იხილეთ წყარო გვერდისთვის ზუგდიდის ბოტანიკური ბაღი

{{რჩეული/2.0}}[[ფაილი:Zugdidis botanikuri.jpg|მინი|ბოტანიკური ბაღი]]  
'''ზუგდიდის ბოტანიკური ბაღი''' — [[საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია|საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის]] [[ცენტრალური ბოტანიკური ბაღი]]ს [[ზუგდიდი]]ს ფილიალი, გაშენებულია გასულ საუკუნეში, [[ზუგდიდის სახელმწიფო ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მუზეუმი|დადიანების სასახლესთან]], როგორც მთავრის რეზიდენციის დეკორატიული ბაღი. პარკში ოთხმოცამდე გვარის მრავალი სახეობის [[ხე]], [[ბუჩქი]] და მცენარე იზრდება, მათ შორის [[მაგნოლია|მაგნოლიის]] ექვსი სახეობა, სხვადასხვა სახეობის [[მუხა]], ატლასისა და [[ჰიმალაის კედარი]], [[კანარის ვერხვი]], აზიის, მათ შორის [[ინდოეთი]]ს, [[იაპონია|იაპონიის]], ხმელთაშუაზღვისპირეთის, ამერიკის და სხვა ადგილებიდან შემოტანილი რელიქტური და ენდემური მცენარეები.<ref name="მურმან არდია, ჭიჭიკო ჯანელიძე – სამეგრელო, 1999. თბილისი–ზუგდიდი, გვ. 224">მურმან არდია, ჭიჭიკო ჯანელიძე – სამეგრელო, 1999. თბილისი–ზუგდიდი, გვ. 224</ref> ზუგდიდის ბაღმა დეკორატიული სახე მიიღო მას შემდეგ, რაც მის განაშენიანების საქმეს ენერგიულად მოჰკიდა ხელი სამეგრელოს უკანასკნელმა მთავარმა [[დავით დადიანი|დავით დადიანმა]].<ref name="იასონ იზორია 2000">იასონ იზორია,დადიანების საქველმოქმედო საქმიანობა,თბილისი, 2000წ.,გვ. 41</ref>

როგორც მდებარეობით, ასევე კლიმატური პირობეით [[ზუგდიდი]]ს ბოტანიკური ბაღი ერთ-ერთ საუკეთესო ბაზას წარმოადგენს ძვირფასი სუბტროპიკული მცენარეების ინტროდუქციის, კვლევისა და აკლიმატიზაციისათვის.

== ისტორია ==
[[ფაილი:Екатерина Чавчавадзе Дадиани.jpg|thumb|left|130px|[[ეკატერინე დადიანი]]]]
[[იონა მეუნარგია]]ს, [[რაფიელ ერისთავი]]ს, ვ. მირზაშვილის, [[კორნელი ბოროზდინი]]ს, ი. გოგიასა და სხვათა ცნობით, როდესაც [[დავით დადიანი|დავით დადიანმა]] მამის, [[სამეგრელოს სამთავრო|სამეგრელოს]] მთავრის [[ლევან V დადიანი|ლევან V-გან]]  ხელისუფლება მიიღო [[1840]] წელს, სამთავროს მართვასთან ერთად ხელი მოჰკიდა დეკორატიული ბაღის მშენებლობას. იმავე წელს მან შემოღობა სასახლის გარშემო მდებარე ტყის ნაწილი, რომელიც მიჩნეულ იქნა სასახლის ბაღად და დააწესა სპეციალისტ-მებაღეთა მუდმივი შტატები. მალე ბაღისადმი ზრუნვა და მისი მართვა-გამგეობა დავითმა ჩააბარა თავის მეუღლეს [[ეკატერინე დადიანი|ეკატერინე ჭავჭავაძე-დადიანს]]. ეკატერინემ დიდი სიყვარულითა და ენთუზიაზმით მოკიდა ხელი ამ კეთილშობილურ საქმეს და მცირე ხანში ეგზოტიკური სახეობებით მდიდარი ბაღი შექმნა. იონა მეუნარგია აღნიშნავს: 
{{ციტატა|მისსავე (იგულისხმება ეკატერინე ჭავჭავაძე) პირად შრომას უნდა უმადლოდეს თავის არსებობას [[ამიერკავკასია]]ში არსებულ ბაღებს შორის საუკეთესო – ზუგდიდის ბოტანიკური ბაღი. გამოეწერა ამისათვის საჭირო თესლეული და [[ხე]]ების ნერგები მეფის ლუი ფილიპეს [[ვერსალის ბაღი]]დან და მართლაც გააშენა ისეთი ბაღი, რომლის ბადალიც არ მოიპოვება [[კავკასია]]ში <ref name="ბალანჩივაძე">ბალანჩივაძე შოთა,ზუგდიდის ბოტანიკური ბაღის ეგზოტიკური მერქნიანი მცენარეები, ცენტრ. ბოტანიკური ბაღი - თბ., მეცნიერება, 1975</ref>}}

=== იტალიელი მებაღე ===
ეკატერინე ჭავჭავაძემ ბაღის მთავარ მშენებლად [[იტალია|იტალიის]] ქ. [[ტრიესტი]]დან მოიწვია მებაღე [[ჟოზეფ ბაბინი]], რომელმაც ბაღს მთლიანად შეუცვალა იერი — გაწმინდა იგი  უვარგისი მცენარეებისაგან, დააზუსტა წმინდა დეკორატიული ფართობი, დაგეგმა ფრანგულ, სიმეტრიულ სტილზე, გამოჰყო და გააფორმა ნაკვეთები, შექმნა ხელოვნური [[პეიზაჟი|პეიზაჟები]] (დღეისათვის შემორჩენილია ხელოვნური [[ტბა]] [[კუნძული]]თ), რომელიც ოსტატურად იქნა შეხამებული აქა–იქ დატოვებულ ბუნებრივ პეიზაჟებთან, მოაწყო სანერგე და სხვა.

=== ბოროზდინი ===
[[ფაილი:Botanical garden(zugdidi)3.jpg|thumb|right|250px|ბოტანიკური ბაღი]] 
ამ ამბების მომსწრე და მხილველი  კორნელი ალექსის ძე ბოროზდინი, მეფის რუსეთის განსწავლული მოხელე, რომელმაც საქართველოში 13 წელიწადი  (1854–1867) დაჰყო, ზუგდიდის ბაღზე წერდა:
{{ციტატა|დავით დადიანი საქმის კაცი იყო. ჯერ ისევ მამის სიცოცხლეშივე მართავდა სამთავროს საქმეებს, გულმოდგინედ ჩაფლული იყო პრაქტიკულს საქმიანობაში და ცდილობდა თავისი მამულებისათვის უფრო მეტი მიემატებინა. დილითგან საღამომდე საქმეებში იყო გართული. შეჩვეული იყო თვითონ პირადად ეკეთებინა ყველაფერი. არ უყვარდა თავის საქმეებში სხვა ვინმე ჩაერივნა და მით უფრო უცნაურად ეჩვენებოდა, ასეთ საქმეებში ახალგაზრდა ცოლისათვის ეთხოვნა მონაწილეობის მიღება და ამიტომ ეკატერინეს მიანდო ყურისგდება თავისი ზუგდიდის ბაღისა, რომლისათვის ხარჯი არ ეზოგებოდა. ეკატერინემ ხალისიანად მოჰკიდა ხელი ამ საქმეს. საზღვარგარეთიდან სწავლული მებაღე გამოიწერეს. იშვიათი ხეების წიდნები და ყვავილების თესლი [[მილანი]]დან მოსდიოდათ, სამეგრელოს ბუნებამ და ჰავამ ხელი შეუწყო დედოფლის ცდას და ათი წლის განმავლობაში ისეთი საუცხოო ბაღი გაშენდა, რომლის მსგავსი მანამდე არ და არც მერე ყოფილა ამიერკავკასიაში. დიდფოთოლა მაგნოლიები, ბიგნონიები, პაულონიები, მიმოზები, კვიპაროზები, ოლეანდრები უშველებელი სიმაღლის გაიზარდა და ამ ხეების მთელი ხეივნები შეიქმნა. ბაღთან იყო საუცხოო სათბურები და საგრუნტო ფარდულები, სადაც 500–ზე მეტი სახეობის ხე იყო ფორთოხლის, [[ლიმონი|ლიმნის]], პომპელმუსისა, ბანანებისა და სხვა იშვიათი ხეხილისა, მაგრამ განსაკუთრებით კარგი იყო საყვავილე განყოფილება: დათვლაც კი სჭირდა ათასნაირი ვარდებისა, ზოგიერთი მათგანი ორი მეტრი სიმაღლის გაიზარდა. მრავალფეროვანი იყო ასევე კამელიების კოლექცია. ერთი სიტყვით, ზუგდიდის ბაღი ყოველი მხრით შესანიშნავი იყო და ამიერავკასიაში ბადალი არ მოიძებნებოდა. მის მეზობლად პარკი იყო გაშენებული, სადაც ნახავდით აუარებელ შვლებს, ირმებსა და ქურციკებს, რომლებიც ვორონცოვის მამულიდან იყო მოყვანილი (ყირიმიდან), ესენი კაცის დაძახებაზე მოდიოდნენ და ხელით შეიძლებოდა დაპურება<ref name="კ. ბოროზდინი">კ. ბოროზდინი ,,სამეგრელო", 1934 წ. გვ. 65</ref>}}

=== ისკანდერ–ფაშას განადგურებული ბაღი ===
[[სურათი:Botanical garden(zugdidi).jpg|thumb|300px|left|ხელოვნური ტბა კუნძულით ბოტანიკურ ბაღში]]
[[დავით დადიანი]] [[1853]] წელს გარდაიცვალა. ამის შემდეგ როგორც სამთავროს მართვა, ასევე ბაღისადმი მზრუნველობა და პატრონობა მთლიანად ეკატერინე ჭავჭავაძის ხელში გადავიდა. ეკატერინე მეტი ენერგიით შეუდგა ბაღის მოწყობას, თუმცა შექმნილმა პოლიტიკურმა გარემოებებმა ხელი შეუშალა. ბაღმა დიდი სტიქიური უბედურება განიცადა 1853–1856 წლების [[რუსეთ-ოსმალეთის ომი]]ს დროს. [[1855]] წელს სამეგრელოც გახდა ომის ასპარეზი. ოსმალთა 30 ათასიანი არმიამ [[ომარ-ფაშა]]ს მეთაურობით სამეგრელოში ნახევარ წელიწადზე მეტი დაჰყო და ამ ხნის მანძილზე მთლიანად გააჩანაგა ეს მხარე.<ref name="იასონ იზორია">იასონ იზორია,დადიანების საქველმოქმედო საქმიანობა,თბილისი, 2000 წ. გვ. 42</ref> [[1856]] წელს [[მეგრელები|მეგრელთა]] მიერ შევიწროებული ერთ-ერთი გარნიზონის უფროსი ისქანდერ-ფაშას ბრძანებით ძირიანად ამოთხარეს და გაანადგურეს ბაღი. კ. ბოროზდინი სწერდა, რომ საშინლად გაბრაზებულმა ისკანდერ ფაშამ 
{{ციტატა|დაბრუნდა რა ზუგდიდში, გადაჰბუგა მთელი დაბა, მთავრის სასახლე, წინასწარ კი სახლიდან ყველა ძვირფასი ნივთი გააზიდვინა, ორანჟერიებიდანაც, რის გამოტანაც კი შეიძლებოდა, ყველაფერი გაატანინა, ხოლო ბაღში ხეები სულ ძირში დააჭრევინა. ამ სახით ის საუცხოო ბაღი, რომელიც დედოფალმა გააშენა და რომელსაც თვალის ჩინივით უვლიდა მიწასთან იქმნა გასწორებული <ref name="კ. ბოროზდინი. სამეგრელო">კ. ბოროზდინი. "სამეგრელო".1934 წ., გვ 48</ref>}}
ამ ბაღის ისტორიასთან დაკავშირებით საყურადღებოა ეკატერინეს წერილი გორდიდან [[1856]] წლის 2 თებერვლის თარიღით, რომლითაც ის [[პლატონ იოსელიანი|პლატონ იოსელიანს]] ატყობინებდა იმ უბედურებას, რაც სამეგრელოს მიადგა თურქეთის საოკუპაციო ჯარებისაგან:
{{ციტატა|ღ–თმან თქვენ მტერს მოუვლინოს, რაოდენ განსაცდელი და უბედურება მეგრელიას მოევლინა. ესოდენი წლის შრომა და ღვაწლი ერთად დაიკარგა ს–დ, ამ ომიანობისა სისხლის დათხევა მათი ამაოდ დაშთა. მტერმან ააოხრა და ნაცვლად კეთილისა ჩვენმა სიძემ დადიანის ოჯახის ერთგულად საგონებელმა მუხრანბატონმა ღალატიც განსთქვა, მის გამო რომ მით უმსგავლო მოქმედება მისი და სირცხვილი რ-იც აჩვენა რუსეთის მხედრობას და იმდენადა დაუბრმავდა გონება რომ გაბედა ჩემდა მოწერაც ნომრიანის ქაღალდით, ვითომ მე აღუკრძალე მეგრელთ მტერთადმი თოფის სროლა, მაგრამ ისე გაფუჭდეს ყოველი მისი ბოროტი აზრი სამეგრელოსთვის, როგორც სამეგრელო მტერმან გააფუჭა და მთავრისა მათისა ოჯახი ცეცხლის ალს მიეცა. [[ზუგდიდი]] აღარ არის. იქაური თექვსმეტი წლის ნაშრომი ბაღი, რომელიც კავკასიის მხარეში კი არა უცხო ქვეყნებშიც მოსაწონი იყო, მტერმან აღგავა. ყ-ლი ხილი, [[ყვავილი]] და უცხო ქვეყნის მცენარეები ზოგი წაიღეს და ზოგიც დასჭრეს. პარიჟელი და სხვა მებელი რაც იყო წაიღეს და მთელი ოჯახი და გარემო მტვრად აქციეს. უბედურია ამ დროებით მეგრელია, გარნა ვსასოებ ოდესმე ყ–დ მოწყალე ხელმწიფე ნუგეშს გვცემს ნაცვლად მართლისა მწუხარებისა<ref name="ი. მეუნარგია">ი. მეუნარგია, "ქართველი მწერლები". თბ., 1957 წ. გვ 327 (შედგენილი სოლომონ ცაიშელის მიერ, მისივე რედაქციით, წინასიტყვაობითა და შენიშვნებით. ეკატერინეს ეს წერილი შენიშვნებშია დართული</ref>}}

=== აღდგენა ===
[[ფაილი:Zugdidi botanical garden.jpg|250px|thumb|left]]
[[ოსმალეთი|ოსმალეთთან]] [[ზავი]]ს დადების შემდეგ, ეკატერინეს ენერგიული მოქმედების შედეგად, ბაღში გაჩაღდა აღდგენითი სამუშაოები, ხოლო მისი სრული აღდგენა შესაძლებელი გახდა [[1869]] წლიდან, ე.ი. ეკატერინე ჭავაჭავაძის [[საფრანგეთი]]დან დაბრუნების შემდეგ. მუშაობა სწრაფი ტემპით წარიმართა, განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც  ქ. [[ვარეზე]]დან ([[იტალია]]) [[1896]] წელს მოწვეულ იქნენ სამუშაოდ სპეციალისტი მებაღე-დეკორატორები, ძმები გაეტანი და ჯიოვანო ზამბერლეტები.

როგორც  ი. გოგია ([[1947]] წელს) აღნიშნავს, ზამბერლეტებმა [[სანქტ-პეტერბურგი]]დან ჩამოიტანეს ეგზოტიკურ მცენარეთა ფრიად იშვიათი და ძვირფასი თესლები და ნერგები, რომლითაც შეავსეს არსებულ მცენარეთა კოლექცია, გააფართოეს ბაღის ტერიტორია ძირითადი გეგმის მიხედვით, გააგრძელეს ბზის ბორდიურები და საინტერესო ხეთა ხეივნები. სწორედ ამ პერიოდს მიაკუთვნებს ი. გოგია იმ გოლიათი ჭადრების მშვენიერი ხეივნების დაშენებას, რომელნიც დღეს სიგრძე–სიგანეზე სერავენ ბაღს (1182 გრძ. მეტრი), ხოლო რაც შეეხება 187 მ სიგრძეზე ჩამწკრივებულ რცხილის ხეივანს, რომელიც არანაკლები სილამაზით აღიქვება, იგი თვლის ოსმალთა მიერ გაჩეხილ ეგზემპლართა ძირკვის ამონაყრად, რაც სრულ ჭეშმარიტებას წარმოადგენს.

ბაღი თანდათან  გაიზარდა, მცენარეთა კოლექცია გამდიდრდა ახალი სახეობებით, მაგრამ [[1882]] წლიდან, ე. ჭავჭავაძის გარდაცვალების გამო, ეგზოტების შემოტანა და გამრავლება-გავრცელება შეწყდა, თუმცა მოვლა–პატრონობა კვლავინდებურად გრძელდებოდა.

[[1903]] წელს გარდაიცვალა [[ნიკო დადიანი|ნიკო დავითის ძე დადიანი]] და მხცოვანი მებაღე გაეტანო ზამბერლეტიც, რასაც მოჰყვა ბაღის მოვლა–პატრონობის საქმის დაკნინება და დაქვეითება. მას შემდეგ [[1917]] წლამდე ბაღს, დადიანების სხვა ქონებასთან ერთად, იცავდა  და განაგებდა მათი რწმუნებული, ხოლო [[მენშევიკები]]ს ბატონობის დროს (1917–[[1921]] წწ.) — ერობა. განსაკუთრებით ამ პერიოდში ბაღი მოუვლელი და უპატრონო იყო.

მიუხედავად ამისა, [[ზუგდიდი]]ს პარკმა გაშენების დღიდან დიდი საშვილიშვილო საქმე შეასრულა. იგი [[სამეგრელო]]ში ძვირფას მცენარეთა ინტროდუქციის კერად იქცა, საიდანაც ასობით უცხო მცენარე ფართოდ დაინერგა მოსახლეობაში, გაშენდა მრავალი ბაღი, სკვერი და პარკი სამეგრელოს სოფლებსა, დაბებსა და ქალაქებში, ხოლო მოსახლეობას მერქნოვან-ბუჩქოვან მცენარეთა სიყვარული დაუნერგა.

== დირექტორები და ხელმძღვანელობა ==
[[სურათი:Botanical garden(zugdidi)1.jpg|thumb|250px|ბოტანიკური ბაღი]]
[[1922]] წელს განათლების სახალხო კომისარიატი ბაღის დირექტორად ნიშნავს [[აკაკი ჭანტურია]]ს, [[1924]] წლიდან 1926 წლამდე ბაღი გადადის სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკუმის გამგებლობაში, [[1926]] წლიდან საქართველოს სსრ მიწსახკომის განკარგულებით იგი დაექვემდებარა [[თბილისის ბოტანიკური ბაღი|თბილისის ბოტანიკურ ბაღს]]. ბოტანიკური ბაღის დირექტორმა პროფ. ი. ლომოურმა ყურადღება მიაქცია ბაღის სავალალო მდგომარეობას (საქონლის ძოვება, ბალახის უსისტემო თიბვა, დაუცველობა და სხვ.) გამოგზავნა აქ პროფ. სოსნოვსკი ხე–ბუჩქების აღწერისა და აღრიცხვისთვის, ბაღს დაუნიშნა უმაღლესი განათლების მქონე დირექტორი, შემოღობა ბაღის ტერიტორია ცოცხალი ღობით, აკრძალა საქონლის ძოვება, გაწმინდა და აღადგინა ზოგიერთი ხეივანი, გააშენა ბზის ბორდიური და სხვ.

ამის შემდეგ რიგრიგობით კიდევ რამდენიმე ორგანიზაციის ხელში გადადიოდა ბაღის მოვლა-პატრონობის საქმე. იგი ერთხანს [[ზუგდიდი]]ს ქალაქის საბჭოს კულტურისა და დასვენების პარკადაც კი იქცა, სადაც მრავლად იყო სხვადასხვა გასართობი, ატრაქციონი, მაგრამ მცენარეთა კოლექციის გამდიდრებაზე ნაკლებად ზრუნავდნენ.

საბოლოოდ, [[საქართველოს სსრ მინისტრთა საბჭო]]ს [[1970]] წლის დადგენილებით, ზუგდიდის პარკი გადაეცა [[საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია|საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის]] ცენტრალურ ბოტანიკურ ბაღს და ეწოდა: საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ცენტრალური ბოტანიკური ბაღის ზუგდიდის ფილიალი.

მოკლე ხნის განმავლობაში [[ზუგდიდი]]ს ფილიალში შესრულდა შრომატევადი სამუშაოები, რის შედეგადაც ამჟამად სრული პირობებია შექმნილი ნორმალური შემოქმედებითი სამეცნიერო–კვლევითი მუშაობისათვის. ბაღის სანერგეში შეტანილია 350 ახალი სახეობისა და სახესხვაობის ნერგი, რომლებსაც მალე გადაიტანენ მუდმივ ფართობებზე – პარკში.

2005 წელს ხელისუფლებამ დადიანების სასახლის ბაღის რეკონსტრუქციისთვის 40 ათასი ლარი გამოყო.

[[2009]] წლის მაისში საზოგადოება „ზუგდიდელის“ თავმჯდომარემ ოთარ ფაცაციამ, ზუგდიდის მაჟორიტარმა დეპუტატმა [[ფრიდონ თოდუა]]მ და ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის გამგებელმა [[ალექსანდრე ქობალია]]მ მიიღეს ერთობლივი გადაწყვეტილება ბოტანიკური ბაღის მძიმე მდგომარეობიდან გამოყვანისთვის ზომების მისაღებად. ამ გადაწყვეტილების თანახმად [[ზუგდიდის მუნიციპალიტეტი]]ს გამგეობა ადგილობრივი ბიუჯეტიდან ყოველთვიურად 5 000 ლარს გამოყოფს.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/opentext/index.php?y=2009&art=6947 ზუგდიდის ბოტანიკურ ბაღს პატრონი გამოუჩნდა] // „საქართველოს რესპუბლიკა“, 19.05.2009, № 97.</ref>

[[ფაილი:Zugdidis botanikuri1.jpg|thumb|left|300px]]

== ნიადაგი ==
ბოტანიკური ბაღის [[ნიადაგი]] საშუალო ეწერი, [[თიხა|თიხიანია]]. ქვენიადაგი ხასიათდება უძველესი მდინარის ნაფენებით. ფიზიკური თვისებების მიხედვით ნიადაგის ზედა ფენები (20 [[სმ]] სიღრმე) სუსტი გოროხოვანია, მის ქვემოთ კი – უსტრუქტურო. ჰაერაცია ზედა ფენებში კარგია, ქვედა ფენებში — სუსტი. ქვედა თიხიან ფენებში შეიმჩნევა დაჭაობების ნიშნები. ნიადაგის სიღრმეში ტენი თითქმის ყოველთვისაა.

==ბაღში წარმოდგენილი ფლორა==
===ინტროდუცირება===
==== ინტროდუცირებული ხეები და ბუჩქები (1975 წელი) ====
ბოტანიკურ ბაღში ინტროდუცირებულია 94 სახეობის მერქნიანი მცენარე, რომელნიც 45 ოჯახსა და 57 გვარს მიეკუთვნება. ხეები წარმოდგენილია 74 სახეობით, ბუჩქები — 17, ხვიარები — 3. ეს მცენარეები ბიოლოგიური ჯგუფების მიხედვით ასე ნაწილდება:
* წიწვოვანები — 24 სახეობა და სახესხვაობა
* ფოთლოვანები — 70, მათ შორის ზამთარმწვანე — 22, ზაფხულმწვანე — 48.

==== ინტროდუცირებული მცენარეების გარემოსთან შეგუების უნარი ====
ბაღში ინტროდუცირებული მცენარეები ადგილობრივ გარემო პირობებთან ურთიერთგანსხვავებული შეგუების უნარით ხასიათდება, რის გამოც ზოგი მათგანის ბოილოგიური მდგომარეობა (ვეგეტატიური, გენერაციული) დაბალია, ზოგისა კი აბორიგენებსაც ტოლს არ უდებს. ზემოაღნიშნული მდგომარეობის მიხედვით შეიძლება მცენარეები დაჯგუფდეს:
*მცენარე იზრდება, მაგრამ ვერ ყვავის — 1 სახეობა — [[კორპის მუხა]] (სუსტი და დაჩაგრულია);
*მცენარე ყვავის, მაგრამ ვერ ნაყოფიანობს — 17 სახეობა;
*მცენარე ნაყოფიანობს, მაგრამ ნაყოფს ვერ იმწიფებს — 1 სახეობა — [[ქაღალდის ხე]] (მხოლოდ მდედრობითი ეგზემპლარია);
*მცენარე ნაყოფიანობს, მაგრამ აღმოცენების უნარმოკლებული თესლი აქვს — 2 სახეობა [[იაპონური ტუიოპსისი]], [[ლანცეტა კუნინგამია]];
*მცენარეს აღმოცენებისუნარიანი თესლი აქვს, მაგრამ თვითნათესს არ იძლევა — 42 სახეობა;
*მცენარე თვითნათესს იძლევა, მაგრამ ველურდება — 24 სახეობა;
*მცენარე ველურდება — 7 სახეობა.

==== ინტროდუცირებულ მცენარეთა სასიცოცხლო ფაზის რიტმი ====
ინტროდუცირებულ მცენარეთა რიგი, სასიცოცხლო ფაზის რიტმი (შეფოთვლა, ყვავილობა, ნაყოფმსხმიარობა, [[ფოთოლცვენა]], ზრდა) ძირითადად ესატყვისება და მიჰყვება ადგილობრის კლიმატურ რიტმს. გამონაკლისს წარმოადგენს:
*[[იაპონური მაჰონია]] (ყვავილობის ფაზა ეწყება [[იანვარი|იანვარში]])
*[[სურნელოვანი ხიმონანთუსი]] (ყვავილობას იწყებს [[დეკემბერი|დეკემბერში]]) 
*[[მსხვილყვავილა მაგნოლია]] (ყვავილობას აგრძელებს [[ოქტომბერი|ოქტომბერში]])
*[[იაპონური ხენომელესი]] (ყვავილობს [[იანვარი|იანვარ]]–[[თებერვალი|თებერვალში]])
*[[ჰორტენზია]] (შეფოთვლას იწყებს იანვარში)

==== ინტროდუცენტები გეოგრაფიული წარმოშობის მიხედვით ====
[[ფაილი:Zugdidi botanical garden11.jpg|thumb|left|230px]]
ინტროდუცენტები გეოგრაფიული წარმოშობის მიხედვით  შემდეგნაირად ნაწილდება:
*'''[[აღმოსავლეთ აზია|აღმოსავლეთ აზიის]]''' — მცენარეები წარმოდგენილია 44 სახეობით ([[ჩინეთი]], [[იაპონია]], [[კორეა]], [[ინდოეთი]]).
*'''[[ჰიმალაი]]ს''' — 2 სახეობით (ჰიმალაიური ნაძვი, [[ჰიმალაიური კედარი]])
*'''[[მცირე აზია|მცირე აზიის]], [[ირანი]]სა და [[ავღანეთი]]ს''' — 7 სახეობით (მარადმწვანე კვიპაროსი, წაბლფოთოლა მუხა, ლეღვი, აღმ. ჭადარი, პირამიდული ვარხვი, ძეწნა, კარპიის გლეჩია)
*'''[[ლენქორანი]]ს''' — 1 სახეობა (აბრეშუმის აკაცია)
*'''[[შორეული აღმოსავლეთი]]ს''' — 1 სახეობა (ხავერდის ხე)
*'''ხმელთაშუაზღვის ქვეყნების''' — 7 ([[იტალიური ფიჭვი]], ზღვისპირა ფიჭვი, ატლასური კედარი, კორპის მუხა, იუდას ხე, ჩვეულებრივი ცხენისწაბლა)
*'''[[ევროპა|ევროპის]]''' — 3 სახეობა (თეთრი სოჭი, ევროპული წიფელი, ევროპული ცაცხვი)
*'''[[ჩრდილოეთ ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკის]]''' — 25 სახეობა (მაგნოლიები, ლავზონის ხამეციპარისი, ვიემუტის ფიჭვი, მარადმწვანე სექვოია, დასავლურის თუია, ამერიკის ნეკერჩხალი, პეკანი, დასავლური აკაკი, სამეკალა, გლედიჩია, კატალპა, ამბრის ხე, ლირიოდენდრონი, კანადური ვერხვი, ცრუ აკაცია, დრუმონდული საპნის ხე, დასავლური ჯამყვავილა და სხვა)
*'''[[მექსიკა|მექსიკის]]''' — 1 სახეობა (ლუზიტანიური კვიპაროსი)
*'''[[კანარის კუნძულები|კანარის]] და [[მადეირა (კუნძულები)|მადეირის კუნძულების]]''' — 1 სახეობა (კანარული ჭყორი)
*'''[[ავსტრალია|ავსტრალიისა]] და [[ახალი ზელანდია|ახალი ზელანდიის]]''' — 2 (მანანის ევკალიპტი, სამხრეთული კორდილინა)

=== შიშველთესლოვანნი ===
[[ფაილი:Zugdidi botanical garden2.jpg|150px|right]]
*'''[[ფორჩუნის ცეფალოტაქსუსი]]''' (''Cephalotaxus fortunei'') — ზუგდიდის ბოტანიკურ ბაღში 17, 29 და 30 თარგიდან სულ 4 მამრობითი ეგზემპლარია. ვინაიდან ვ. მირზანაშვილი ([[1934]]) არ იხსენიერბს თავის წიგნში, მათი ინტროდუქცია 30–იან წლებზე გვიან პერიოდს უნდა მიეკუთვნოს. ყველაზე დიდი ეგზემპლარი სიმაღლით 4 მეტრს აღწევს, სიმსხოთი 5 [[სმ]], და აქვს 1.0x1.5 [[მ]] ვარჯის პროექცია. ყველა ეგზემპლარი კარგად გამოიყურება. წიწვი გამოაქვს აპრილის მეორე ნახევარში([[1971]], [[1972]] წწ.) ყვავილობს [[აპრილი|აპრილში]].
*'''[[ლავზონიური ხამეციპარისი]]''' (''Chomaecyparis lawsoniana'') — 1075 წლისათვის ბოტანიკურ ბაღში იყო ამ სახეობის 10 ეგზემპლარი, რომელიც ინტროდუცირებულ იქნა [[1930]] წლის შემდეგ.
*'''[[ნაგეის პოდოკარპუსი]]'''  (''Podocarpus nageia'') — ბაღში ეს სახეობა წარმოდგენილია მხოლოდ ერთი ეგზემპლარით, რომელიც დარგულია მე–24 თარგში, ღია ადგილზე [[1957]] წელს და 21 წლის ხნოვანებაში აღწევს სიმსხოთი 9.5 [[სმ]], სიმაღლით 4.5 [[მ]], ვარჯის პროექცია 2X1.5 [[მ]], ყვავის ივნისში (მამრობითი ეგზემპლარი) კარგად გამოიყურება.
[[ფაილი:Botanical garden (Zugdidi17).jpg|150px|right]]
*'''თეთრი''' ანუ '''ევროპული სოჭი''' European (''Silver Fir; Abies alba'') — მირზანაშვილის ცნობით, (1934) ზუგდიდის ბოტანიკურ ბაღში 1930 წლისათვის ყოფილა მხოლოდ ერთ ეგზემპლარი (21–ე თარგზე) ზომით: სიმაღლე — 20 მ, დიამეტრი — 40 სმ. სამი ეგზემპლარი იზრდება. მათ შორის ყველაზე დიდი სიმაღლეში  აღწევს 23 მ, სიმსხოში 56 სმ და აქვს 6მX5მ ვარჯის პროექცია. ნახევრად დაჩრდილულია მეზობელი ხეებით. ცხოველმთმყოფელობა საშუალო.
*'''ჰიმალაიური''' ანუ '''ინდოეთის ნაძვი''' (''Picea'') — ბაღში ნაძვი შემოტანილი უნდა იყოს XIX საუკუნის მეორე ნახევარში, რამდენადაც, მირზაშვილის ცნობით (1934) 1929 წლისათვის 21 თარგში უკვე უნდა ყოფილიყო ორი ხნიერი ეგზემპლარი. ერთ მათგანს, რომელიც 1929 წელს სიმაღლეში აღწევდა 30 მეტრს და დიამეტრში 60 სმ იყო, ვ. მირზაშვილი [[ზუგდიდი]]ს პირობებთან შეგუებულად თვლის.მის უხვთესლიანობასა და სრულიად ჯანმრთელ გარეგნობაზე მიუთითებს.
*'''ატლასური კედარი''' (''Atlas Cedar'') — დაჩრდილულია რცხილით, ჭადრით და [[გინგკო ბილობა]]თი. ვარჯი ვიწრო აქვს და საკმაოდ შეზღუდულია მეზობელი ხეებისგან.
[[ფაილი:Botanical garden (Zugdidi19).jpg|150px|right]]
*'''[[ჰიმალაიური კედარი]]''' (''Cedrus deodara'')ზუგდიდის ბოტანიკურ ბაღში სულ 71 ძირი ჰიმალაიური კედარია დარგული. მათ შორის ყველაზე ხნიერია ორი ეგზემპლარი.
*'''ვეიმუტური''' ანუ '''თეთრი ფიჭვი''' (''Pinus strobus;Eastern White Pine'') ზუგდიდის ბოტანიკურ ბაღში ამ სახეობის შემოტანას ვ. მირზაშვილი XIX საუკუნის ნახევარს მიაკუთვნებს.
*'''[[დასავლური თუია]]''' (''Thuja occidentalis'') — ზუგდიდის პარკში მირზაშვილს აღწერილი აქვს დას. თუიას 17 ეგზემპლარი. მათ შორის უმეტესობა მოზრდილი ყოფილა.
*'''[[წითელი ღვია]]''' ანუ '''ვირჯინიული ღვია''' (''Juniperus virginiana'') — ზუგდიდის ბოტანიკურ ბაღში ინტროდუცირებულია ერთადერთი ეგზემპლარი [[1975]] წლისათვის, რომელიც იზრდებოდა თავისუფლად ღია ადგილზე.
[[ფაილი:Botanical garden in Zugdidi(07).jpg|150px|right]]
*'''ლუზიტანიური კვიპაროსი''' (''Cupressus lusitanica'') — ეს სახეობა ვ. მირზაშვილს მცენარეთა სიაში არ აქვს შეტანილი.
*'''ზღვისპირა ფიჭვი''' (''Pinus pinaster'') — 1975 წლისათვის ბაღში 92 ეგზემპლარი იზრდებოდა, რომელითაგან ყველაზე დიდი აღწევს სიმაღლეში 24 მ, სიმსხოში – 62 სმ, ვარჯის დიამეტრი 5X6 მ, ხოლო ყველაზე პატარა შესაბამისად 16 მ, 23 სმ, 3X4 სმ. 
*'''იაპონური თუიოპსისი''' (''Thujopsis dolabrata'') — ეს სახეობა 1975 წლისათვის ზუგდიდის ბოტანიკურ ბაღში გვხვდება შედარებით ახალგაზრდა ხნოვანებისანი. 
*'''მარადმწვანე სექვოია''' (''Sequoia sempervirens'') — ზუგდიდის ბოტანიკურ ბაღში შემოუტანიათ XIX საუკუნის 50–იან წლებში ნიკიტის ბოტანიკური ბაღიდან<ref name="Деревья и кустарники СССР т. I.">Деревья и кустарники СССРб т. I.</ref>. ვ. მირზაშვილის მიხედვით (1934) ზუგდიდის პარკში ყოფილა 1929 წელს მარადმწვანე სექვოიას დაახლოებით 50 წლიანი ერთადერთი ეგზემპლარი, რომელიც სიმაღლეში აღწევდა 30 მეტრამდე, ასევე კარგად თესლიანობდა.
[[ფაილი:Zugdidi botanical garden4.jpg|150px|right]]
*'''ბარდანაყოფისებრი ხამეციპარისი''' (''Chamaecyparis pisifera'') — 1975 წელს იზრდებოდა ამ სახეობის ერთ–ერთი ფორმა, სულ 4 ეგზემპლარი.
*''' [[ჭაობის კვიპაროსი]]''' (''Taxodium Distichum'') — ზუგდიდის ბოტანიკურ ბაღში ვ. მირზაშვილს 1929 წელს აღწერილი აქვს ჭაობის კვიპაროსის 60 წლამდე ხნოვანების 1 ეგზემპლარი, რომელიც მაშინ ერთადერთს წარმოადგენდა, აღწევდა დიამეტრით 60 სმ, სიმაღლისთ 18 მ და ყოფილა კარგად განვითარებული.
*'''[[იაპონური კრიპტომერია]]''' (''Cryptomeria japonica'') — ვ. მირზაშვილის ცნობით საქართველოში შემოტანილი უნდა იყოს გასული საუკუნის 60–იან წლებში. მასვე 1929 წელს აღუწერია ზუგდიდის ბაღში არსებული ერთადერთი ეგზემპლარი — სიმაღლით 20 მ., დიამეტრით — 60 სმ–მდე.
*'''ლანცეტური კუნინგჰამია''' (''cunninghamia lanceolata'') — 1929 წელს  ეს ეგზემპლარი ზუგდიდში საკმაოდ დაჩაგრულად გამოიყურებოდა ვ. მირზაშვილის ცნობით.
[[ფაილი:Botanical garden in zugdidi(20).jpg|150px|right]]
*'''აღმოსავლური ბიოტა''' (''Biota orientalis'') — ეს სახეობა ვ. მირზაშვილს სულ 29 ძირი აქვს აღწერილი.
* '''[[პირამიდული კვიპაროსი]]''' ანუ '''გუნდის ხე''' (''Cupressus sempervirens'') — ვ. მირზაშვილს აღწერილი აქვს მხოლოდ ერთი ძირი.
*'''იტალიური ფიჭვი''' (''Pinus pinea'') — ბაღში ვ. მირზანაშვილს (1934) აღწერილი აქვს 1 ეგზემპლარი, რომელიც ერთადერთი ყოფილა მთელ პარკში, ისიც მეტად დაჩრდილული და დაჩაგრული უზარმაზარი ხეებისაგან. ტოტების თითქმის 2/3 ნაწილი შემხმარი ჰქონია. ზომით: სიმაღლე — 25 მეტრამდე, დიამეტრი — 50 სმ. მსხმოიარობა დამაკმაყოფილებელი. ამ პირობებში ეს ეგზემპლარი მალე დაღუპულა. 1975 წლისთვის ბაღში 44 სხვადასხვა ხნოვანების ხე ხარობდა, რომელთა საშუალო სიმაღლე 11.42 მ. დიამეტრი — 40.2 სმ, მათ შორის ყველაზე დიდი აღწევს სიმაღლეში 16.5, სიმსხოში 64,5, ვარჯის პროექცია 14X9 სმ.

=== [[ფარულთესლოვანი მცენარეები|ფარულთესლოვანნი]] ===
{|class="wikitable" cellpadding="5"
|- class="hintergrundfarbe5"
! width="90px"|სურათი
! width="30%"|სახელწოდება
! width="20%"|გვარი 
! width="20px"|ოჯახი
! width="20%"|კლასი
|- valign="top"
|[[ფაილი:TrachycarpusFortunei.jpg|90px|]]
|[[ფორჩუნის ტრახიკარპუსი]] (''Trachyracarpus fortunei'')
|[[ტრახიკარპუსი]]
|[[პალმები]]
|[[ერთლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Yucca filamentosa detail.jpg|90px|]]
|[[ძაფისებრი იუკა]]  (''Jucca filamentosa'')
|[[იუკა]]
|[[შროშანისებრნი]]
|[[ერთლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Yucca gloriosa 10.JPG|90px|]]
|[[მშვენიერი იუკა]] (''Jucca gloriosa'')
|[[იუკა]]
|[[შროშანისებრნი]]
|[[ერთლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Cabbagetree small.jpg|90px|]]
|[[სამხრეთული კორდილინა]] (''cordyline australis'')
|[[კორდილინა]]
|[[შროშანისებრნი]]
|[[ერთლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Salice Scauri.jpg|90px|]]
|[[ძეწნა]], [[მტირალი ტირიფი]], [[ბაბილონის ტირიფი]] (''Salix babylonica'')
|[[ტირიფი]]
|[[ტირიფისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Potsdam-Freundschaftsinsel-Populus-nigra-08-VII-2007-079.jpg|90px|]]
|[[ალვის ხე]] (პირამიდული ანუ იტალიური ვერხვი) (''Populus italica, Populus pyramidalis'')
|[[ვერხვი]]
|[[ტირიფისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Populus deltoides.jpg|90px|]]
|[[კანადური ვერხვი]] (''populus deltoides'')
|[[ვერხვი]]
|[[ტირიფისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Orzech włoski - owoc.JPG|90px|]]
|[[ჩვეულებრივი კაკალი]], [[ნიგვზის ხე]] (''Jugans regia'')
|[[კაკალი]]
|[[კაკლისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Carya illinoinensis.jpg|90px|]]
|[[კარია პეკანი]] (''Carya pecan'')
|[[კარია]]
|[[კაკლისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Weeping Beech Mongewell.jpg|90px|]]
|[[ევროპული წიფელი]] (''Fagus silvatica'')
|[[წიფელი]]
|[[წიფლისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Quercus glauca Bra65.png|90px|]]
|[[ლეგა მუხა]] (''Quercus glauca'')
|[[მუხა]]
|[[წიფლისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Quercus fg04.jpg|90px|]]
|[[კორპის მუხა]] (''Quercus suber'')
|[[მუხა]]
|[[წიფლისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Quercus castaneifolia2 kew.jpg|90px|]]
|[[წაბლფოთოლა მუხა]] (''Quercus castaneifolia'')
|[[მუხა]]
|[[წიფლისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Celtis-occidentalis-flower.jpg|90px|]]
|[[დასავლური აკაკი]] (''Celtis occidentalis'')
|[[აკაკი (მცენარე)|აკაკი]]
|[[თელისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Figs.jpg|90px|]]
|[[ჩვეულებრივი ლეღვი]] (''Ficus carica'')
|[[ლეღვი]]
|[[თუთისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Morus-alba.jpg|90px|]]
|[[თეთრი თუთა|თეთრი ანუ ჩვეულებრივი თუთა]] (''Morus alba'')
|[[თუთა]]
|[[თუთისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Broussonetia papyrifera fruits.jpg|90px|]]
|[[ქაღალდის ხე]], [[ბრუსონეცია]] (''Broissonetia papyrifera'')
|[[ბრუსონეცია]]
|[[თუთისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Nandina-domestica-flowers.jpg|90px|]]
|[[შინაური ნანდინა]] (''Nandina domestica'')
|[[ნანდინა]]
|[[კოწახურისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Mahonia Golden Abundance 038.jpg|90px|]]
|[[იაპონური მაჰონია]] (''Mahonia japonica'')
|[[მაჰონია]]
|[[კოწახურისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Magnolia grandiflora flower 01 by Line1.jpg|90px|]]
|[[დიდყვავილა მაგნოლია]] (''Magnolia grandiflora'')
|[[მაგნოლია]]
|[[მაგნოლიასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Sweetbay Magnolia Magnolia virginiana Berry Cluster 2450px.jpg|90px|]]
|[[ვირჯინიული მაგნოლია]] (ლეგა მაგნოლია)''' (''Magnolia virginiana'')
|[[მაგნოლია]]
|[[მაგნოლიასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Magnolia_campbellii_Parc_floral_Paris.jpg|90px|]]
|[[გრძლად წამახვული მაგნოლია]],[[კიტრის ხე]]) (''Magnolia acuminata'')
|[[მაგნოლია]]
|[[მაგნოლიასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Magnolia C4322.jpg|90px|]]
|[[კობუსის მაგნოლია]](''Magnolia kobus'')
|[[მაგნოლია]]
|[[მაგნოლიასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Yulan 1.JPG|90px|]]
|[[შიშველი მაგნოლია]](''Magnolia denudata'')
|[[მაგნოლია]]
|[[მაგნოლიასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Magnolia x soulangiana.jpg|90px|]]
|[[სულანჟის მაგნოლია]](''magnolia soulangiana'')
|[[მაგნოლია]]
|[[მაგნოლიასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Liriodendron tulipifera Blüte im Detail.JPG|90px|]]
|[[ტიტასებრი ლირიოდენდრონი]](''Liriodendron tulipifera'')
|[[ლირიოდენდრონი]]
|[[მაგნოლიასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Floridus1f.UME.jpg|90px|]]
|[[დასავლური ჯამყვავილა]], [[კალიკანთუსი]](''Calycanthus occidentalis'')
|[[კალიკანთი]],[[ჯამყვავილა]]
|[[კალიკანტასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Chimonanthus praecox0.jpg|90px|]]
|[[ადრეულა]],[[სურნელოვანი ხიმონანთუსი]](''Chimonanthus praecox'')
|[[ხიმონანთუსი]]
|[[კალიკანტასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Lauraceae - Cinnamomum glanduliferum.JPG|90px|]]
|[[ცრუ ქაფურის ხე]](''Cinnamomum glanduliferum'')
|[[ცინამომუმი]]
|[[დაფნისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Nikko Petals 1.jpg|90px|]]
|[[დიდფოთოლა ჰორტენზია]](''Hydrangea macrophylla'')
|[[ჰორტენზია]]
|[[ფხიჯასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:American Sweetgum Liquidambar styraciflua Fruit Context 2500px.jpg|90px|]]
|[[ფისიანი ლიქვიდამბარი]] ანუ [[ამბრის ხე]](''Liquidambar styraciflua'')
|[[ლიქვიდამბარი]]
|[[ჰამამელისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Platanus orientalis fruit body 01.jpg|90px|]]
|[[აღმოსავლური ჭადარი]](''Platanus orientalis'')
|[[ჭადარი]]
|[[ჭადრისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Pflanze 02052006.jpg|90px|]]
|[[იაპონური ხენომელესი]] (''Chaenomeles japonica'')
|[[ხენომელესი]]
|[[ვარდისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Albizia julibrissin 'Rosea' flower detail.jpg|90px|]]
|[[ლენქორანის აკაცია]], ანუ [[აბრეშუმის აკაცია]] (''Albizzia julibrissin'')
|[[ალბიცია]]
|[[პარკოსნები]] (ცერცვოსნები)
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Cercis siliquastrum.jpg|90px|]]
|[[ევროპული არღავანი]], [[იუდას ხე]] (''Chaenomeles japonica'')
|[[არღავანი]]
|[[პარკოსნები]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Gleditschia-triacanthos-espinas.jpg|90px|]]
|[[სამეკალა გლედიჩია|სამეკალა (ამერიკული) გლედიჩია]], (''Gleditchia triacanthus'')
|[[გლედიჩია]]
|[[პარკოსნები]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Gleditsia caspica.jpg|90px|]]
|[[კასპური გლედიჩია]], (''Gleditschia caspica'')
|[[გლედიჩია]]
|[[პარკოსნები]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Esneux AR7a.jpg|90px|]]
|[[ცრუაკაცია]] ანუ [[თეთრი აკაცია]], (''Robinia pseudoacacia'')
|[[რობინია]]
|[[პარკოსნები]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Phellodendron amurense0.jpg|90px|]]
|[[ამურის ხავერდის ხე]],[[მანჯურიის ფელოდენდრონი]] (''Phellodendron amurense'')
|[[ხავერდის ხე]]
|[[ტეგანისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Ailanthus altissima-2.jpg|90px|]]
|[[აილანთუსი]],[[ხემყრალა]] (''Ailanthus altissima'')
|[[აილანთუსი]]
|[[სიმარუბაცეასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Chinaberry (1).jpg|90px|]]
|[[ჩვეულებრივი მელია]], [[სურნელოვანი მელია]] (''Melia azedarach'')
|[[მელია]]
|[[მელიასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Buxus microphylla HabitusLeaves BotGardBln0906.JPG|90px|]]
|[[წვრილფოთოლა ბზა]] (''Buxus microphylla'')
|[[ბზა]]
|[[ბზისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|
|[[კანარის ჭყონი]] (''Ilex perado'')
|[[ჭყონი]]
|[[ჭყონისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|
|[[იაპონური ჭანჭყატა]] (''Euonymus japonicus'')
|[[ჭანჭყატა]]
|[[ჭანჭყატისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Acer-negundo-09-01-2008-095.jpg|90px|]]
|[[იფანფოთოლა]] ანუ [[ამერიკის ნეკერჩხალი]] (''Acer negundo'')
|[[ნეკერჩხალი]]
|[[ნეკერჩხლისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top"
|[[ფაილი:Horse Chestnut Tree.jpg|90px|]]
|[[ჩვეულებრივი ცხენისწაბლა]] (''Aesculus hippocastanum'') 
|[[ცხენისწაბლა]]
|[[ცხენისაბლისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Starr 050407-6253 Sapindus saponaria.jpg|90px|]]
|[[დრუმონდის საპნის ხე]] (''Sapindus drummondii'') 
|[[საპინდუსი]] ანუ [[საპნის ხე]]
|[[საპინდისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Fructification of Koelreuteria paniculata-2.JPG|90px|]]
|[[საგველყვავილედიანი კოელრეუტერია]] (''Koelreuteria paniculata'')
|[[კოელრეუტერია]]
|[[საპინდისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Hovenia dulcis RJB.jpg|90px|]]
|[[ყუნწშაქარა ჰოვენია]] (''Hovenia dulcis'')
|[[კამფეტის ხე]] ანუ [[ჰოვენია]]
|[[ხეჭრელისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Parthenocissus quinquefolia on wall, November 1, 2008.jpg|90px|]]
|[[ხუთფოთოლაკიანი]] (''Parthenocissus quinquefolia'')
|[[პართენოციზუსი]]
|[[ვაზისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Tilia x europea-1.JPG|90px|]]
|[[ევროპული ცაცხვი]] (''Tilia europaea'')
|[[ცაცხვი]]
|[[ცაცხვისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Hibiscus Syriacus.JPG|90px|]]
|[[სირიული ჰიბისკუსი]] ანუ [[ხეტუხტი]] (''Hibiscus syriacus'')
|[[ჰიბისკუსი]]
|[[ბალბისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Firmiana simplex5.jpg|90px|]]
|[[ჩვეულებრივი ფირმიანა]], [[სტერკულია]] (''Firmiana platanifolia'')
|[[ფირმიანა]]
|[[სტერკულიასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Camellia0068.jpg|90px|]]
|[[იაპონური კამელია]] (''camellia japonica'')
|[[კამელია]]
|[[ჩაისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Crepe Myrtle, Crape Myrtle 'Dynamite' (Lagerstroemia indica).jpg|90px|]]
|[[ინდოეთის ლაგერშტრემია]], [[ირმის რქა]] (''Lagerstroemia indica'')
|[[ლაგერშტრემია]]
|[[ცოცხმაგარისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Eucalyptus viminalis.jpg|90px|]]
|[[მანანის ევკალიპტი]] (''Eucaliptus viminalis'')
|[[ევკალიპტი]]
|[[მირტისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Spotted Laurel.jpg|90px|]]
|[[იაპონური აუკუბას ჭრელფოთოლა ფორმა]] (''Aucuba japonica'')
|[[აუკუბა]]
|[[შინდისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:CPonte Azalea1.jpg|90px|]]
|[[ინდური შქერი]] (''Rhododendron indicum'')
|[[შქერი]]
|[[მანანასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Fontanesia fortunei - Vue générale.jpg|90px|]]
|[[ფორჩუნის ფონტანეზია]] (''Fontanesia fortunei'')
|[[ფონტანეზია]]
|[[ზეთისხილისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Starr 020719-0033 Ligustrum lucidum.jpg|90px|]]
|[[პრიალა კვიდო]] (''Ligustrum lucidum'')
|[[კვიდო]]
|[[ზეთისხილისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Osmamthus fragrans var. latifolius flower.JPG|90px|]]
|[[სურნელოვანი ოსმანთუსი]] (''Osmanthus fragrans'')
|[[ოსმანთუსი]]
|[[ზეთისხილისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Paulownia tomentosa - paulownia tree - desc-view into flower.jpg|90px|]]
|[[ბუნძგლიანი პავლოვნია]] (''Paulownia tomentosa'')
|[[პავლოვნია]]
|[[ქერიფქლისებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:1846 - Salzburg - Mirabellgarten - Flower.JPG|90px|]]
|[[ტეკომა]], [[ვაზისტანა]] (''Campsis radicans'')
|[[კამპსისი]]
|[[ბიგნონიასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Indian bean tree1.JPG|90px|]]
|[[ბიგნონიასებრი კატალპა]] (''Catalpa bignonioides'')
|[[კატალპა]]
|[[ბიგნონიასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Gardenia jasminoides1.jpg|90px|]]
|[[ჟასმინისებრი გარდენია]] (''Gardenia jasminoides'')
|[[გარდენია]]
|[[ენდროსებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|[[ფაილი:Lonicera japonicum2.jpg|90px|]]
|[[იაპონური ცხრატყავა]] (''Lonicera japonica'')
|[[ცხრატყავა]]
|[[ცხრატყავასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|
|[[იაპონური ვეიგელა]] (''Weigela japonica'')
|[[ვეიგელა]]
|[[ცხრატყავასებრნი]]
|[[ორლებნიანები]]
|- valign="top
|}

==გალერეა==
<gallery mode="packed">
Botanical garden in Zugdidi(3).jpg|
Botanical garden (Zugdidi).jpg|
Botanical garden (Zugdidi10).jpg|
Botanical garden (Zugdidi11).jpg|
Botanical garden (Zugdidi12).jpg|
</gallery>
<gallery mode="packed">
Botanical garden in Zugdidi(27).jpg|
Botanical garden (Zugdidi170).jpg|
Botanical garden (Zugdidi19).jpg|
Botanical garden (Zugdidi3).jpg|
Botanical garden in zugdidi(20).jpg|
</gallery>
<gallery mode="packed">
Botanical garden in Zugdidi(10).jpg|
Botanical garden (Zugdidi9).jpg|
Botanical garden in Zugdidi(04).jpg|
Botanical garden in Zugdidi(06).jpg|
Botanical garden in Zugdidi(07).jpg|
</gallery>
<gallery mode="packed">
Botanical garden in Zugdidi(08).jpg|
Botanical garden in Zugdidi(09).jpg|
Botanical garden in Zugdidi(13).jpg|
Botanical garden in Zugdidi(16).jpg|
Botanical garden in Zugdidi(18).jpg|
</gallery>
<gallery mode="packed">
Zugdidi botanical garden5.jpg|
Botanikuri1.jpg|
Zugdidis botanikuri bagis tba.jpg|
Botanical garden in Zugdidi(29).jpg|
ზუგდიდის ბოტანიკური ბაღი.jpg
</gallery>

== ლიტერატურა ==
{{Refbegin}}
*''ბალანჩივაძე, შოთა'', ზუგდიდის ბოტანიკური ბაღის ეგზოტიკური მერქნიანი მცენარეები : ცენტრ. ბოტ. ბაღი. თბ.: „მეცნიერება“, 1975.
*''აბაშიძე ი.'', დენდროლოგია, ნაწ. II თბილისი, 1962.
*''ბალანჩივაძე შ.'', ახალი ზერლანდიის მცენარეთა აკლიმატიზაცია საქართველოს შავი ზღვის სანაპიროზე, ბათუმი, სახელგამი, 1961.
*''გოგია, ი.'', ზუგდიდის ბოტანიკური ბაღი, ზუგდიდის სახ. ისტორიულ ეთნოგრაფიული მუზეუმის შრომები, თბ.: ზუგდიდის მუზეუმის გამ-ა, 1947. 
*''ბოროზდინი, კ.'', სამეგრელო და სვანეთი, სახელმწიფო გამ-ბა.
*''გუტიევი, გ.'', კულტივირებული სუბტროპიკული მცენარეების სახეობათა ნუსხა. ჩაისა და სუბტროპ. კულტურათა ინსტ-ის ბიულეტები, №1, 1948.
*''მეუნარგია, ი''., გაზ "Кавказ", № 249–251, 1882.
*''სხიერელი, ვ.'', 1948/49 და 1949/50 წწ. ზამთრის ყინვები და მათი გავლენა თბილისის ბოტ. ბაღის მერქნიან მცენარეებზე, თბ. ბოტ. ბაღის მოამბე. გვ. 59, 1950.
*''მირზაშვილი, ვ.'', მერქნიანი ეგზოტების აკლიმატიზაცია–ნატურალიზაცია საქართველოს პარკებში, თბ.: 1934.
*''სხირიელი, ვ.'', ხმელთაშუა ზღვის  ქვეყნების ზოგიერთი მერქნიანი ჯიშის აკლიმატიზაციის საკითხისათვის თბ. ბოტ. ბაღში, თბ. ბოტ. ბაღის მოამბე, გამოც. 57, თბ.: 1948.
*''Cocayane L.'', 1958, The vegetat on of New Zearland, Leipcig.
*''Cocayne L.'', 1928. Flora and vegetation of New Zearland. New Zearland officail year - book. Wellington.
*''Cheeseman L.'', 1925. Manual of the New Zearland flora. Wellington.
*''იასონ იზორია'', დადიანების საქველმოქმედო საქმიანობა, თბ.: 2000. 
*''მურმან არდია, ჭიჭიკო ჯანელიძე'', სამეგრელო, თბილისი-ზუგდიდი, გვ. 224, 1999.
* Деревья и кустарники СССР т.т. I–VI.
{{Refend}}

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{მინიდაფა
|პორტალი = სამეგრელო
|ვიქსიკონი = 
|ვიკიწიგნები = 
|ვიკიციტატა = ზუგდიდის ბოტანიკური ბაღი
|ვიკიწყარო = 
|ვიკისახეობები = 
|ვიკისიახლეები = 
|ვიკისაწყობი = Category:Zugdidi botanical garden|ზუგდიდის ბოტანიკური ბაღი
|მეტავიკი = 
}}
*[http://zugdidibotgarden.blogspot.com/ ზუგდიდის ბოტანიკური ბაღი]

==სქოლიო==
{{სქოლიო|2}}

{{-}}

{{საუკეთესო 2009|სტატია}}
{{საქართველოს ბოტანიკური ბაღები}}
{{პორტალი ბოტანიკა}}

[[კატეგორია:ზუგდიდი]]
[[კატეგორია:საქართველოს ბოტანიკური ბაღები]]