Deleng sumberé Kebo

{{Speciesbox
| name = Kebo
| status = DOM
| taxon = Bubalus arnee
| authority = ([[Carl Linnaeus|Linnaeus]], [[Systema Naturae èdhisi 10|1758]])
| image = Water buffaloes in Wuyishan Wufu 2012.08.24 15-46-30.jpg
| image_caption = Kebo wadon lan gudèlé
| subdivision_ranks = Subspésies
| subdivision=
*Kebo kali (''[[Bubalus arnee bubalis]]'')
*Kebo rawa (''[[Bubalus arnee carabanesis]]'')
| range_map = 2004buffalo.PNG
| range_map_caption = Sebaraning kebo ing sajagat nalika 2004
}}
'''Kebo''', '''maésa''' ('''mésa''', '''mingsa'''), '''munding''' utawa '''kebo cumbon''' iku kéwan saka famili [[Bovidae]] kang asli [[Asia Kidul|Asiah Kidul]], [[Asia Kidul-wétan|Asiah Kidul-wétan]], lan [[Cina]]. Dinané iki, kéwan iki uga bisa diprangguli ing [[Éropa]], [[Ostrali]], [[Amérika Kidul]], lan sawenèh nagara ing [[Afrika]]h.<ref name="Cockrill1977">{{cite book|url=http://www4.zetatalk.com/docs/Animal_Power/The_Water_Buffalo_1977.pdf|title=The water buffalo|author=Cockrill, W. R.|publisher=Animal Production and Health Series No. 4. Food and Agriculture Organization of the United Nations|year=1977|location=Rome|access-date=2017-08-08|archive-date=2013-06-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20130616141330/http://www4.zetatalk.com/docs/Animal_Power/The_Water_Buffalo_1977.pdf|url-status=dead}}</ref> Kebo alas utawa danu (''Bubalus arnee arnee''), kéwan asli Asiah Kidul-wétan, dianggep spésies kang séjé, nanging dinuga minangka leluriné (''ancestor'') kebo-kebo cumbon (''domestic'') lumrahé.<ref>Lau, C. H., Drinkwater, R. D., Yusoff, K., Tan, S. G., Hetzel, D. J. S. and Barker, J. S. F. (1998). Genetic diversity of Asian water buffalo (Bubalus bubalis): mitochondrial DNA D-loop and cytochrome b sequence variation. ''Animal Genetics'' 29(4): 253–264.</ref>

Manéka warna jinis kebo cumbon bisa katitik saka badan wadhag lan solahé – '''kebo kali''' (''Bubalus arnee bubalis)'' tinemu ing Asiah Kidul tekan Balkan, Mesir, lan Itali, lan '''kebo rawa''' (''Bubalus arnee carabanesis)'', tinemu ing [[Assam]] uga Asiah Kidul-wétan tekan Lembah Yangtze ing Cina.<ref name="Cockrill1977" /><ref name="Cockrill1974">Cockrill, W. R. (ed.) (1974). ''The husbandry and health of the domestic buffalo''. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.</ref> Asalé jinis kebo-kebo cumbon iki isih dadi rembug ing panalitèn, sanadyan wis ana kajian filogènètik kang nélakaké yèn kebo rawa bokmanawa asalé saka Cina lan dicumbonaké (''domesticated'') watara 4.000 taun kapungkur, déné kebo kali bokmanawa asalé saka Indhi lan dicumbonaké  watara 5.000 taun kapungkur.<ref>Yang, D. Y., Liu, L., Chen, X., Speller, C. F. (2008). [http://www.sfu.ca/~donyang/adnaweb/Yang%20et%20al.%202008.pdf Wild or domesticated: DNA analysis of ancient water buffalo remains from north China]. ''Journal of Archaeological Science'' 35: 2778–2785.</ref> Kebo cumbon dadi kéwan dol-dolan ing Kabudayan Lembah Indhus tekan [[Mesopotamia|Mésopotamiah]], saiki dunungé nagara [[Irak]], nalika taun 2500 SM déning Meluhha.<ref>McIntosh, J. (2008). [https://books.google.ca/books?id=1AJO2A-CbccC&printsec=frontcover&sa=X&ei=axiJVP--HIT4yQSR8oCACw&ved=0CB4Q6AEwAA#v=onepage&f=false The Ancient Indus Valley: New Perspectives]. ABC-CLIO, Santa Barabara.</ref> Cap kang dienggo déning cariking ratu ing [[Akkadia|Akkadhi]] mahyakaké pangurbaning kebo.<ref>Khan, G., Church, S. K., Harding, R., Lunde, P., McIntosh, J., Stone, C. (2011). [http://www.cic.ames.cam.ac.uk/pages/mcintosh.html The First Civilizations in Contact: Mesopotamia and the Indus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190403235109/http://www.cic.ames.cam.ac.uk/pages/mcintosh.html |date=2019-04-03 }}. The Civilizations in Contact Project, Faculty of Asian and Middle Eastern Studies, University of Cambridge.</ref>

Saorané dinané iki ana watara 130 yuta kebo cumbon, lan sangsaya akèh wong kang gumantung kebo cumbon tinimbang sato cumbon liyané.<ref>Scherf, B. D. (2000). ''World watch list for domestic animal diversity''. Third edition. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.</ref> Kebo cumbon mligi dienggo ngluku sawah, déné [[Susu|puhané]] sugih [[lemak]] lan [[Protéin|protèin]] katimbang sapi puhan (''dairy cattle''). Grombolan gedhé kebo dikukuhaké minangka kéwan umbaran ing alam Ostrali iring lor nalika abad ping 19, lan grombrolan cilik ing [[Papua Nugini|Niu Géniah]], [[Tunis]], lan [[Argèntina]]h iring lor.<ref name="Cockrill1977" /> Gegrombolan umbaran (''feral herds'') uga ana ing New Britain, New Ireland, Irian Jaya, Niu Géniah, [[Kolombia|Colombia]], [[Guyana]], [[Suriname|Surinam]], [[Brasil|Brazil]], lan [[Uruguay]].<ref>Long, J. L. (2003). Introduced Mammals of the World: Their History, Distribution and Influence. Csiro Publishing, Collingwood, Australia. {{ISBN|9780643099166}}</ref>
<!--
== Asia ==
[[Gambar:Indonésia-Bull.jpg|thumbnail|left|Kebo ing Indonésia]]
[[Asia]] iku papan asal kebo. 95% saka populasi kebo ing donya ana ing Asia. Akèh nagara-nagara Asia sing gumantung marang spésies iki, dialap dagingé, susuné, utawa tenaga kerjané. Nalika taun 1992 populasi kebo ing Asia diprakirakaké nganti 141 yuta. Kadhar lemak saka susu kebo iku dhuwur banget. Ana loro subspesies sing urip ing Asia ya iku kebo kali sing bisa tinemu ing [[Nepal]] tekan ing kadhuwuran 2.800 m, lan kebo rawa sing urip ing [[dhataran asor]]. Kebo bisa urip kanthi èfisièn sajeroning mangsa-mangsa kekurangan pakan, sing marakaké kéwan iku tahan urip. Kebo asring dipigunakaké kanggo ngluku [[sawah]], amarga kebo bisa obah ing lendhut adoh luwih apik tinimbang [[sapi]].
  
Ing alam liar mung sethithik populasi kerbo liar sing isih urip. Kebo liar India bisa tinemu ing [[India]], [[Pakistan]], [[Bangladesh]], [[Nepal]], [[Bhutan]] lan [[Thailand]]. Kebo iki duwé [[sungu]] sing gedhé banget mawa rata-rata ukurané 1 m. Senajan mangkono kebo sing ditembak nalika taun [[1955]] duwé sungu sing ukurannya saka pucuk siji tekan pucuk sijiné tekan 4,24 m. Iki uga salah saji sebab ngapa kebo arang diserang déning kéwan pamangan daging. [[Macan]] iku salah siji kéwan pemangan daging sing bisa matèni kebo sing boboté tekan 1000–1200&nbsp;kg. Lan mung macan sing wis pengalaman bakal nyerang kebo ing bagéan sikil luwih dhisik. Yèn diserang kebo bakal ngadhang macan nganggo sungu lan irungé sarta mujudaké barisan. Kebo uga ditepungi minangka kéwan sing asring nyerang sanajan ora diprovokasi. Iki nyebabakaké kebo isih dadi kéwan sing bisa mbebayai kanggo manungsa.

Saiki populasi kebo liar diprakirakaké tekan 4000. Senajan sajeroning gunggung iki uga klebu jinis campuran lan kebo liar sing wis didhomèstikasi. Diprakirakaké uga yèn mèh ora ana manèh kebo liar sing urip ing alam liar.

Kebo uga arupa kéwan nasional [[Filipina]].

== Australia ==
Kebo pisanan ditepungaké ing kawasan lor Australia sing banjur lolos saka dhomèstikasi. Status iki nyebabaké kebo ing Australia dadi kéwan buron. Ing [[pulo Melville]] kebo asring didadèkaké objèk buron, ing papan iki ana watara 4000 iji populasi kebo. Kebo uga urip ing ''[[Arnhem Land]]''.

Kebo urip mligi ing bagéan sing mbanyu lan ing [[mangsa udan]] kebo bisa nyebar sajeroning kawasan gedhé. Kebo ing Australia bisa duwé wangun sing béda saka kebo ing Indonésia, papan asalé kebo iku.

== Éropa lan Wétan Tengah ==
Kebo ditepungaké ing [[Afrika Lor]] lan [[Wétan Tengah]] watara taun [[600 Masehi]]. Ing [[jaman pertengahan]] kebo digawa menyang [[Éropa]] lan saiki bisa tinemu ing [[Bulgaria]] lan [[Italia]]. Kayadéné ing Asia kebo ing kéné uga urip ing lapangan sing vegetasiné arang. Kebo-kebo iki dadi bahan pangan, sarta bahan invèstasi kanggo kulawarga. Ing sapérangan laladan kebo uga dadi bagéan saka fèstival taunan. Jinis sing urip ing kéné lumrahé ya iku kebo kali, sanajan amarga isolasi genetis kebo-kebo iku bisa duwé wangun sing béda. Susu kebo iki uga minangka bahan keju [[Mozzarella]].

== Kagunaan ==
Kebo saliyané minangka pangasil susu lan daging uga asring dipigunakaké tenagané. Ing [[Minangkabau]], [[Sumatra Kulon]], susu kebo uga diolah dadi [[dhadhih]] (sajinis yoghurt). Tléthong kebo bisa minangka rabuk utawa bahan bakar yèn digaringké.

== Liya-liya ==
* [[Bison]] Amérika uga asring ingaran ''buffalo'' (mèmper karo sebutan ''water buffalo'' kanggo kebo), iki sabeneré ora trep. Bison sing kapérang saka bison Amérika lan bison Éropa isih ana pautané karo kulawarga [[bovinae]] liar, cerak karo [[Yak]], sarta gayutané luwih adoh karo [[sapi]] lan [[banthèng]]. kulawarga ''buffalo'' nyakup kebo, [[tamarau]] lan [[anoa]] ing Asia sarta [[buffalo Afrika]].
* Miturut legenda ing Filosofi Tiongkok, Lao Tzu ninggal nagari Tiongkok liwat terusan Han Gu kanthi nunggang kebo.
* Miturut mitologi Hindhu, déwa Yama ya iku déwa pati uga asring digambaraké nunggang kebo.
[[Gambar:Kerbau.jpg|thumb|260px|Kebo jawa]]
-->
== Dasanama ==
andanu, andanukalamurti, andhanu, arbwita, badhagas, banjaran, danuka, esa, gomi, gopaka, iwaka, jantaka, karbwita, maesa, maisa, mandhanu, mawwa, misa, miswa, moga, mundhing, sayana, sêtyaka, sityaka, srawana, trêbayan  

== Rujukan ==
{{reflist|2}}

== Pranala njaba ==
{{Commons category|Bubalus bubalis|Kebo}}
{{Wikispecies|Bubalus bubalis|Kebo}}
{{AmCyc Poster|Buffalo (oxen)|Kebo}}
* [http://www.environment.gov.au/biodiversity/invasive/publications/pubs/buffalo.pdf Kebo umbaran ing Ostrali]
* [http://www.animalinfo.org/species/artiperi/bubaarne.htm Animal Info: ''Wild Asian (Water) Buffalo'']
* [http://www.abc.net.au/creaturefeatures/facts/buffalo.htm Creature features: ''Buffaloes'']
* [http://www.ansi.okstate.edu/breeds/other/ Breeds of Livestock: ''Murrah'']
* [http://www.buffaloqtl.org/ National Agricultural Innovation Project: ''Identification of Quantitative Trait Loci for Milk yield, Fat and Protein Percent in Buffaloes''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140715033818/http://buffaloqtl.org/ |date=2014-07-15 }}

[[Kategori:Mamalia]]
[[Kategori:Kéwan ingon-ingon]]