Wikipikia
Wikipikia (mai ka ʻōlelo Hawaiʻi wiki no ka "wikiwiki" a me ka ʻōlelo Pelekānia encyclopedia) he puke wehewehe kaiaulu wikiwikinui i hoʻokumu ʻia i ka makahiki 2001. He kahua pūnaewele i mālama ʻia e ka Wikimedia Foundation, he hui waiwai ʻole, a ua kākau ʻia e nā mea hoʻouna manawa like ʻole ma ka honua nei. I kēia manawa, ʻo ia ka puke wehewehe nui loa ma ka honua, me nā ʻatikala ma luna o 60 miliona ma nā ʻōlelo like ʻole.[1]
Ka Mōʻaukala
[E ho'opololei | edit source]Ka Hoʻomaka ʻana
[E ho'opololei | edit source]Ma mua o Wikipikia, ua hoʻomaka ʻo Jimmy Wales i ka papahana Nupedia i ka makahiki 2000, he puke wehewehe i hoʻoponopono ʻia e nā loea. Ua hana pū ʻo Larry Sanger ma ke ʻano he luna hoʻoponopono nui.[2]
I ka lā 15 Ianuali 2001, ua hoʻokumu ʻia ʻo Wikipikia ma ke ʻano he papahana kōkua no Nupedia. Ua hoʻohana ʻia ke kahua "UseModWiki" i ka wā mua, a ma hope mai, ua hoʻololi ʻia i ka MediaWiki i ka makahiki 2002.[3]
Ka Ulu ʻana
[E ho'opololei | edit source]I ka makahiki 2003, ua hoʻokumu ʻia ka Wikimedia Foundation e Jimmy Wales i mālama i ka papahana.[4]
Ma ka hoʻomaka ʻana o 2006, ua ʻoi aku ka nui o nā ʻatikala ma mua o 1 miliona ma ka ʻōlelo Pelekānia wale nō. I ka makahiki 2008, ua loaʻa nā ʻatikala ma nā ʻōlelo he 250 a ʻoi.[5]
Ke Kahua Hoʻonohonoho
[E ho'opololei | edit source]Nā Luna Hoʻoponopono
[E ho'opololei | edit source]He ʻano like ʻole ko nā luna hoʻoponopono ma Wikipikia, a he kuleana like ʻole ko kēlā me kēia papa. ʻO ka papa mua, ʻo ia nā mea hoʻohana maʻamau, hiki iā lākou ke hoʻololi i nā ʻatikala maʻamau a kōkua i ka hoʻomaikaʻi ʻana i ka ʻike. ʻO ka lua o ka papa, ʻo ia nā kahu (administrators), na lākou e mālama i ke kahua. Hiki iā lākou ke pani i nā ʻatikala a pale i nā mea hoʻohana ʻino.[6]
ʻO ka papa ʻekolu, ʻo ia nā bureaucrat, he mau luna hoʻoponopono kiʻekiʻe e hiki ke hāʻawi i nā kuleana i nā mea hoʻohana ʻē aʻe. A ʻo ka papa hope loa, ʻo ia nā luna hoʻoponopono kikoʻī, he mau loea i koho ʻia no ka mālama ʻana i nā kumuhana koʻikoʻī a paʻakikī.[7]
Ka Hoʻololi ʻana
[E ho'opololei | edit source]Hoʻohana ʻo Wikipikia i ke kahua wiki, kahi e hiki ai i nā mea hoʻohana ke hoʻololi a hoʻoponopono i nā ʻatikala. Pono ʻole ka ʻike pilikino e hoʻololi ai i ka hapanui o nā ʻatikala, akā hiki i nā luna hoʻoponopono ke kaupalena i ka hoʻololi ʻana o kekahi mau ʻatikala kūikawā.
Nā Kulekele
[E ho'opololei | edit source]Ma Wikipikia, mālama ʻia ka ʻike ma ke ʻano kūleʻa, me ka hoʻokae ʻole i kekahi manaʻo. Pono e hōʻoia ʻia nā ʻike āpau ma o nā kūmole kūpono a hiki ke hōʻoia ʻia. ʻO ka hoʻomaʻamaʻa ʻana i ka mahalo kekahi mea koʻikoʻi - pono e mahalo i nā manaʻo o nā mea hoʻohana ʻē aʻe a hana pū me ka lokomaikaʻi.[8]
No ka mālama ʻana i ke kaʻina hana kūpono, ua hoʻokumu ʻia kekahi mau alakaʻi no ka hoʻololi ʻana i nā ʻatikala. ʻAʻole hiki ke hoʻopili wale i ka ʻike kuleana, a pono e mālama i ke kuleana o nā mea kākau. Inā loaʻa kekahi hoʻopaʻapaʻa, pono e kūkā me ke aloha a ʻimi i ka hopena kūpono no ke kaiaulu holoʻokoʻa.[9]
Ke Kūlana I Loko O Ka Lehulehu
[E ho'opololei | edit source]Ka Hoʻololi ʻana O Nā Manaʻo
[E ho'opololei | edit source]I ka hoʻomaka ʻana, ua kūʻē nui ʻia ʻo Wikipikia e nā poʻe naʻauao maʻamau. Ua hōʻike ʻia he hopohopo no ka pololei ʻole o ka ʻike i hāʻawi ʻia e ka lehulehu.[10]
Ma ka makahiki 2005, ua hana ka puke pai Nature i kekahi hoʻāʻo e hoʻohālikelike i ka pololei o Wikipikia me ka Encyclopedia Britannica. Ua ʻike ʻia ua like nō ka pololei o nā puke ʻelua.[11]
I kēia mau lā, ua ʻae ʻia ʻo Wikipikia he kumu waiwai kūpono no ka ʻike maʻamau, akā pono e hōʻoia ʻia nā ʻike koʻikoʻi ma nā kumu ʻē aʻe.
Ka Hoʻohana ʻana Ma Nā Kula
[E ho'opololei | edit source]Ua lilo ka hoʻohana ʻana iā Wikipikia i mea nui i loko o nā kula. Ua aʻo nā kumu i ka hōʻoia ʻana i nā kumu ʻike ma o ka nānā ʻana i nā loulou i loko o nā ʻatikala a me ka hoʻohālikelike ʻana me nā kumu ʻike ʻē aʻe. Pono nā haumāna e hoʻomaopopo i ka mana o nā ʻatikala - ʻo ia hoʻi, ʻaʻole like ka mana o nā ʻatikala āpau, a pono e nānā i ka lā hoʻololi hope loa a me nā kūmole i hōʻike ʻia.[12]
Ma kekahi mau kula kiʻekiʻe a kulanui pū kekahi, hoʻohana ʻia ʻo Wikipikia ma ke ʻano he wahi hoʻomaka no ka noiʻi. Aʻo ʻia nā haumāna e heluhelu i nā ʻatikala Wikipikia no ka loaʻa ʻana o ka manaʻo nui o kekahi kumuhana, a laila e noiʻi hohonu aku ma nā puke a me nā ʻatikala ʻepekema i hōʻike ʻia ma nā kūmole.[13]
Ka Hoʻopili ʻana Ma Ka Pūnaewele
[E ho'opololei | edit source]Nā API
[E ho'opololei | edit source]Hāʻawi ʻo Wikipikia i nā API like ʻole no ka hoʻopili ʻana i kāna ʻike me nā kahua ʻē aʻe. ʻO ka MediaWiki Action API ke API nui loa, e hiki ai ke kiʻi a hoʻololi i ka ʻike ma Wikipikia. Hoʻohana ʻia ka Wikidata Query Service no ka noiʻi ʻana i nā ʻikepili mai ka papahana Wikidata. ʻO ka REST API v1 kekahi API hou e hoʻohana ana i nā ʻenehana hou loa, a ʻo ka Wikimedia Stream API ka mea e hiki ai ke nānā i nā loli hou ma ka manawa maoli.[14]
Nā Lawelawe Pūnaewele
[E ho'opololei | edit source]Ua hoʻopili ʻia ka ʻike Wikipikia i loko o nā lawelawe nui ma ka pūnaewele. Hoʻokomo ʻo Google Search i nā ʻike piha mai Wikipikia ma kāna mau hopena huli. Hoʻohana nā kōkua leo kikohoʻe e like me Alexa a me Siri i ka ʻike mai Wikipikia no ka pane ʻana i nā nīnau. Hoʻopili pū nā kahua kūkā kikohoʻe a me nā polokalamu kelepona i ka ʻike Wikipikia no ka hoʻonui ʻana i kā lākou lawelawe.[15]
Nā Hoʻohana Koʻikoʻi
[E ho'opololei | edit source]Ke Kōkua I Nā Manawa Pilikia
[E ho'opololei | edit source]Ua kōkua nui ʻo Wikipikia i ka māhele ʻana i ka ʻike i ka wā o ka maʻi ahulau COVID-19, nā ʻino nui, a me nā pilikia politika. Ma ka wā o COVID-19, ua hana wikiwiki nā luna hoʻoponopono e hoʻolaha i ka ʻike pololei a kōkua i ka pale ʻana i ka ʻike hewa.[16]
Ka Mālama Moʻolelo
[E ho'opololei | edit source]He waihona moʻolelo koʻikoʻi ʻo Wikipikia no nā hanana nui, nā loli aupuni, nā ʻike moʻomeheu, a me nā moʻolelo o nā kaiāulu liʻiliʻi. Mālama ʻia nā moʻolelo o kēlā me kēia lā ma ke ʻano wiki, e hiki ai i nā hanauna e hiki mai ana ke ʻike i nā mea i hana ʻia.
Ka Hoʻonaʻauao
[E ho'opololei | edit source]Kōkua nui ʻo Wikipikia i ka hoʻolaha ʻana i ka ʻike ma nā ʻōlelo liʻiliʻi a me ka mālama ʻana i nā moʻomeheu kuʻuna. No nā kaiāulu mamao a me nā poʻe i loaʻa ʻole ke komo i nā waihona puke, he kumu waiwai koʻikoʻi ʻo Wikipikia no ka hoʻonaʻauao ʻana.[17]
Ka Hopena I Ka ʻIke
[E ho'opololei | edit source]Ka Hoʻololi ʻana I Ka Hoʻonaʻauao
[E ho'opololei | edit source]Ua hoʻololi nui ʻo Wikipikia i ke ʻano o ka hoʻonaʻauao ʻana, ka noiʻi ʻana, ka hōʻiliʻili ʻana i ka ʻike, a me ka hoʻolaha ʻana i ka naʻauao. Ma muli o ka hiki i nā mea āpau ke komo a hoʻololi i ka ʻike, ua lilo ia i kumu o ka hoʻololi nui ʻana i ke ʻano o ka hoʻonaʻauao ʻana ma ka honua holoʻokoʻa.
Nā Pilikia E Kū Nei
[E ho'opololei | edit source]Aia nō naʻe kekahi mau pilikia nui e kū nei. ʻO ka hoʻokipa ʻana i nā loea hou kekahi pilikia nui, no ka mea, he paʻakikī ka hoʻokomo ʻana i nā loea i ka hana pū ʻana me ke kaiaulu wiki. ʻO ka pale ʻana i ka hoʻopunipuni kekahi pilikia nui, ʻoiai ke ulu nei nā ʻenehana hoʻopunipuni AI a me nā ʻike hewa. He pilikia nui pū ka mālama ʻana i ka ʻike ma nā ʻōlelo liʻiliʻi, no ka mea, ʻaʻole lawa nā luna hoʻoponopono ma kēia mau ʻōlelo.[18]
Nā Manaʻo No Ka Wā E Hiki Mai Ana
[E ho'opololei | edit source]E like me ka wā i hala, ke hoʻololi mau nei ʻo Wikipikia i kāna mau hana e pili ana i nā ʻenehana hou. E hoʻohana ana paha i ka artificial intelligence (naʻauao haku ʻia) no ke kōkua i ka hoʻomaʻemaʻe ʻana i nā ʻike hewa a me ka unuhi ʻana i nā ʻatikala i nā ʻōlelo like ʻole. Eia naʻe, pono e mālama i ke kuleana o ke kanaka ma ka hoʻoholo ʻana i nā mea e pono ai.[19]
Nā Hoʻolaha
[E ho'opololei | edit source]I ka makahiki 2024, aia ma Wikipikia:
- 60 miliona ʻatikala ma nā ʻōlelo āpau
- 6.7 miliona ʻatikala ma ka ʻōlelo Pelekānia
- 300 ʻōlelo like ʻole
- 46 miliona mea hoʻohana i kākau inoa[20]
Nā Kūmole
[E ho'opololei | edit source]- ↑ Wales, Jimmy; Larry Sanger (2001). "Wikipedia History". Wikipedia.org
- ↑ Sanger, Larry (2005). "The Early History of Nupedia and Wikipedia: A Memoir".
- ↑ Barrett, Daniel J. (2008). "MediaWiki: Wikipedia and Beyond".
- ↑ Wikimedia Foundation (2003). "Articles of Incorporation".
- ↑ Zachte, Erik (2008). "Wikipedia Statistics All Languages".
- ↑ Wikipedia (2024). "Wikipedia:User access levels - Admin Rights"
- ↑ Wikipedia (2024). "Wikipedia:User access levels - Advanced Rights"
- ↑ Wikipedia (2024). "Wikipedia:Core content policies"
- ↑ Wikipedia (2024). "Wikipedia:Content guidelines"
- ↑ Criticism of Wikipedia. Nature Magazine (2005)
- ↑ Giles, Jim (2005). "Internet encyclopedias go head to head". Nature.
- ↑ Education Program. Wikimedia Foundation (2020)
- ↑ Wikipedia in Higher Education Study (2023)
- ↑ Wikipedia API Documentation (2024)
- ↑ Wikipedia Integration Study (2024)
- ↑ Wikimedia Foundation Crisis Response Report (2023)
- ↑ Wikipedia Education Impact Study (2022)
- ↑ Challenges in Knowledge Equity. Wikimedia Foundation (2023)
- ↑ Wikipedia Future Technology Report (2024)
- ↑ Wikimedia Statistics (2024). "Wikipedia Article Count and User Statistics".
Nā Loulou I Waho
[E ho'opololei | edit source]- Ka papa kinohi o Wikipikia
- Ka Wikimedia Foundation
- Nā helu hoʻolaha Wikimedia
- Ka nūhou Wikimedia
- Ka Meta-Wiki
E nānā pū
[E ho'opololei | edit source]
|
He ʻōmuku kēia mea. Inā hiki iā ʻoe ke ʻōlelo Hawaiʻi, e kōkua mai i ka holomua ʻana i kēia mea. |