იხილეთ წყარო გვერდისთვის პოსტსაბჭოთა სივრცე

'''პოსტსაბჭოთა სივრცე''', აგრეთვე ცნობილი როგორც '''ყოფილი სსრკ-ის რესპუბლიკები''' — დამოუკიდებელი ქვეყნები, რომლებმაც დატოვეს [[საბჭოთა კავშირი]] [[1991]] წელს მისი [[სსრკ-ის დაშლა|დაშლის]] დროს.

ტერმინი შემოტანილია ლიეტუველი ისტორიკოსის [[ალგის პრაზაუსკასი]]ს მიერ და პირველად გამოჩნდა სტატიაში „დსთ, როგორც პოსტკოლონიური არეალი“, გამოცემული [[1992]] წლის [[7 თებერვალი|7 თებერვალს]] „[[ნეზავისიმაია გაზეტა|ნეზავისიმაია გაზეტაში]]“.

== სახელმწიფოები და გეოგრაფიული რეგიონები ==
[[Image:PostSoviet_Regions_Map.png|250px|thumb|right|პოსტსაბჭოთა ქვეყნების გგუფები:<br />
{{ლეგენდა|#f2553e|რუსეთი}}
{{ლეგენდა|#688856|ცენტრალური აზია}}
{{ლეგენდა|#ffc600|აღმოსავლეთი ევროპა}}
{{ლეგენდა|#0065c8|ბალტიისპირეთი}}
{{ლეგენდა|#f18cbf|სამხრეთი კავკასია}}]]

პოსტსაბჭოთა ქვეყნები შემდეგ ხუთ ჯგუფად იყოფებიან. ისინი განეკუთვნებიან ამა თუ იმ ჯგუფს გეოგრაფიული მდებარეობის და კულტურული განვითარების მიხედვით. 

* '''[[ბალტიისპირეთი]]''': [[ესტონეთი]], [[ლიეტუვა]], [[ლატვია]].
* '''[[ცენტრალური აზია]]''': [[ყაზახეთი]], [[ყირგიზეთი]], [[ტაჯიკეთი]], [[უზბეკეთი]], [[თურქმენეთი]].
* '''[[სამხრეთი კავკასია]]''': [[საქართველო]], [[სომხეთი]], [[აზერბაიჯანი]].
* '''[[აღმოსავლეთი ევროპა]]''': [[უკრაინა]], [[ბელარუსი]], [[მოლდოვა]].
* '''[[რუსეთი]]''' 

აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებს რუსეთთან დიდი და ძველი კავშირი ჰქონდათ, თითქმის რუსეთის დაარსების პირველივე დღეებიდან. ცენტრალური აზიის და სამხრეთი კავკასიის დაპყრობა რუსეთმა მხოლოდ XVIII-XIX სს.-ში შეძლო. ბალტიისპირეთის ქვეყნები [[ტეტვონის ორდენი|ტეტვონის ორდენის]], [[დანია|დანიის]], [[პოლონეთი|პოლონეთისა]] და [[შვედეთი|შვედეთის]] მთავრობის მფარველობის ქვეშ იყვნენ დიდი დროის განმავლობაში, სანამ [[XVIII საუკუნე]]ში [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის]] ტერიტორიაში შევიდოდნენ, და გახდებოდნენ დამოუკიდებელი ქვეყნები [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომის]] შემდეგ. [[1940]] წელს ამ რესპუბლიკების გაერთიანება [[სსრკ]]-ში იყო მიუღებელი დასავლური ქვეყნებისთვის, მაგრამ საბჭოთა კავშირის ტერიტორიული მთლიანობა იქნა დადასტურებული ჰელსინკის შეთანხმებით.

== ახალი კავშირი ==

ჯერ კიდევ [[სსრკ]]-ის დაშლის პერიოდში იყო შეთავაზება შეექმნათ [[კონფედერაცია|კონფედერაციული]] [[სუვერენული სახელმწიფოთა კავშირი|სუვერენული სახელმწიფოთა კავშირი (სსკ)]], რომელშიც შესასვლელად [[1991]] წლის [[14 ნოემბერს]] წინასწარ შეთანხმდა შვიდი რესპუბლიკა ([[ბელორუსი]], [[ყაზახეთი]], [[ყირგიზეთი]], [[რუსეთი]], [[ტაჯიკეთი]], [[თურქმენეთი]], [[უზბეკეთი]]). მაგრამ რადგანაც წინადადება სსრკ-ის უმაღლესი ორგანოებიდან იყო მოსული კავშირი არ შეიქმნა.

ზოგიერთი ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების მოსახლეობასა და მთავრობებს სსრკ-ის ნოსტალგია იმდენად აწუხებდათ, რომ მზად იყვნენ, საკუთარი ქვეყნების [[სუვერენიტეტი]] შეეწირათ და ახალი კავშირი დაარსებინათ, სადაც ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების უმეტესობა შევიდოდა. 

90-იან წლებში განიხილებოდა [[ნურსულთან ნაზარბაევი|ნურსულთან ნაზარბაევის]] წინადადება შეექმნათ [[ევრაზიული კავშირი]], რომელშიც  უნდა გაერთიანებულიყო ხუთი სახელმწიფო ([[ბელორუსი]], [[ყაზახეთი]], [[ყირგიზეთი]], [[რუსეთი]], [[ტაჯიკეთი]]).

ბოლო დროს გახმაურდა ბევრი იდეა შეექმნათ [[რუსეთისა და ბელორუსის გაერთიანებული სახელმწიფო|რუსეთისა და ბელორუსიის ერთობლივი გაერთიანებული სახელმწიფო]].

=== რუსეთისა და ბელარუსის გაერთიანებული სახელმწიფო ===

[[რუსეთი|რუსეთისა]] და [[ბელარუსი|ბელარუსის]] [[კონფედერაცია|კონფედერაციული]] [[რუსეთისა და ბელორუსის კავშირი|კავშირი]] დაარსდა [[1997]] წლის [[2 აპრილი|2 აპრილს]] ადრე შექმნილ ([[2 აპრილი]] [[1996]]) [[რუსეთისა და ბელორუსის საზოგადოება|რუსეთისა და ბელორუსის საზოგადოების]] ბაზაზე. იდეა ეკუთვნის ბელარუსის პრეზიდენტს [[ალექსანდრე ლუკაშენკო|ალექსანდრე ლუკაშენკოს]].

== რეგიონალური ორგანიზაციები ==
[[სსრკ-ის დაშლა|საბჭოთა კავშირირს დაშლის]] შემდეგ დაარსდა რამდენიმე რეგიონელური ორგანიზაცია.

ბალტიისპირეთის ქვეყნები ყოფლი სსრკ-ის ქვეყნებიდან არავის შეურთდნენ და კურსი დასავლეთისკენ აიღეს (კერძოდ კი [[ევროპის კავშირი|ევროპის კავშირსა]] და [[ჩრდილოეთ ატლანტიკის ხელშეკრულების ორგანიზაცია|ნატოში]] შევიდნენ.)

=== დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა ===

{{მთავარი|დსთ}}
[[Image:PostSovietMap.png|200px|thumb|right|პოსტსაბჭოთა ქვეყნები:
{{ლეგენდა|#ffc8c8|[[დსთ]]-ს წევრი ქვეყნები}}
{{ლეგენდა|blue|[[ევროკავშირი]]სა და [[ჩრდილოეთ ატლანტიკის ხელშეკრულების ორგანიზაცია|ნატოს]] წევრები}}
{{ლეგენდა|#c0c0c0|დსთ-ს ასოცირებული წევრი}}]]

'''[[დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა]]''' (დსთ) — საქვეყნათაშორისო გაერთიანება. ამ თანამეგობრობაში გაერთიანებულია ყველა ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკა ბალტიისპირეთის გარდა. თურქმენეთი დსთ-ს „ასოცირებული წევრია“, საქართველომ კი [[რუსეთ-საქართველოს ომი (2008)|რუსეთ-საქართველოს ომის]] შემდეგ გასვლაზე განაცხადა.<ref name="georgia">[http://www.interfax.ru/politics/txt.asp?id=26811 საქართველო დსთ–დან მიდის]</ref> წევრობა [[2009]] წლის აგვისტოში დამთავრდა.

=== კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაცია ===
{{მთავარი|კუხო}}
[[კუხო]]-ში გაწევრიანებულნი არიან [[რუსეთი]], [[ბელარუსი]], [[ყაზახეთი]], [[ყირგიზეთი]], [[ტაჯიკეთი]] და [[სომხეთი]]. კუხოს მთავარი ამოცანა საერთაშორისო ტერორიზმის წინააღმდეგ გაერთიანებული ბრძოლაა.

[[ფაილი:CSTO GUAM in CIS Map.png|200px|thumb|right|{{ლეგენდა|#69ad62|[[სუამი]]-ს წევრები}}
{{ლეგენდა|#b571bd|[[კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაცია|კუხო]]-ს წევრები}}
]]

=== სუამი ===
{{მთავარი|სუამი}}
დღეს სუამში ოთხი წევრია ([[უზბეკეთი]]ს გასვლის მერე): [[საქართველო]], [[უკრაინა]], [[აზერბაიჯანი]] და [[მოლდოვა]]. '''[[სუამი|სუამ-ს]]''' ბევრი თვლის როგორც ანტირუსული ორგანიზაცია. სუამის წევრები არ არიან გაერთიანებული ყოფილი სსრკ-ის ტერიტორიაზე შექმნილ არც ერთ ორგანიზაციაში გარდა დსთ-სა.

=== ევრაზიული ეკონომიკური საზოგადოება ===
{{მთავარი|ევრაზესი}}
[[Image:EurasecMap.png|200px|thumb|right|ევრაზიული ეკონომიკური საზოგადოება:
{{ლეგენდა|#ff8040|ორგანიზაციის წევრები}}
{{ლეგენდა|#e9ef4c|დამკვირვებლები}}]]

'''[[ევრაზიული ეკონომიკური საზოგადოება]]''' (ევრაზესი) იყო დაარსებული [[რუსეთი]]ს, [[ბელორუსი]]ს, [[ყაზახეთი]]ს, [[ყირგიზეთი]]სა და [[ტაჯიკეთი]]ს მიერ. [[სომხეთი|სომხეთს]], [[მოლდოვა]]ს, [[უკრაინა]]ს აქვს დამკვირვებელის სტატუსი. უკრაინამ განაცხადა რომ არ უნდა ფართოუფლებიანი წევრობა, მაგრამ უკრაინის პრემიერი [[ვიქტორ იანუკოვიჩი|ვიქტორ იანუკოვიჩმა]] [[ვლადიმერ პუტინი|ვლადიმერ პუტინთან]] შეხვედრისას განაცხადა რომ უკრაინა ფიქრობს ევრაზეს-ში გაერთიანებაზე. მოლდოვაც არ შედის ორგანიზაციაში იმიტომ რომ აუცილებელია მისი პირველი დონის მეზობელი იყოს საზოგადოების წევრი. [[უზბეკეთი]] შესვლას [[2005]] წლის ოქტომბერში დათანხმდა.<ref name="uzbeki">[http://en.rian.ru/russia/20051110/42053167.html Working group discusses Uzbekistan's accession to EurAsEC]</ref> ქვეყანამ [[2006]] წლის [[25 იანვარი|25 იანვარს]] შევიდა ოფიციალურად.

=== შანხაის თანამშრომლობის ორგანიზაცია ===
{{მთავარი|შთო}}
[[ფაილი:SCO (orthographic projection).svg|200px|right|thumb|ლურჯით – შთო, ღია ლურჯით — დამკვირვებლები, ცისფერით — სტუმრები.]]
'''[[შანხაის თანამშრომლობის ორგანიზაცია]]''' (შთო), შედგება [[ჩინეთი]]სგან, [[რუსეთი]]სგან, [[ყაზახეთი]]სგან, [[ყირგიზეთი]]სგან, [[ტაჯიკეთი]]სა და [[უზბეკეთი]]სგან. ორგანიზაცია დაარსდა [[2001]] წელს. აქამდე (1996) არსებობდა '''შანხაის ხუთეული'''.

== ომები და კონფლიქტები ==
=== სეპარატისტული კონფლიქტები ===
ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების ტერიტორიებზე კონფლიქტების უმეტესობა სეპარატისტიზმთანაა დაკავშირებული, რომლებიც ცდილობენ ეთნიკურ ან რელიგიურ საფუძველზე დამოუკიდებლობა მიიღონ სახელმწიფოსგან, რომლის ნაწილად ითვლებიან.

ზოგიერთი ტერიტორია და გაჩენილი იქ კონფლიქტები:

* '''[[დნესტრისპირეთი]]''', კონფლიქტი [[მოლდოვა]]სგან დამოუკიდებლობის მისაღებად
* '''[[აფხაზეთი]]''' და '''[[სამხრეთ ოსეთი]]''', კონფლიქტი [[საქართველო]]სგან დამოუკიდებლობის მისაღებად (რუსეთმა, [[ნიკარაგუა]]მ და [[ვენესუელა]]მ ცნო ისინი დამოუკიდებელ სახელმწიფოებად)
* '''[[ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია|იჩქერია]]''', კონფლიქტი [[რუსეთი]]სგან დამოუკიდებლობის მისაღებად
* '''[[მთიანი ყარაბაღი]]''',  კონფლიქტი [[აზერბაიჯანი]]სგან დამოუკიდებლობის მისაღებად
* '''[[ინგუშეთი]]''', კონფლიქტი [[რუსეთი]]სგან დამოუკიდებლობის მისაღებად

რუსეთმა ძალით დაიბრუნა ჩეჩნეთი. 
[[რუსეთ-საქართველოს ომი (2008)|რუსეთ-საქართველოს ომის]] შემდეგ რუსეთმა აღიარა აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დამოუკიდებლობა, რასაც მოჰყვა მხარდაჭერა ცენტრალური ამერიკიდან, კერძოდ [[ნიკარაგუა|ნიკარაგუიდან]]. 2008 წლის ბოლოს გამართული შხვედრით ყარაბაღის თემაზე, სომხეთის, რუსეთისა და აზერბაიჯანის პრეზიდენტებმა შეთანხმდნენ, რომ ყარაბაღი ოფიციალურად რჩება აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე.

=== სამოქალაქო ომები ===
* '''[[საქართველოს სამოქალაქო ომი|სამოქალაქო ომი საქართველოში]]''' 1991-1993 წლებში [[ზვიად გამსახურდია|ზვიად გამსახურდიისა]] და [[ედუარდ შევარდნაძე|ედუარდ შევარდნაძის]] მომხრე ძალებს შორის. ომი დამთავრდა, როდესაც რუსეთის ჯარებმა მხარი დაუჭირეს შევარდნაძეს საქართველოს დსთ-ში შესვლის სანაცვლოდ.
* '''[[ტაჯიკეთის სამოქალაქო ომი|სამოქალაქო ომი ტაჯიკეთში]]''' [[1992]]-[[1997]] წლები.

=== ფერადი რევოლუციები ===
ყოფილი საბჭოთა კავშირის სამ რესპუბლიკაში მოხდა ე.წ. [[ფერადი რევოლუციები]], რომელიც ოპოზიცია მთავრობაში მოიყვანეს.

* [[ვარდების რევოლუცია]] საქართველოში 2003 წელს
* [[ნარინჯისფერი რევოლუცია]] უკრაინაში 2004-2005 წლებში
* [[ტიტების რევოლუცია]] ყირგიზეთში 2005 წელს
* [[2018 წლის სომხეთის რევოლუცია|ხავერდოვანი რევოლუცია]] სომხეთში 2018 წელს.

==სქოლიო==
{{სქოლიოს სია}}

{{პოსტსაბჭოთა ქვეყნები}}

[[კატეგორია:საბჭოთა კავშირი]]
[[კატეგორია:ევრაზია]]