Wikipedia:A Wikipedia non é unha fonte primaria

A Wikipedia non é o lugar de publicación de investigacións ou traballos inéditos. Ao falarmos de "investigación inédita" na Wikipedia, referímonos ao material (feitos, afirmacións e ideas) para o que non existen fontes acreditadas e publicadas. Isto inclúe a análise e síntese do material publicado que serve para presentar unha posición que non está descrita nas fontes. A finalidade desta enciclopedia non é defender unha posición ou visión sobre un determinado tema. Os artigos deben incluír referencias de fontes acreditadas e publicadas que estean relacionadas directamente co tema do artigo e que apoien directamente o material.

Esta imposibilidade de empregar a enciclopedia como plataforma para engadir conceptos, datos ou teorías que non foron anteriormente publicados significa que calquera contido debe ser atribuíble a unha fonte. A política de verificabilidade esixe dar citas en liña co texto para as citas textuais e para calquera material cuestionable ou suxeito a selo, pero tamén debe existir fonte algunha para o contido non cuestionable. Por exemplo, a afirmación "Santiago de Compostela é a capital de Galicia" non necesita fonte, porque ninguén vai poñer obxeccións a iso. Este dato é atribuíble, aínda que non se inclúa fonte ningunha no artigo.

Malia a necesidade de atribuír o contido a fontes acreditadas, cómpre evitar o plaxio e non violar os dereitos de autoría. Cadaquén debe escribir os artigos nas súas propias palabras, mantendo o significado da fonte.

A prohibición de publicar investigacións inéditas, xunto co punto de vista neutral e a verificabilidade, constitúen o núcleo das políticas de contidos da Wikipedia. As tres determinan o tipo e a calidade do material aceptado nos artigos e non deben considerarse de xeito illado, dado que se complementan. Os editores deberían, por tanto, familiarizarse con todas elas.

Usar fontes

A investigación como modo de recoller e organizar o material presente en fontes existentes seguindo as políticas de contidos é fundamental para escribir unha enciclopedia. A mellor práctica é atopar fontes acreditadas no tema e resumir o que contan, sen copiar. O resumo do material da fonte debe facerse con tino para non cambiar o significado ou a implicación. Non se pode ir máis aló do expresado nas fontes ou usalas de xeito inconsistente coa intención da fonte, como empregar material fóra de contexto. Isto é, cómpre cinguirse ás fontes.

Se non hai dispoñibles fontes de terceiros sobre un tema, entón a Wikipedia non ten cabida para un artigo sobre iso. A Wikipedia non é o lugar para expoñer ningún descubrimento novo.

Fontes acreditadas

Véxase tamén: Wikipedia:Verificabilidade.

Calquera material cuestionable ou suxeito a selo debe ter unha fonte na que apoiarse. Calquera material para o que non se poida atopar fonte acreditada considérase investigación inédita. A única maneira de mostrar que unha edición non contén material inédito é citar unha fonte publicada previamente que conteña o mesmo material. Mesmo se o material está ben referenciado, un uso fóra de contexto para beneficiar unha posición que non estea directa ou explicitamente apoiada pola fonte representa un caso de adición dunha investigación inédita.

Algúns exemplos de fontes fiables son as publicacións académicas e revisadas por expertos, libros de texto de nivel universitario, libros publicados por casas editoriais, revistas e xornais respectados. Por norma xeral, os materiais publicados por un mesmo no formato que sexa non se aceptan como fiables, agás algunha excepción.

Fontes primarias, secundarias e terciarias

Os artigos da Wikipedia deben basearse en fontes secundarias publicadas e acreditadas e, en menor proporción, en fontes terciarias. As fontes secundarias ou terciarias necesítanse para determinar a relevancia do tema e evitar interpretacións novidosas das fontes primarias, aínda que se permite o uso das fontes primarias con especial coidado. Con todo, debe evitarse o material puramente baseado en fontes primarias.

Incluír as fontes axeitadas pode ser unha tarefa complicada. Decidir se é apropiada unha fonte primaria, unha secundaria ou unha terciaria é cuestión dun bo xuízo editorial e do sentido común. En caso de dúbida, a páxina de conversa está dispoñible para expoñer o problema. A continuación están detalladas as definicións de fontes primarias, secundarias e terciarias:

• As fontes primarias son aquelas que presentan información ou datos nun período de tempo moi próximo ao acontecemento. A miúdo, están escritas por persoas directamente involucradas. Achegan unha visión interna dun acontecemento, un período histórico, unha obra de arte ou unha decisión política. O parte dun accidente de tráfico escrito por unha testemuña é unha fonte primaria de información sobre o accidente; de xeito similar, un informe científico documentando un novo experimento é tamén unha fonte primaria dos resultados dese experimento. Os documentos históricos, como os diarios, son fontes primarias.

Política: A menos que estea así restrinxido por outra política, as fontes primarias que foron publicadas poden empregarse na Wikipedia; porén, cómpre ter tino con elas, porque é fácil utilizalas indebidamente. Calquera interpretación dunha fonte primaria necesita unha fonte secundaria acreditada para esa interpretación. Unha fonte primaria unicamente se pode empregar na Wikipedia para realizar declaracións simples e descritivas de feitos que calquera persoa con acceso á fonte poida verificar, malia non ter os coñecementos específicos. Por exemplo, un artigo sobre unha novela pode citar pasaxes para describir o argumento, pero calquera interpretación necesita unha fonte secundaria. Os editores non teñen permitido analizar, sintetizar, interpretar ou avaliar o material que se encontra nunha fonte primaria. Do mesmo xeito, non poden basear ao completo un artigo en fontes primarias. Cómpre ter especial coidado ao manexar fontes primarias en artigos sobre persoas vivas.

• As fontes secundarias son aquelas elaboradas por segundas persoas e que se atopan afastadas no tempo dun acontecemento. Baséanse en fontes primarias para o seu material e presentan análises ou avaliacións sobre estas. Por exemplo, un artigo de revisión que analiza os traballos de investigación no campo é unha fonte secundaria para a investigación. O contexto pode decidir se unha fonte é primaria ou secundaria. Un libro escrito por un historiador militar sobre a Segunda Guerra Mundial pode ser unha fonte secundaria sobre a guerra, pero se inclúe detalles sobre as experiencias propias do autor, sería unha fonte primaria desas experiencias.

Política: Os artigos da Wikipedia adoitan basearse en materiais procedentes de fontes secundarias acreditadas. Os artigos poden facer unha análise ou avaliación unicamente se iso foi publicado por unha fonte secundaria acreditada.

• As fontes terciarias son publicacións, como as enciclopedias e outros compendios, que resumen as fontes primarias e secundarias. A Wikipedia é unha fonte terciaria. Moitos libros de texto de nivel inferior ao universitario forman parte das fontes terciarias, porque resumen múltiples fontes secundarias.

Política: As fontes terciarias publicadas poden ser útiles para proporcionar amplos resumos de temas que involucran moitas fontes primarias e secundarias, especialmente cando esas fontes contradín ás outras. Algunhas fontes terciarias son máis fiables ca outras e, dentro delas, algúns apartados tamén poden ser máis fiables ca outros. Os artigos da Wikipedia non se poden empregar como fontes terciarias doutros artigos da Wikipedia, pero ás veces se utilizan como fontes primarias en artigos sobre a propia Wikipedia.

Síntese de materiais publicados

Non está permitido combinar material procedente de diversas fontes para chegar a unha conclusión que non estea explicitamente especificada nalgunha das fontes. Se unha fonte acreditada di A e outra di B, non se pode unir A con B para deducir unha conclusión C que non está mencionada en ningunha das fontes. Isto sería unha síntese de materiais publicados para sacar unha nova conclusión, algo que é unha investigación inédita. "A e B, entón C" acéptase unicamente se unha fonte acreditada publicou o mesmo argumento en relación co tema do artigo.

Velaquí un exemplo de síntese orixinal:

O obxectivo declarado das Nacións Unidas é manter a paz e máis a seguridade internacionais, pero desde a súa creación producíronse 160 guerras en todo o mundo.

Ambas as partes da oración poden estar ben referenciadas, pero foron combinadas para concluír que a ONU fallou no seu intento de lograr manter a paz mundial. Podería ser ben doado chegar á conclusión contraria co mesmo material, o que ilustra o fácil que pode ser manipular o material cando non se respectan as fontes:

O obxectivo declarado das Nacións Unidas é manter a paz e máis a seguridade internacionais, e desde a súa creación unicamente se produciron 160 guerras no mundo.

A continuación hai un exemplo máis completo de síntese orixinal no que se conta a disputa que hai entrs dous autores. A primeira versión está ben, porque cada unha das oración está adecuadamente referenciada cunha fonte que fala da disputa:

Smith afirmou que Jones cometeu plaxio ao copiar as referencias do libro doutro autor. Jones respondeu que é unha práctica académica aceptable o feito de usar os libros doutras persoas para encontrar novas referencias.

Así sería unha síntese orixinal:

Que Jones non consultase as fontes orixinais vai en contra da práctica recomentada polo manual de Harvard Writing with Sources, que pide as citas das fontes consultadas. O manual non considera "plaxio" violar esta regra. No canto diso, o plaxio está definido como usar a información das fontes, as ideas, as palabras ou a estrutura sen citar a procedencia.

Esta segunda versión contén investigación orixinal porque expresa a opinión dunha persoa que, a partir da definición que o manual de Harvard dá sobre o plaxio, decide que Jones non incorreu nesta práctica. Para que a segunda redacción fose compatible con esta política, necesitaríase unha fonte acreditada que especificamente comente a disputa entre Smith e Jones e fixese o mesmo co manual de Harvard e o plaxio. Noutras palabras, esa análise debe estar publicada nunha fonte acreditada en relación ao tema antes de poderse publicar na Wikipedia.

Imaxes orixinais

Véxase tamén: Wikipedia:Política de uso de imaxes.

Debido ás leis de dereitos de autoría dun número de países, hai relativamente poucas imaxes dispoñibles para usalas na Wikipedia. Por este motivo, son benvidas as fotografías dos propios editores, que as poden liberar baixo licenzas libres como a GFDL, a CC-BY-SA e outras. As imaxes orixinais creadas polos wikipedistas non se consideran investigación inédita, sempre que non ilustren ou introduzan ideas ou argumentos inéditos. Os pés de foto das imaxes están suxeitos a esta política na mesma medida que as afirmacións expostas no corpo do artigo.

Non é aceptable o uso da manipulación fotográfica para distorsionar os feitos ou posicións ilustradas por unha imaxe. As imaxes manipuladas deben estar marcadas dun xeito visible como tales. As imaxes manipuladas nas que o valor enciclopédico se vexa significativamente afectado deben publicarse en Wikipedia:Imaxes para borrar. As imaxes de persoas vivas non poden representar o suxeito desde unha visión falsa ou despectiva.

Traducións e transcricións

A tradución de materiais referenciados ao galego ou a transcrición das palabras dunha gravación de son ou de vídeo non se considera investigación inédita. Para atopar máis información sobre como manexar fontes que necesitan tradución, véxase Wikipedia:Verificabilidade#Fontes non galegas.

Políticas relacionadas

Verificabilidade

Artigo principal: Wikipedia:Verificabilidade.

O contido da Wikipedia está determinado por información previamente publicada e non hai cabida para as crenzas ou experiencias persoais dos editores. Mesmo se alguén está seguro de que algo é verdade, isto debe ser verificable antes de poderse engadir. A política di que calquera material cuestionable ou suxeito a selo, incluídas as citas textuais, necesita unha fonte acreditada. As fontes acreditadas descríbense en Wikipedia:Verificabilidade#Fontes acreditadas.

Punto de vista neutral

Artigo principal: Wikipedia:Punto de vista neutral.

A prohibición de investigacións inéditas limita a posibilidade dun editor de presentar o seu propio punto de vista nun artigo. O feito de reforzar a importancia de incluír nos artigos investigación verificable producida por terceiros ocasiona que esta política promova a inclusión de varios puntos de vista. En consecuencia, esta política reforza a política de imparcialidade. En moitos casos coexisten varios puntos de vista en relación a un tema. En tales situacións non é posible presentar unha única posición como a máis aceptable. Non é responsabilidade do editor investigar todos os puntos de vista. Pero á hora de incorporar investigacións aos artigos é importante que se achegue o contexto para o punto de vista, indicando a predominancia da posición e se está apoiada por unha maioría ou minoría.

A inclusión dun punto de vista minoritario pode constituír unha investigación inédita, na medida en que este pode non estar apoiado por referencias acreditadas elaboradas por terceiros. Segundo o fundador da Wikipedia, Jimbo Wales:

• Se o punto de vista é maioritario, entón debera ser doado sostelo con citas aos textos de referencia máis comúns.
• Se o punto de vista está apoiado por unha minoría significativa, entón debera ser fácil mencionar partidarios destacados.
• Se o punto de vista está apoiado por unha minoría extremadamente pequena, entón non ten cabida na Wikipedia, agás talvez nalgún artigo complementario. A Wikipedia non é o lugar para a investigación orixinal.