Videz la fonto/fonti por Stockholm

{{Urbi
| nomo                  = Stockholm
| Imajo                 = Stockholm.jpg
| TextodilImajo         = Kelk imaji pri Stockholm.
| Blazono               = Stockholm vapen bra.svg
| DetalozaMapo          = Sweden_location_map.svg
| DetalozaMapoX         = 0.56
| DetalozaMapoY         = 1.54
| DetalozaMapoEtiketo   = Stockholm
| Shablono_lando        = {{SWE}}
| Regiono               = Flag_of_Stockholm.svg
| Urbestro              = Anna König Jerlmyr (M)
| Latitudo              = 59°21'N
| Longitudo             = 18°04'E
| Altitudo              = 15
| Surfaco               = 188
| Habitanti             = {{formatnum:925934}}<ref name=ne>{{Extera ligilo|editero= SCB|titulo=Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2019 och befolkningsförändringar 1 januari-31 mars|url=https://web.archive.org/web/20160809003835/http://www.scb.se/sv_/Hitta-statistik/Statistik-efter-amne/Befolkning/Befolkningens-sammansattning/Befolkningsstatistik/25788/25795/Kvartals--och-halvarsstatistik---Kommun-lan-och-riket/403072/|idiomo={{sv}}}}</ref>
| Yaro                  = 2016
| Denseso di habitantaro=
| Horala_zono           = +1<br><small>(UTC+2 dum la somero)
| Reto                  = www.international.stockholm.se/
}}
[[Arkivo:Stockholm Altstadt Insel (32210729681).jpg|thumb|280px|left|Edifici de Stockholm dum vintro.]]
'''Stockholm''' esas chef-urbo di [[Suedia]]. Segun statistiki por la yaro 2016, ol havis {{formatnum:925934}}<ref name=ne/> habitanti. Lua tota [[surfaco]] esas 187,74 km². Segun statistiki por la yaro 2019, lua [[metropolala regiono]] havas cirkume 2,4 milion habitanti.<ref name="SCB2014">{{Extera ligilo|titulo=Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2019 och befolkningsförändringar 1 januari-31 mars|editero=SCB|url=https://web.archive.org/web/20160809003835/http://www.scb.se/sv_/Hitta-statistik/Statistik-efter-amne/Befolkning/Befolkningens-sammansattning/Befolkningsstatistik/25788/25795/Kvartals--och-halvarsstatistik---Kommun-lan-och-riket/403072/|idiomo={{sv}}|vidita ye=2ma di julio 2016}}</ref>

Stockholm konstruktesis sur 14 insuli, qui konekesas per 57 ponti. Ol konocesas kom ''la nordala [[Venezia]]''. L'urbo jacas ube la [[lago Mälaren]] debushas an [[Baltiko]].

La regiono di Stockholm habitesas de la [[prehistorio]], ma l'urbo propre fondesis erste en 1252. Nun ol esas sideyo di Sueda [[monarkio]], di la [[parlamento]] e di la Supra Korto di la lando.

En [[1912]] eventis l'[[Olimpiala Ludi en Stockholm, 1912|Olimpiala Ludi]] en l'urbo. En [[1998]] ol elektesis Kulturala Chef-urbo di Europa. Stockholm havas cirkume 100 [[muzeo|muzei]], qui recevas milioni di viziteri omnayare, e gastigas importanta [[universitato|universitati]] e fakultati Europana, exemple la Rejala Instituto pri Teknologio (''Kungliga Tekniska högskolan'' - abreviita KTH), la Skolo pri Ekonomiko di Stockholm ([[Sueda linguo|Suede]]: ''Handelshögskolan i Stockholm''), l'Instituto Karolinska (''Karolinska Institutet''). Omnayare ol gastigas la ceremonii e la festini dil Nobel-premio, rispektive an lua Koncerto-domo ed an lua prefekteyo.

==Historio ==
[[Arkivo:Stockholm old town 2002.jpg|thumb|250px|left|''Gamla Stan'', l'anciena urbo.]]
Multa populi habitis la regiono di Stockholm pos la lasta [[glacial epoko]], cirkume 8.000 yari aK, ma kande la klimato divenis plu severa, li translojis sude. Mili di yari pose, la klimato varmeskis e la regiono divenis fertila, do altra populi komencis migrar norde.

En anciena rakonti, Stockolm aparis kun la nomo ''Agnafit''. Segun l'anonima libro ''Historia Norwegiæ'', l'urbo fondesis dal mitologiala rejulo ''Agne''. L'unesma skribita menciono pri Stockholm evas de 1252, kande ol esis importanta komercala centro pro la minado en Bergslagen. Lua nomo forsan devenis de Sueda vorti ''stak'' (bayo) e ''holm'' (insulo).

La historiala centro dil urbo, ''Gamla Stan'', konstruktesis pos la duimo dil 13ma yarcento, an centrala insulo vicina a Helgeandsholmen. Komence ol prosperis pro komercal agadi da [[Hanso-uniono]]. Ol developis forta komercala ligili kun [[Lübeck]], [[Hamburg]], [[Gdańsk]], [[Visby]], [[Tallinn|Reval]] e [[Rīga]]. De 1296 til 1478 la Konsilistaro dil Urbo konsistis ek 24 membri, di qui la duimo esis Germana-parolinta borgezi.

[[Arkivo:Stockholm_Bloodbath.jpg|thumb|250px|left|La [[sango-balno di Stockholm]].]]
La strategiala lokizo ed ekonomiala povo dil urbo esis importanta por la relati inter [[Dania]] de [[Kalmar-uniono]], e por la movado pri nacionala nedependo dum la 15ma yarcento. [[Christian la 2ma di Dania]] eniris l'urbo en 1520, ed ye la 8ma di novembro sam yaro eventis sangoza masakro di cirkume 100 personi qui opozis ilu. Pos la masakro eventis sennombra revolti, qui fine ruptis Kalmar-uniono. Pos ke [[Gustaf la 1ma Vasa]] establisis rejala povo la habitantaro di Stockholm komencis kreskar, e ja esis 10.000 personi en 1600.

Dum la [[17ma yarcento]] Suedia esis importanta [[Europa]]na povo, e to videsis en la kresko dil urbo. De [[1610]] til [[1680]] la habitantaro kreskis 6-ople, ma l'epidemio di pesto en [[1710]] mortigis 20.000 personi, lor 36% de la habitantaro. Pos finir la [[Granda Nordala milito]], l'urbo dekadis. Lua kresko demografiala ed ekonomiala cesis o diminutis. Tamen, l'urbo duris esar kulturala e politikala centro.

Pos la duimo dil [[19ma yarcento]] l'urbo itere divenis importanta. Nova industrii instalesis, e l'urbo divenis importanta centro por komerco e servadi. La habitantaro anke kreskis multe dum ta epoko, pro l'enmigro. Dum la fino dil yarcento, min kam 40% de la habitantaro naskabis en Stockholm. La vicina urbi anke komencis kreskar. Dum la 19ma yarcento, multa kulturala institucuri instalesis en Stockholm, exemple l'Instituto Karolinska (''Karolinska Institutet'').

Dum la [[20ma yarcento]] la centro dil urbo modernigesis. En 1904 l'urbo komencis expansar su sude ed weste. En 1933 inauguresis lua sistemo di metroo, komence kom pre-metroo e, pos 1950, fakte kom metroo. Suedia restis neutra dum la [[duesma mondomilito]], e pro to l'urbo ne subisis bombardi dum la konflikto.

Stockholm modernigesis multe dum la [[20ma yarcento]], e kelka historiala edifici demolisesis, inkluzite en la historiala quartero Klara. Tamen, granda parto de lua centrala quarteri (Gamla stan, Södermalm, Östermalm, Kungsholmen e Vasastan) kun lua streta stradi, prezervesis sen modifikuri.

Nun, la kresko urbala di la [[metropolala regiono]] di Stockholm esas un ek la maxim rapida de Europa. On kalkulas ke cirkume 2,5 milion personi rezidos ibe en 2024.

==Geografio ==
[[Arkivo:Sweden - Mälaren.PNG|thumb|280px|Mapo pri la [[lago Mälaren]] (obskure blua).]]
[[Arkivo:Stockholm_aerial_view.jpg|thumb|left|280px|Aeral imajo pri Stockolm en 2007.]]
La [[reliefo]] di Stockholm esas plana, e konsistas ek 14 insuli qui esas parto dil Arkipelago di Stockholm. L'urbo jacas an la suda litoro di Suedia, ube la nesalizata aqui dil [[lago Mälaren]] debushas an [[Baltiko]]. De la surfaco dil urbo, 30% konsistas ek aquala surfaci, e 30% esas verda arei e parki. La geografiala centro del urbo jacas sur l'aquo.

La klimato di Stockholm esas humida kontinentala (''Dfb'' segun la [[klimatala klasifikuro da Köppen-Geiger]]). Pro lua proximeso a la maro, lua mezavalora temperaturi esas milda kam altra regioni an la sama latitudo. La mezavalora [[temperaturo]] en februaro ([[vintro]]) esas -1,7°C, kontre ke la mezavalora temperaturo en julio ([[somero]]) esas 18,8°C. La maxim alta temperaturo enrejistrata dum la historio esis 36°C, ye la 3ma di julio 1811, kontre ke la maxim basa temperaturo enrejistrata esis -32°C, ye la 20ma di januaro 1814.Pro lua latitudo (preske 60°N) l'urbo recevas plua kam 18 hori di sunala lumo dum meza somero, e cirkume 6 hori di sunala lumo en decembro. Dum la vintro, la vetero esas nuboza kun pluvi o nivo de decembro til marto. Kelkafoye, on povas observar l'''aurora borealis'' de la urbo.

La mezavalora yarala [[pluvo-quanto]] esas 531 mm, e la maxim pluvoza monato esas julio, kun mezavalore 65 mm. Nivas precipue de decembro til marto, omnayare.

{{Panoramo|Stockholm_stadshuset.jpg|1000px|Panoramo pri Stockholm}}

==Transporto ==
[[Arkivo:Stockholm, Sweden - panoramio.jpg|thumb|250px|Paromi en Stockholm.]]
[[Arkivo:SL C20 Gamla Stan, Stockholm.jpg|thumb|250px|left|Metroala treno proxim Gamla Stan.]]
Tri importanta Europana chosei - E4, E18 ed E20 - konvergas a Stockholm. Sude, weste e norde del urbo existas cirklatra choseo projetita en 1992, qua ligas la tri chosei. Ca cirklatra choseo duras konstruktesar, e kompleteskos erste en 2030.

Stockolm havas bona sistemo di [[publika transporto]]. Lua unesma lineo di [[metroo]] inauguresis en 1950, e nun l'urbo havas 7 linei kun entote 105,7 kilometri di extenso, e 100 stacioni. L'urbo anke havas 4 ferovoyala linei kun entote 241 kilometri e 53 stacioni, qui ligas ol a vicina urbi, exemple [[Uppsala]], e 5 linei di [[tramoveturo|tramoveturi]], qui anke ligas Stockholm a vicina urbi.

Stockholm anke havas multa linei di [[autobuso|autobusi]] liganta lua quarteri, o liganta ol a vicina urbi. Ank existas quar linei di "batelo-autobusi", qui ligas la centro dil urbo a vicina insuli. La transporto-sistemo di Stockholm posibligas veheri uzar la sama bilieto en diferanta transportili dum lua valideso-tempo, inkluzite en "batelo-autobusi".

[[Paromo|Paromi]] ligas Stockholm a [[Helsinki]], [[Turku]], [[Tallinn]], [[Rīga]], al arkipelago [[Alando]] ed a [[Sankt Petersburg]]. Paromi de la publika kompanio ''Waxholmsbolaget'' ligas la centro di Stockholm ad insuli qui apartenas al urbo. En 2003, cirkume 4,3 milion veheri uzis ca sistemo di paromi, qua subsidiesas per imposti.

Quar [[aeroportuo|aeroportui]] servas Stockholm, di qui omni recevas internaciona flugi, e 2 anke recevas regionala flugi. L'aeroportuo Arlanda, jacanta cirkume 40 kilometri de la centro di Stockholm, esas la maxim importanta de Suedia: ol recevis 24,7 milion veheri en 2016. L'aeroportui ''Stockholm Skavsta'' en [[Nyköping]], e ''Stockholm Västerås'' en [[Västerås]] distas plu kam 100 km de la centro di Stockholm.

==Kelka turistal atraktivi ==
[[Arkivo:Stockholm_Vasa_Museum_and_Nordic_Museum_09.jpg|thumb|320px|Extera imajo pri la muzeo ''Vasa''.]]
Stockholm havas cirkume 100 muzei, qui recevas milioni di viziteri omnayare.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Museer & attraktioner&nbsp;— Stockholms officiella besöksguide, kartor, hotell och evenemang |editero=Stockholmtown.com|url=https://web.archive.org/web/20090307144848/http://www.stockholmtown.com/templates/CategoryList____2920.aspx|idiomo={{sv}}}}</ref> Un ek la maxim notora esas la marala Muzeo Vasa, qua montras la maxim kompleta [[navo]] rekuperata sen domaji de la 17ma yarcento, la 64-kanona militonavo ''Vasa'', qua sinkis dum lua inaugurala voyajo, en 1628.

La ''Nationalmuseum'' (muzeo pri bel arti) jacas en edifico konstruktita de 1844 til 1866, e gastigas cirkume 16 mil pikturi e 30 mil artal objekti de la [[Mezepoko]] til 1900. Inter altri, ol gastigas verki da [[Rembrandt van Rijn]], [[Jean-Antoine Watteau]], [[Alexander Roslin]], [[Anders Zorn]], e la skultisto [[Johan Tobias Sergel]].

La Muzeo pri Arto Moderna (''Moderna Museet'') apertesis en 1958, e gastigas verki da [[Salvador Dalí]], [[Pablo Picasso]], [[Niki de Saint Phalle]], [[Henri Matisse]] e [[Robert Rauschenberg]], e recenta aquiraji de nuntempal artisti.<ref name=samling>{{Extera ligilo|titulo=Om samlingen|url=http://sis.modernamuseet.se/sv/about?t:state:flow=80df81e0-585a-4030-865b-cf8a5f603b86|editero=Moderna Museet|idiomo={{sv}}}}</ref>

Che l'insulo Djurgården jacas ''Skansen'', kombinuro di muzeo en libera aero e [[zoo]]. Fondita en 1891, ol montras exempleri pri la vivo en diferanta regioni di Suedia ante l'industriala revoluciono.

Fondita en 1819, la Rejala Muzeo pri Naturala Historio (Suede: ''Naturhistoriska riksmuseet'') esas un ek la du precipua muzei pri naturala historio de Suedia. Ol gastigas kolekturi dal Rejala Akademio pri Cienci de Suedia de lua origino, en 1739. Dum la 19ma yarcento, l'arkeologiisto e zoologiisto Sven Nilsson sorgoze organizis la kolekturi de la muzeo.

La Muzeo ABBA, inaugurita en 2013, mantenas interaktiva* expozo pri la muzikal [[Pop-muziko|pop]]-ensemblo [[ABA]]. Tamen, ol havas nula kolekturi.

===Parki ===
[[Arkivo:Parkudden_djurgarden.jpg|thumb|left|280px|Parko che l'insulo Djurgården.]]
[[Arkivo:Haga - KMB - 16000300023394.jpg|thumb|280px|Aeral imajo pri la parko ''Haga''.]]
La Rejala Nacionala Parko di Stockholm (Suede: ''Kungliga nationalstadsparken''), havanta entote 26,39 km², okupas tereni en Stockholm ed en la vicina urbi [[Solna]] e [[Lidingö]]. Kreita en 1995, ol prezervas monumenti, palaci, boski ed altra naturala peizaji, sovaja vivo ed anke domestika bestii, exemple kavali e mutoni.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.visitstockholm.com/see--do/attractions/royal-national-city-park/|titulo=Royal National City Park|vidita ye=26ma di aprilo 2020|idiomo={{en}}}}</ref>

Parko ''Haga'', jacanta an la vicina urbo [[Solna]] ed esanta parto de la Rejala Nacionala Parko di Stockholm, kreesis dal rejulo [[Gustaf la 3ma di Suedia]] en stilo Angla. Interne ol jacas la palaco Haga, ube rezidas la heredanta princino Victoria.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.visitstockholm.com/see--do/attractions/haga-park/ |titulo=Visit Stockholm|vidita ye=26ma di aprilo 2020|idiomo={{en}}}}</ref>

La Parko Ivar Lo esas multe populara inter Stockolmani, nome por piknikar.

La Parko Vita Bergen (''Vitabergsparken'') inauguresis en 1897, kom repozo-loko por la laboristi, e duras uzesar por destensar til nun.

===Yaral eventi ===
[[Arkivo:Leela James - Jazz Festival 2009 (5).jpg|thumb|280px|Usana kantistino [[Leela James]] che la Jazo-Festivalo di Stockholm.]]
Omnayare en julio, la Jazo-Festivalo di Stockholm, un ek la maxim anciena festivali del urbo, eventas en Skeppsholmen.<ref>{{Extera ligilo |titulo=Stockholm Jazz |editero=Stockholm Jazz |url=https://web.archive.org/web/20170415181920/http://www.stockholmjazz.com/?option=switch_language}}</ref> Lua Geya-parado esas la maxim granda de [[Skandinavia]] ed eventas omnayare dum la lasta semano di julio.<ref>{{Extera ligilo |vidita ye=19ma di mayo 2012|url=http://www.stockholmpride.org/ |titulo=Stockholm Pride |editero=Stockholm Pride}}</ref> La [[maratono]] di Stockholm eventas en junio ed atraktas profesionala ed amatora atleti.

Quale en altra urbi kun importanta turistal atraktivi, existas linei di autobusi qui parkuras la precipua turistala loki del urbo, ed anke kombinata turi per autobusi e bateli, qui posibligas vizitar plu kam 20 loki tra la sistemo ''hop-on-hop-off'', en qua turisto povas desembarkar en un ek ta loki, vizitar ol, ed itere embarkar en altra autobuso o batelo, dum 24 hori.<ref>{{Extera ligilo|url=https://www.visitstockholm.com/see--do/attractions/red-sightseeing-by-bus-and-boat/|titulo=Red Sightseeing: by bus and boat|vidita ye=26ma di aprilo 2020|idiomo={{en}}}}</ref> Altra posibleso por vizitar l'urbo esas lokacar [[biciklo|bicikli]] de la kompanio ''Weelo'' tra l'interreto.<ref>{{Extera ligilo|titulo=Weelo E-bike Tours|vidita ye=26ma di aprilo 2020|url=https://www.visitstockholm.com/see--do/attractions/weelostockholm/|idiomo={{en}}}}</ref>

==Videz anke ==
* [[Arkitekturo di Stockholm]]

==Referi ==
{{reflist}}
{{Europana chef-urbi}}

[[Kategorio:Urbi en Suedia]]