოს კონცერტიდან და ოპერიდან ლუდენის ეშმაკები. ჟურნალ The New Republic-ის ერთ-ერთი კრიტიკოსი ფილმის მიმოხილვაში წერს: „მუსიკაც კი უნაკლოა. უმეტესობა კშიშტოფ პენდერეცკის ეკუთვნის, რომელიც ბოლოს და ბოლოდ იქაა, სადაც მისი ადგილია.“[33] ფილმში ნათება (1980) გამოყენებულია პენდერეცკის ექვსი ნაწარმოები:[1] Utrenja II: Ewangelia, Utrenja II: Kanon Paschy, იაკობის სიზმარი, De Natura Sonoris I, De Natura Sonoris II და Polymorphia.[34] დევიდ ლინჩმა მისი მუსიკა გამოიყენა ფილმებში Wild at Heart (1990) და Inland Empire (2006), ასევე, სერიალში ტვინ პიქსი (2017). პიტერ უირის ფილმში Fearless (1993) კიდევ ერთხელ იქნა გამოყენებული Polymorphia, სახელდობრ, თვითმფრინავის კატასტროფის დაძაბულ სცენაში, რომელიც მგზავრის (ჯეფ ბრიჯესი) პერსპექტივიდან არის ნაჩვენები. გოდება ჰიროშიმას მსხვერპლთათვის გამოყენებულია ბოლო სცენაში ფილმისა Children of Men (2006).[1] პენდერეცკიმ დაწერა მუსიკა ანჯეი ვაიდას ოსკარზე ნომინირებული ფილმისთვის კატინი (2007), ხოლო მარტინ სკორსეზეს ფილმში შეშლილთა კუნძული (2010) გამოყენებულია მისი მე-3 სიმფონია და ფლუორესცენციები.
პენდერეცკის ზოგიერთი ნაწარმოები აღმოჩნდა ინსპირაცია რედიოჰედის ჯონი გრინვუდისთვის იმ ალბომის შექმნისას, რომელიც, მოგვიანებით, საფუძვლად დაედო მისივე მუსიკას პოლ ტომას ანდერსონის ფილმისთვის და იქნება სისხლი (2007).[1]
იხილეთ აგრეთვე
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- XX საუკუნის კლასიკური მუსიკა
- სერიალიზმი
- ატონალური მუსიკა
- იგორ სტრავინსკი
- დიმიტრი შოსტაკოვიჩი
- დიერდ ლიგეტი
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Levenson, Eric (March 29, 2020). „Krzysztof Penderecki, composer of works in 'The Exorcist' and 'The Shining,' dies at 86“. CNN.
- ↑ 1992 – Krzysztof Penderecki – Grawemeyer Awards.
- ↑ Michaels, Sean (23 January 2012). „Jonny Greenwood reveals details of Krzysztof Penderecki collaboration“. The Guardian.
- ↑ 4.0 4.1 Schwinger, p. 16.
- ↑ Penderecki on 'aiming for the unreachable'.[მკვდარი ბმული]
- ↑ 6.0 6.1 Krzysztof Penderecki engaged in creation of choral work on Armenian Genocide centennial.
- ↑ 7.0 7.1 Schwinger, p. 17.
- ↑ Schwinger, p. 18.
- ↑ Schwinger, pp. 18–19.
- ↑ 10.0 10.1 Monastra, Peggy. „Krzysztof Penderecki's Polymorphia and Fluorescences“ (PDF). Moldenhauer Archives, Library of Congress. ციტირების თარიღი: 19 March 2012.
- ↑ Thomas (2008), p. 165
- ↑ 12.0 12.1 12.2 Tomaszewski, Mieczyslaw. (2000)Orchestral Works Vol 1 Liner Notes.
- ↑ Dziennik Polski, rok XXIV, nr 172 (7599), p. 6.
- ↑ Dziennik Polski, rok XXX, nr 175 (9456), p. 2.
- ↑ Dziennik Polski, rok XX, nr 171 (6363), p. 6.
- ↑ Walter, Meinrad (2002). „Avantgarde mit menschlichem Antlitz“. Herder Korrespondenz (გერმანული). 2002 (10): 507–512. ციტირების თარიღი: 29 March 2020.
- ↑ Biography on Krakow 2000. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 28 სექტემბერი 2007. ციტირების თარიღი: 30 April 2007.
- ↑ Krzysztof Penderecki- Bio, Albums, Pictures – Naxos Classical Music.. ციტირების თარიღი: 22 January 2020
- ↑ Benefizkonzert zum 70. Geburtstag von Helmuth Rilling (in German). Web.archive.org
- ↑ Ouverture 2008 დაარქივებული 10 August 2011 საიტზე Wayback Machine. Rheingau Musik Festival, p. 17, 11 July 2008.
- ↑ Notes on Penderecki. ციტირების თარიღი: 30 August 2016. Aiming for the Unreachable. ციტირების თარიღი: 30 August 2016.
- ↑ Mazes, Notes & Dali: The Extraordinary Life of Krzysztof Penderecki.
- ↑ „Penderecki sagt 'Phaedra' für Wien ab“. Pizzicato (გერმანული). Luxembourg. 9 March 2018. ციტირების თარიღი: 29 March 2020.
- ↑ „A composer for all seasons“. Irish Times. 8 September 2010. ციტირების თარიღი: 29 March 2020.
- ↑ Famous Polish composer marks Polish centenary in Kiev (30 September 2018). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 აგვისტო 2020. ციტირების თარიღი: 31 March 2020.
- ↑
- Nie żyje Krzysztof Penderecki - Kultura - Radio Kraków pl. ციტირების თარიღი: 29 March 2020
- Nie żyje Krzysztof Penderecki. Wybitny polski kompozytor i dyrygent miał 86 lat pl. gazeta.pl (29 March 2020). ციტირების თარიღი: 29 March 2020.
- Lewis, Daniel (29 March 2020). „Krzysztof Penderecki, Polish Composer With Cinematic Flair, Dies at 86“. The New York Times. New York City. ციტირების თარიღი: 29 March 2020.
- Potter, Keith (29 March 2020). „Krzysztof Penderecki obituary“. The Guardian. London. ციტირების თარიღი: 29 March 2020.
- ↑ „Marian Konieczny“. Desa.pl. ციტირების თარიღი: 3 November 2019.
- ↑ „Aleja Sław“. Um.kielce.pl. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 აგვისტო 2020. ციტირების თარიღი: 3 November 2019.
- ↑ 21059 Penderecki (1991 GR10). NASA.
- ↑ EAM: World Premiere of Krzysztof Penderecki's Symphony No. 6 with the Guangzhou Symphony Orchestra.
- ↑ Solo Piano Work of Penderecki - World Premiere (March 19, 2019).
- ↑ Music, Florentyn; Music, Florentyn. Aufsehenerregender Erfolg von Maak & Albertz mit Weltpremiere von Pendereckis Musik - openPR.
- ↑ Liner notes for The Exorcist: Original Motion Picture Soundtrack, Warner Bros. 16177-00-CD, 1998.
- ↑ Barham, J.M. (2009) „Incorporating Monsters: Music as Context, Character and Construction in Kubrick’s The Shining“, Terror Tracks: Music and Sound in Horror Cinema. London, UK: Equinox Press, გვ. 137–170. ISBN 978-1845532024. ციტირების თარიღი: 2020-04-07.
რეკომენდებული ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Bruhn, Siglind (2020). "Dunkel ist das Leben". Liedsinfonien zur Vergänglichkeit von Mahler bis Penderecki. Waldkirch, Germany: Gorz. ISBN 978-3-938095-27-0.
- Bylander, Cindy (2004). Krzysztof Penderecki: a bio-bibliography. Westport, Connecticut: Praeger. ISBN 978-0-313256-58-5. OCLC 56104435.
- Croan, Robert (7 October 1988). „Composer is deft as conductor“. Pittsburgh Post-Gazette. Pittsburgh, Pennsylvania. p. 43. ციტირების თარიღი: 25 May 2020 – წარმოდგენილია Newspapers.com-ის მიერ.
- Croan, Robert (7 October 1988). „Penderecki makes his Pittsburgh debut“. Pittsburgh Post-Gazette. Pittsburgh, Pennsylvania. p. 43. ციტირების თარიღი: 25 May 2020 – წარმოდგენილია Newspapers.com-ის მიერ.
- Diehl, Jackson (10 July 1988). „Penderecki doesn't let Marxism limit style“. Star Tribune. Minneapolis, Minnesota. p. 73, 74. ციტირების თარიღი: 25 May 2020 – წარმოდგენილია Newspapers.com-ის მიერ. continued on page 74
- Guerrieri, Matthew (29 October 2013). „An unending path“. The Boston Globe. Boston. p. G6, G7. ციტირების თარიღი: 25 May 2020 – წარმოდგენილია Newspapers.com-ის მიერ. continued on page G7
- Hinson, Mark (8 October 2004). „The master conducts his masterwork“. Tallahassee Democrat. Tallahassee, Florida. p. 50. ციტირების თარიღი: 25 May 2020 – წარმოდგენილია Newspapers.com-ის მიერ.
- Johnson, Christopher (7 April 1985). „Krzysztof Penderecki is a composer caught in crossfire of critics“. Tampa Bay Times. St. Petersburg, Florida. p. 73. ციტირების თარიღი: 25 May 2020 – წარმოდგენილია Newspapers.com-ის მიერ.
- Maciejewski, B. M. (1976). Twelve Polish Composers. London, England: Allegro Press. ISBN 978-0-950561-90-5. OCLC 3650196.
- Miller, Margo (19 Jan 1986). „Penderecki to conduct Requiem“. The Boston Globe. Boston. p. 121. ციტირების თარიღი: 25 May 2020 – წარმოდგენილია Newspapers.com-ის მიერ.
- Robinson, Ray (1983). Krzysztof Penderecki: a guide to his works. Princeton, New Jersey: Prestige Publications. ISBN 978-0-911009-02-6. OCLC 9541916.
- Rosenberg, Donald (24 November 1983). „Polish composer's music elicits strong reaction“. The Akron Beacon Journal. Akron, Ohio. p. 75. ციტირების თარიღი: 25 May 2020 – წარმოდგენილია Newspapers.com-ის მიერ.
- Schwinger, Wolfram; trans. William Mann (1989). Krzysztof Penderecki: His Life and Work – encounters, biography and musical commentary. London, England: Schott. ISBN 978-0-946535-11-8.
- Thomas, Adrian (1992). „Penderecki, Krzysztof“. In Sadie, Stanley (ed.). New Grove Dictionary of Opera. London, England. ISBN 0-333-73432-7.
- Thomas, Adrian (2008). Polish Music since Szymanowski. Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-44118-6.
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:
- ოფიციალური საიტი პოლონურ ენაზე
- "პენდერეცკის სავიოლინო რევოლუცია პოლონეთში" დაარქივებული 2012-08-09 საიტზე Wayback Machine. (Drowned In Sound, 2012)
- ინტერვიუ კომპოზიტორთან, ბრუს დაფი (მარტი, 2000)
- ინტერვიუ კომპოზიტორთან, გალინა ჟუკოვა (2011), ჟურნალი reMusik, სანქტ-პეტერბურგის თანამედროვე მუსიკის ცენტრი
- "კშიშტოფ პენდერეცკი: ისტორიის გადაქცევა ავანგარდად". ვიდეო-ინტერვიუ, Louisiana Channel, დანია, 2013
- ბიოგრაფია ფრანგულ ენაზე
- Krzysztof Penderecki, Culture.pl
- ბიოგრაფია Cdmc-ს ვებსაიტზე
- კშიშტოფ პენდერეცკი კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზაში
- კშიშტოფ პენდერეცკი საიტზე Discogs
- არა მხოლოდ The Shining: 13 საუნდტრეკი კშიშტოფ პენდერეცკის მუსიკით, Culture.pl