Guinea-Bisau
| Guinea Bisau | ||
| República da Guiné-Bissau | ||
|
| |
| Standardo di Guinea Bisau | Blazono di Guinea-Bisau | |
| Nacionala himno: | ||
| Esta é a Nossa Pátria Bem Amada | ||
| ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | Bissau | |
| Precipua urbo: | Bissau | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | Portugalana | |
| Tipo: | Republiko | |
| · Prezidanto: | José Mário Vaz | |
| · Chefa ministro: | Domingos Simoes Pereira | |
Surfaco: (136ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 36 544 km² | |
| · Aquo: | 22,4 % | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | West-Afrikana Franko CFA | |
| Veho-latero: | dextre | |
| ISO: | GW
| |
GNB
| ||
624
| ||
| Reto-domeno: | .gw | |
| Precipua religio: | tribuala religii 45,2%, islamo 39,9% | |
Guinea Bisau esas lando qua jacas en westal-Afrika. Lua vicina landi esas:
En westo jacas Oceano Atlantiko. La lando olim nomesis Portugalana Guinea.
Bazala fakti pri Guinea Bisau.
Historio
| Precipua artiklo: Historio di Guinea Bisau |
Guinea Bisau esis parto de Gabu-rejio e de Mali Imperio. Portugalani arivis en la regiono en 1446. Kun la kunlaboro di lokala tribui, li komencis komercar sklavi. Bissau fondesis en 1687 kom fortifikita portuo e komercala centro. Dum la 19ma yarcento Portugalani okupis dop-lando dil teritorio. La disputo kontre Britaniani pri la kontrolo di Bolama insulo solvesis favoroze a Portugal da Usana prezidanto Ulysses S. Grant.
Guinea Bisau deklaris lua nedependo de Portugal en 24 di septembro 1973. Luís Cabral divenis lua unesma prezidanto e guvernis de 1973 til 14 di novembro 1980 kande ilu renversesis da stato-stroko komandita da João Bernardo "Nino" Vieira. Vieira guvernis til 1984 e lando kontrolesis da militarala konsilantaro.
L'unesma libera prezidantal elekto okuris en 1994, vinkita da João Bernardo Vieira, ma militarala revolto renversis la prezidanto en 1998 e konduktis lando ad interna milito, qua lastis de 7 di junio 1998 til 10 di mayo 1999. Nova elekto okuris en 2000, vinkita da Kumba Ialá. Nova militarala revolto renversis Ialá en 2003.
En 2005 eventis nova prezidantal elekto, vinkita da João Bernardo Vieira. Vieira guvernis til 2 di marto 2009 kande il asasinesis dal militisti. Raimundo Pereira asumis kom provizora prezidanto til la rezulto di nova prezidantala elekto, qua eventis en 28 di junio 2009, vinkita da Malam Bacai Sanhá.
En 2008 admiralo Bubo Na Tchuto probis komandar stato-stroko, ma faliis e fugis vers Gambia. Pose ilu eniris Bisauana teritorio travestiita kom peskero. Ye la 1m di aprilo soldati unionis a Bubo Na Tchuto ed invadis la domo dil chefministro Carlos Gomes Júnior, ube ilu enkarcerigesis. Centi di suportinti di Gomes Júnior demandis la liberigo dil chefministro. La chefo dil armeo Antonio Ndjai menacis mortigar la chefministro, e lia suportinti abandonis la stradi. La situo gradope divenis min tensata, e Gomes Júnior livis Guinea Bisau en la fino di aprilo, supozite por kuracesar en Portugal. Ilu retroiris a Guinea Bisau la 16ma di junio 2010, e restis en povo til 10 di februaro 2012, kande ilu renuncis.
Politiko
Segun la konstituco aprobita la 27ma di novembro 1996 e promulgita la 4ma di decembro sam yaro,[1] Guinea Bisau esas parlamentala republiko. Ante la guvernerio esis forte centraligita, ma pos 1991 lando havas multa politikala partisi. La chefo di stato esas la prezidanto, qua elektesas dal populo por 5-yara periodo. La chefministro esas la chefo di guvernerio, ed elektesas dal prezidanto pos konsultar la politikala partisi.
La parlamento (Populala Nacional Asemblajo) havas unika chambro kun 100 membri, qui elektesas dal populo por 4-yara periodo.
João Bernardo Vieira qua guvernis lando de 1980 til 1999 pos stato-stroko ed ekpulsesis de povo pos interna milito, elektesis prezidanto en 2005. La 2ma di marto 2009 ilu mortigesis dum nova stato-stroko. Raimundo Pereira asumis kom provizora prezidanto pos lia morto.
La 28ma di junio 2009 okuris elekti[2] vinkita da Malam Bacai Sanhá, qua asumis povo la 8ma di septembro 2009[3].
Geografio
Tereni en Guinea Bisau esas basi: la maxim alta monto havas 300 metri di altitudo. En esto, vejetantaro esas savano. En litoro esas plano, kovrata da marshi.
Ekonomio
| Precipua artiklo: Ekonomio di Guinea Bisau |
Guinea Bisau esas un di maxim povra landi dil mondo.
Demografio
La precipua rasala grupi di lando esas Fula e Mandinka. Altra grupi esas Balanta, Pepel, Manjaku e Mancanha.
Nur 14% di la populo parolas Portugalana; 44% parolas Kriol, la Portugalana kreolo. Altra Afrikana lingui esas parolata.
Kulturo
La precipua muzikala genero di lando nomizas Gumbe, qua esas poke konocita exterlande.
Referi
- ↑ Constituição da República da Guiné-Bissau (Portugalana). URL vidita ye la 18 di mayo 2015.
- ↑ Bissau Digital. URL vidita ye la 1 di aprilo 2009.
- ↑ Malam Bacai Sanhá toma posse como presidente de Guiné-Bissau - Folha Online, 8 de setembre de 2009
| Nedependanta stati en Afrika |
| Aljeria | Angola | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Centrafrika | Chad | Demokratial Republiko Kongo | Djibuti | Egiptia | Equatorala Guinea | Eritrea | Eswatini | Etiopia | Gabon | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea Bisau | Ivora Rivo | Kabo Verda | Kamerun | Kenia | Komori | Kongo | Lesotho | Liberia | Libia | Madagaskar | Malawi | Mali | Maroko | Maurico | Mauritania | Mozambik | Namibia | Nigeria | Nijer | Ruanda | San-Tome e Principe | Senegal | Sierra Leone | Seycheli | Somalia | Sudafrika | Sudan | Sud-Sudan | Tanzania | Tunizia | Togo | Uganda | Zambia | Zimbabwe |
| Nesuverena teritorii |
| Ceuta | Kanarii | Madeira | Melilla | Ocidental Sahara | Mayotte | Reunion | Sokotra |
| Nedependo ne agnoskata |
| Somalilando | Puntlando |