Ver o código fonte de "Valfendido"

{{Lugar ficticio
| name = Valfendido
| image = Ficheiro:Location Rivendel 3019 TA.svg
| image_size = 200px
| alt =
| caption = Localización de Valfendido na Terra Media
| fonte = [[O legendarium de Tolkien|Legendarium]] de [[J. R. R. Tolkien]]
| image2 =
| image_size2 =
| caption2=
| outros_nomes = ''Imladris''<br/>''Karningul''<br/>''Derradeiro lar ó leste do [[Belegaer|Mar]]''
| primeira = ''[[O hobbit]]''
| última =
| creador =
| xénero =
| tipo = Refuxio dos [[Elfo (Terra Media)|elfos]]<br/>Refuxio oculto
| localización = [[Eriador]] oriental: un val ao oeste das [[Montañas Bretemosas]]
| gobernante = [[Elrond]]
| lugares =
| grupos_étnicos =
| razas =
| personaxes =
| poboación =
}}
[[Ficheiro:Cour interieure Fondcombe.jpg|180px|miniatura|Interior de Valfendido]]
'''Valfendido''' (en [[Sindarin]]: '''Imladris''', e en [[Oestron]]: '''Karningul''') é un posto avanzado [[Elfo (Terra Media)|élfico]] da [[Terra Media]] creada por [[J. R. R. Tolkien]]. Foi fundado por [[Elrond]] durante a [[Segunda Idade]] da Terra Media (catro ou cinco mil anos antes dos acontecementos descritos n'''[[O Señor dos Aneis]]''), e foi el tamén o seu gobernante. Alén de Elrond e a súa familia, outros notábeis elfos viviron alí, entre eles [[Glorfindel]] e [[Erestor]].

''Valfendido'' é unha tradución directa ou [[calco léxico|calco]] do nome [[Sindarin]] '''Imladris''', "val profundo da fenda". Tamén é coñecido como ''O Derradeiro Lar ao Oeste das montañas'', en alusión ao territorio silvestre que se estende alén das [[Montañas Bretemosas]].<ref group=T>{{harvp|Tolkien|1955|loc=Apéndice F, «On Translation»}}</ref>

== Ficción ==
=== Xeografía ===

[[Ficheiro:Mapa_Esquemático_da_Terra_Media.svg|miniatura|upright=2|Mapa esquemático do noroeste da [[Terra Media]] á fin da [[Terceira Idade (Tolkien)|Terceira Idade]]. Valfendido (na parte superior central) está no leste de Eriador, preto das [[Montañas Bretemosas]].]]

Valfendido está situado no bordo dunha estreita foz do río [[Bruinen]] ou Altauga (un dos accesos principais a Valfendido é a través do próximo [[Vao (pasaxe)|vao]] de Bruinen), mais encóntrase ben agochado entre os páramos e as faldras das [[Montañas Bretemosas|Hithaeglir]] ou Montañas Bretemosas. Contrariamente ao que amosa o mapa da Terra Media occidental publicado n'''[[O Señor dos Aneis]]'', segundo Tolkien, o Gran Camiño do Leste non atravesaba Valfendido, que se mantiña como val agochado e separado do camiño cara ao Paso Alto.<ref name="A Short Rest" group=T>{{harvp|Tolkien|1937|loc=cap. 3 «Un breve descanso»}}</ref><ref group=T>{{harvp|Tolkien|1937|loc=cap. 18 «A viaxe de volta»}}</ref><ref name="The Last Stage" group=T>{{harvp|Tolkien|1937|loc=cap. 19 «A derradeira xornada»}}</ref> Ao igual que [[Hobbiton]], está aproximadamente á mesma latitude que o lugar de traballo de Tolkien, [[Oxford]].<ref group=T>{{harvp|Carpenter|1981|loc=#294 a Charlotte e Denis Plimmer de ''[[The Daily Telegraph]]'', 8 de febreiro de 1967}}</ref>

=== Historia ===

Valfendido foi fundado na [[Segunda Idade]] trala destrución da terra élfica de [[Eregion]] por parte de [[Sauron]]. Valfendido persistiu como o único asentamento élfico en Eriador oriental; [[Gil-galad]] deulle a Elrond o anel [[Vilya (Terra Media)|Vilya]], outorgándolle o poder necesario para protexer Valfendido e frear o paso do tempo no seu val oculto: de feito, Valfendido seguía o seu propio calendario.<ref name="Calendars" group=T>{{harvp|Tolkien|1955|loc=Apéndice D, «The Calendars»}}</ref><ref name="Galadriel and Celeborn" group=T>{{harvp|Tolkien|1980|loc=parte 2, «The Second Age» cap. 4 «The History of Galadriel and Celeborn», «Concerning Galadriel and Celeborn»}}</ref><ref name="Many Meetings" group=T/> Na [[Terceira Idade (Tolkien)|Terceira Idade]], Valfendido sobreviviu repetidos ataques dos exércitos do [[Rei Bruxo de Angmar]].{{sfn|Dickerson|2013|pp=573–574}}<ref name="Galadriel and Celeborn" group=T/> Valfendido albergaba as reliquias dos [[Montesíos do Norte]] do reino perdido de [[Arnor]], incluídos os fragmentos de [[Narsil]] (a espada de [[Elendil]]), o cetro de Annúminas e a Estrela de Elendil. Elrond acolleu os fillos dos herdeiros ao trono de Arnor, o derradeiro dos cales era [[Aragorn]]. Durante a súa estada en Valfendido, Aragorn coñeceu e namorouse da filla de Elrond, [[Arwen]], e casou con ela despois de ser coroado rei de [[Gondor]] e Arnor.<ref name="Tale of Aragorn and Arwen" group=T>{{harvp|Tolkien|1955|loc=Apéndice A: The Tale of Aragorn and Arwen}}</ref> Os inimigos de Sauron, entre os que estaba Elrond, congregáronse no [[Consello Branco]], que se reuniu en Valfendido, como cando o Consello decidira expulsar o Nigromante da súa fortaleza de [[Dol Guldur]].<ref name="Council of Elrond" group=T/> Os protagonistas d' ''[[O hobbit]]'' reciben os consellos de Elrond en Valfendido.<ref name="A Short Rest" group=T/> Os protagonistas d' ''[[O Señor dos Aneis]]'' encóntranse en Valfendido, asisten ao [[Consello de Elrond]] e deciden emprender unha misión para destruír o [[Anel Único]]. Os ferreiros de Valfendido reforxan a espada de [[Aragorn]] co nome de [[Andúril]].<ref name="Many Meetings" group=T>{{harvp|Tolkien|1954|loc=libro 2, cap. 1 «Moitos encontros»}}</ref><ref name="Council of Elrond" group=T>{{harvp|Tolkien|1954|loc=libro 2, cap. 2 "[[O consello de Elrond]]"}}</ref><ref name="Ring Goes South" group=T>{{harvp|Tolkien|1954|loc=libro 2, cap. 3 «O Anel vai cara ó sur»}}</ref> Cando o Anel Único é destruído, o anel de Elrond perde o seu poder, e este abandona Valfendido para partir cara a [[Valinor]].<ref group=T>{{harvp|Tolkien|1955|loc=Apéndice B, «The Great Years»}}</ref><ref group=T>{{harvp|Tolkien|1955|loc=Apéndice A, «The Númenórean Kings», «[[The Tale of Aragorn and Arwen]]»}}</ref>

==Análise==

=== Orixe no mundo real ===
[[Ficheiro:1 lauterbrunnen valley 2012.jpg|miniatura|upright=1.22|Seica Tolkien tomou como base para Valfendido a súa visita a Lauterbrunnen en Suíza en 1911.<ref name="MacEacharan 2014"/>]]

O val de Valfendido podería estar inspirado no val de [[Lauterbrunnen]] en Suíza, onde Tolkien fixera sendeirismo. De feito, Tolkien afirmou que «Dende Valfendido até o outro lado das Montañas Bretemosas, a viaxe ... incluída a baixada a escorregóns de Bilbo e os ananos polo corremento de pedras até os piñeirais ... está baseada nas miñas aventuras en Suíza en 1911».<ref group=T>{{harvp|Carpenter|1981|loc=#306 to [[Michael Tolkien]], 1967-8}}</ref><ref name="MacEacharan 2014">{{Cita web |apelidos=MacEacheran |nome=Mike |título=In Alpine villages, Hobbits lurk |data=24 de maio de 2014 |editor=[[BBC]] |url=http://www.bbc.com/travel/story/20140523-in-alpine-villages-hobbits-lurk |dataacceso=18 de agosto de 2020}}</ref> 

A medievalista [[Marjorie Burns]] escribe que a viaxe de Bilbo para Valfendido se asemella á do autor de fantasía e tradutor de mitoloxía nórdica [[William Morris]] a través das rexións agrestes de Islandia até un lugar que el chamaba «Water-dale» (''Vatnsdale'', «Val de Auga»); os dous pasan por elevacións salpicadas de zonas con vexetación e acaban derreados; logo ambos cruzan engrobas estreitas e brañas; e os dous chegan a un val agochado que ofrece acubillo e acomodo. Noutro lugar, Morris atravesa «un penedo estreito semellante a unha ponte», ao igual que Bilbo se topa cunha «estreita ponte de pedra sen varanda» ao entrar en Valfendido.{{sfn|Burns|2005|pp=81–84}}

=== Un lugar de asilo ===

{{Véxase tamén|Lothlórien }}
[[Ficheiro:15 They rode up to a stately palace.jpg|miniatura|upright|Valfendido ten sido comparado co [[Tír na nÓg |Outro Mundo dos celtas]],{{sfn|Burns|2005|p=54}} aquí representado nunha ilustración de 1910 de [[Stephen Reid (artista)|Stephen Reid]]]]

[[Matthew T. Dickerson]], en ''[[J. R. R. Tolkien Encyclopedia]]'', escribe que Valfendido representa sistematicamente un santuario, un lugar que dá a sensación de fogar, en todo o legendarium.{{sfn|Dickerson|2013|pp=573–574}} 
A xornalista Jane Ciabattari sostén que un dos principais motivos da popularidade d’''O Señor dos Aneis'' era o desexo escapista da xeración que viviu a [[Guerra de Vietnam]], comparando o [[complexo militar-industrial]] con [[Mordor]], e suxire que estes lectores degoxaban un lugar de paz, do mesmo xeito que a Frodo Bulseiro «invadiulle o corazón un irresistible desexo de descansar e quedar en paz a carón de Bilbo en Valfendido».<ref name="Ciabattari 2014"/>
Burns sinala que Valfendido e o outro reino élfico de [[Lothlórien]] son comparábeis ao Outro Mundo celta (en [[Lingua irlandesa|irlandés]], [[Tír na nÓg]]), porque é difícil de atopar, pero se se dá a benvida ao viaxeiro, este cruza un río, que simboliza a transición espiritual dende o mundo normal, e «o canso aventureriro é transportado a un refuxio de hospitalidade élfica e deleite».{{sfn|Burns|2005|p=54}} Existen varios indicios da transición:

{{Cita|Entrar en Valfendido supón abandonar, durante un tempo, o lóbrego terreo montañoso do norte. Primeiro hai unha baixada empinada ...; as faias e os carballos substitúen os piñeiros; o aire vólvese máis cálido; o primeiro dos elfos saúdaos cunha risada e unha canción, e logo vén o inevitábel paso fluvial que separa o resto da Terra Media do núcleo interno de cada reino élfico.{{sfn|Burns|2005|p=61}}}}

Burns salienta que as partículas «Val» e «fendido» («Riven» e «dell» no orixinal inglés) evocan un lugar de pouca altitude que require baixar para acceder a el, e que ese descenso é propio dos relatos celtas de entrada no reino subterráneo dos [[Tuatha Dé Danann]], cada un de cuxos xefes goberna un túmulo.{{sfn|Burns|2005|p=66}}

=== Punto de partida da misión heroica ===

O filólogo e académico especializado en Tolkien [[Tom Shippey]] sinala que Tolkien, de credo [[Cristianismo|cristián]], era sumamente meticuloso coas datas e cronoloxías, pero que son moi poucos os lectores que se decatan de que a Irmandade parte de Valfendido na súa misión o 25 de decembro, a data do [[Nadal]], e consegue destruír o Anel e provocar a caída de Sauron o 25 de marzo, a data da [[Crucifixión de Xesús|Crucifixión]] segundo a tradición [[Anglosaxóns|anglosaxoa]].{{sfn|Shippey|2005|p=227}}

O especialista en Tolkien [[Verlyn Flieger]] escribe que tanto Frodo como Aragorn reciben a súas renovadas espadas máxicas en Valfendido, o cal os designa como heroes na tradición épica de [[Sigurd]] e [[Rei Artur|Artur]], ao comezo da súa misión.{{sfn|Flieger|2004|pp=122–145}}

=== Alusións culturais ===

Shippey compara as versións da canción ''[[O camiño segue e segue (canción)| O camiño segue e segue]]'' interpretadas por Bilbo e Frodo. Bilbo segue o «camiño ... con pé lixero», esperando chegar á paz de Valfendido, retirarse e levar unha vida de repouso; por contra, Frodo di «con pé canso», esperando chegar dalgún xeito a Mordor co Anel, e tentar destruílo nas [[Fendas do Destino]]: destinos e tarefas diametralmente opostos.{{sfn|Shippey|2005|p=213}} Observa que Valfendido era o lar das cantigas élficas, e cita a afirmación de Tolkien de que a canción que os hobbits ouven en Valfendido, ''[[A Elbereth Gilthoniel]]'' na que se invoca á semidivina [[Varda]], era un [[himno]] que aludía á súa propia devoción [[Catolicismo|católica]].{{sfn|Shippey|2005|p=230}} Shippey escribe, así mesmo, que Tolkien fixo a Bilbo o autor e intérprete da Canción de [[Eärendil]] en Valfendido, facendo uso de diversos recursos poéticos —rima, semirrima interna, aliteración, asonancia aliterativa e unha «variación sintáctica frecuente pero irregular»— para crear un misterioso efecto élfico de «incerteza intensa e continua, un patrón sempre albiscado pero nunca completamente captado»."{{sfn|Shippey|2005|pp=218–219}} Rebecca Ankeny comenta que Tolkien tamén usa o verso para denotar o horror dos elfos cando Gandalf pronuncia en voz alta a [[Anel Único|inscrición do Anel]], na [[lingua negra]], ameazando coa destrución de Valfendido.<ref name="Ankeny 2005">{{cita publicación periódica |apelidos=Ankeny |nome=Rebecca |título=Poem as Sign in 'The Lord of the Rings' |revista=Journal of the Fantastic in the Arts |volume=16 |número=2 (62) |ano=2005 |páxinas=86–95 |jstor=43308763}}</ref>

O académico especializado en Tolkien [[Gergely Nagy]] sinala que Tolkien quería presentar o complexo conxunto de escritos d’''[[O Silmarillion]]'' como unha compilación de aparencia real que recollese relatos e mitos no marco da súa Terra Media ficticia; modificou ''O Señor dos Aneis'' para atribuír os documentos a Bilbo, escritos supostamente durante os anos que pasou en Valfendido, e preservados no ficticio ''[[Libro Vermello da Fronteira do Oeste]]'', cuxo nome alude ao ''[[Libro Vermello de Hergest]]''.{{sfn|Nagy|2020|pp=107–118}}

Burns escribe que Valfendido, «o derradeiro lar ó leste do Mar»,<ref name="Many Meetings" group=T/> representa un fogar acolledor, repetindo o patrón definido tanto n’''O hobbit'' como n’''O Señor dos Aneis'' de «compracencia de solteiro, relaxada pero pulcra» dende o burato-hobbit de Bilbo, [[Vila Bulsa]], en adiante; malia a presenza de Arwen, non hai case nada «relativo á feminidade».{{sfn|Burns|2005|pp=136–137}}

==Adaptacións==

No filme ''[[The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring]]'' de 2001 de [[Peter Jackson]], Valfendido está ambientado no [[Kaitoke Regional Park]] de [[Nova Zelandia]], coa adición das fervenzas mediante [[imaxes xeradas por ordenador]].<ref>{{cita web |título=Kaitoke Regional Park, Wellington, New Zealand |url=https://www.newzealand.com/my/feature/kaitoke-regional-park/  |páxina-web=Newzealand.com |dataacceso=15 de xaneiro de 2020}}</ref> [[Brian Rosebury]] comenta que Jackson presenta os elfos como un pobo sofisticado, mentres que Tolkien os describía como seres máis afíns á natureza. Con todo, escribe, no Valfendido cinematográfico «os motivos naturais dominan a arquitectura e a ornamentación», o cal suxire unha «integración coa natureza, cun distanciamento mínimo», algo que casa ben coa «contorna idílica similar a [[Portmeirion]]» do Valfendido da pantalla. Rosebury describe o deseño como "[[John Ruskin|post-ruskiniano]]", ao xeito dos cadros [[Irmandade Prerrafaelista|prerrafaelistas]], os deseños de estilo [[Arts and Crafts]] de [[William Morris]] e os detalles arquitectónicos do [[Art Nouveau]]. Estes aspectos difiren das ilustracións do propio Tolkien, pero Rosebury suxire que, en certo sentido, a Tolkien teríanlles gustado porque son acordes á súa aversión pola fabricación industrializada.{{sfn|Rosebury|2003|pp=212–213}}

==Legado==

Durante o período de [[contracultura]] no [[Occidente|mundo occidental]] das décadas de 1960 e 1970, fundouse unha [[Comunidade intencional|comuna]] chamada ''Maos Lyst'' (O Deleite de [[Mao Tse Tung|Mao]]) na illa de [[Zelandia]], [[Dinamarca]], en 1968, e os seus habitantes mudaron os seus apelidos por ''Kløvedal'', o nome de Valfendido en dinamarqués. Máis adiante, varios deles convertéronse en personalidades culturais ben coñecidas no país.<ref>{{cita web |título=1960'erne: Ungdomsliv: Eksperimenterne |url=http://www.dr.dk/skole/Historie/1960erne/Ungdomsliv/Kollektiverne/Eksperimenterne.htm |editor=DR (Danish Radio) |dataacceso=18 de agosto de 2020 |idioma=da |data=26 de outubro de 2010 |cita=Kollektivet bestod blandt andre af forfatteren Ebbe Reich og udmærkede sig ved, at medlemmerne tog det fælles efternavn Kløvedal fra bogen ''Ringenes Herre''. [O colectivo incluía, entre outros, o autor Ebbe Reich e distinguíase pollo feito de que os seus integrantes adoptaron o apelido común de Kløvedal tirado do libro «O Señor dos Aneis». ]}}</ref><ref name="Ciabattari 2014">{{cita web |apelidos=Ciabattari |nome=Jane |título=Hobbits and hippies: Tolkien and the counterculture |páxina-web=[[BBC]] Culture |url=http://www.bbc.com/culture/story/20141120-the-hobbits-and-the-hippies |data=20 de novembro de 2014}}</ref> 
A adega The Rivendell Winery operou dende 1987 até 2008 no Val do Hudson de Nova York.<ref>{{cita web |apelidos=Thompson |nome=Lenn |título=Rivendell Winery Location for Sale in the Hudson Valley |url=http://newyorkcorkreport.com/blog/tag/rivendell-winery/ |páxina-web=New York Cork Report |dataacceso=29 de xuño de 2020 |data=26 de outubro de 2007 |data-arquivo=30 de xuño de 2020 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200630190202/http://newyorkcorkreport.com/blog/tag/rivendell-winery/ |url-morta=yes }}</ref> 
[[The Tolkien Ensemble]] compuxo música para todas as cancións d’''O Señor dos Aneis'', publicada en catro CD entre 1997 e 2005, todos eles con «Rivendell» (Valfendido no orixinal inglés) no seu título.<ref name="Bratman 2010">{{cita libro|apelidos=Bratman |nome=David |ligazón-autor=David Bratman |apelidos-editor=Eden |nome-editor =Bradford Lee |título=Liquid Tolkien: Music, Tolkien, Middle-earth, and More Music |obra=Middle-earth Minstrel: Essays on Music in Tolkien |data=2010 |editorial=McFarland |isbn=978-0786456604 |páxinas=158–159 |url=https://www.google.com/books/edition/Middle_earth_Minstrel/AOS74uZTasYC&pg=PA158}}</ref> A compositora de música clásica sueca [[Anna-Lena Laurin]] compuxo unha obra para dúas guitarras chamada «Rivendell».<ref>{{cita web |apelidos1=Laurin |nome1=Anna-Lena |ligazón-autor1=Anna-Lena Laurin |título=Rivendell |url=http://www.vanguardmusicboulevard.com/product/rivendell/ |editorial=Vanguard Music Boulevard |dataacceso=27 de marzo de 2021 |data=2018 }}{{Ligazón morta|data=decembro de 2022 }}</ref>
A banda canadense de rock progresivo  [[Rush]] conmemorou o santuario élfico na canción «Rivendell» pertencente ao seu álbum de estudio de 1975 ''[[Fly by Night]]''. A canción céntrase na tranquilidade e aparente infinidade temporal que un viaxeiro podía atopar alí, con pasaxes como «Elfin songs and endless nights / Sweet wine and soft relaxing lights / Time will never touch you / Here in this enchanted place» (Cancións élficas e noites infinitas / Viño doce e tenues luces relaxantes / O tempo nunca te tocará / Aquí neste lugar encantado).<ref>{{cita web |título=Rivendell by Rush |url=https://www.songfacts.com/lyrics/rush/rivendell |páxina-web=Songfacts |dataacceso=27 de marzo de 2021}}</ref><ref name="Ciabattari 2014"/>

==Referencias==

===Primarias===
::'' Esta listaxe identifica a localización de cada elemento na obra escrita de Tolkien.''
{{reflist|group=T}}

===Secundarias===
{{reflist}}

==Fontes==

* {{cita libro |apelidos=Burns |nome=Marjorie |ligazón-autor=Marjorie Burns |título=Perilous Realms: Celtic and Norse in Tolkien's Middle-earth |ano=2005 |editorial=[[University of Toronto Press]] |isbn=978-0802038067 |páxinas=152–154 (Elbereth/Varda in Valinor vs Galadriel in Middle-earth, formerly of Valinor)}}
* {{ME-ref/Letters}} <!--Carpenter-->
* {{cita libro |apelidos=Dickerson |nome=Matthew |capítulo=Rivendell |ligazón-autor=Matthew T. Dickerson |páxinas=573–574 |título=[[J. R. R. Tolkien Encyclopedia]] |editor=Drout, Michael D. C. |ligazón-editor=Michael D. C. Drout |isbn=978-0-415-86511-1 | editorial=[[Routledge]] |ano=2013 |ano-orixinal=2006}}
* {{cita libro |apelidos=Flieger |nome=Verlyn | ligazón-autor =Verlyn Flieger |capítulo=Frodo and Aragorn: The Concept of the Hero |editor=Rose A. Zimbardo and Neil D. Isaacs |título=Understanding the Lord of the Rings: The Best of Tolkien Criticism |ano=2004 |editorial=Houghton Mifflin |isbn=978-0-618-42251-7 |páxinas=122–145 |url=https://archive.org/details/isbn_9780618422517/page/141}}
* {{cita libro |apelidos=Nagy |nome=Gergely | ligazón-autor =Gergely Nagy (scholar) |capítulo=The Silmarillion |apelidos-editor=Lee |nome-editor=Stuart D. |ligazón-editor=Stuart D. Lee |título=A Companion to J. R. R. Tolkien |data=2020 |ano-orixinal=2014 |editorial=[[Wiley Blackwell]] |isbn=978-1119656029 |páxinas=107–118}}
* {{cita libro |apelidos=Rosebury |nome=Brian | ligazón-autor =Brian Rosebury |título=Tolkien : A Cultural Phenomenon |data=2003 
|ano-orixinal=1992 |editorial=Palgrave |isbn=978-1403-91263-3}}
* {{ME-ref/ROAD}}
* {{ME-ref/TH}}
* {{ME-ref/FOTR}}
* {{ME-ref/ROTK}}
* {{ME-ref/UT}}

== Véxase tamén ==
{{Portal|Terra Media}}
=== Ligazóns externas ===
http://tolkiengateway.net/wiki/Rivendell (en inglés)

{{Terra Media}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Xeografía de Arda]]

[[de:Regionen und Orte in Tolkiens Welt#Bruchtal]]
[[lb:Länner a Stied aus Middle-earth#Rivendell]]