Wikipedia

Revolución Industrial

período histórico comprendido entre a segunda metade do século XVIII e principios do XIX

A revolución industrial[n. 1] foi un período de transición global da economía humana cara a procesos de fabricación máis eficientes e estables que sucedeu á revolución agrícola, e que se iniciou na segunda metade do século XVIII no Reino de Gran Bretaña, que se estendeu unhas décadas despois a gran parte da Europa occidental e a América anglosaxoa, e que concluíu entre 1820 e 1840. [1] Esta transición incluíu o paso de métodos de produción manual a métodos mecanizados; novos procesos de produción de ferro e de fabricación de produtos químicos, e, o uso crecente de enerxía hidráulica e enerxía de vapor; o desenvolvemento de máquinas ferramenta; e o auxe do sistema de fábricas mecanizadas. A produción aumentou enormemente, e o resultado foi un aumento sen precedentes da poboación e da taxa de crecemento demográfico. A industria téxtil foi a primeira en utilizar métodos modernos de produción,[2]:40 feito polo que o téxtil converteuse na industria dominante en termos de emprego, valor da produción e capital investido.

Un motor a vapor de Watt, a máquina de vapor, alimentada principalmente con carbón, impulsionou a Revoción Industrial no Reino Unido e no mundo.

A nivel estrutural, a revolución industrial expuxo á sociedade a chamada cuestión social, esixindo novas ideas para xestionar grandes grupos de individuos. A crecente pobreza, por unha banda, e o aumento da poboación e da riqueza materialista, por outro, provocaron tensións entre os máis ricos e os máis pobres da sociedade.[3] Estas tensións apagábanse ás veces violentamente[4] e deu lugar a ideas filosóficas como o socialismo, o comunismo e o anarquismo.

A revolución industrial comezou en Gran Bretaña, e moitas das innovacións tecnolóxicas e arquitectónicas foron de orixe británica.[5][6] A mediados do século XVIII, Gran Bretaña era a primeira nación comercial do mundo,[7] controlando un imperio comercial global con colonias en América do Norte e o Caribe. Gran Bretaña tiña unha importante hexemonía militar e política no subcontinente indio; en particular coa protoindustrializada Bengala mogol, a través das actividades da Compañía das Indias Orientais. [8][9][10][11] O desenvolvemento do comercio e o auxe das empresas foron algunhas das principais causas da revolución industrial.[2]:15[n. 2]

A revolución industrial marcou un punto de inflexión na historia. Só comparable á adopción da agricultura pola humanidade no que respecta ao avance material,[13] a revolución industrial influíu dalgún modo en case todos os aspectos da vida cotiá. En particular, a renda media e a poboación empezaron a rexistrar un crecemento sostido sen precedentes. Algúns economistas afirmaron que o efecto máis importante da revolución industrial en xeral foi que o nivel de vida da poboación do mundo occidental empezou a aumentar de forma constante por primeira vez na historia, aínda que outros afirmaron que non empezou a mellorar de forma significativa ata finais do século XIX ou principios do século XX.[14][15][16] O PIB per cápita era en xeral estable antes da revolución industrial e a aparición da economía capitalista moderna,[17] mentres que a revolución industrial iniciou unha era de crecemento económico per cápita nas economías capitalistas.[18] Os historiadores económicos están de acordo en que o inicio da revolución industrial é o acontecemento máis importante da historia da humanidade desde a domesticación dos animais e plantas.[19]

O comezo e o final exactos da revolución industrial seguen sendo obxecto de debate entre os historiadores, do mesmo xeito que o ritmo dos cambios económicos e sociais.[20][21][22][23] Eric Hobsbawm sostiña que a revolución industrial comezou en Gran Bretaña na década de 1780 e non se deixou sentir plenamente ata as décadas de 1830 ou 1840,[20] mentres que T. S. Ashton sostivo que ocorreu aproximadamente entre 1760 e 1830.[21] A rápida industrialización comezou en Gran Bretaña coa hilatura téxtil mecanizada na década de 1780,[24] con altas taxas de crecemento da enerxía de vapor e da produción de ferro a partir de 1800. A produción téxtil mecanizada estendeuse de Gran Bretaña a Europa continental e os Estados Unidos a principios do século XIX, xurdindo importantes centros téxtiles, de ferro e carbón en Bélxica e os Estados Unidos e, máis tarde, téxtiles en Francia.[2]

Entre finais da década de 1830 e principios da de 1840 produciuse unha recesión económica cando a adopción das primeiras innovacións da revolución industrial, como a fiadura e o tecido mecanizados, retardouse e os seus mercados maduraron. As innovacións desenvolvéronse a finais do período, como a crecente adopción de locomotoras, barcos de vapor e buques de vapor, e a fundición de ferro por chorro quente. Novas tecnoloxías como o telégrafo eléctrico, amplamente introducido nas décadas de 1840 e 1850, non foron o suficientemente potentes como para impulsar altas taxas de crecemento. O rápido crecemento económico comezou a producirse despois de 1870, xurdindo dun novo grupo de innovacións no que se chamou a segunda revolución industrial. Estas innovacións incluían novos procesos de fabricación de aceiros, produción en masa, cadeas de montaxes, redes eléctricas, a fabricación a grande escala de máquinas-ferramenta e o uso de maquinaria cada vez máis avanzada en fábricas movidas por vapor.[2][25][26][27]

A primeira Revolución Industrial, tamén coñecida como Revolución Científico Tecnolóxica (RCT), xestouse durante cerca de 300 anos, pero a súa expresión tecnolóxica deuse na revolución industrial e os seus efectos prolónganse ata 1780.

Varias foron as circunstancias económico-sociais asociadas a esta primeira RCT: A descomposición da sociedade feudal, o desenvolvemento do capital comercial, o desenvolvemento das relacións comerciais marítimas, o impulso da industria pesada (mineira e metalúrxica), revolución agrícola (grazas á industria química: fertilizantes...) e desenvolvemento da industria química. O cambio iniciouse en Inglaterra por dúas razóns fundamentais, primeiro polo amoreamento de capital como consecuencia do gran desenvolvemento do comercio favorecido polo seu imperio colonial e segundo por ser en Inglaterra onde se inventaron unha serie de máquinas capaces de producir máis rapidamente cós artesáns, o cal permitía a redución de custos e fornecer a demanda máis rapidamente. Ademais existía unha man de obra barata e abundante xa que as terras comunais, fundamentais para a supervivencia dos campesiños pobres, estaban pasando a mans privadas. A industrialización supuxo o nacemento dunha nova clase social, o proletariado que xorde en condicións de pobreza e explotación absoluta.

Esta primeira RCT caracterizouse por un cambio nos instrumentos de traballo de tipo artesanal pola máquina de vapor, movida pola enerxía do carbón. A máquina esixe individuos máis cualificados, produce unha redución no número de persoas empregadas, guindando de maneira incesante masas de obreiros dun ramo da produción a outra, especialmente do campo á cidade.

A Revolución Industrial xerou tamén un alargamento dos mercados estranxeiros e unha nova División Internacional do Traballo (DIT). Os novos mercados conquistáronse mediante o abaratamento dos produtos feitos coa máquina, polos novos sistemas de transporte e a apertura de vías de comunicación, así como mediante unha política expansionista. Entre 1830 e 1880, as principais guerras foron do tipo colonialista, na India, China, Turquía, Sudán, Persia, Afganistán, Rusia Oriental e México.

Un dos principios fundamentais da industria moderna é que nunca considera os procesos de produción como definitivos ou acabados. A súa base técnico-científica é revolucionaria, xerando así, o problema da obsolescencia tecnolóxica en períodos cada vez máis breves. Dende esta perspectiva pode afirmarse que tódalas formas de produción anteriores á industria moderna (artesanía e manufactura) foron esencialmente conservadoras. Así a todo, esta característica de obsolescencia e innovación non se circunscribe á ciencia e a tecnoloxía, senón que debe ampliarse a toda a estrutura económica das sociedades modernas. Neste contexto a innovación é, por definición, negación, destrución, cambio, a transformación é a esencia permanente da modernidade.

Antecedentes e causas

editar
 
O triunfo das novas propostas filosóficas do século XVIII, contribuíu ao intercambio do coñecemento científico

Os inicios da industrialización europea hai que buscalos na Idade Moderna. Dende o século XVI enxergouse un avance no comercio, métodos financeiros, banca e certo progreso técnico na navegación, impresión ou reloxaría. Porén, estes avances sempre se vían lastrados por epidemias, constantes e longas guerras e fames que non permitían o espallamento dos novos coñecementos nin un gran crecemento demográfico. Segundo o historiador Angus Maddison, Europa Occidental experimentou un desenvolvemento demográfico practicamento nulo entre 1500 e 1800. A Renacenza marcou outro punto de inflexión coa aparición das primeiras sociedades capitalistas en Holanda e o norte de Italia. É a partir de mediados do século XVIII cando Europa comezou a afastarse do resto do mundo e a asentar as bases da futura sociedade industrial debido ao desenvolvemento, aínda primitivo, da industria pesada e a minaría.[28][29] A alianza dos comerciantes cos agricultores fixo aumentar a produtividade, o que á súa vez provocou unha explosión demográfica, acentuada a partir do século XIX. A Revolución Industrial caracterizouse pola transición dunha economía agrícola e manual a unha comercial e industrial[30] cuxa ideoloxía baseábase no racionalismo, a razón e a innovación científica.[31]

Outro dos principais causantes da Revolución nace da necesidade.[32] Aínda que nalgúns lugares de Europa e de Gran Bretaña xa existía unha base industrial, as guerras napoleónicas consolidaron a industria europea. Debido á guerra, que se estendía pola maior parte de Europa, as importacións de moitos produtos e materias primas suspendéronse. Isto obrigou aos gobernos a meter presión as súas industrias e á nación en xeral para producir máis e mellor que antes, desenvolvéndose industrias denantes inexistentes. A industrialización tivo lugar en diferentes fases nos distintos países. As primeiras áreas industriais xurdiron en Gran Bretaña a fins do século XVIII, espallándose cara a Bélxica e Francia a principios do século XIX e a Alemaña e os Estados Unidos a mediados de século, ao Xapón a partir de 1868 e a Rusia, Italia e España a finais de século. Entre as razóns atopáronse algunhas tan desiguais coma a notábel falla de grandes guerras entre 1815 e 1914, a aceptación da economía de mercado e o consecuente nacemento do capitalismo, a ruptura co paso, un certo equilibrio monetario e a falla de inflación.

O proceso de industralización británica

editar

A Revolución Industrial en Gran Bretaña iniciouse na segunda metade do século XVIII e constituíu na mecanización da produción dalgúns sectores pioneiros grazas a importantes innovacións tecnolóxicas asociadas á invención da máquina de vapor.

Estas novidades supuxeron un profundo cambio nos sistemas de produción asociados á división do traballo en tarefas concretas e á aparición dunha nova unidade produtiva, a fábrica.

As innovacións tecnolóxicas

editar

O invento de maior transcendencia para a industralización foi a máquina de vapor, patentada por James Watt en 1769, que empregaba o carbón coma combustíbel. A enerxía do vapor foi aplicándose a diversos campos, coma a industria téxtil, a siderurxia, e o ferrocaril, e converteuse no símbolo da Revolución Industrial.

O invento de Watt empregouse en novos enxeños que, pouco a pouco, mecanizaron os diferentes sectores produtivos.

Arredor da máquina de vapor desenvolveuse unha intensa actividade relacionada co carbón mineral, o que provocou unha expansión sen precedentes da minaría.

Revolución agrícola

editar

A mediados do século XVIII, en Gran Bretaña comezouse a producir unha grande expansión da agricultura que provocou que a produtividade experimentase un importante crecemento. Este aumento do rendemento agrario foi posíbel grazas á aparición de novas técnicas de cultivo, á mellora do emprego dos fertilizantes e ao proceso de privatización das terras (denominado enclosure), que trouxo unha maior rendibilidade.

Este incremento da produción agraria repercutiu moi positivamente nos sectores industriais vinculados á agricultura. Amais, produciuse un forte incremento dos beneficios agrícolas, o que máis tarde permitirá o investimento deste capital no sector industrial.

Os diversos avances no terreo agrícola permiten falar dunha verdadeira revolución:

  • Privatización dos terreos comunais. Dende 1760, promulgáronse en Gran Bretaña numerosas leis de cerramento (en inglés: enclosures), o que impulsou a modernización das explotacións agrarias. Amais, a poboación rural tivo que emigrar á cidade, e proporcionou a man de obra necesaria no proceso de industrialización.
  • Introdución de novos cultivos. Especies coma o millo e maila pataca facilitaron a diversificación da produción, o que reduciu o impacto das malas colleitas sobre a poboación.
  • Aplicación de novas técnicas agrícolas. O uso de fertilizantes e das primeiras malladoras e sementadoras mecánicas foi clave para o aumento da produción. Especial importancia tiveron as melloras na rotación de cultivos, grazas ao sistema Norfolk ou sistema de rotación cuadrienal.

Estas medidas provocaron un aumento de produción que permitiu o crecemento sostido da poboación e a obtención de importantes beneficios, utilizados despois para financiar a mecanización da produción.

Revolución demográfica

editar

Os avances na agricultura, co conseguinte aumento da produción provocou un progresivo crecemento da poboación. Este aumento demográfico foi impresionante, xa que Gran Bretaña dobrou o seu número de habitantes durante todo o século XVIII. Neste incremento tamén influíu o descenso da mortalidade, como consecuencia dos novos avances na medicina e das melloras hixiénicas, o que unido ás altas taxas de natalidade produciu un aumento considerábel da poboación. Amais, este crecemento foi clave para a expansión industrial, pois o aumento demográfico supuxo un incremento da demanda.

O sector téxtil algodoeiro

editar

A industria téxtil foi a pioneira en incorporar novos sistemas de produción favorecida por unha serie de factores:

  • Unha ampla demanda xerada polo aumento da poboación.
  • As vantaxes proporcionadas polo algodón barato, resistente, fácil de tinxir, e do que se dispoñían abondosas reservas asociadas ao comercio colonial con América, a India e o Exipto.
  • A ausencia de competidores exteriores, o que permitiu ao sector algodoeiro británico converterse no primeiro fabricante mundial e no principal fornecedor dos mercados europeo e americano.

Todo isto animou os empresarios a aplicar máquinas de tecer e fiar cada vez máis eficaces, coma a lanzadeira voante de Jonh Kay, a Water Frame de Arkwright, a Spinning Jenny, a Mule Jenny, e, finalmente, o tear mecánico de Cartwright (1785), que posibilitaba traballar simultaneamente con mil fusos.

A industria siderúrxica

editar

A industria siderúrxica experimentou un gran crecemento polas necesidades de fabricar ferro para a industria téxtil e para as ferramentas agrícolas.

Os avances técnicos no sector siderúrxico contribuíron á expansión dos altos fornos. O descubrimento da pudelación coma método para eliminar as impurezas do ferro e facilitar a súa manipulación converteu este mineral dos piares da expansión industrial.

Máis tarde, o invento do convertedor Bessemer (1856) achegou un paso decisivo no sector ao permitir obter un aceiro máis flexíbel e de maior calidade.

Mellora dos transportes

editar

A mellora das vías de comunicacións foi fundamental para crear as condicións axeitadas que permitisen unha fácil circulación dos produtos agrícolas e industriais. Gran Bretaña exercía unha ampla hexemonía naval, coa cal controlaba o comercio ultramarino e ademais foi pioneira na construción do ferrocarril, o cal supuxo un grande avance.

  • O ferrocarril. Empregouse inicialmente para o transporte nas minas. O chimpo definitivo veu cando Stephenson inventou a locomotora de vapor. En 1829 inaugurouse a primeira liña férrea entre Manchester e Liverpool, e dende entón o ferrocarril experimentou unha imparábel expansión. O ferrocarril foi clave no desenvolvemento da industria, pois acurtou a duración dos traxectos, permitiu distribuír grandes cantidades de produtos a gran distancia e a escaso custo, e impulsou a industria siderúrxica pola súa demanda de ferro e aceiro.
  • A navegación a vapor. A enerxía do vapor aplicouse tamén ao transporte marítimo. Os seus primeiros pasos tiveron lugar na navegación fluvial estadounidense. A introdución do invento da hélice facilitou a navegación marítima. Paralelamente, fóronse realizando obras de adaptación nos portos e construíronse grandes infraestruturas que melloraron a navegación e acurtaron distancias. Entre elas destacou o canal de Suez (1869), que reduciu as distancias entre Europa e a India.

Efectos máis relevantes da primeira revolución industrial e papel da ciencia e a técnica

editar
  • Substitúese a artesanía polas máquinas.
  • Se non ocorrese a revolución agrícola, non se daría a Revolución industrial pola industrialización.

Consecuencias sociais da primeira revolución industrial

editar
  • Cambia a orde social estamental por unha sociedade de clases.
    • Nova división do traballo.
    • A burguesía toma o control do parlamento.

A expansión da industrialización

editar
  • Bélxica. Tras Gran Bretaña, foi o primeiro país que se incorporou á Revolución Industrial, favorecido pola súa minaría de carbón, a independencia política lograda en 1830 e a dispoñibilidade dun potente sistema bancario.
  • Francia. A Revolución de 1789 e as guerras napoleónicas atrasaron a súa industrialización, que só acadou certa relevancia a partir de 1830. O sector que máis se desenvolveu foi o téxtil, apoiado nun amplo mercado nacional e en políticas proteccionistas. Despois seguiron o ferroviario e a industria metalúrxica, que experimentaron unha grande expansión a partir de 1850.
  • Estados alemáns. Até 1870 Alemaña estivo constituída por numerosos estados independentes, pero a dispoñibilidade de recursos mineiros e a creación no ano 1834 da zollverein ou unión aduaneira, posibilitaron a aparición dalgunhas industrias e a expansión ferroviaria. A industrialización, non obstante, acelerouse decididamente a partir da unificación nacional.
  • Outros estados europeos. No resto de Europa, a economía continuou sendo agraria agás nalgúns focos industriais coma o norte de Italia, Cataluña e o País Vasco ou Moravia no Imperio Austrohúngaro.
  • Estados Unidos. Durante a primeira metade do século XIX, os Estados Unidos atopábanse en plena expansión cara ao oeste. A industria limitouse inicialmente á costa atlántica, xa que nas rexións do oestee do sur estaban orientadas cara á explotación agropecuaria e algodoeira. Só despois da guerra de secesión se foi configurando unha potente industria impulsada pola crecente inmigración, a existencia de recursos mineiros e o desenvolvemento ferroviario; por isto, os Estados Unidos convertéronse nunha gran potencia a finais do século.

Notas

editar
  1. ↑ Revolución industrial é o proceso de evolución que conduce unha sociedade dende unha economía agrícola tradicional ata outra caracterizada por procesos de produción mecanizados para fabricar bens en grande escala.
  2. ↑ As leis tamén influíron na revolución, como as sentenzas dos tribunais a favor dos dereitos de propiedade. O espírito emprendedor e a revolución do consumo contribuíron a impulsar a industrialización en Gran Bretaña, que despois de 1800 foi emulada en Bélxica, Estados Unidos e Francia.[12]
Referencias
  1. ↑ "Industrial History of European Countries". European Route of Industrial Heritage. Council of Europe. Consultado o 22 de maio do 2023. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Landes, David S. (1969). The Unbound Prometheus. Press Syndicate of the University of Cambridge. ISBN 978-0521094184. 
  3. ↑ Case, Holly (novembro de 2016). "THE "SOCIAL QUESTION," 1820–1920*". Modern Intellectual History (en inglés) 13 (3). pp. 747–775. ISSN 1479-2443. doi:10.1017/S1479244315000037. 
  4. ↑ "2 Devon's Classic Food Riots". 2 Devon's Classic Food Riots (en inglés) (Harvard University Press). 2013-10-01. pp. 27–68. ISBN 978-0-674-73325-1. doi:10.4159/harvard.9780674733251.c3. Consultado o 22 de maio do 2023. 
  5. ↑ Horn, Jeff; Rosenband, Leonard; Smith, Merritt (2010). Reconceptualizing the Industrial Revolution. Cambridge MA, London: MIT Press. ISBN 978-0262515627. 
  6. ↑ E. Anthony Wrigley, "Reconsidering the Industrial Revolution: England and Wales." Journal of Interdisciplinary History 49.01 (2018): 9–42.
  7. ↑ Reisman, George (1998). Capitalism: A complete understanding of the nature and value of human economic life. Jameson Books. p. 127. ISBN 978-0915463732. 
  8. ↑ Tong, Junie T. (2016). Finance and Society in 21st Century China: Chinese Culture Versus Western Markets. CRC Press. p. 151. ISBN 978-1317135227. 
  9. ↑ Esposito, John L., ed. (2004). The Islamic World: Past and Present. 1: Abba – Hist. Oxford University Press. p. 174. ISBN 978-0195165203. 
  10. ↑ Ray, Indrajit (2011). Bengal Industries and the British Industrial Revolution (1757–1857). Routledge. pp. 7–10. ISBN 978-1136825521. 
  11. ↑ Landes, David (1999). The Wealth and Poverty of Nations. W.W. Norton & Company. ISBN 978-0393318883. 
  12. ↑ Kiely, Ray (novembro de 2011). "Industrialization and Development: A Comparative Analysis". UGL Press Limited: 25–26.
  13. ↑ North, Douglass C.; Thomas, Robert Paul (maio de 1977). "The First Economic Revolution". The Economic History Review 30 (2) (Wiley on behalf of the Economic History Society). pp. 229–230. JSTOR 2595144. doi:10.2307/2595144. Consultado o 22 de maio do 2023. 
  14. ↑ Lucas, Robert E. Jr. (2002). Lectures on Economic Growth. Cambridge: Harvard University Press. pp. 109–110. ISBN 978-0674016019. 
  15. ↑ Feinstein, Charles (setembro de 1998). "Pessimism Perpetuated: Real Wages and the Standard of Living in Britain during and after the Industrial Revolution". Journal of Economic History 58 (3). pp. 625–658. doi:10.1017/s0022050700021100. 
  16. ↑ Szreter & Mooney; Mooney (febreiro de 1998). "Urbanization, Mortality, and the Standard of Living Debate: New Estimates of the Expectation of Life at Birth in Nineteenth-Century British Cities". The Economic History Review 51 (1). p. 104. doi:10.1111/1468-0289.00084. hdl:10.1111/1468-0289.00084. 
  17. ↑ Robert Lucas Jr. (2003). "The Industrial Revolution". Federal Reserve Bank of Minneapolis. Arquivado dende o orixinal o 27 de novembro de 2007. Consultado o 22 de maio do 2023. está bastante claro que ata 1800 ou quizá 1750, ningunha sociedade experimentara un crecemento sostido da renda per cápita. (O crecemento da poboación no século XVIII tamén foi dun terzo do 1 por cento de media, o mesmo que o crecemento da produción). É dicir, ata fai uns dous séculos, a renda per cápita en todas as sociedades estaba estancada ao redor dos 400 ou 800 dólares anuais. 
  18. ↑ Lucas, Robert (2003). "The Industrial Revolution Past and Future". Arquivado dende o orixinal o 27 de novembro de 2007. [consideremos] taxas de crecemento anual do 2,4% nos primeiros 60 anos do século XX, do 1% en todo o século XIX, dun terzo do 1% no século XVIII 
  19. ↑ McCloskey, Deidre (2004). "Review of The Cambridge Economic History of Modern Britain (edited by Roderick Floud and Paul Johnson), Times Higher Education Supplement, 15 de xaneiro de 2004". 
  20. ↑ 20,0 20,1 Eric Hobsbawm, The Age of Revolution: Europe 1789–1848, Weidenfeld & Nicolson Ltd., p. 27 ISBN 0349104840
  21. ↑ 21,0 21,1 Joseph E Inikori. Africans and the Industrial Revolution in England, Cambridge University Press. ISBN 0521010799 Google Books[Ligazón morta]
  22. ↑ Berg, Maxine; Hudson, Pat (1992). "Rehabilitating the Industrial Revolution" (PDF). The Economic History Review 45 (1). pp. 24–50. JSTOR 2598327. doi:10.2307/2598327. 
  23. ↑ Rehabilitating the Industrial Revolution Arquivado 2006-11-09 en Wayback Machine. por Julie Lorenzen, Central Michigan University. Consultado en novembro de 2006.
  24. ↑ Gupta, Bishnupriya. "Cotton Textiles and the Great Divergence: Lancashire, India and Shifting Competitive Advantage, 1600–1850" (PDF). International Institute of Social History. Department of Economics, University of Warwick. Consultado o 22 de maio do 2023. 
  25. ↑ Taylor, George Rogers (1951). The Transportation Revolution, 1815–1860. ISBN 978-0873321013. 
  26. ↑ Roe, Joseph Wickham (1916). "English and American Tool Builders". New Haven, Connecticut: Yale University Press. LCCN 16011753. . Reprinted by McGraw-Hill, New York and London, 1926 (LCCN 27024075); and by Lindsay Publications, Inc., Bradley, Illinois, (ISBN 978-0917914737).
  27. ↑ Hunter, Louis C. (1985). A History of Industrial Power in the United States, 1730–1930, Vol. 2: Steam Power. Charlottesville: University Press of Virginia. p. 18. "There exist everywhere roads suitable for hauling".Robert Fulton on roads in France
  28. ↑ Max Pietsch, La Révolution industrielle, 1961. Consultado o 20 de marzo de 2012
  29. ↑ David S. Landes, L'Europe technicienne ou le Prométhée libéré (Europa e o progreso técnico), 1980.
  30. ↑ Fernand Braudel, La Dynamique du capitalisme (A dinámica do capitalismo), 1985.
  31. ↑ Christoph Buchheim, Industrielle Revolutionen. Langfristige Wirtschaftsentwicklung in Großbritannien, Europa und Übersee (Traducido: Revolucións Industriais, o desenvolvemento a longo prazo do Reino Unido, Europa e o estranxeiro).
  32. ↑ Bernard Rosier & Pierre Dockès, L'Histoire ambiguë. Croissance et développement en question (traducido: Historia ambigua, crecemento e desenvolvemento), 1988.

Véxase tamén

editar

Outros artigos

editar
 
 Este artigo sobre historia é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
 Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Revolución_Industrial&oldid=6659267»